2.10.2003

T: Pojęcie kryminologii

1. Kryminologia :

• nauka o przyczynach i formach przestępczości ;

• w obszarze jej zainteresowań są także badania nad problemem alkoholizmu, narkomanii; gdyż problemy uzależnień mogą prowadzić do popełniania przestępstw;

• obejmuje także inne zjawiska dewiacyjne np. prostytucja, hazard

2. Naukowy status kryminologii ( o nauce mówimy wtedy, gdy dana dziedzina ma swoisty język i metodologie ) :

• kryminologia znajduje się na pograniczu psychologii i socjologii ( w warstwie metodologicznej )

• od wielu lat bycie kryminologiem (USA) jest traktowane poważniej niż bycie socjologiem.

3. Kryminologia a prawo karne :

• Pojęcie przestępstwa jest zmienne, zmienia się wraz z upływem czasu , w toku ewolucji społecznej ( 2 lata temu prowadzenie samochodu po pijaku było wykroczeniem , a obecnie jest przestępstwem).

• Niektóre normy prawne są stałe - podstawowe normy.

• Ujmowanie zachowań przestępczych w prawie karnym jest odmienne w różnych krajach.

4. Kryminologia a kryminalistyka:

• czasami się łączą jeżeli chodzi o prewencje - zapobieganie przestępstw

• Prewencja sytuacyjna- układ przestrzenny: kraty w oknach pewne rozwiązania urbanistyczne .

5. Kryminologia a ekonomia czyli „jaki zysk przyniesie przestępstwo?”

• przestępczość spada wraz z wiekiem - proces tzw. wyrastania z przestępczości

• konsekwencje popełnienia przestępstwa:

• strata wolności

• strata pozycji społecznej

• strata rodziny

• wyrzuty sumienia

• trzeba zauważyć, iż osoby starsze , mające pozycje, rodzinę mają więcej do stracenia niż osoby młode.

6. Badania kryminologiczne :

• badania przeprowadzane w więzieniach nie są obiektywne

• więźniowie są tylko reprezentatywną grupą przestępców - tzw. selekcja przestępców; więźniowie to ci którzy:

• dali się złapać i skazać - mniej sprytni, inteligentni

• brak odpowiednich znajomości - pieniędzy np. na adwokata

• ważny jest także czyn za który siedzą!!

• Bycie przestępcą nie jest systemem binarnym ale continum.

• Od wielu lat prowadzi się inne typy badań, odcinające się od środowiska więziennego:

• badanie tych, którzy nie siedzą w więzieniu ale dali się złapać

• badanie tych, którzy się nie dali złapać - metoda self-control (samoodnosicielska ocena przestępczości, pomysłu Podgóreckiego); anonimowe testy - pytamy potencjalnych przestępców

• można prowadzić wywiady indywidualne

7. Wiktymologia kryminologia:

• Wiktymologia to nauka o ofiarach

• Określa jakie konsekwencje ponosi być ofiarą przestępstwa ( np. gwałtu, pobicia, okaleczenia, psychiczne uchybienie), a także czemu niektórzy stają się ofiarami

• Badania wiktymizacyjne - badane są ofiary przestępstw; alternatywa wobec badań policyjnych ( tzw. ciemna liczba przestępstw - przestępstwa zostały popełnione , ale nie zostały zgłoszone na policje)

9.10.2003

T: Zasada lejka - podstawowe zbiory danych dotyczących przestępczości.

1. Zbiory danych dotyczących przestępczości :

• policja - dane o przestępczości stwierdzonej

• prokuratura, sądy - Wydział Statystyczny Ministerstwa Sprawiedliwości

• statystyka więzienna / penitencjarna

2. Statystyka policyjna :

• jest najbliżej czasowo przestępstwa

• nie jest dokładna - liczba przestępstw nie jest równa liczbie sprawców:

• 1 czyn = 1 sprawca

• 1 czyn = wielu sprawców

• 1 sprawca = wiele czynów

• policja często nie przyjmuje zgłoszeń o przestępstwach

• policja ma dużo możliwości zakwalifikowania danego czynu do różnych kategorii przestępstw

3. Statystyka prokuratorska i sądowa

• przestępcy są bardzo często niewykrywalni przez brak dowodów i poszlak - 20% spraw trafia do sądu

• 3-4% są to uniewinnienia

• mały zbiór danych

• sąd jest bardziej wiarygodny - umie odpowiednio kwalifikować przestępstwa

• sąd działa wolno ( w 2003 rozpatrywane są sprawy jeszcze z 1995r, a nawet 1990).

