1. Odstęp­stwa od zasady bezpo­średnio­ści

Zasada bezpośrednio­ści wyraża dyrektywę maksymalnego zbliże­nia się do sadu do faktu przestępstwa, ponieważ im więcej ogniw pośrednich tym większe niebezpie­czeństwo deformacji w procesie poznania prawdy. Sąd powinien bez­pośrednio zetknąć się z dowodami, aby za ich pośrednictwem dokonać ustaleń fak­tycznych. Odstępstwo od zasady bezpośred­niości są różnego ro­dzaju. Z jednej strony wpływa na to fakt, a na zasadę tę układają się trzy węższe dyrek­tywy i ustawowe wyjątki dotyczą nie tylko za­sady jako całości, ale często tylko jej po­szczególnych elemen­tów.

>art. 389 §1 kpk. We­dług niego w przy­padku, gdy oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnia wyraźnie odmiennie niż po­przednie lub oświad­cza, że pewnych oko­liczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać, ale tylko w pewnym zakresie protokoły jego wyja­śnień złożonych po­przednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postę­powaniu przygoto­wawczym lub przed sądem Przepis ten nie daje, zatem podstaw do odczytania protokołu oświadczeń oskarżo­nego złożonych poza postępowaniem kar­nym. Nie wolno od­czytywać zeznań zło­żonych wcześniej przez aktu­alnego oskarżonego w cha­rakterze świadka, choćby złożył je w postępowaniu przygo­towawczym lub sądo­wym, gdy nastąpiła zmiana ról proceso­wych tej osoby. Zgod­nie z art. 71 § 3 oraz art. 389 § 1 wolno odczytywać w warun­kach przewidzianych w tym ostatnim przepi­sie protokoły wyja­śnień oskarżonego złożonych wcześniej w charakterze podej­rzanego.

> Na podstawie art. 391 § 1 kpk wolno odczytywać na roz­prawie protokoły ze­znań świadka złożo­nych poprzednio w postępowaniu przygo­towawczym albo przed sądem. W tej lub innej sprawie, jeżeli świa­dek:

-bezpodstawnie od­mawia zeznań

-zeznaje wyraźnie odmiennie niż po­przednio, oświadcza, że pewnych okoliczno­ści nie pamięta

-przebywa za granica

-nie można mu było doręczyć wezwanie

-nie stawił się z po­wodu nie dających się usunąć przeszkód

-gdy prezes sądu za­niechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2

-gdy świadek zmarł

Możliwość ujawnienia na rozprawie protoko­łów zeznań świadka jest potraktowana sze­rzej niż przy oskarżo­nym gdyż dopusz­czalne jest miedzy innymi odwoływanie do zeznań osób, które występowały jako świadkowie we wszel­kich postępowaniach sądowych również w postępowaniu cywil­nym.

Wolno również od­czytać na rozprawie protokoły poprzednio złożonych przez świadka wyjaśnień w charakterze oskar­żo­nego.

Art. 392 pogłębia dwa poprzednie odstępstwa od zasady bezpośred­niości ( 389 i 391 ) . Stanowi on, iż sąd może od­czytywać na rozprawie głównej wszelkie protokoły przesłuchania świad­ków i oskarżonych sporządzone przed sądem, gdy bezpośred­nie przeprowadzenie dowodu jest utrud­nione a wszystkie obecne strony wyra­żają na to zgodę. Aby od­czytanie protokółu na podst. tego przepisu mogło nastąpić muszą być spełnione dwa warunki: utrudnienie bezpośred­niego prze­prowadzenia dowodu raz zgoda na odczyta­nie protokołu wszyst­kich obecnych stron.

Zgodnie z art. 393 wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie bie­głych, in­stytutów, zakładów lub instytucji, dane o ka­ralności, warunki wy­wiadu środowisko­wego oraz wszelkie doku­menty urzędowe złożone w postępowa­nie przygotowawczym lub sądowym. Na podst. tego przepisu nie wolno jednak od­czytywać żadnego z protokołów, o których mówią artykuły 389, 391, 392. Nie wolno odczytywać notatek dotyczą­cych czynno­ści, z których wyma­gane jest spisanie pro­tokołu. Wolno nato­miast odczytywać zawiadomienie o prze­stęp­stwie, stanowi ono jednak tylko dowód tego, kto kiedy i o jakim czynie złożył zawiadomienie.

