Komunikowanie - 7.01.2007
W 11, 12: - Strukturalizm i semiologia w komunikowaniu,
C. Levi-Strauss, G. Vico, F. de Saussure, E. Sapir, R. Jacobson, J. Piaget, Ch.S. Pierce, R. Barthes, U. Eco
- Specyfika dyskursu medialnego
T.A. von Dijk, J. Epstein
ZNAK
Znak naturalny Znak właściwy (sfera umowy społ.)
| | |
OZNAKA IKONA SYMBOL
Związek naturalny analogia umowa społeczna
percepcyjna
AUTENTYZM SZTUCZNOŚĆ
zjaw. przyrodnicze foto, film, video pop-art. Kubizm muzyka
sygnały niewerbalne hiperrealizm (malar.) pantomima karykatura alfabet
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Semiologia: w procesie komunikacji następuje proces dopełniania się znaczeń, ich rozbijania itp.
Semantyka: teoria znaczenia.
OZNAKA - zjawisko, które medialnie sygnalizuje co dzieje się z naturą (np. dym->ogień). Pierwsza naturalna funkcja mediów.
IKONA - np. rysunek konika
SYMBOLE - znaki, które oznaczają coś innego iż pierwotnie (np. lew w logo firmy).
Umowa społeczna powoduje, że znak zaczyna funkcjonować sztucznie. W procesie komunikowania następuje przejście od znaku do symbolu. Symbol jest obiektem abstrakcyjnym.
Mit jest swego rodzaju strukturą, która pozwala dokonywać zmian w znaku.
Twórca strukturalizmu: Claude Levi-Strauss (ale też G. Vico)
- '70: rozwój semiologii (językoznawstwo + antropologia + semantyka)
- analiza struktury semiologicznej
G. Vico:
- „Nowa nauka - stworzenie fizyki człowieka”
- uważał, że człowiek z natury jest dobry, ma skłonność do tworzenia „bajek” (mistyfikacji), mitów; mitami zakorzenia się w rzeczywistości; mity zakorzeniają w społeczeństwie, są przedstawieniem historii narodu - wyrażają pierwotne doświadczenia ludzi i narodów (verum fatum - prawda faktów), stają się faktami, bez znaczenia czy są prawdziwe, czy nie
- ludzie tworzą siebie i swój świat społeczny, wytwarzają specjalne instytucje „zajmujące się” mitem (szkolnictwo, media) - proces ustrukturowania świata komunikacji
- poglądy Vico rozwinął Levi-Strauss
Ferdynand de Saussure (FR, XIX/XX w.):
- wyłożył podstawy strukturalistycznej lingwistyki
- język należy badać synchronicznie, nie diachronicznie (czyli nie każdy język z osobna)
- musi istnieć struktura, coś wspólnego językom, by móc się porozumieć
- język ma dwa wymiary: langua (system) i parole (mowa w obrębie systemu)
- przedmiot badania: system językowy - bo jest uniwersalny
- parole jest chaotyczne, przypadkowe i indywidualne
- jednostka nie tworzy i nie zmienia systemu: jest pod jego przymusem, obowiązuje ją zestaw reguł
- poznanie mowy jest niemożliwe
Edward Sapir:
- hipoteza służąca do badania znaczeń języka, zakłada że istnieje wspólne pole semantyczne (językowe)
- przebywał wśród różnych ludów
- każdy język posiada wewnętrzną strukturę, gramatyka wszędzie jest potrzebna
- obserwator z zewnątrz nie jest w stanie rozumieć języka
- język z natury jest strukturalizowany, struktura jest podstawą komunikowania
Roman Jacobson:
- 6 czynników porządkujących użycie mowy w akcie mowy
KONTEKST
KOMUNIKAT
NADAWCA -----------------------------------------------------------------------------------------------ODBIORCA
KONTAKT
KOD
- 6 fukcji (aspektów)
POZNAWCZA
POETYCKA
EMOTYWNA -----------------------------------------------------------------------------------------KONOTATYWNA
FATYCZNA
METAJĘZYKOWA
- elementy te nigdy nie są równoważne, to urozmaica mowę
1) aspekt poznawczy: opisanie stosunku komunikat-przedmiot, „to jest kreda” - obiektywna informacja o przedmiocie
2) f. emotywna: koncentracja na nadawcy (przedstawia swoją sytuację, wartościuje)
3) f. konotatywna: akt skierowany na odbiorcę, wołacz (popatrz!)
4) f. fatyczna: akt komunikacji sprowadza się do sprawdzenia, czy kontakt zachodzi (słuchaj, a co sądzisz…?), czy respondent utrzymuje relację społeczną z nadawcą
5) f. metajęzykowa: nachylenie w stronę kodu, nadawca ma wątpliwości czy słuchacz go rozumie
6) f. poetycka/estetyczna: barwny język, nadawca zwraca na siebie uwagę, stara się imponować, dyskurs metaforyczny
- Jacobson: akt komunikacji niesie wiele funkcji, ale zawsze jedna z nich wychodzi na pierwszy plan, a reszta jest prawie niewidoczna
Jean Piaget:
- prowadził badania obserwując zachowanie małych dzieci, ich umiejętności matematyczne
- struktura u młodych osób musi rozwijać się do całości, dziecko musi się nauczyć, że struktura narzuca reguły, język systemem samosterownym
Levi-Strauss:
- związki m-dzy strukturami kultury a działaniami ludzi
- świat stworzony z relacji, a nie rzeczy
- każde zjawisko jest ekspresją kultury
- struktury głębokie tworzą język komunikacji
- ceremonie, rytuały, zwyczaje i obyczaje
- funkcjonowanie mitu (wyraz pierwotnej, nieoswojonej umysłowości człowieka)
- tabu (zakazy, głównie kazirodztwa, dynamizują społeczeństwo, zmuszają do szukania partnera), sacrum, profanum -> funkcjonują od kultur pierwotnych
- struktura mitu Edypa i system kodów w micie (u podstaw struktury: zakaz kazirodztwa)
- dowiódł, że u ludzi pierwotnych występuje binarny podział świata (żeńskie-męskie, prawe-lewe), LOGIKA TOTEMICZNA, „my” - „oni”
De Saussure:
SEMIOLOGIA - nauka o znakach i funkcjonowaniu ich znaczenia. Bada związki między znakiem a znaczeniem w różnych systemach semiotycznych.
- znaki to twory realne, nie abstrakcyjne, dwoistość: pojęcie znaku - element znaczony, dźwięk - dźwięk znaczący
Charles Pierce:
Symbol, przedmiot, interpretant; znak zastępuje przedmiot, jest zawsze czymś dla kogoś, odnosi się do samego siebie
SYMBOL
/ \
INTERPRETANT PRZEDMIOT
Przedmiot -> symbol -> użytkownik, odbiorca zmuszony do działania, nadania znaczenia
ZNAK
W STOS. DO W STOS. DO W STOS. DO
SIEBIE SAMEGO PRZEDMIOTU INTERPRETANTA
(np. logo firmy) (ikona, indeks, symbol) (narzuca f. zdaniową,
określenie, termin,
argument)
ODNOŚNIK
/ \
ODNIESIENIE ---- SYMBOL
Rys. Trójkąt Ogolena i Richarda
Element znaczący forma KONOTACJA (zmiany znaczenia)
DENOTACJA ----|-----------|------ <
Element znaczony treść MIT
Rys. Barthes
Forma: rozwój struktur syntaktycznych
Treść/mit: struktura fabularna
Barthes:
System + Syntagma (parole)
- jeden z pierwszych twórców idei semiologii
- znak: obraz, gest, przedmiot, melodia; znak zawsze jest składnikiem substancji
- wprow. pojęcie systemy i syntagmy
- denotacja (łączy znaczenie z przedmiotem) i konotacja (nowe formy w kontekście kulturowym)
- system: rzeczowniki, czasowniki itd.
- syntagmy: zdania (budowane przez system warunkujący możliwość efektywnego komunikowania się)
Np. system: ciuchy, syntagma: skompletowany z ciuchów strój
Umberto Eco:
DYSKURS MEDIALNY
- wywodzi się z dyskursu literackiego, struktury fabuły
- medialny: początek - wynik faktu (12 stycznia stało się…)
potem - pokazanie przyczyn
epizody
opinie i dyskusje
T.A. von Dijk:
- dyskurs prasowy i telewizyjny
Epstein:
- modele budowy dyskursu medialnego
1) model dialektyczny: za i przeciw
2) m. ironiczny: np. Clara Veritas w RFM (fikcja polityczna), jeden punkt widzenia, podstawienie bohaterów
3) m. dyskursu narodowego opakowania: narodowość
4) m. dysk. akcji i śledczy
5) m. dysk. nostalgicznego: starzy bohaterowie itp.