1. Definicja administracji publicznej.
Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne.
- ujęcie podmiotowe (organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej)
-ujęcie przedmiotowe (działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne/zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej)
2. Definicja nauk o administracji publicznej.
Nauki o administracji publicznej zajmują się badaniem administracji w danym ustroju poprzez jego wpływ na kształt administracji; sprawy środowiska w jakich dana administracja działa; sprawy struktur i aparatu administracyjnego; wzajemnych uwarunkowań tych czynników. Dziedziny wchodzące w skład tych nauk to:
- historia administracji (rozwój i kształtowanie),
- nauka administracji (funkcjonowanie),
- nauka prawa administracyjnego (aspekty ustrojowe)
3. Zasady funkcjonowania administracji publicznej w Polsce.
- centralizacja (organy niższego rzędu są hierarchicznie podporządkowane organowi wyższego rzędu: brak samodzielności organów niższych)
- decentralizacja (przekazywania uprawnień ze szczebla centralnego na szczeble niższe; samodzielność w realizowaniu zadań)
- zasada dekoncentracji (formalny lub nieformalny podział kompetencji władczych pomiędzy kilka instytucji, ośrodków decyzyjnych, które funkcjonują na różnych szczeblach organizacji centralnym/regionalnym/ lokalnym przy zachowaniu przez organy nadrzędne prawa wydawania poleceń służbowych oraz udzielania wytycznych; delegatura władzy jednego szczebla hierarchii na drugi oddalony od centrum)
- zasada pomocniczości (wszystkie instytucje powinny być tworzone jako pomocnicze w stosunku do działań obywatelskich)
4. Zasada decentralizacji.
Przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej (gminy, powiaty, województwa) możliwie najniższego szczebla. Przekazywanie zadań, kompetencji i środków w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom).
5. Wady i zalety decentralizacji.
WADY
- trudność utrzymania jednolitej polityki administracyjnej
- dezintegracja
- wyższe koszta ogólne
- większa ilość osób zatrudnionych
- trudność w koordynacji
ZALETY
- krótszy czas przepływu informacji ze szczebla wykonawczego do szczebla decyzyjnego
- rozwój inicjatywy pracowników niższych szczebli
- odciążenie kadry kierowniczej
- podniesienie stopnia trafności decyzji
- wpływ społeczeństwa na decyzje
- zwiększenie odpowiedzialności za podejmowane decyzje
6. Zasada pomocniczości (subsydiarności).
Zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Poszczególne organy administracji są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów. Ma charakter negatywny (władza nie powinna przeszkadzać obywatelom w podejmowaniu ich własnych zadań) oraz pozytywny (władza musi pobudzać, podtrzymywać lub uzupełniać działania tych podmiotów, które nie są samowystarczalne)
7. Struktura administracji publicznej w Polsce.
ADMINISTRACJA RZĄDOWA
ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA (funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań odróżniona od funkcji ustawodawczej i wymiaru sprawiedliwości; organami naczelnymi są prezydent, Rada Ministrów, premier, ministrowie; organami centralnymi są np. urzędy świadczące usługi publiczne, urzędy nadzorcze i regulacyjne, inspekcje kontrolujące przestrzeganie standardów, urzędy standaryzacyjne; organami terenowymi są organy administracji niezespolonej, organy samorządu terytorialnego, wojewoda, kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży)
ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA (zespół organów publicznych powołanych do realizacji zadań państwa w terenie; wyróżnia się samorząd gminny- Rada gminy, wójt; samorząd powiatowy- Rada i Zarząd Powiatu oraz samorząd wojewódzki- Sejmik i Zarząd Województwa; posiadają osobowość prawną; wykonują zadania z zakresu administracji publicznej samodzielnie i w ramach środków przyznanych im przez Konstytucję i ustawy)
8. Struktura administracji rządowej w Polsce.
Administracja rządowa dzieli się na poziom centralny (rząd) oraz wojewódzki (przedstawicielem rządu w województwach są wojewodowie, którzy reprezentują rząd wykonując zadania zlecone oraz sprawują nadzór na samorządami). Administracja zespolona podlega bezpośrednio premierowi a organy są podporządkowane wojewodzie. Administracja niezespolona podlega poszczególnym ministrom (kierownik określonego działu administracji państwowej). Administracją kieruje Rada Ministrów a premier jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.
