FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

SPRAWSTWO(jednosprawstwo)- realizacja znamion typu czynu zabronionego zarówno w sposób bezpośredni (usiłowanie, przygotowanie), czyli sprawstwo właściwe, jak i pośredni, czli sprawstwo niewłaściwe, obejmujące podżeganie i pomocnictwo. Ponadto wyróżnia się jednosprawstwo, współsprawstwo i sprawstwo kierownicze.

WSPÓŁSPRAWSTWO- polega na wykonaniu przestępstwa z inną osobą (osobami). Oznacza to, że działania dwóch lub więcej osób objęte są ich porozumieniem (element subiektywny) i są pewnym działaniem wspólnym.

Współsprawcy mogą dokonać działań jednorodnych np. 3 osoby dokonują zabójstwa zadając ciosy nożami lub działań różnorodnych np 2 osoby dokonują rozboju ale jedna grozi bronią palną a druga odbiera portfel- obie osoby odpowiadają za rozbój choć żadna nie wyczeprała znamion tego przestępstwa. Jednakże każdy ze współsprawców w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swego zawienienia, w granicach umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współsprawców.

Przestępstwa nieumyślne również mogą być w formie współsprawstwa.

Współsprawstwo jest również możliwe przy przestępstwie indywidualnym właściwym pod warunkiem że wszyscy współsprawcy posiadają wymaganą cechę podmiotu (art 21 par 2 KK) Jest również możliwe gdy tylko jeden z nich ma wymaganą cechę a pozostali o występowaniu tej cechy wiedzą.

Przy przestępstwach indywidualnych niewłaściwych współsprawstwo jest możliwe ale jeżeli stanowi ono uprzywilejowany typ przest to współsprawca odpowiada w typie podstawowym(ewentualnie kwalifikowanym jeżeli istnieje i zostały wypełnione jego znamiona) Natomiast przy przest indywidualnym kwalifikowanym współsprawca nie posiadający cechy indywidualizującej będzie mimo to odpowiadał w typie kwalifikowanym, jeżeli o istnieniu tej cechy u drugiego współsprawcy wiedział.

SPRAWSTWO KIEROWNICZE- rodzaj sprawstwa. Polega na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę. Forma ta pozwala na potraktowanie jako sprawcy kogoś kto swoim zachowaniem nie wypełnił znamion przest ale jego zachowanie jest czymś więcej niż tylko podżeganiem lub pomocnictwem. W praktyce jest szczególnie istotne przy przestępczości zorganizowanej.Cechą charakterystyczną jest poszerzenie odpowiedzialności za sprawstwo.

INDYWIDUALIZACJA WINY- Każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności. Statuuje to zasadę indywidualizacji winy. Do wszystkich współdziałających odnoszą się przepisy o czynnym żalu - nie podlegają karze jeśli dobrowolnie zapobiegli dokonaniu czynu zabronionego, zaś może być zastosowane wobec nich nadzwyczajne złagodzenie kary, jeśli doborowolnie starali się mu zapobiec ale im się to nie udało.

PODŻEGANIE- jest to sprawstwo niewłaściwe. Polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienie czynu zabronionego. Strona podmiotowa podżegania polega na umyślności w postaci zamiaru bezpośredniego- podżegacz chce nakłonić podżeganego i chce by popełnił on czyn zabroniony.

Nakłanianie osoby która ma już zamiar popełnienia przet nie jest podżeganiem. Jeżeli nakłaniający nie wie o zamiarze to zachowanie może zostać potraktowane jako nieudolne usiłowanie nakłonienia, natomiast jeżeli wie to może zostać potraktowaen jako pomocnictwo psychiczne.

POMOCNICTWO- polega na ułatwianiu innej osobie popełnienia czynu zabronionego przez dostarczenie jej narzędzi, środka przewozu, udzielenie rady lub informacji. Dzielimy ja na: psychiczne (np. udzielenie rady) i fizyczne (np. dostarczenie narzędzi). Pomocnictwo może być tylko umyślne, ale zamiar może być bezpośredni i ewentualny. Nie odpowiadają jeśli przejawili skuteczny, czynny żal. Musi mieć miejsce po lub w trakcie czynu: poplecznictwo- udzielanie pomocy po popełnieniu przestępstwa; paserstwo- ułatwianie sprawcy korzystania z owoców przestępstwa.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODŻEGACZA I POMOCNIKA- odpowiadają oni w granicach swej umyślności(czyli swego zamiaru) niezależnie od odpowiedzialności sprawcy głównego. Nie odpowiadają za eksces osoby, którą podżegają lub której udzielają pomocy. Kara za podżeganie i pomocnictwo wymierzana jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary(art 19 par 2 KK)

