JUŻ DZIŚ MOGĘ ZADBAĆ O ZDROWIE SWEGO PRZYSZŁEGO DZIECKA” - pod takim hasłem Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie realizuje od 2000 r. program profilaktyczny „Pierwotna Profilaktyka Wad Cewy Nerwowej”, edukując młodzież i kobiety w wieku rozrodczym w zakresie zapobiegania wadom wrodzonym układu nerwowego u dzieci.

Wady Cewy Nerwowej (WCN) to grupa nieprawidłowości, które powstają we wczesnym etapie tworzenia się centralnego układu nerwowego (na przełomie trzeciego i czwartego tygodnia rozwoju zarodka ludzkiego) w wyniku nieprawidłowego zamykania się cewy nerwowej i elementów ją okrywających. Najczęstsze WCN to bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, przepukliny okolic głowy i rdzenia kręgowego. Wady te należą do najcięższych wad strukturalnych i stanowią istotną przyczynę umieralności okołoporodowej oraz umieralności niemowląt.

Od dawna podejrzewano, że oprócz przyczyn genetycznych na rozwój WCN mają wpływ warunki środowiskowe w tym sposób odżywiania kobiet przyszłych matek. Od lat sześćdziesiątych rolę tą przypisywano niedoborom witamin z grupy B, zwłaszcza niedoborom kwasu foliowego czyli witaminy B9.

Bardzo niekorzystne rokowania dla dzieci urodzonych z wadami cewy nerwowej oraz istniejące metody leczenia , które poprawiają jedynie jakość życia i nieco go wydłużają , spowodowały że profilaktyka WCN nabrała istotnego znaczenia.

Znane są dwa rodzaje profilaktyki WCN:
* Profilaktyka wtórna oparta na badaniach prenatalnych, polega na zmniejszeniu liczby urodzeń dzieci z WCN. W przypadku stwierdzenia obecności WCN u płodu stosuje się indukowaną aborcję
* Profilaktyka pierwotna polega na zapobieganiu powstaniu WCN przed poczęciem dziecka poprzez uzupełnienie niedoboru kwasu foliowego w organizmie przyszłej matki .

Profilaktyka pierwotna WCN jest wynikiem wieloletnich i rygorystycznych pod względem metodycznym badań, oparta na uzupełnianiu niedoborów kwasu foliowego w diecie kobiet przyszłych matek. Przyjmowanie przez kobiety profilaktycznej dawki tj. 0,4 mg kwasu foliowego oraz dieta bogata w produkty spożywcze z dużą zawartością folianów w okresie przed koncepcyjnym i pierwszych 12 tygodniach ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia WCN o 70 %.

Kwas foliowy w czystej postaci nie występuje w przyrodzie lecz w postaci folianów . Źródłem folianów jest wiele produktów żywnościowych roślinnych i zwierzęcych tj. „ciemnozielone” liściaste warzywa ( kapusta , brokuły , szpinak), „pomarańczowe” owoce i warzywa (marchew, pomarańcze) i wiele innych. Procesy kulinarne, technologiczne przebiegające z wysoką temperaturą, długie przechowywanie w nieodpowiednich warunkach zmniejszają ilość dostępnego kwasu foliowego w pożywieniu. Używki, doustne hormonalne środki antykoncepcyjne, niektóre leki utrudniają przyswajanie kwasu foliowego z pożywienia.

Od 1992 r na świecie a od 1997 r. w Polsce rozpoczęto upowszechnianie profilaktyki pierwotnej WCN. W 1997 r Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej powołało Zespół Ekspertów , który opracował zalecenia dla kobiet w ciąży:

Wszystkie kobiety w wieku rozrodczym w Polsce, które mogą zajść w ciążę, powinny przyjmować 0,4 mg kwasu foliowego w celu zapobiegnięcia WCN u potomstwa.

W sprzedaży znajdują się preparaty witaminowe z zawartością profilaktycznej dawki 0,4 mg kwasu foliowego dostępne bez recepty .

Upowszechnienie zasad profilaktyki WCN Minister Zdrowia i Opieki Społecznej powierzył Instytutowi Matki i Dziecka. Edukację młodzieży i młodych kobiet w zakresie profilaktyki WCN u potomstwa realizują przy współpracy z Instytutem Matki i Dziecka pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
W ciągu 5 lat realizacji Programu pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia przeszkolili wielu edukatorów spośród pracowników służby zdrowia i nauczycieli poprzez których wiedza o sposobach zapobiegania WCN dociera do kobiet, przyszłych matek.

Rocznie w Polsce rodzi się ok. 600 - 900 dzieci z WCN , ok. 70 % przypadkom można skutecznie zapobiec zmniejszając tym samym wydatki na leczenie, rehabilitację i opiekę a także zmniejszyć cierpienie dzieci i ich rodziców.

Pierwotna profilaktyka wad cewy nerwowej suplementacją kwasem foliowym

	wszystkie kobiety o ryzyku populacyjnym w okresie rozrodczym powinny pobierać 0,4 mg kwasu foliowego dziennie
	kobiety, które urodziły dziecko z WCN powinny pobierać 4 mg kwasu foliowego począwszy od 4 tygodni przed planowanym zajściem w ciążę i przez 8 tygodni po zapłodnieniu

---