Kolejnym odstęp­stwem jest pomoc sadowa. Dopuszczalna jest ona tylko w wy­padkach przewidzia­nych w ustawie. Po­moc sądowa urzeczy­wistniana jest w dwóch formach, gdy wystę­puje:

-tak zwany sędzia wyznaczony jest to sędzia będący człon­kiem składu orzekają­cego, któremu powie­rza się dokonanie określonej czynności a sporządzony przez niego protokół zostaje przedstawiony całemu składowi orzekają­cemu

-tzw. Sąd wezwany jest to sąd, do którego sąd orzekający zwraca się o dokonanie okre­ślonej czynności i również w tym wy­padku protokół spo­rządzony z czynności jest następnie przed­stawiany całemu skła­dowi orzekającemu.

>odstępstwa od zasady bezpośredniości w sprawach karnych ze stosunków międzyna­rodowych

>zgodnie z art. 394 dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wy­niki wywiadu środowi­skowego uznaje się ujawnione bez ich odczytywania należy je jednak odczytać na zadanie oskarżonego lub obrońcy.

>dowody rzeczowe, jeżeli nie stoją na prze­szkodzie ich właściwo­ści sprowadza się na sale rozpraw i udo­stępnia stro­nom. W przeciwnym razie odczytuje się protokóły ich oględzin.

Inne odstępstwa od zasady bezpośrednio­ści:

-sąd odwoławczy nie może przeprowadzić post. Dowodowego, co do istoty sprawy. W rezultacie sad musi ograniczyć się w znacznym stopniu do materiałów zawartych w aktach sprawy, a wiec poprzestawać na dowodach pochodnych

-odstępstwa od zas. Bezpośredniości mogą też przybierać formę rezygnacji- w różnym zakresie- z przeprowa­dzenia dowodów na rozprawie np.:

a)za zgodą obecnych, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyzna­jącego się do winy nie budzą wątpliwości sąd może prze­prowadzić post. Dowodowe tylko częściowo.

b)w określonych wa­runkach za zgodą pro­kuratora i oskarżonego można skazać oskar­żonego na posiedzeniu sądu bez przeprowa­dzenia rozprawy i post. Dowodowego lub przeprowadzając je w części i w sposób uproszczony

c)w wypadku dobro­wolnego poddania się odpowiedzialności karnej można post. Dowodowego nie przeprowadzać, a do­wody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedło­żone przez stronę sąd może uznać za ujaw­nione.

2 .Wyjątki od zasady skargowości na rzecz działania sądu z urzędu.

Zas skargowości to dyrektywa zgodnie, z którą kierowniczy organ procesowy pro­wadzi postępowanie tylko na żądanie, wniosek innego uprawnionego pod­miotu. Jej przeciwień­stwem jest zaś post z urzędu. Jest to dyrek­tywa w myśl, której post może być prowa­dzone z własnej ini­cjatywy organu kie­rowniczego, niezależ­nie od czyjegokolwiek żądania lub stanowiska

>od zas skargowości dominującej w post jurysdykcyjnym prze­widziane są pewne wyjątki:

-w post w sprawach nieletnich czynności odpowiadające zakre­sowi stadium przygo­towawczego dokony­wane są przez sędziego rodzinnego, który po ich zakończeniu decy­duje o dalszych osach sprawy. Wśród możli­wych decyzji przewi­dziane jest wydanie postanowienia o roz­poznanie sprawy przez sad rodzinny w post opiekuńczo-wykonaw­czym lub w post po­prawczym (brak aktu oskarżenia - postano­wienie nie spełnia funkcji aktu oskarżenia wypływających z za­sady skargowości)

-w sprawach o prze­stępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna post albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny.

-dochodzenie w post karnym roszczeń ma­jątkowych z przestęp­stwa wymaga wniesie­nia i popierania przez powoda cywilnego pozwu, który jest jedną z zasadniczych skarg. Wówczas jest respek­towana w pełni zasada skargowości. Art. 415§5 dopuszcza jed­nak, że w razie skaza­nia lub warunkowego umorzenia postępowa­nia sąd może zasądzić odszkodo­wanie na rzecz pokrzywdzonego także z urzędu. W tych wypadkach mamy do czynienia z odstęp­stwem od zasady skar­gowości.