Odpowiedzialność za pomocnictwo i podżeganie jest zawarta również w art 22 KK. Wynika z niego pewne odstępstwo od zasady niezależności odpowiedzialności karnej podzegacza i pomocnika od odp sprawcy głównego. Jeżeli czynu tylko usiłowano dokonać to odpowiadają oni za usiłowanie (co ma niewielkie znaczenie gdyż za usiłowanie sąd wymierza kare w granicach zagrożenia przewidzianego dla samego przest). Jezeli czynu nawet nie usiłowano dokonac to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić odjej wymierzania. Podżegacz i pomocnik nie odpowiadają jeżeli wykazali czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego. Jeżeli czynny żal był nieskuteczny to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

PROWOKATOR- to osoba która nakłania do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej post karnego

FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA

Stadia czynu przestępnego:

1. zamiar

2. przygotowanie

3. usiłowanie

4. dokonanie

ZAMIAR- świadome ukierunkowanie podmiotu na wykonanie stanu rzeczy, określonego w typie czynu zabronionego. Można wyróżnić zamiar pośredni i bezpośredni.

PRZYGOTOWANIE- możemy o nim mówić w dwóch w dwóch ujęciach:

1. przygotowanie w sensie ścisłym

2. wejście w porozumieniu

Ad 1) Polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zamierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego. Te czynności muszą być podjęte w celu popełnienia czynu zabronionego. Strona podmiotowa polega na zamiarze bezpośrednim

Ad 2) Może to być porozumienie dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienia konkretnego przestępstwa.

W związku z tym, że kodeks mówi :karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi, zakłada się bezkarność przygotowania.

USIŁOWANIE- usiłowanie charakteryzuje występowanie trzech elementów:

1. zamiar popełnienia czynu zabronionego

2. zachowanie się zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu

3. brak dokonania

Art 13. Odpowiada za usiłownia ten, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

Usiłowanie nieudolne- odmiana usiłowania -->

Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie nie jest możliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Może być tylko umyślne, dotyczy zarówno przestępstw z działania jak i z zaniechania.

Karalność: Usiłowanie zagrożone jest taką samą karą jak przestępstwo dokonane. W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodznie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Nie podlega w ogóle karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU

To takie okoliczności przy których czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem, ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki działania takie uważane są za zgodne z prawem. Do kontratypów zaliczamy:obrona konieczna, stan wyższej konieczności, działanie w ramach uprawnień lub obowiązków: zgoda pokrzywdzonego, czynności lecznicze, karcenie małoletnich, uprawianie sportu, uzasadnione ryzyko, ostateczna próba i zwyczaj.

KONTRATYPY

1.OBRONA KONIECZNA

Polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu.

Warunki:

1. obrona jest reakcją na zamach bezpośredni

2. zamach jest beprawny

3. sposób obrony jest współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

2.STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

Polega na poświęceniu jakiegoś dobra, jeżeli było to zachowania się podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro ratowane.

Elementy stanu wyższej konieczności:

1.zagrożenie

• rzeczywiste

• bezpośrednie

• skierowane przeciwko dobru prawnie chronionemu

• może pochodzić od człowieka, zwierzęcia, lub dzięki działaniu sił naturalnych

2. Działanie podjęte w celu ratowania dobra

• musi być zgodne z zasadą subsydiarności (nie ma innego wyjścia)

• zgodne z zasadą proporcjonalności- dobro ratowane ma wartość oczywiście wyższą niż poświęcone.

3. DZIAŁANIE W RAMACH UPRAWNIEŃ LUB OBOWIĄZKÓW

Opiera się na założeniu braku sprzeczności wewnątrz danego systemu prawa.

1.ZGODA DYSPONENTA DOBREM

Nie ma przestępstwa, jeżeli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą dysponenta dobrem, ponieważ w tej sytuacji trudno mówić o pokrzywdzeniu.

