FEMIZNIZM od. łac. femina (kobieta)

Ideologia, doktryna koncentrująca się wokół równości prawnej, politycznej, społecznej kobiet z mężczyznami. Pojawiła się w XX w. na oznaczenie zespołu zagadnień związanych z równouprawnieniem, emancypacją kobiet.

Przekonania:

• kobiety są dyskryminowane, poniżane, traktowane nierówno - gorzej od mężczyzn z powodu ich seksu albo/i płci,

• konieczność całkowitego przeobrażenia stosunków maskulinistycznych i patriarchalnych, w celu kreowania świata „dla kobiet”,

• kobiety różnią się od mężczyzn jedynie seksem, kategoria płci została ukształtowana czynnikami społecznymi,

• różnice seksualne nie są usprawiedliwieniem dla nierównego traktowania kobiet.

Żądania:

• żądania równości i sprawiedliwości seksualnej,

• żądanie zrównania statusu politycznego i prawnego z mężczyznami,

Koncepcja płci psychologicznej

• zespół cech psychicznych, związanych z seksem, składających się na kobiecość albo męskość, kształtowanymi zarówno czynnikami społecznymi, jak i biologicznymi.

Wyróżnia 4 grupy osób:

1. najliczniejsza gr.- zgodność cech psychicznych z seksem,

2. mniejsza grupa osób androginicznych, jakby 2- płciowych, mających rozwinięte w podobnym stopniu cechy psychiczne żeńskie i męskie,

3. najmniej liczne gr. osób, których cechy psychiczne odpowiadają przeciwnej płci („męskie kobiety”,” kobiecy mężczyźni”).

Matriarchat- wyraża w stos. społ. utożsamienie seksu z płcią, wynikające stąd różnice traktuje jako uzasadnienie przewagi, gł. prawnej i politycznej kobiecości nad męskością.

Pojęcie wprowadził Johann Jacob Bachofen w dziele „Matriarchat” (1861). Pogłębił je Fryderyk Engels w pracy „O pochodzeniu rodziny, własności prywatnej i państwa” (1884). Podtrzymał je Robert Briffault w swej rozprawie „Matki.

Matriarchat- władza kobiet, reprezentowanych przez matrony- matki rodów i matrycentryczne struktury społ. ją utrwalające.

Seksizm- wyraźne różnice miedzy feminizmem i matriarchatem a maskulinizmem i patriarchatem. Określenie to jest używane od około 1865 r. Odnosi się do kobiet, gdy maskulinizm i patriarchat je poniża, odnosi się do mężczyzn, jeśli feminizm i matriarchat poniża ich. Seksizm wyraża protest przeciw tej dyskryminacji.

Z racji konotacji z dyskryminacją, widoczne są relacje seksizmu z rasizmem.

Źródła i rozwój

O ideologii feministycznej mówimy od rewol. francuskiej. Postulat pisania historii o kobietach przez kobiety (perspektywa „nosa Kleopatry”).

Koncepcje źródeł:

1. kwestia kobieca istniała zawsze i wszędzie, gdzie żyli ludzie, treści wyprzedzały późniejszą nazwę „feminizm”,

2. nawet przed narodzinami feminizmu, w każdej epoce byli obrońcy kwestii kobiet,

3. źródła ideologii feminizmu usytuowały się w myśli oświecenia i skutkach rewolucji franc.,

• rozwój właściwej ideologii feminizmu- 2 fazy: od rewol. franc. do ok. 1920r.,

od 1960r. do początków XXI w. (lata 1920-1960 uznawane za okres stagnacji).