-z urzędu mogą być wszczynane i przepro­wadzane postępowa­nia:

a)o zabezpieczenia wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego oraz roszczeń o na­prawienie szkody (art. 291)

b)o wydanie osób ści­ganych przebywają­cych za granicą

c)o odtworzenie akt

-z urzędu postępowa­nie o ułaskawienie może wszcząć proku­rator generalny.

3 .Wyjątki od za­sady jawności roz­prawy

Zasada jawności okre­śla się jako dyrektywę, według której proces ma być jawny. Odróż­nia się jawność we­wnętrzna - wobec stron i ich przedstawi­cieli procesowych, oraz jawność ze­wnętrzna w stosunku do społeczeństwa. Według art. 355 kpk rozprawa odbywa się jawnie, organicznie jawności określa ustawa.

Wyjątki od zasady jawności:

-instytucja świadka incognito art. 184 kpk. Polega ona na objęciu tajemnica danych oso­bowych świadka, jeżeli zacho­dzi uzasadniona obawa niebezpieczeń­stwa dla życia, zdro­wia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niej najbliższej. Z zada­niem takim może wy­stępować przede wszystkim sam świa­dek, a także policja. Postanowienie w tej sprawie może wydąć sad a w post. przygo­towawczym prokura­tor. Dane osobowe świadka pozo­stają wówczas wyłącznie do wiadomości sadu i prokuratora a gdy za­chodzi konieczność również funkcjonariu­sza poli­cji prowadzą­cego postępowanie. Protokóły zeznań świadka można udo­stępniać oskarżonemu i obrońcy tylko w spo­sób uniemożliwiający ujawnienie tożsamości świadka. Oznacza to, ze z protokołów ze­znania sporządzane są do akt uwie­rzytelnione odpisy, w których pomija się wszelki okoliczności, które umożliwiłyby odkry­cie, kim jest osoba świadka. Świadka takiego może przesłu­chiwać tylko prokura­tor, sad lub wyzna­czone sędzia ze składu orzekającego w miej­scu i w sposób zapew­niający zachowanie w tajemnicy tożsamości świadka. Przesłuchanie świadka z udziałem oskarżonego lub obrońcy może być przeprowadzone tylko w takich warunkach, które wyłączają moż­liwość ujawnienia tożsamości świadka

-według art. 191§3 istnieje także możli­wość częściowego utajenia danych identy­fikujących świadka. Jest to możliwe, gdy zachodzi obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami. Może on w takim wy­padku zastrzec dane dotyczące miejsce zamieszkania do wy­łącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pismo procesowe do­ręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrud­niony, lub na inne wskazany przez niego adres.

-niejawna jest część rozprawy nazywana naradą. Na rozprawie nie mogą przebywać osoby niepełnoletnie oraz osoby uzbrojone jednakże sędzia może zezwolić na obecność na rozprawie osobom małoletnim oraz oso­bom obowiązanym do noszenia broni. Nie mogą natomiast na rozprawie przebywać osoby w stanie nie licującym z powaga sądu

-art. 359 Niejawna jest rozprawa, która doty­czy wniosku prokura­tora o umorzenie po­stępowania z powodu niepoczytal­ności sprawcy i zastosowa­nie środka zabezpieczającego oraz wów­czas, gdy chodzi o sprawę o pomówienie lub zniewa­żenie

-art. 360 kpk sąd wyłą­cza jawność rozprawy w całości albo w czę­ści, jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spo­koju publicznego, obrażać dobre obyczaje, ujaw­nić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa po­winny być zachowane w tajemnicy bądź na­ruszać ważny interes prywatny. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie. Sąd może także wyłączyć jaw­ność, gdy choćby jeden z oskarżonych jest nieletni.