* Inspekcje (Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Transportu Drogowego, Inspekcja Weterynaryjna, Państwowa Inspekcja Sanitarna)
* Kontrole i służby (NIK, RIO, ABW, BOR, Policja, Straż Graniczna, Straż Pożarna)
*Urzędy (GUS, Urząd Nadzoru Technicznego, Główny Urząd Miar, Urząd Zamówień Publicznych)
9. Skład personalny administracji rządowej.
Premier- stoi na czele rządu; kieruje i organizuje pracę gabinetu; kontroluje i koordynuje pracę członków rządu; kieruje pracą terenowych organów administracji; reprezentuje rząd
Wicepremierzy- bezpośredni zastępca premiera; członek Rady Ministrów; może jednocześnie kierować ministerstwem; Konstytucja nie ogranicza liczby wicepremierów
Rada Ministrów- organ władzy wykonawczej państwa składający się z premiera (Prezesa Rady Ministrów) oraz ministrów kierujących pracą różnych resortów. Zapewnia wykonywanie ustaw; przygotowuje własne projekty ustaw; wydaje rozporządzenia , chroni interesy Skarbu Państwa; uchwala projekt budżetu; sprawuje kierownictwo w dziedzinie obronności kraju i stosunków z innymi krajami; zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny; zawiera umowy międzynarodowe; kontroluje pracę organów administracji rządowej.
10.Problematyka administracji rządowej.
- formułowanie i ustanawianie polityki publicznej
- stanowienie norm regulujących funkcjonowanie danej dziedziny życia społecznego
- podejmowanie rozstrzygnięć dotyczących spraw obywatelskich
- określanie przyszłych stanów społeczeństwa oraz roli władzy publicznej
- przygotowywanie zasobów niezbędnych do realizacji wyznaczonych celów
- stwarzanie warunków do rozwiązania konkretnych problemów (np. sztaby reagowania kryzysowego)
- weryfikacja podmiotów zbiorowych z obowiązującymi normami
MINISTERSTWA: Gospodarki, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości, Sportu i Turystyki, Rozwoju Regionalnego, Pracy i Polityki Społecznej, Infrastruktury, Skarbu Państwa, Edukacji, Obrony Narodowej, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Finansów, Zdrowia, Środowiska, Spraw Zagranicznych, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kultury i Dziedzictwa Narodowego
11.Charakterystyka administracji publicznej w latach 1945-1989.
- zasada podwójnego podporządkowania
- centralizm demokratyczny
- Sejm jako najwyższy organ władzy państwowej
- Rady Narodowe jako terenowe organy jednolitej władzy państwowej
- władza należała do ludu pracującego miast i wsi
- rzeczywista władza znajdowała się w rękach komitetów partyjnych PZPR
- komitety kontrolowały dobór kadr i obsadę stanowisk partyjnych i państwowych (tzw. mechanizm nomenklatury)
- koncentracja władzy wokół jednej partii (centralizm administracyjny)
- wprowadzenie centralnego planifikatora w sektorze gospodarki
12.Charakterystyka administracji publicznej po roku 1989.
- podstawa prawna reformy to Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym oraz Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej w RP
- model dualistyczny (wyodrębniono 2 piony administracji terenowej: rządowy i samorządowy)
- początkowo występował samorząd jednoszczeblowy tylko na poziomie gmin
- 1 stycznia 1999 r. rozpoczynają działalność samorządy na poziomie powiatów i województw
- GMINA: najmniejsza jednostka podziału terytorialnego państwa; wspólnota obywateli zamieszkująca pewne terytorium; na terenie gminy występują jednostki pomocnicze w postaci sołectwa i dzielnic
- POWIAT: wspólnota samorządowa obejmująca kilka gmin (powiat ziemski) lub teren miasta, które jest gmina na prawach powiatu (powiat grodzki)
- WOJEWÓDZTWO: jednostka samorządu gdzie oprócz organów samorządowych działają również organy administracji państwowej
13.Struktura systemu oświaty w Polsce.
Obejmuje przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne. W myśl Konstytucji każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 7 do 18 roku życia. Skala ocen w polskim systemie wynosi od 1 do 6 (ocena najwyższa) wyłączając klasy I-III szkoły podstawowej gdzie obowiązuje ocena opisowa.
- PRZEDSZKOLE (uczęszczają dzieci od lat 3; zapewniają właściwe warunki rozwoju społecznego, umysłowego, fizycznego, kulturowego i emocjonalnego; przygotowują do nauki w szkole)
- SP (podzielona na dwa trzyletnie etapy; etap I to kształcenie zintegrowane; w klasach IV-VI naucza się w konkretnych blokach przedmiotowych; edukacja kończy się przystąpieniem do egzaminu szóstoklasisty)
- GIMNAZJUM (wprowadzone po reformie z '99 roku; kształcenie ma cykl trzyletni a charakter nauczania jest ogólny; nauka kończy się egzaminem gimnazjalnym)
- SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE (zasadnicze szkoły zawodowe, trzyletnie licea ogólnokształcące/profilowane, czteroletnie technika; dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące, trzyletnie technika uzupełniające, szkoły policealne, trzyletnie szkoły specjalne)
14.Tendencje rozwojowe szkolnictwa wyższego w Polsce (proces boloński).