Prehistoria:

1. do czasów Oświecenia mężczyźni utrzymywali tezę o niższości kobiet pod każdym względem,

• istniały patriarchalne porządki prawne, np. Kodeks Hammurabiego,

2. filozofowie greccy- władza mężczyzn nad kobietami jest czymś bardzo pożytecznym społecznie,

3. prawnicy rzymscy utrwalili patriarchat instytucją prawną pater familias i męską władzą cezarów,

4. średniowiecze- wzorce społeczeństwa zmaskulinizowanego, w którym mężczyźni decydowali o losach kobiet; odsuwanie kobiet od urzędów publicznych, obciążanie kobiet za skutki biblijnej opowieści o grzechu,

chrześcijaństwo- krzewiło ideał kobiety podporządkowanej mężczyźnie lu poświęcającej się Bogu,

5. Odrodzenie przywraca starożytne obrazy kobiet pięknych, wrażliwych, ale nadal poddaje je władzy męskiej; plaga procesów czarownic; kobiece wyobrażenie śmierci - kostuchy ALE jednocześnie pierwsze głosy w obronie kobiet (Christinaa de Pizan, Jane Anger, Maria de Jars de Gournay, Aphra Baehn).

Idee sufrażystek

Ruch sufrażystek (ang. suffragist; od suffrage- prawo do głosowania):

• powstał na gruncie Oświecenia,

• pogląd równouprawnienia płci wyrażał Jean Antoine de Condorcet (1743-94),

(płeć żeńska różni się od męskiej, ale w życiu społecznym dopełniają się one),

• zawiedzione nadzieje wiązane z Rewolucją Francuską (Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela dawała prawa polityczne tylko mężczyznom- w odpowiedzi, Olimpia de Gouges opublikowała Deklaracje Praw Kobiety i Obywatelki,

• podobnie zawiedzione nadzieje w związku z Kodeksem Napoleona- nacisk na wyższość mężczyzn.

Sufrażystki brytyjskie:

Mary Wollstonecraft (i jej mąż John Stuart Mill), Emmeline Pankhurst, Vera Brittain.

Sufrażystki amerykańskie:

• początki w USA od Konferencji w Saneca Falls w 1848r, zorganizowanej przez Elizabeth Stanton i Lucretię Mott,

(uchwalono Deklarację Opinii, parafrazując Deklarację Niepodległości- z uwzględnieniem kobiet: oskarżenie niesprawiedliwości i nadużyć ze strony mężczyzn, wezwanie władz amerykańskich do wprowadzenia równouprawnienia),

• działalność Susan Anthony, która przyczyniła się do uchwalenia w 1920r. XIX poprawki do konstytucji, przyznającej Amerykankom prawa wyborcze.

Sufrażystki niemieckie:

Baronowa Malvida von Melsenburg - rzeczniczka dostępu kobiet do możliwości kształcenia i ich równouprawnienia w społ., Helene Lange, Gertrud Baumer, Lily Braun, Alice Salomon

Sufrażystki polskie- z uwagi na pozostawanie państwa pod zaborami, działały w pojedynkę: Klementyna Hoffmanowa, Maria Ilnicka, Narcyza Żmichowska, Anna Dobrska, Maria Wysłouchowa, Kazimiera Bujwidowa.

Prawo do głosowania:

Nowa Zelandia (1893), Finlandia (1906), Norwegia (1913), Rosja Sowiecka (1917), Polska (1919), Wielka Brytania (1928), Hiszpania (1931), Francja (1944), Belgia (1948), Szwajcaria (1971).

Amerykański Ruch Wyzwolenia Kobiet

2 nurty walki o równouprawnienie kobiet:

• nurt radykalny łączył możliwość realizacji postulatów feministycznych ze zmianą ustroju kapitalistycznego,

• nurt reformistyczny poszukiwał szans zrównania statusu kobiet i mężczyzn w istniejących strukturach politycznych.

Wspólny cel walki obu nurtów: miejsce kobiety równe miejscu mężczyzny w społeczeństwie. Aby osiągnąć ten cel, należy zjednoczyć same kobiety w dążeniu do niego. Kobiety z Ruchu najbardziej ceniły komuny jako formy organizacji społeczeństwa.

