MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
- przewodnik do ćwiczeń dla studentów drugiego roku studiów dziennych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UW w roku akademickim 2004/2005, semestr letni, 30 godzin, prowadzący ćwiczenia (2 grupy) i autor przewodnika : mgr Jacek Kosiarski.
================================================================
CZĘŚĆ I - wybrana bibliografia (obejmująca główne pozycje polskojęzyczne i podana w kolejności alfabetycznej)
I. Najważniejsze podręczniki (ujmujące całościowo tematykę przedmiotu) :
Bożyk P., Misala J., Puławski M., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa 2002 (wydanie drugie zmienione), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Budnikowski A., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2003 (wydanie drugie zmienione), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E. (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 1998 (wydanie drugie zmienione lub następne), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Świerkocki J., Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
II. Pozostałe publikacje :
Bożyk P. (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2004 (wyd. I popr.), Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego
Bożyk P., Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna, Warszawa 2004, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Bożyk P., Misala J., Integracja ekonomiczna, Warszawa 2003, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Chodorowski J., Przynęty i pułapki w europejskich traktatach integracyjnych, Rzeszów-Rybnik-Lublin-Chicago 2001, Wyd. Dextra
Guzek M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, Poznań 2001 (lub wydanie następne), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej
Haliżak E., Kuźniar R. (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2000 (wydanie trzecie zmienione), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego (w tym : rozdz. VII „Gospodarka światowa”)
Iskra W. (red. nauk.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2000, Fundacja Innowacja
Jantoń-Drozdowska E., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Poznań 2004, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars boni et aequi
Jantoń-Drozdowska E., Regionalna integracja gospodarcza, Warszawa-Poznań 1998, Wydawnictwo Naukowe PWN
Kaczurba J., Kawecka-Wyrzykowska E. (red. nauk.), Polska w WTO, Warszawa 2002 (wydanie drugie, rozszerzone), Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
Kisiel-Łowczyc A. B. (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 1997 (wydanie drugie uzupełnione lub następne), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Klawe A. J., Makać A., Zarys międzynarodowych stosunków ekonomicznych, Warszawa 1987 (wydanie trzecie), PWN
Kotyński J. (red.), Globalizacja i integracja europejska. Szanse i zagrożenia dla polskiej gospodarki, Warszawa 2005, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Liberska B. (red. nauk.), Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania, Warszawa 2002, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Lutkowski K., Od złotego do euro. Źródła obaw i nadziei, Warszawa 2004, Twigger (seria : Biblioteka Bankowca)
Ładyka S., Z teorii integracji gospodarczej. Teoretyczne aspekty korzyści z międzynarodowej regionalnej integracji gospodarczej, Warszawa 2001, Szkoła Główna Handlowa
Michałek J., Polityka handlowa. Mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, Warszawa 2002, Wydawnictwo Naukowe PWN
Milczarek D., Nowak A. Z. (red.), Integracja europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Misala J., Teorie międzynarodowej wymiany gospodarczej, Warszawa 1990, PWN
Misala J., Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, Warszawa 2001 (lub wydanie następne), Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej
Oziewicz E. (red. nauk.), Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, Warszawa 2001, Wydawnictwo Naukowe PWN
Puślecki Z. W., System środków kontroli handlowej Unii Europejskiej w warunkach globalizacji, Poznań 2001, Wydawnictwo Naukowe UAM
Rączkowski S., Międzynarodowe stosunki finansowe, Warszawa 1984 (wydanie trzecie), PWE
Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2004, Warszawa 2004, Główny Urząd Statystyczny
Rocznik Strategiczny 1999/2000 ; 2000/2001 ; 2001/2002 ; 2002/2003 ; 2003/2004; 2004/2005, Warszawa 2000-2005, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Fundacja Studiów Międzynarodowych
Sołdaczuk J., Kamecki Z., Bożyk P., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Teoria i polityka, Warszawa 1987 (wydanie czwarte), PWE
Sołdaczuk J., Misala J., Historia handlu międzynarodowego, Warszawa 2001, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Zabielski K., Finanse międzynarodowe, Warszawa 1998 (wydanie drugie lub następne), Wydawnictwo Naukowe PWN
Zielińska-Głębocka A., Wprowadzenie do ekonomii międzynarodowej. Teoria handlu i polityki handlowej, Gdańsk 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
CZĘŚĆ II - szczegółowy program ćwiczeń
I. WPROWADZENIE. WYBRANE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
A) Pojęcie międzynarodowych stosunków gospodarczych
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2003 (wydanie drugie zmienione), s. 15-32.