-w postępowaniu przy­gotowawczym jawność zewnętrzna jest niemal w całości wyłączona- przede wszystkim ze względu na sposób przeprowadzenia działań i charakteru dokonywanych czyn­ności, co wymaga z reguły poufności, taj­ności. Jawność wobec stron jest tu także ograniczona. Udziela­nie stronom i ich obrońcom oraz pełno­mocnikom wglądu do akt a także sporządza­nie odpisów i xero oraz otrzymanie odpisów uwierzytelnionych uzależnione jest od zgody prowadzącego postępowanie przygo­towawcze, chyba ze ustawa stanowi ina­czej. Publiczne rozpo­wszechnianie informa­cji z postępowania przygotowawczego bez zezwolenia, zanim zostaną one ujawnione w postępowaniu sado­wym podlega karze.

4 .Odstępstwa od zasady prawdy.

Zasada prawdy ( zwana materialną lub obiektywną) to dyrek­tywa, według której rozstrzygnięcia orga­nów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustale­niach faktycznych. Zasada prawdy mate­rialnej doznaje pew­nych ograniczeń. Są sytuacje, gdy proces zabrania dojścia do prawdy np.

-zakazy dowodowe są to te stany prawne, kiedy ustawa powiada, że zakazuje posługi­wania się danym środ­kiem dowo­dowym i zakazuje dotarcia do pewnych okoliczności ( art. 178-186kpk)

a)zakaz przesłuchiwa­nia duchownego, co do faktów, o których do­wiedział się przy spo­wiedzi

b)tak zwana tajemnica kancelarii, nie wolno przesłuchiwać obrońcy, co do faktów, o których dowiedział się się udzie­lając po­rady prawnej lub pro­wadząc sprawę

c) zakaz dotarcia do prawdy, gdy chodzi o tajemnicę państwową

d) osoby obowiązane do tajemnicy służbo­wej lub tajemnicy związanej z wykony­waniem zawody lub funkcji mogą odmówić zeznań, co do okolicz­ności, na które roz­ciąga się ten obowią­zek, chyba ze sąd lub prokurator zwolni te osoby od tego obo­wiązku.

e) osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań

f) świadek może się uchylić od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie jej mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższa na odpowiedzialność za przestępstwo, lub gdyby treść zeznań mogła narazić na hańbę jego lub najbliż­szą dla niego osobę

g) można zachować w tajemnicy dane oso­bowe świadka np. incognito

-gdy osoba korzysta z immunitetu dyploma­tycznego to według art. 581 nie jest ona zobo­wiązana do składania zeznań a charakterze świadka lub do wystę­powania w charakterze biegłego lub tłumacza. Może on jednak wyra­zić na to zgodę

-zakaz reformationis in peius - jest konse­kwencją dążenia do prawdy, ale zarazem wyjątku od prawdy. Postępowanie odwo­ławcze ma gwaranto­wać prawdę, ale aby je wyzwolić trzeba dać zapewnienie, że oskar­żony nic na tym nie straci. Zasada zakazu reformationis in peius oznacza zakaz pogar­szania sytuacji oskar­żonego w procesie, gdy orzeczenie zo­stało zaskarżone. Zakaz ten dotyczy postępowania odwoławczego oraz ponownego rozpozna­nia sprawy w razie uchyle­nia wyroku przez sad odwoławczy. Zakaz ten obowiązuje przy rozpoznaniu ape­lacji, zażaleń, kasacji i wznowienia postępo­wania. Nie obowiązuje przy rozpoznawaniu pozostałych środków zaskarżenia.

-zasada ne bis in idem - z niewzruszalności - nie wszczyna się po­stępowania a wszczęte umarza, gdy postępo­wanie karne, co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakoń­czone a wcześniej wszczęte toczy się

-zasada domniemania niewinności i in dubio pro reo - oskarżonego nie uważa się za win­nego dopóki nie zosta­nie mu udowodniona wina w sposób prze­widziany przez prawo. Nie dających się usu­nąć wobec faktu i prawa nie należy roz­strzygać na niekorzyść oskarżonego.

5. Wyjątki od zasady legalizmu i bezpośredniości.

Zasada legalizmu to dyrektywa nakazująca organowi proceso­wemu bezwzględne wszczynanie i konty­nuowanie ściga­nia każdego przestępstwa, jeżeli ściganie z urzędu jest prawnie dopusz­czalne i faktycznie zasadnie.