Zgoda jest prawnie skuteczna jeżeli spełnia trzy warunki:

1. dotyczy dobra, którym osoba udzialająca zgody może swobodnie dysponować

2. zgoda jest dobrowolna

3. zgoda istnieje w chwili czynu

2.CZYNNOŚCI LECZNICZE

Czynności lecznicze często łączą się z ryzykiem spowodowania niezamierzonych negatywnych skutów w postaci pogorszenia się stanu zdrowia, uszkodzenia ciała lub śmierci pacjenta. Spowodowanie takich skutków nie ma jednak charakteru przestępnego jeżeli spełnione są pewne warunki:

1. działanie podjęte było w celu leczniczym

2. leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej

3. KARCENIE MAŁOLETNICH

Nie stanowi przestępstwa czyn, wypełniający znamiona naruszenia nietykalności cielesnej, jeżeli mieści się w ramach tzw. dozwolonego karcenie małoletnich. Karcenie musi spełniać pewne warunki, mianowicie:

1. musi mieć cel wychowawczy

2. wykonywane jest przez rodziców lub prawnych opiekunów dziecka

3. nie przekracza pewnego stopnia intensywności

4. RYZYKO SPORTOWE

Działanie ma miejsce w ramach ryzyka sportowego jeżeli zostały spełnione następujące warunki:

1. uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone

2. działanie było podjęte w celu sportowym

3. nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej

5. RYZYKO NOWATORSTWA

By ryzyko było dopuszczalne:

1. celem działającego jest przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego,

2. spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

3. w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne

4. w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna jest celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu.

6. OSTATECZNA POTRZEBA

7. ZWYCZAJ

WYŁĄCZENIE WINY

Niepoczytalność, błąd co do faktu, nieświadomość bezprawności czynu, rozkaz przełożonego.

1. NIEPOCZYTALNOŚĆ

Brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swym postępowaniem, który zachodzi w chwili czynu i jest spowodowany upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych.

2. BŁĄD CO DO FAKTU

Sytuacja w której zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości, a wyobrażeniem o nim sprawcy. Dla odpowiedzialności karnej istotny jest tylko błąd co do znamienia czynu zabronionego.

3. NIEŚWIADOMOŚĆ BEZPRAWNOŚCI CZYNU

Inaczej niż przy błędzie co do faktu, dotyczy nie jednego ze znamion przestęstwa, lecz całościowej prawnej oceny czynu.

4. ROZKAZ PRZEŁOŻONEGO

Żołnierz dopuszczający się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu nie popełnia przestępstwa, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.

ZBIEG PRZESTĘPSTW I PRZEPISÓW USTAWY

Zbieg przestępstw- sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw w określonym czasie, tzn. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego, za którekolwiek z przestępstw.

System wymiaru kary łącznej- łączenie kar tego samego rodzaju, ALE kara łączna nie może być niższa od najwyższej z wymierzonych kar i nie może być wyższa od sumy wymierzonych kar. Przy grzywnie - 540 stawek dziennych, przy karze ograniczenia wolności- 18 miesięcy, przy karze pozbawienia wolności- 15 lat. Od zasady tej jest wyjątek --> można łączyć karę pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności. Przyjmuje się wówczas, że 1 miesiąc ograniczenia wolności= 15 dniom pozbawienia wolności. Karą łączną jest tu kara pozbawienia wolności.

Ciąg przestępstw- polega na tym, że:

1. sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw

2. w krótkich odstępach czasu (przymuje się, że odstęp nie dłuższy niż 6 miesięcy)

3. w podobny sposób

4. zanim zapadł pierwszy wyrok, choćby nieprawomocny

W przypadku ciągu przestępstw sąd orzeka jedną karę, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Zbieg kar- sytuacja, w której kary nie podlegają łączeniu.

Pozorny zbieg przestępstw- Różni się od zbiegu przestępstw tym, że przy bliższej analizie okazuje się, że między popełnionymi przestępstwami nie ma podobieństwa.

Przestępstwo ciągłe- mamy z nim do czynienia, gdy sprawca dopuścił się:

1. w krótkich odstępach czasu

2. dwóch lub więcej zachowań

3. w wykonaniu z góry powziętego zamiaru

Zbieg przepisów ustawy

Zachodzi wtedy gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw

Reguły wyłączania zbiegu przepisów:

I ) Wyłączenie przepisu szczególnego przez przepis ogólny

II) Wyłączenie przepisu pochłoniętego przez przepis pochłaniający

III) Wyłączenie przepisu posiłkowego przez przepis główny

NAUKA O KARZE, ŚRODKACH KARNYCH I ŚRODKACH ZABEZPIECZAJĄCYCH

KARA- osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

TEORIE KARY

Teorie bezwzględne- kładły nacisk na to, że kara ma być odpłatą za przestępstwo.