4. Statystyka penitencjarna :

• odnosi się do przypadków, w których orzeczono winę

• nie obejmuje innych kar, mających charakter izolacyjny.

• Aresztowani tymczasowo (1/4 więźniów)

16.10.2003

T: Rezultaty badań wiktymizacyjnych .

1. Badania wiktymizacyjne pomagają w obliczeniu ciemnej liczby przestępstw :

• badamy ofiary - ludzi od 16 lat

• badamy instytucje będące ofiarami

• przestępstwo bez ofiar :

• przestępca = ofiara (narkomania)

• wartość = ofiara; naruszenie norm przyzwoitości np. prostytucja ( tam gdzie jest penalizowana )

• zabójstwo :

• usiłowanie = ofiara żyje - przepytać, zbadać

• dokonane = ofiara nie żyje

• badania wiktymizacyjne dotyczą przede wszystkim: kradzieży, włamań, rozbojów, pobić.

2. Międzynarodowe Badania Wiktymizacyjne (1989; 1992; 1996; 2000)

• badania przeprowadzane pod egida ONZ

• porównanie przestępstw w różnych krajach ( definicje danych czynów są dla wszystkich badanych krajów jednakowe )

• co 4 Polak pada ofiarom przestępstwa

3. Przestępczość w Polsce:

• najczęściej zgłaszane są kradzieże samochodów

• 55-66% włamania (20% usiłowania włamania)

• 40% pobicia, rozboje, usiłowania gwałtu , gwałt

• Warszawiacy częściej zgłaszają przestępstwa.

23.10.2003

T: Zgłaszanie przestępstw w Polsce

1. Polska należy do krajów o najniższym wskaźniku zgłaszania przestępstw ; mimo że znajduje się wśród krajów o ponad przeciętnym poziomie przestępczości ( 5 ma wyższy ; 10 niższy poziom )

2. Włamania do mieszkań

• 60% włamań jest zgłaszanych

• motywuje do zgłoszenia ubezpieczenie ( aby odzyskać później pieniądze)

3. Rozboje :

• Polska prowadzi

• 40% zgłoszeń rozbojów / wszystkie przypadki

4. Kradzieże kieszonkowe - 1 miejsce zajmuje Polska

5. Kradzieże samochodów - 9% ( potem Anglia 8%; Australia, Francja )

6. Napaść o podłożu seksualnym

7. Pobicia - mało pobić w Polsce; bitni są Anglosasi, a po nich : Finlandczycy, Duńczycy, Szwajcarzy, Japończycy .

8. Wysoka ciemna liczba przestępstw - zgłoszenie 20-30%; gdzie w Japonii 40%, Holandii powyżej 50%.

9. Korupcja urzędników - dla Polski zabrakło skali, po niej Francja i Portugalia

10. Warszawa a inne miasta postkomunistyczne:

• Warszawa jest uznana za bezpieczne miasto

• Tallin jest niebezpieczny

30.10.2003

T: Lęk przed przestępczością.

(Patrz atlas przestępczości 3 str. 219, 220 )

1. Lęk przed przestępczością należy badać bo jest bardzo istotny.

• odsetek respondentów czujących lęk przed przestępczością Warszawiaków jest wyższy niż w całym kraju

• jednak Warszawiacy czują się bezpieczni w domu ( inwestują w zamki do drzwi itp.)

• jeżeli chodzi o tzw. „lęk domowy” Polacy prowadzą.

• Polska ma wysoki poziom lęku ( większy od samej przestępczości) tak jak Australia ( najwyższa przestępczość) , Hiszpania;

• niski poziom lęku prezentują : Kanada, Szwecja, USA

2. Lęk przed przestępczością wiąże się z nieefektywnością pracy policji.

• Warszawiacy bardzo nisko oceniają prace policji ( tylko 30% uważa że policja jest skuteczna)

• 46% Polaków jest zadowolona z pracy policji

• w Kanadzie i USA jest 90% zaufanie do policji

• najczęściej zgłaszane są przestępca, które wymagają zgłoszenia aby uzyskać odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej

3 . Sztuczny wzrost przestępczości :

• ogółem w Polsce w 2002r. wystąpiło około 1 400.000 przestępstw

• zmiana wykroczeń na przestępstwa

• posiadanie narkotyków to przestępstwo

4 . Dynamika przestępczości w mieście i na wsi :

• na wsi przestępczość jest niższa niż w mieście bo:

• posiada nieformalną kontrole społeczną

• polska wieś jest biedna, więc nie ma tam co kraść, stąd mniej włamań

• na wsi wszyscy mają ciężką sytuacje; staję się to punktem odniesienia dla mieszkańców wsi , uznają że tak ma być.