>Wyjątków od zasady legalizmu jest nie­wiele.

1.Umorzenie absorp­cyjne postępowania.

Postępowanie w spra­wie o występek zagro­żony kara pozbawienia wolności do lat pięciu można umorzyć, jeżeli orze­czenie wobec oskarżonego kary by­łoby oczywiście nie­celowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczo­nej za inne przestęp­stwo, a interes po­krzywdzonego temu się nie sprzeciwia. Jeżeli kara za inne przestępstwo nie zo­stała prawomocnie orzeczona, postępowa­nie można zawiesić a następnie należy umo­rzyć albo podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia skazują­cego na ową karę. Termin ten nie jest ani prekluzyjny ani za­wity. Umorzeniem absorpcyjnym można objąć sprawy połą­czone jednym postę­powaniem. Instytucja ta może do pewnego stopnia przyczynić się do rezygnacji ze ściga­nia spraw drobniej­szych celem skoncen­trowania wysiłku orga­nów procesowych na sprawach ważniej­szych tego samego sprawcy.

2.Świadek koronny - umarza się postępowa­nie przeciwko sprawcy przestępstwa wymie­nionego w katalogu enumera­tywnie wyli­czonych przestępstw popełnionych w ra­mach przestępczości zorganizowanej, jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczest­niczących w przestęp­stwie, które mogły przyczynić się do ujawnienia okoliczno­ści przestępstwa, wy­krycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub im zapobieżenia. Procedura prowadząca do nadania statusu świadka koronnego podejrzanemu jest bardzo długa, od wnio­sku prokuratora do uzyskania zgody pro­kuratora apelacyjnego poprzez przesłuchanie przez sąd, któremu ustawa zastrzegła wy­łączność dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego.

3.Umorzenie postępo­wania przeciwko nie­letniemu - jeżeli orze­czenie środków wy­chowawczych lub poprawczych jest nie­celowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki. Umo­rzenie to przypomina umorzenie absorp­cyjne.

Wyjątki od zasady bezpo­średniości.

6. Przesłanki material­noprawne i ich proce­sowe znaczenie

Przesłanki o charakte­rze materialnym są przede wszystkim ustanowionymi przez prawo karne mate­rialne warunkami od­powiedzialności kar­nej. Równocześnie prawo karne proce­sowe czyni je warun­kami dopuszczalności postępowania karnego. Przesłanki te stanowią przykład tak zwanego podwójnego warto­ściowania prawnego. W ramach tej grupy wyróżnić trzeba cztery przesłanki procesowe:

1.Brak dostatecznych podstaw faktycznych do ścigania karnego

2.Nieprzestępczość czynu - z powodu braku ustawowych znamion czynu zabro­nionego lub, gdy ustawa stanowi ze sprawca nie popełnia przestępstwa

3.Znikomość społecz­nej szkodliwości czynu.

4.Niekaralność czynu

Ad1. Jest to warunek dopuszczalności po­stępowania określony w art. 17 § 1 pkt 1- czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasad­niających podejrzenie jego popełnienia. Prze­słanka ta ( faktyczna) ma najistotniejsze zna­czenie jako przyczyna odmowy wszczęcia postępowania karnego i umorzenia postępo­wania przygoto­wawczego. W razie braku danych wskazu­jących ze zachodzi uzasadnione podejrze­nie popełnienia prze­stępstwa organ powo­łany do postępowania przygotowawczego wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub docho­dzenia.

Aby wszczęcie postę­powania było prawnie dopuszczalne, powi­nien istnieć, co naj­mniej taki zespół da­nych, który obiektyw­nie uprawdopodabnia fakt popełnienia prze­stępstwa, subiektywnie zaś wywołuje, co do faktu u organu ściga­nia wysoki stopień podej­rzenia. Jednym z wa­runków dopuszczalno­ści wszczęcia postę­powania karnego ( przygoto­wawczego) ujętym zbiorczo jest, więc uprawdopodob­nienie popełnienia przestępstwa lub od innej strony ujmując za­gadnienie uzasad­nione podejrzenie, że popełniono przestęp­stwo.