Teorie względne- kładły nacisk na to, że kara powinna służyć popełnianiu przestępstw.

Teorie mieszane- próbują pogodzić poprzednie.

ŚRODKI KARNE:

1. pozbawienie praw publicznych

2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności

3. zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi,

4. obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,

5. zakaz prowadzenia pojazdów

6. przepadek

7. obowiązek naprawienia szkody

8. nawiązka

9. świadczenie pieniężne

10. podanie wyroku do publicznej wiadomości

Środki karne można podzielić na:

1. wymierne w czasie- orzeka się je na okres od roku do lat 10, lub do lat 15

2. jednorazowe

Zaniechanie ukarania sprawcy:

1) NIEPODLEGANIE KARZE

Instytucja ta przewidziana jest w sytuacjach takich jak:

1. czynny żal

2. ukrywanie sprawcy przestępstwa będącego osobą najbliższą

3. złożenie fałszywych zeznań w obawie przed odpowiedzialnością karną przez osobę niewiedzącą o swoim prawie do odmowy zeznań

2) ABOLICJA

Oznacza ustawowe darowanie pewnych przestępstw - „przebacza się i puszcza w niepamięć”

3) ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY

Odstąpienie od wymierzenia kary jest zawsze fakultatywne. Sąd może odstąpić od wymierzenia kary w wypadkach przewidzianych w ustawie, tj. gdy sprawca, współdziałał z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on następnie wobec organu ścigania informacje dotyczące współuczestników przestępstwa oraz istotne okoliczności ich popełnienia.

4) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO

Stosuje je sąd, na okres próby który może wynosić od 1 roku do 2 lat. Polega na tym, że unika się nie tylko wymierzenia kary sprawcy, ale również wyroku skazującego i znacznej części samego postępowania karnego.

Przesłanki:

1. popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności

2. sprawca nie był dotychczas karany

3. okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

4. wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

5. istnieje pozytywna prognoza co do sprawcy

5) NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY

Polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju.

Może być ono stosowane:

1. w wypadkach przewidzianych w ustawie

2. w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary

3. w szczególnie uzasadnionych wypadkach jak np. kiedy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym, szkoda została naprawiona itd.

Przypadki szczególne:

1. Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonaniu w stosunku do sprawcy współdziającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on następnie wobec organu ścigania informacje dotyczące współuczestników przestępstwa oraz istotne okoliczności ich popełnienia.

2. To samo co wyżej ale w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotąd temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

6) WARUNKOWE ZAWIESZENIE KARY

Polega na stwierdzeniu winy sprawcy w wyroku skazującym z jednoczesnym poddaniem sprawcy próbie, od której wyniku zależy, jaką definitywnie dolegliwość poniesie on za popełnione przestępstwo. Insytucja ta należy do środków probacyjnych. Przesłanki zastosowania:

1. orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną

2. wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

Okres próby w przypadku:

1. kary pozbawienia wolności: 2-5 lat

2. kary ograniczenia wolnościi grzywny- do lat 3

ZMIANA KARY ORZECZONEJ

I)WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE

Polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym, gdy taki dalszy pobyt nie jest już konieczny.

Przesłanki:

• odbycie pewnej części kary--> połowy, ale nie mniej niż 6 miesięcy

• zaostrzenie w przypadku recydywistów

Okres próby jest równy części kary pozostałej do odbycia.

Odwołanie warunkowego zwolnienia następuje gdy zwolniony w okresie próby popełnił podobne przestępstwo lub gdy rażąca narusza porządek prawny.

II) UŁASKAWIENIE

Stosowane przez Prezydenta RP, jest aktem o charakterze indywidualnym.

III) AMNESTIA

Jest aktem generalnym, wymaga formy ustawowej, przewiduje złagodzenie lub darowanie kary.

ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE

Ich zadaniem jest zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ze strony osób naruszających prawo karne. Wyróżnia się:

1. środki izolacyjno-lecznicze

2. o charakterze administracyjnym

Ad a) Decyzję o umieszczeniu kogoś w zakładzie zamkniętym podejmuje się gdy jest niezbędne aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego. W stosunku do osoby, która popełniła przestępstwo w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej, sąd może orzec umieszczenie jej w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne. Taki charakter ma też umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego.

Ad b) Wobec sprawcy, który dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, obowiązek powstrzymywania się do przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, zakaz prowadzenia pojazdów oraz przepadek.

---