• Napięcie motywacyjne jest większe niż w mieście

• Religijność wsi - przestępczość jest mniejsza tam gdzie ludzie są bardziej religijni.

• Wieś to tradycyjna społeczność z dużym poczuciem przynależności

> obecnie dynamika przestępczości na wsi jest znacznie większa niż w mieście ( od 1997r.)

= w 2001r. miasto 7% a wieś 20%; powody:

• na wsi zgłasza się mniej przestępstw , bo załatwia się takie sprawy nieformalnie

• daleko do komisariatów

• na wsi policjant zna osobiście pokrzywdzonego i sprawcę , stara się zatuszować sprawę przez negocjacje.

6.11.2003

Temat: Debata - przemoc w TV

13.11.2003

Temat: nie wiem

1. Dynamika przestępczości:

• W latach 1991-93 było mniej przestępstw niż w roku 1990; natomiast w 1997 przestępczość gwałtownie wzrosła.

• Największa dynamika przestępczości przypada na przełom lat '89 i '90 - wzrost 60%

• W latach '90 średni wzrost przestępczości to z roku na rok o 4%

2. Rozkład przestępczości w terenie (województwa polskie) :

• Wg badań :

• pomorskie; zachodnio-pomorskie - największa

• lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie, podlaskie - najmniejsza

• Wg badań wiktymizacyjnych:

• Małopolska , Wielkopolska , Śląsk - najmniejsza przestępczość ( bo podczas zaborów te regiony były pod władaniem Prus i Austrii czyli krajów germańskich o dużej dyscyplinie)

• Największa przestępczość w dawnej kongresówce ( Królestwo Polskie - zabór rosyjski) .

3. Makrowskaźniki przestępczości:

• rozwody

• samobójstwa - wskaźnik funkcjonowanie więzi społecznych:

• tam gdzie więcej = więzi słabsze

• tam gdzie mniej = więzi silniejsze, społeczeństwo zintegrowane

• uprzemysłowienie (odsetek ludzi zatrudnionych w przemyśle) i urbanizacja (odsetek ludzi żyjących w miastach)

• religijność

20.11.2003

Temat: Struktura przestępczości

( Patrz Atlas Przestępczości 3 str. 18, 19, 20 )

1.

Przestępstwo przeciw	1990	2001
Bezpieczeństwu	3,9% 34311	10,2% 141441
Życiu i zdrowiu	1,8% 15509	2,4 % 34057
Wolności seksualnej i obyczaju	1,1% 9942	3,4% 47487
Rodzinie, opiece	3% 26522	3,8% 53032
Wiarygodności dokumentów	0,7 % 6387	5,5% 76183
Mieniu	84,7% 748090	65,1% 904623
Pozostałe	4,8% 42585	9,6% 133266
Suma przestępstw:	100% 883346	100% 1390089

• Przestępczość z biegiem lat staje się coraz bardziej zróżnicowana !!!!

2.

Przestępstwa na 100tys. ludzi
rok	Zabójstwo	Uszczerbek na zdrowiu	Udział w pobiciu
1990	1,9	27,3	10,3
1991	2,5	33,9	14,3
1992	2,6	36,0	15,8
1993	2,9	43,3	18,9
1994	3,0	47,9	23,9
1995	2,9	49,0	27,5
1996	2,9	50,2	30,0
1997	2,8	53,1	32,6
1998	2,8	50,4	33,7
1999	2,7	46,2	33,0
2000	3,3	47,7	37,2
2001	?	43,9 <?>	37,2 <?>

• Największą dynamikę wzrostu miał współczynnik udziału w bójce i pobiciu w roku 2001 był 3,5 razy większy niż w 1990r

• Współczynnik zabójstw był w 2001r o 3% wyższy niż w 2000 i o 79% wyższy niż w 1990

• Nasilenie przestępstw spowodowania uszczerbku na zdrowiu w 2001 zmniejszyło się w porównaniu z 2000r o 8% ale było o 61% większe niż w 1990r.

4. Przypadki w których trudno orzec zabójstwo:

• osoby zaginione = w statystykach nie bierze się ich pod uwagę

• samobójstwa

• kwestia : zabójstwo - zgon naturalny

• kwestia : zabójstwo - nieszczęśliwy wypadek

6

---