Teoria Eysencka zalicza się do teorii kontroli
Eysenck przyjmuje założenie o stałości zachowania jednostki w różnym czasie i sytuacjach, wiąże się z tą stałością typ osobowości: ekstrawertywny lub introwertywny.
Znając typ można przewidzieć zachowanie jednostek.
1. Skłonności do przestępstwa są uniwersalne, ale w większości przypadków regulowane są przez sumienie jednostki.
2. Sumienie to zgeneralizowana reakcja warunkowa, która wykształciła się pod wpływem doświadczenia w okresie dzieciństwa i młodości (warunkowanie klasyczne)
3. Zaburzenia w kształtowaniu się sumienia wynikają albo z nieodpowiednich warunków środowiskowych, głównie rodzinnych, albo z wadliwie funkcjonujących mechanizmów warunkowania jednostki.
4. Jednostki ekstrawertywne w pewnych stałych warunkach mają tendencję do słabszego warunkowania niż jednostki introwertywne, dlatego ekstrawertycy są bardziej skłonni do zachowań antyspołecznych.
5. Wysoki stopień lęku albo neurotyzmu stanowią silnie wzmacniające tendencje ekstrawertywne lub introwertywne, które w konsekwencji sprzyjają bądź nie, zachowaniom antyspołecznym.
Sumienie - regulator postępowania zgodnego z normami. Kształtuje się w procesie socjalizacji (wychowanie i nauczanie).
Kształtowanie sumienia Eysenck opiera przede wszystkim na procesie warunkowania klasycznego. (negatywne skojarzenie - reakcja strachu powstrzymująca od działania).
Proces kształtowania sumienia polega na warunkowaniu nieprzyjemnych reakcji, bólu i strachu na działania naruszające normy. Podstawą funkcjonowanioa sumienia jest lęk przed karą. Według Eysencka dążenie do redukcji lęku jest głównym motorem działania zgodnego z normami, stanowi także jedyne zabezpieczenie przed ich naruszaniem.
Introwertycy - bardziej podatnina procesy warunkowania i dzieki temu bardziej zsocjalizowani. Występuje u nich przewaga procesów pobudzenia nad procesami hamowania.
Ekstrawertycy - przewaga hamowania nad pobudzaniem. Typowy ekstrawertyk nie poddaje się warunkowaniu i dlatego wykazuje większą skłonność do zachowań dewiacyjnych.
Ostatecznie, o skuteczności procesu socjalizacji decydują 2 czynniki: właściwości układu nerwowego, a przede wszystkim równowaga procesów pobudzenia i hamowania, oraz rodzaj i liczba stosowanych wzmocnień.
Introwertyk:
-zamiłowanie do iontrospekcji
-unikanie towarzystwa innych
-powściągliwość i nieśmiałość
-wymagający w doborze pzyjaciół, jest ich niewielu
-uporządkowany i systematyczny tryb życia
-kontrola okazywanych uczuć
-obowiazkowość, sumienność , dokładność
-przywiązywanie dużej wago do problemów etycznych i moralnych
-pesymistyczne nastawienie do przyszłości