B) Wybrane teorie handlu międzynarodowego
Początki teorii handlu międzynarodowego. Doktryna merkantylizmu. Teoria kosztów absolutnych Smitha. Teoria kosztów komparatywnych Ricardo i Torrensa. Prawo wzajemnego popytu Milla i teoria Marshalla (pojęcie tzw. krzywych zaoferowania). Teoria kosztów alternatywnych. Optimum Pareta.
Teoria obfitości zasobów (teoria proporcji w zasobach) Heckschera, Ohlina i Samuelsona. Tzw. paradoks Leontiefa. Efekt Stolpera-Samuelsona. Twierdzenie Rybczyńskiego, pojęcie deindustrializacji lub tzw. choroby holenderskiej. Teorie neoczynnikowe. Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści ze skali produkcji i zbytu). Teorie popytowo-podażowe (korzyści z uprawiania tzw. handlu wewnątrzgałęziowego).
Literatura podstawowa :
1. J. Misala, Teorie międzynarodowej wymiany gospodarczej, Warszawa 1990, s. 42-91, 94-117, 124-127, 128-164, 172-175, 215-218.
2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 33-133 lub
J. Świerkocki, Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 17-81.
3. J. Sołdaczuk, Z. Kamecki, P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Teoria i polityka, Warszawa 1987 (wydanie czwarte), s. 16-35 (w tym m. in. fragment nt. teorii Marshalla).
4. M. Guzek, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, Poznań 2001, s. 87-99 (rozdz. 5 „Kwestia optymalizacji handlu zagranicznego”, w tym m.in. optimum Pareta).
Fakultatywnie :
5. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa 2002 (wydanie drugie zmienione), s. 41-71 (rozdz. 3 pt. „Teorie rozwoju międzynarodowego podziału pracy”).
II. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE NARODOWEJ (wpływ na dochód narodowy i koniunkturę w gospodarce)
A) Część pierwsza : handel zagraniczny a wzrost gospodarczy
Mierniki wpływu handlu zagranicznego na gospodarkę narodową. Handel zagraniczny a dochód narodowy. Pojęcie tzw. inwestycji zagranicznych i oszczędności zagranicznych. Dochód narodowy wytworzony a dochód narodowy podzielony. Udział handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym. Saldo handlu zagranicznego a stopa inwestycji ; handel zagraniczny jako czynnik zwiększający możliwości akumulacji kapitału.
Literatura podstawowa :
1. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 91-95 (rozdz. 4 - punkty 4.4.1. „Transformacyjna i redystrybucyjna funkcja handlu międzynarodowego” i 4.4.2. „Inwestycje a dochód z handlu międzynarodowego”).
2. A. J. Klawe, A. Makać, Zarys międzynarodowych stosunków ekonomicznych, Warszawa 1987 (wydanie trzecie), s. 120-152.
3. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 21-27 (rozdz. 1, p. 1.2. „Współczesny handel międzynarodowy” i p. 1.3. „Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów”) i 140-143 (rozdz. 7, p. 7.4. „Kredyty finansowe”).
4. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 1998 (wydanie drugie zmienione), s. 89-104.
B) Część druga : handel zagraniczny a cykl koniunkturalny
Wpływ handlu zagranicznego na tempo wzrostu dochodu narodowego poprzez tzw. efekty mnożnikowe. Funkcjonowanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego w gospodarce zamkniętej. Eksport a efektywny popyt w gospodarce otwartej. Rola importu i oszczędności w przebiegu cyklu koniunkturalnego. Mnożnik handlu zagranicznego. Warunki swobodnego funkcjonowania mechanizmu mnożnika eksportowego. Inwestycje pobudzone (supermnożnik). Handel zagraniczny a przenoszenie się koniunktury w skali międzynarodowej.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 104-111.
2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 95-102 (rozdz. 4 - p. 4.4.3. „Mnożnik inwestycyjny i eksportowy, supermnożnik”).
3.A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 313-327.
4. J. Świerkocki …, op.cit., s. 211-216.
III. TENDENCJE W ROZWOJU MIĘDZYNARODOWEGO HANDLU TOWARAMI I USŁUGAMI
A) Struktura geograficzna i towarowa oraz ceny w handlu międzynarodowym
Struktura i dynamika handlu międzynarodowego. Relacje cen, popytu i podaży. Kształtowanie się cen surowców, środków żywności i artykułów przemysłowych na rynku światowym. Przyczyny niestabilności cen surowców i artykułów rolnych w krótkim okresie ; przyczyny względnej stabilności cen wyrobów przemysłowych. Długookresowe tendencje kształtowania się cen na rynku międzynarodowym. Zjawisko rozwierania się tzw. nożyc cen. Koncepcje teoretyczne wiążące zacofanie gospodarcze krajów rozwijających się z ich uczestnictwem w handlu międzynarodowym. Pojęcie i rodzaje tzw. terms of trade.