Program zapoczątkowany w roku 1999 kiedy to 29 ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe 29 krajów Europy podpisało dokument mający na celu tworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Według ustaleń tego procesu ujednolicono system szkolnictwa wyższego poprzez:
- wprowadzenie systemu punktów kredytowych (ECTS- Europejski System Transferu Punktów)
- podział studiów na dwustopniowe ( w Polsce I stopień to licencjat/inżynier i II stopnień to magister)
- kontrola jakości kształcenia (systemy akredytacji i certyfikacji)
- promocja programów mobilności studentów
- promocja „kształcenia przez całe życie”
15.Model administracji publicznej w Wielkiej Brytanii.
- model najstarszy (XVII w.)
- zezwolenie jednostkom lokalnym na realizację tylko takich zadań, jakie zostały im przyznane ustawą
- naturalna instytucja polityczna
- odpowiednik parlamentaryzmu na stopniu lokalnym
- brak równoległego występowania przedstawicieli rządu w terenie
- ustawowe określanie zadań
- hierarchiczność zadań
- kontrola sądów powszechnych
- występowanie trybunałów administracyjnych
16.Model administracji publicznej w Niemczech.
- występowanie administracji krajowej (w poszczególnych landach) na które składają się parlament krajowy i regencje
- samorząd występuje na poziomie tamtejszych gmin i powiatów
- gminy realizują sprawy meldunkowe, paszportowe, aktów urodzenia i stanu cywilnego, obrony cywilnej, budowlane, opieki zdrowotnej i socjalnej, cmentarze, szkolnictwo, infrastrukturę techniczną
- powiaty: ochrona środowiska, kontrola zanieczyszczeń, rozbudowa dróg, rozwój przedsiębiorczości i turystyki, nadzór przeciwpożarowy i budowlany, rozwój szpitali i szkolnictwa zawodowego , ratownictwo
- dowolność w realizacji zadań
- łączenie małych gmin i tworzenie dużych związków zyskujących pełnię praw
17.Model administracji publicznej we Francji.
- decentralizacja dopiero w latach 80. XX wieku
- trójstopniowy podział na gminy (gospodarka przestrzenna, zarządzanie mieniem komunalnym), departamenty (realizacja świadczeń socjalnych) i regiony (rozwój gospodarczy, społeczny i kulturowy)
- większy dualizm władzy ( na poziomie lokalnym występuje również władza rządowa)
- organy samorządowe mogą same ustalać sposób realizacji zadań
- organy samorządowe w pewnym stopniu mogą współpracować z jednostkami rządowymi
18.Działalność sztabów zarządzania kryzysowego.
- podejmowanie przedsięwzięć związanych z przygotowaniem Centrum ZK do koordynacji działań w razie zdarzeń kryzysowych
- gromadzenie i aktualizowanie baz danych dla potrzeb CZK oraz współpraca z administracja zespoloną i niezespoloną
- przekazywanie informacji dotyczących sytuacji nadzwyczajnych
- opracowywanie procedur dotyczących koordynacji działań w zakresie udzielania pomocy
- pełnienie całodobowych dyżurów operacyjnych
- monitoring środowiska
- opracowywanie raportów i meldunków dotyczących sytuacji województwa
* CZK działa w każdym powiecie i podlega ministrowi MSWiA
*w skład CZK wchodzi m.in.: WOPR, TOPR, GOPR, KGP, Straż Pożarna
19.Kompetencje Rady Gminy.
- uchwalanie budżetu i lokalnych podatków
- podejmowanie decyzji w sprawach majątkowych i współpracy z innymi gminami
- kontrola wójta
- uchwalanie statutu gminy
- powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy
- uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i programów społecznych
- nadawanie honorowego obywatelstwa gminy; decydowanie o sprawach herbu, nazw ulic itd.
20.Kompetencje Zarządu Powiatu.*
- przygotowywanie i realizacja projektów uchwał rady
- gospodarowanie mieniem powiatu
- wykonywanie budżetu
- wykonywanie uchwał rady powiatu
- zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu
21.Kompetencje Sejmiku Województwa.
- uchwalanie budżetu i podatków
- powoływanie i odwoływanie zarządu oraz marszałka
- decydowanie w sprawach majątkowych
- stanowienie aktów prawa miejscowego
- uchwalanie strategii rozwoju województwa
- podejmuje uchwały w sprawie udzielenia bądź nie absolutorium dla zarządu województwa
22.Problem etyki w działaniach administracji publicznej.