Nurty feminizmu:

• f. matriarchalny (macierzyński, prorodzinny),

• f. patriarchalny,

• f. liberalny (indywidualistyczny)- idea wolnego rynku, na którym kobiety mogłyby konkurować z mężczyznami,

• f. socjalistyczny (wspólnotowy, komunistyczny, marksistowski) - rozszerzenie praw kobiet jest podstawą postępu społecznego, nie ma wyzwolenia ludzkości bez społecznej równości płci- rzecznikiem był August Bebel, Klara Zetkin, Aleksandra Kołłątaj

• f. anarchistyczny (anarchofeminizm),

• f. legitymistyczny (legalistyczny),

• 
  
  f. integracyjny = f. dezintegracyjny,

• f. umiarkowany = f. radykalny - żądanie równouprawnienia prawnego kobiet w stosunku do mężczyzn; wykracza poza postulaty równouprawnienia, prowadzi do radykalnego feminizmu politycznego.

1. radykalny feminizm polityczny- przekazanie pełni władzy w ręce kobiet, nie w strukturach matriarchatu, ale w odseparowanych od mężczyzn wspólnotach albo w społeczeństwie opartym na myśleniu macierzyńskim,

2. radykalny feminizm społeczny- rozwijanie kultury kobieto centrycznej, zniszczenie struktury patriarchalnej, rozwój piśmiennictwa dla kobiet.

• 
  f. reformistyczny = f. rewolucyjny.

Krytyka dyskryminacji kobiet- upatruje się niskiego statusu kobiet we władzy mężczyzn.

Wskazuje na przejawy dyskryminacji kobiet o charakterze socjalizacyjnym, religijnym, zawodowym, zwyczajowym, komercyjnym, językowym.

1. Przejawy dyskryminacji o charakterze socjalizacyjnym: socjalizacja (proces wpajania cech osobowości w szkole, rodzinie, etc.) polega na wszczepianiu i utrwalaniu przekonania kobiet o ich niższości wobec mężczyzn, kształtowaniu kompleksu niższości od momentu narodzin aż do śmierci, zawężaniu ambicji i możliwości życiowych w porównaniu z mężczyznami.

2. Religijne przejawy dyskryminacji kobiet: w większości religii Bóg ukazywany jest jako istota męska. Judaizm traktuje kobiety jako istoty niższe, nie pozwalając im pełnić funkcji rabina, Chrześcijaństwo w zasadzie nie dopuszcza kobiet do kapłaństwa +negatywny dla kobiet obraz grzesznej Ewy, kobieta jako naczynie grzechu i narzędzie Szatana. Islam - handel żywym towarem i haremy.

3. Zawodowa dyskryminacja kobiet- dłuższa, gorsza i mniej płatna praca. Feministki sprzeciwiają się pozycji kobiety jako gospodyni domowej, podkreślają dużą wagę bezpłatnej pracy domowej matek i żon, zachęcają kobiety do podejmowania pracy poza domem.

4. Zwyczajowe przejawy dyskryminacji- ograniczanie swobody decydowania o własnym ciele przez wywieranie przymusu fizycznego i psychicznego.

5. Komercyjna dyskryminacja kobiet- handel wizerunkami i ciałem kobiecym.

6. Językowa dyskryminacja- traktowanie języka jako narzędzia poniżania kobiet. Wg feministek w języku dominują słowa na podkreślenie cech męskich; fundamentalne akty prawne dot. tylko mężczyzn.

Idea równości - gł. idea feminizmu

Idea wolności- kwestie świadomego macierzyństwa, aborcji,

Feminizm a pacyfizm:

Pacyfizm krzewił się wśród feministek od pocz. XIX w.

Treści pacyficzne poruszano na międzynarodowych kongresach feministycznych,

Wybuch I w. światowej- podział feministek na broniące pokoju i patriotki uzasadniające konieczność walki zbrojnej,

Po zakończeniu wojny aktywność feministek- pacyfistek kontrolowana była przez Mnarod. Ligę Kobiet dla Pokoju i Wolności w Genewie.

Okres międzywojenny- masowe egzekucje i osadzanie w obozach koncentracyjnych feministek- pacyfistek.

Idea władzy

1. panowanie bogiń w mitach kultur pierwotnych,

2. panowanie matron ,

3. panowanie władczyń miało miejsce zwykle w systemach patriarchalnych - osiąganie korony: dziedzicznie, przez małżeństwo.

Globalny zasięg idei feminizmu:

Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich przejawów dyskryminacji kobiet - ZO ONZ 18.12.1979r.

---