Literatura podstawowa :
1. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 1997 (wydanie drugie uzupełnione), s. 85-101 (rozdz. 5 „Ceny w handlu międzynarodowym” - rozdział ten znajduje się w wydaniu drugim i nast.).
2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 168-184 (rozdz. 6 „Ceny międzynarodowe”).
3. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 44-52.
4. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit.., s. 75-79 i 375-389 (rozdz. 3 - p. 3.5. „Terms of trade” i rozdz.18 „Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwijających się”).
5. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 11-29 (rozdz. 1 „Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu towarami”).
B) Międzynarodowy handel usługami
Literatura podstawowa :
1. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 75-81 (rozdz. 4 - p. 4.2 „Międzynarodowy handel usługami”).
2. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja …, op.cit., s. 30-55 (rozdz. 2 „Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu usługami”).
IV. MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Pojęcie międzynarodowych przepływów czynników produkcji. Przyczyny i skutki międzynarodowych przepływów kapitału. Klasyfikacja obrotów kapitałowych : kapitał pożyczkowy i kapitał produkcyjny. Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego - kredyty finansowe oraz kryzys zadłużenia międzynarodowego. Inwestycje portfelowe i zagraniczne inwestycje bezpośrednie. Międzynarodowe przepływy siły roboczej ; międzynarodowy transfer wiedzy technicznej.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 134-161 (rozdz. 7 „Międzynarodowe przepływy czynników produkcji”) ; 390-399 (rozdz. 19 „Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania”) i 400-407 (rozdz. 20 „Współczesne kryzysy finansowe a kraje rozwijające się”).
2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 103-167 (rozdz. 5 „Korzyści z międzynarodowych przepływów czynników produkcji”).
3. J. Świerkocki …, op.cit., s. 82-104 i 258-279 (rozdz. 4 „Międzynarodowe przepływy czynników produkcji” i rozdz. 12 „Międzynarodowy rynek finansowy”).
Fakultatywnie :
4. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja …, op.cit., s. 56-75, 76-98 i 167-189 (rozdz. 3 „Międzynarodowe przepływy kapitału” ; rozdz. 4 „Rola korporacji transnarodowych we współczesnej gospodarce światowej”; rozdz. 8 „Zadłużenie międzynarodowe”).
5. E. Jantoń-Drozdowska, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Poznań 2004, s. 79-98 (rozdz. 4 „Międzynarodowe obroty czynnikami wytwórczymi”).
V. KURS WALUTOWY I POLITYKA KURSU WALUTOWEGO
A) Pojęcie i rodzaje kursów walutowych. Rynek walutowy
Czynniki określające kurs walutowy. Pojęcie wymienialności walut. Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową (w tym m.in. tzw. dochody z senioratu odnoszone przez Stany Zjednoczone). Rynek walutowy i rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 274-303.
2. J. Świerkocki …, op.cit., s. 173-195.
3. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 233-243 (rozdz. 8 „Kursy walutowe” - p. 8.1. i 8.2.).
4. A. Z. Nowak, Unia walutowa i jej rola w procesie integracji europejskiej (w :) D. Milczarek, A. D. Nowak (red.), Integracja europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003, s. 313-328 (p. 1 i 2, w tym m.in. fragmenty „Pieniądz krajowy a pieniądz międzynarodowy”, „Czynniki określające międzynarodowy charakter pieniądza”, „Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową”).
B) Polityka kursu walutowego
Ekonomiczny mechanizm i skutki dewaluacji i rewaluacji waluty narodowej. Twierdzenie Marshalla-Lernera. Polityka kursu elastycznego.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 189-211 (rozdz. 7 „Polityka kursu walutowego”).
VI. MIĘDZYNARODOWE SYSTEMY WALUTOWE
System waluty złotej, system waluty sztabowo-złotej i dewizowo-złotej. System walutowy z Bretton Woods i jego ewolucja. Przyczyny rozpadu systemu z Bretton Woods. Reforma systemu walutowego w latach 70-tych XX wieku. Współczesny międzynarodowy system walutowy
Rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego : zadania, organizacja i działalność kredytowa MFW ; charakterystyka tzw. specjalnych praw ciągnienia i zwykłych praw ciągnienia.
Współpraca walutowa w Europie Zachodniej; europejska unia walutowa.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 352-370.
2. J. Świerkocki …, op.cit., s. 237-257.
3. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 185-206 (rozdz. 7 „Pieniądz międzynarodowy” - p. 7.1., 7.2., 7.3., 7.4., 7.5., 7.6., 7.7.) i 285-287 (rozdz. 9 „Bilans płatniczy” - p. 9.3.3. - fragment pt. „Mechanizm stopy procentowej”).
4. A. Arciuch, Mocna waluta, słaba gospodarka (dossier), „Nowe Państwo”, nr 5/2004, s.15-19.
5. A. Z. Nowak …, op.cit., s. 328-354 (p. 3,4, 5 i 6).
Fakultatywnie :
6. J. Chodorowski, Przynęty i pułapki w europejskich traktatach integracyjnych, Rzeszów-Rybnik-Lublin-Chicago 2001, s. 186-197 (p.1 pt. „Pozbawienie państwa niezależnego banku centralnego jest pozbawieniem go suwerenności” ; p.2 pt. „Czy państwo narodowe może zachować suwerenność, nie dysponując własnym bankiem centralnym ? Trzy narzędzia polityki monetarnej CBN”).
VII. BILANS PŁATNICZY I MECHANIZM PRZYWRACANIA JEGO RÓWNOWAGI
Struktura bilansu płatniczego według zaleceń MFW. Obroty bieżące i obroty kapitałowe. Równowaga bilansu płatniczego. Podział transakcji zagranicznych ujmowanych w bilansie płatniczym według koncepcji J. E. Meade`a.
Automatyczny mechanizm dostosowawczy oraz polityka dostosowawcza. Diagram Swana jako ilustracja problemu związanego z wyborem między równowagą zewnętrzną a równowagą wewnętrzną.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 265-273 (rozdz. 12 „Bilans płatniczy”) i 304-351 (rozdz. 15 „Automatyczny mechanizm dostosowawczy” i 16 „Polityka dostosowawcza”).
2. P.Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 276-292 (rozdz. 9 „Bilans płatniczy”).
3. J. Świerkocki …, op.cit., s. 196-236.
VIII. ZAGRANICZNA I MIĘDZYNARODOWA POLITYKA EKONOMICZNA
Pojęcie zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej. Klasyfikacja środków zagranicznej polityki ekonomicznej państwa. Cła i polityka celna. Ekonomiczny mechanizm cła importowego ; pojęcie tzw. incydencji ceł. Ekonomiczny mechanizm ceł w strefie wolnego handlu i unii celnej, efekt kreacji i efekt przesunięcia handlu, tzw. efekt inwestycyjny. Tzw. narzędzia parataryfowe. Tzw. narzędzia pozataryfowe. Pośrednie narzędzia oddziaływania państwa na bilans płatniczy. Wolny handel a protekcjonizm ; argumenty za stosowaniem protekcji w handlu.
Tzw. międzynarodowa polityka ekonomiczna. Cele i zasady GATT i WTO.
Literatura podstawowa :
1. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 293-346 (rozdz. 10 „Zagraniczna polityka ekonomiczna” i 11 „Międzynarodowa polityka ekonomiczna”).
2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 163-262.
3. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 235-272.
4. J. Świerkocki …, op.cit., s. 105-151.
Fakultatywnie :
5. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa …, op.cit., s. 45-55 (w tym m.in. typologia środków polityki handlowej).
6. J. Sołdaczuk, Z. Kamecki, P, Bożyk …, op.cit., s. 205-214 i 223-231 (fragmenty nt. ekonomicznego mechanizmu ceł narodowych i incydencji ceł, ekonomicznego mechanizmu ceł w unii celnej oraz subsydiów eksportowych).
7. M. Guzek …, op.cit., s. 59-71 (rozdz. 3 „Spór o wolny handel i ochronę rynku wewnętrznego”).
8. J. J. Michałek, Unia Europejska w świetle zasad działania WTO (w :) D. Milczarek, A. Z. Nowak (red.), Integracja europejska …, op.cit., s. 535-562 .
IX. MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA
Przyczyny tendencji do integracji regionalnej we współczesnej gospodarce światowej. Mechanizm, formy i typy międzynarodowej integracji gospodarczej. Przegląd ugrupowań integracyjnych.
Literatura podstawowa :
1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 246-256.
2. A. Makać, Międzynarodowa integracja gospodarcza - podstawowe problemy teoretyczne (w :) E. Oziewicz (red. nauk.), Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, Warszawa 2001, s. 9-36 (rozdz. 1).
3. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 368-394 (rozdz. 13).
4. J. Świerkocki …, op.cit., s. 152-169.
X. KOLOKWIUM
1