Etyka zawodowa powinna stanowić pozytywny hamulec „prostackiej ekonomizacji” (nastawienie urzędników wyłącznie na szybkie załatwienie konkretnej sprawy; pomijanie kwestii moralnych i osobowych; stawianie na czas a nie jakość wykonywaj usługi; marginalne traktowanie petentów) zwłaszcza urzędników zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Kontakty interpersonalne powinny stanowić warunek godnego i równego traktowania bez względu na sytuacje faktyczną klienta. Etyka powinna dawać pewien rodzaj zabezpieczenia moralnego w sytuacjach nowych, skomplikowanych i nagłych. Brak tej etyki powoduje utratę elementu odróżniającego funkcjonowanie administracji publicznej od podmiotów prywatnych. Nie można stosować zasady „ile środków tyle usług”, ponieważ prowadzi to do kupczenia i niesprawiedliwy podział zasad. Podstawowymi narzędziami do podnoszenia poziomu etyki są m.in.: odpowiedzialna selekcja, szkolenia pracowników, strategia działania w zakresie etyki, przywództwo etyczne, kodeksy etyczne oraz budowanie kultury etycznej w pracy. Ma to na celu likwidowanie patologii takich jak korupcja. Kształtowanie postaw etycznych nie może się opierać tylko na spisaniu ale też na zastosowaniu wszystkich zasad wykonywania zawodu urzędnika. Ma on swoim zachowaniem pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwowych.
23.Zasady demokratycznego państwa prawa.
1) Zasada suwerenności narodu (źródłem wszelkiej władzy jest naród; sprawuje władzę pośrednią i bezpośrednią)
2) Zasada pluralizmu (realizowana w płaszczyźnie społecznej, ideowej, ekonomicznej i politycznej- możliwość istnienia wielu partii ubiegających się o władzę)
3) Zasada podziału władz (władza dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą)
4) Zasada państwa prawa (działania władzy publicznej i jej stosunki z obywatelami są oparte na prawie; zagwarantowana jest równość obywateli)
5) Konstytucjonalizm i praworządność (ustrój oparty na konstytucji; rządzenie zgodnie z obowiązującym prawem)
6) Zasada przedstawicielstwa (lud nie sprawuje władzy bezpośrednio; reprezentanci narodu są wybierani w cyklicznych wyborach)
7) Zasada ograniczonych rządów większości (żadna mniejszość nie może być represjonowana)
24.Organy kontrolne administracji publicznej.
# Najwyższa Izba Kontroli (najwyższy organ kontroli państwowej podlegający bezpośrednio Sejmowi; bada legalność, gospodarność, celność i rzetelność działań organów administracji państwowej, NBP oraz samorządu terytorialnego w zakresie w jakim wykorzystują one środki publiczne)
# Rzecznik Praw Obywatelskich (jednoosobowy urząd powoływane na 5-letnią kadencję, który stoi na straży praw człowieka i obywatela; bada działalność organów władzy publicznej oraz innych instytucji w aspekcie przestrzegania wolności i praw obywatelskich)
#Prokuratura (część aparatu państwowego odpowiedzialna za strzeżenie praworządności, ściganie przestępstw i sprawowania funkcji oskarżyciela w rozprawach sądowych; struktura pokrywa się ze strukturą sądów powszechnych)
# Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (kontrola działalności nadawców; stanie na straży wolności słowa i prawa do informacji; powoływanie rad nadzorczych w telewizji i radiofonii; udzielanie zezwoleń na działalność komercyjnych stacji)
25.Służba cywilna.
Zespół pracowników zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych średniego szczebla zarządzania (koordynujących, samodzielnych, wspomagających i specjalistycznych). Działa w celu zapewnienia zawodowego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa w urzędach administracji rządowej. Zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej jest premier. Pracownik SC to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zgodnie z Ustawą o służbie cywilnej z dnia 21 listopada 2008 r. Urzędnik SC to osoba zatrudniona na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Członek korpusu SC to osoba, która jest pracownikiem lub urzędnikiem SC. Pracownikiem SC możne zostać każda osoba, która spełnia wymagania art. 4:
- posiada polski obywatelstwo
- niekarana za przestępstwo umyślne ( w tym przestępstwa skarbowe)
- korzystająca z pełni praw obywatelskich
- ciesząca się nieposzlakowaną opinią
- posiadająca kwalifikacje wymagane w SC
*26. Kompetencje Rady Powiatu (zagadnienie może być alternatywą do pytania 20)
- stanowienie prawa miejscowego
- wybór i odwoływanie zarządu
- uchwalanie budżetu
- rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu (udzielanie lub też nie absolutorium zarządowi)
- stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu
- powołanie/odwołanie na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu