Słownik Pojęć Zegarmistrzowskich
Antymagnetyczny - zegarek zabezpieczony przed wpływem magnetyzmu; powinien odpowiadać standardowi ISO.
Art Deco - styl wzornictwa z lat 1920-1930
Automatyczny zegarek - zegarek mechaniczny ze sprężyną napędową nakręcaną za pomocą wahnika lub koronki (wyróżniamy mechanizmy: mechaniczny naciąg ręczny oraz automatyczny mechaniczny).
Chronograf - zegarek z wbudowanym stoperem, najczęściej rolę wskaźnika stopera przejmuje wskazówka sekundnika a sekundnik jest umiejscowiony w małej tarczy na godzinie 6 lub 9. Wskazanie stopera możemy odczytywać na tarczy głównej (sekundy), minuty na małej tarczy, która zazwyczaj maksymalnie odmierza czas (30 bądź 45 minut) w zależności od rodzaju mechanizmu.
Complication - zegarek posiadający więcej funkcji niż tylko pomiar czasu (np. budzik, fazy księżyca, wieczny kalendarz, wskaźnik rezerwy napędu, stoper, repetier). Określenie to używane jest zazwyczaj wyłącznie w odniesieniu do zegarków mechanicznych.
COSC - . Popularnie, certyfikat dokładności chodu zegarka, właściwie skrót nazwy szwajcarskiego instytutu testów chronometrycznych. Powołany w roku 1973, z siedzibą w La-Chaux-des-Fonds, jest uprawniony do przeprowadzania badań i wydawania świadectw wyjątkowej precyzji mechanizmów. Testom instytutu poddawane są wyłącznie urządzenia mechaniczne.
Aby otrzymać certyfikat chronometru mechanizm musi przejść siedem testów i nie przekroczyć wyznaczonych norm dokładności.
Kryteria to odpowiednio:
Średnia odchyłka w przeciągu pierwszych dziesięciu dni testów -4/+6 sekund
Najmniejsza odchyłka podczas testów nie większa niż 2 sekundy
Największa różnica podczas dwudniowych odczytów w jednej pozycji nie większa niż 5 sekund
Różnica między średnimi odchyłkami w pionie (pierwsze dwa dni testów) i w poziomie (dzień dziewiąty i dziesiąty) musi mieścić się w przedziale -6/+8
Największa różnica między średnią odchyłką podczas testów a pojedynczymi odchyłkami uzyskanymi podczas testów nie większa niż 10 sekund
Błąd wynikający ze zmiany temperatury nie może przekraczać 0.6 sekundy na jeden stopień
Różnica między średnią wartością odchyłek z pierwszych dwóch dni i średniej odchyłki z dziesiątego dnia nie może przekraczać 5 sekund
Ebauche - określenie używane w odniesieniu do niekompletnych mechanizmów, nieposiadających wychwytu, balansu, włosa lub sprężyny napędowej.
ETA - ETA s.a. Fabriques d\'Ebauches, największy szwajcarski producent mechanizmów zegarkowych należący do grupy Swatch\'a, zaopatrujący ogromną większość wytwórców zegarków w gotowe mechanizmy lub tzw. ebauche - mechanizmy niekompletne, przygotowane do zainstalowania wychwytu, sprężyny głównej i osi balansu.
FH - Federacja Stowarzyszeń Zegarmistrzowskich, wiodące stowarzyszenie handlowe zrzeszające szwajcarskich wytwórców zegarków.
Gasket (ang.) - uszczelka, zwykle kilka uszczelek zapewniających kopercie zegarka wodoszczelność.
Kalendarz wieczny - mechanizm kalendarza przystosowujący się automatycznie do zmiennej liczby dni w miesiącu oraz lat przestępnych. Zapewnia nieprzerwaną pracę aż do 28 lutego 2100 roku.
Kaliber - określenie rozmiaru mechanizmu, zazwyczaj wyrażane w liniach paryskich (1 linia paryska=2,256 mm); często stosowane przez wytwórców zegarków jako symbol danego mechanizmu.
Kamienie - stosowane jako łożyska w celu zmniejszenia zużycia w miejscach największego tarcia w mechanizmie. W zegarkach mechanicznych jest ich zazwyczaj 17-18, jeżeli jest ich więcej są ozdobą werku, który można oglądać przez przeszklony dekiel zegarka.. Dawniej używano naturalnych rubinów, obecnie stosuje się kamienie syntetyczne.
Koło wychwytowe - koło współpracujące z wychwytem; jego ruch obrotowy jest cyklicznie powstrzymywany przez wychwyt, a przerwy te zliczane są przez przekładnię mechanizmu chodu i zamieniane na wskazania czasu.
Waveceptor - funkcja zegarka kwarcowego odbierającego sygnał radiowy transmitowany z super dokładnego zegara atomowego i używający tego sygnału do korekty pokazywanego czasu.
Kwarc - minerał, dwutlenek krzemu SiO2; jego krystaliczna postać wykorzystywana jest do wykonywania rezonatorów kwarcowych drgających pod wpływem zmiennego pola elektrycznego od kilku tysięcy do kilku milionów razy na sekundę.
Limited/ series/editon - ściśle określona seria zegarków danego typu, produkowanych zwykle dla upamiętnienia jakiegoś wydarzenia, potwierdzona certyfikatem limitacji, przeważnie od 20 do 1000 sztuk. Zegarki z limitowanych serii najlepszych manufaktur stanowią bardzo cenne ozdoby kolekcji Oznaczenia limitacji znajdziemy na tylnym deklu,koprcie lub tarczy zegarka, zapisywane jest w ten sposób No 001/1000.
Linie paryskie - stosowane do określania rozmiaru mechanizmu mechanicznego, 1 linia paryska=2,256 mm.
Luneta (ang. bezel) - ściśle rzecz ujmując, pierścień okalający szkło zegarka i mocowany do koperty. Współcześnie jest to często pierścień obrotowy, zawierający rozmaite skale, umożliwiające np. odczyt drugiej strefy czasowej, prędkości pojazdu, itd., w zależności od typu zegarka.
Repetier - mechanizm umożliwiający zegarowi powtórzenie biciem aktualnej godziny lub kwadransa.
Shock-resistant (wstrząsoodporny) - zegarek może zostać uznany za odporny na wstrząsy, jeżeli po upadku na twardą powierzchnię z wysokości 1 m nie zatrzyma się lub, jeżeli dzienne tempo jego chodu nie zmieni się o więcej niż 60 sekund.
Skeleton watch (zegarek) - zegarek, w którym większość elementów tarczy, z wyjątkiem pierścienia godzinnego, usunięto, aby widoczny był mechanizm zegarka. Często w zegarku szkieletowym również wieczko wykonane jest z przezroczystego materiału.
Split-second (ang.) - typ chronografu z podwójną wskazówką stopera, służącą do dokonywania pomiarów międzyczasów. W praktyce, po uruchomieniu stopera obie wskazówki przemieszczają się wokół tarczy razem, jednakże w dowolnym momencie można zatrzymać jedną z nich nie przerywając biegu drugiej. Po odczytaniu międzyczasu i zwolnieniu zatrzymanej wskazówki, dogania ona tę, która pozostała w ruchu, kontynuując pomiar.
Sprężyna napędowa - twarda i elastyczna taśma metalowa gromadząca energię potencjalną przez nawinięcie na wałek, stanowi siłę napędową przekładni chodu mechanizmu zegarowego.
Swiss made - określenie, którego używanie regulowane jest przez prawo szwajcarskie. Można je stosować tylko w przypadku zegarków spełniających określone kryteria: 50% części takiego zegarka musi być wyprodukowanych w Szwajcarii; musi on być zmontowany, wykończony i sprawdzony w Szwajcarii.
Tachometr (prędkościomierz) - system pomiaru umieszczony na ramce szkiełka lub wewnętrznym pierścieniu wokół tarczy, którego używa się do obliczania prędkości w milach lub godzinach na minutę.
Tank watch (ang.) - właściwie tank, case, ponieważ dotyczy typu koperty. Aktualnie popularne określenie na dosyć ciężką kopertę prostokątną. Pierwotnie dotyczyło wyłącznie konkretnego modelu zegarka, cartier z kopertą, której wzór opatentował Gruen.
Wskaźnik rezerwy napędu (power reserve indicator) - wskazówka lub okienko pokazujące liczbę godzin pracy zegarka mechanicznego do czasu jego zatrzymania.
EOL (End of Life) - funkcja zegarka kwarcowego, ostrzegająca o słabej baterii. Objawia się poprzez rzadsze przemieszczanie wskazówki sekundowej (np. co cztery sekundy, o cztery sekundy)
Wodoszczelność - Każdy zegarek charakteryzuje się pewną klasą wodoszczelności. Informacja o niej może znaleźć się na deklu, tarczy lub ostatecznie na metce dołączonej do produktu. Oznaczenie to wyraża odporność na ciśnienie statyczne wody i może być przedstawione w barach, atmosferach metrach lub stopach. Oto kilka podstawowych oznaczeń:
- 30 m - podstawowa klasa wodoszczelności. Zegarek odporny na zachlapanie, deszcz i mycie rąk
- 50 m - w zegarku można pływać ale nie nadaje się on do nurkowania
- 100 m - z zegarkiem można nurkować ale na małych głębokościach.
- 200m i więcej - zegarki do profesjonalnego nurkowania.
Szkiełko - w obecnych zegarkach szkła są najczęściej plastikowe (hesalit), mineralne lub szafirowe. Szkła hesalitowe są bardzo miękkie a zatem podatne na zarysowanie lecz nadają się do polerowania. Szkła mineralne są nadal narażone na zarysowania lecz równocześnie lepiej znoszą uderzenia. Szkła szafirowe są bardzo twarde i odporne na zarysowania jednak sa bardziej kruche od szkieł mineralnych. W wyższej klasy zegarkach stosuje się powłoki antyrefleksyjne na szkłach, które zapobiegają odbiciom światła.
Regulator (regulateur) - typ tarczy zegara z centralną wzkazówką minutową. Wzkazówka godzinowa znajduje sie na mniejszej tarczy, najczęściej pod godziną dwunastą. Stworzony w osiemnastym stuleciu przez francuskiego zegarmistrza Louisa Berthouda. Pierwszym seryjnym zegarkiem naręcznym z tym typem tarczy był zegarek Chronoswiss z roku 1987.
Retrograde - wzkazanie funkcji zegarka ( daty, minuty ) - wzkazówka porusza się po wycinku okręgu np. w zakresie od 270 do 90 stopni. Dochodząc do końca skali w ułamku sekundy przeskakuje ( cofając się ) do początku i odliczanie zaczyna się od nowa.
Wychwyt - przekazuje energię mechaniczną od przekładni chodu do regulatora oraz powstrzymuje ruch przekładni i zwalnia ją o stały kąt obrotu, umożliwiając przekładni zliczanie jego wahnięć. Składa się zasadniczo (w zależności od typu) z koła wychwytowego oraz kotwic posiadających z reguły 2 palety. Istnieje wiele różnych rodzajów wychwytów: w. cofające, w. swobodne, w. spoczynkowe. Stosuje się także wiele typów w.: w. angielski, w. Bolxama, w. Brocota, w. glashucki, w. Grahama, w. Harrisona, w. kotwicowy, w. typu duplex (podwójny), w. Rieflera, w. szwajcarski, w. Winnerla, → co-axial i in. Specyficznym rodzajem w. jest → tourbillon.
Co-Axial - wychwyt współosiowy. Dzieło George'a Daniels'a, zastosowany w seryjnej produkcji w roku 1999 w zegarku Omega De Ville. Projekt oparty jest na podwójnym współosiowym kole wychwytowym, kotwicy z trzema paletami i palecie impulsowej na przerzutniku balansu ze swobodnym włosem. System współosiowy w porównaniu z wychwytem kotwicowym znacznie redukuje tarcie ślizgowe, zapewniając w ten sposób większą dokładność w czasie.
Tourbillon - obrotowa klatka (koszyk) w której umieszczony jest balans i wychwyt. Klatka zazwyczaj dokonuje pełnego obrotu dookoła własnej osi w ciągu minuty (t. minutowe). Ma za zadanie wyrównać błędy pozycyjne chodu zegarka, szczególnie istotne jeśli zegarek jest w pozycji pionowej. T. stosowane są najlepszych, a co za tym idzie, drogich zegarkach. Klatka t. składa się zwykle z kilkudziesięciu części (bywa, że nawet ponad 200). T. może obracać się w max. 3 płaszczyznach (wynalazek R. Gooda z 1979 r.), lecz z reguły wykonuje ruch tylko dookoła własnej osi.
T. wynaleziony został tuż przed 1791 r. przez Abrahama-Louis Bregueta (ur. 10.01.1747 w Neuchatel, zm. 17.09.1823 w Paryżu). Pierwsza prototypowa konstrukcja wykonana i opatentowana w 1801 r. Za swego życia B. wykonał ok. 30 tourbillonów, z których do dziś zachowało się maksimum 20.
Karilon (carillon) - zegarek z mechanizmem wybijającym na żądanie po naciśnięciu tłoczka wystającego z koperty, całą wielotonową melodię (a nie tylko "suche" odliczanie godzin, kwadransów i minut jak repetier minutowy). Najczęściej wykonuje to przy pomocy co najmniej 3-4 młoteczków.
Jest to najbardziej zaawansowana komplikacja zegarmistrzowska, o wiele bardziej perfekcyjna od minutowego repetiera i tourbillona. Posiada zawsze własny mechanizm napędowy.
Wahnik( rotor) - główny element automatycznego naciągu sprężyny zegarka. Ma kształt płaskiej, ułożyskowanej tarczki o najczęściej półkolistym kształcie z masą skupioną po jednej stronie. Przy poruszaniu zegarkiem na skutek sił bezwładności obraca się on względem reszty mechanizmu i poprzez skomplikowane przekładnie mechaniczne nakręca sprężynę napędową zegarka.
Repetycja minutowa - komplikacja akustyczna, polegająca na wybijaniu na żądanie aktualnego czasu, poprzez uruchomienie mechanizmu repetycji przy pomocy dźwigni lub przycisku z boku koperty. Najczęściej w tej kolejności: godziny, kwadranse, minuty: np. godz. 3.32 brzmiałaby tak: ding, ding, ding (godziny), dong, dong (kwadranse), dang, dang (minuty).
Wybijanie odbywa się przy pomocy młoteczków (zazwyczaj są dwa), uderzających o stalowy drut (lub druty) rezonansowy, biegnący dookoła mechanizmu, równolegle do koperty. Repetycja minutowa (tuż po --> karilonie) zaliczana jest do najtrudniejszej komplikacji zegarmistrzowskiej (za nią plasuje się --> tourbillon, ekwacja i in.).
Teoretyczne podstawy do skonstruowania repetycji minutowej dał ok. 1741 r. Antoine Thiout, natomiast pierwszą konstrukcję wykonał w 1749 r. Pierre-Joseph de Rivaz, a najstarsza która przetrwała do dziś to anonimowy zegarek proweniencji francuskiej z 1764 r.
Grande Sonnerie (GS) - komplikacja umożliwiająca automatyczne, a nie tylko na żądanie, wybijanie godzin oraz kwadransów.
Petite Sonnerie (PS) - jw., ale tylko godziny.
Deaktywacja GS i PS następuje poprzez przesunięcie dźwigni w pozycję "Silence"
Zawór helowy- powoduje on, że hel nie przenika do środka zegarka, niezależnie od głębokości. Nie jest używany przy normalnym nurkowaniu.
Potrzeba otwarcia/ zwolnienia zaworu helu jest dla tych, którzy często nurkują głebiej niż 80-100m, gdzie występuje wysokie nasycenie helu. Hel jest najmniejszym atomem, dlatego będzie przesączać się do środka zegarka z powodu wyskiego ciśnienia powietrza-tlenu w takich głębinach. Jeśli zegarek znajduje się w takich warunkach przez pewien (dłuższy) okres czasu, hel wciąż się bedzie przedostawał do środka zegarka, dopóki ciśnienie wewnątrz zegarka nie wyrówna się z ciśnieniem zewnętrznym. Problem zaczyna się przy powrocie "na górę". Hel, który się przedostawał do zegarka przez określony okres czasu, nie może wydostawać się szybciej. Nadmierne ciśnienie wewnątrz zegarka, potrzebuje miejsca/ drogi, żeby wypuszczać hel szybciej niż się tam dostał. I to jest właśnie jedyny moment, w którym zegarkom przydaje się zawór helu- umożliwiający to Co byłoby gdyby zegarek w podobnej sytuacji nie miał zaworu helowego? Oprócz tego, że nie miałby wyżej wspomnianego zaworu, to i prawdopodobnie szkła, lub dekla.
Glucydur jest nazwą handlową ze stopu metali o niskim współczynniku rozszerzalności cieplnej, stosowany do wyrobu kół równowagi i innych części mechanicznych zegarków.
Glucydur jest z brązu berylu; stopu berylu, miedzi i żelaza. Oprócz niski współczynnik rozszerzalności cieplnej, jego twardość (400 Brinella), nonmagnetizability i odporność na odkształcenia i uszkodzenia sprawiają, że nadaje się do wyrobu precyzyjnych części, które muszą mieć wysoką stabilność wymiarową. Glucydur jest również odporny na korozję, ale raczej jest obojętny chemicznie.
Glucydur został opracowany w tym samym czasie z innego materiału niemagnetycznego, Nivarox.
Autor: Czasomierze o 01:25
1