Wobec trudności, na jakie muszą napotykać próby szczegółowego określania kryteriów oceny stopnia prawdo­podobień­stwa wystar­czającego do wszczę­cia postępowania wskazane byłoby przyjęcie, że powinna zachodzić wówczas, co naj­mniej taka sytuacja, gdy prawdopodobień­stwo istnienia zdarze­nia przestępnego jest węższe niż możliwość, iż przestęp­stwa nie popełniona. Jeżeli przeszkoda, o której mowa stwierdzona zostanie po wszczęciu postępowania przygoto­wawczego, to znaczy, jeżeli nie ze­brano dostatecznych dowodów i wobec tego postępowanie nie do­starczyło podstawy do wniesienia aktu oskar­żenia, postępowanie przygotowawcze uma­rza się. W postępowa­niu jurysdykcyjnym sąd w analogicznej sytuacji umarza posta­nowienie postępowa­nia, ale tylko z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia. Tak, więc w fazie po wniesienia aktu oskarżenia aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozpra­wie usta­wodawca wę­żej potraktował tę przeszkodę procesową, gdy brak faktycznych podstaw oskarżenia nie jest oczywisty postę­powanie żądane z po­wodu przeszkody tego charakteru w tej fazie nie może być umo­rzone. Zmiana rodzaju decyzji sądu w razie stwierdzenia omawia­nej przeszkody wystę­puje dopiero na roz­prawie w fazie prze­wodu sądowego, a więc po odczytaniu aktu oskarżenia

Ad2. Znalazła ona odbicie w art. 17§1 w sformułowaniu „ czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popeł­nia przestępstwa”. Ustawodawca potrak­tował tę przesłankę podobnie jak poprzed­nią. W fazie przed jurysdykcyjnej w razie stwierdzenia takiej przeszkody procesowej odmawia się wszczęcia postępowania na pod­stawie tych samych wyżej podanych prze­pisów. W postępowa­niu jurysdykcyjnym do rozpoczęcia przewodu sądo­wego zastosowa­nie ma jako podstawa umorzenia art. 339 §3 pkt 1 W razie stwier­dzenia tek przeszkody procesowej po rozpo­częciu przewodu są­dowego art. 414§1 nakazuje wydać wyrok uniewinniający

Ad3. Powoduje ona zawsze umorzenie postępowania, nawet, gdy zostaje stwier­dzona po otwarciu przewodu sądowego, mimo, że oznacza nieprzystępność czynu. Umorzenie postępo­wania uzasadnione jest tylko wówczas, gdy w konkretnej sprawie jest niewątpliwe, że oskar­żony popełnił czyn zabroniony i że czyn ten jest rzeczywiście znikomo społecznie niebezpieczny. Nie jest ono, zatem dopusz­czalne w wypadku, gdy zebrane dowody nie maja jednoznacznej wymowy, gdy więc dokonanie trafnych ustaleń faktycznych, co do okoliczności czynu wymaga grun­townego zbadania.

Ad4.Niekaralność czynu ( sprawca nie podlega karze) art. 17§1 rodzi obowiązek odmowy wszczęcia postępowania lub jego umorzenia, także na rozprawie po odczyta­niu aktu oskarżenia.

7.Podstawy i konse­kwencje uchybienia właściwości miejsco­wej

Właściwość miejscowa to upoważnienie sądu do przeprowadzenia czynności proceso­wych ze względu na miejsce zda­rzenia, które dało podstawę do dokonania tych czyn­ność. Obowiązują tu trzy reguły:

1 Zgodnie z art. 31§1 miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Miej­scem takim jest:

a)miejsce działania lub miejsce w którym działanie miało nastą­pić w przypadku prze­stępstwa z zaniechania

b)miejsce skutku w przypadku przestęp­stwa materialnego

c)miejsce zamierzo­nego celu lub skutku ( przy usiłowaniu)

Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów właściwy z nich jest ten z nich, w którego okręgu wszczęto naj­pierw postępowanie przygo­towawcze. Jeżeli prze­stępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrz­nym a nie można usta­lić miejsca popełnienia przestępstwa, wła­ściwy jest sąd macie­rzystego portu statku.

2 Jeżeli nie można ustalić miejsca popeł­nienia przestępstwa właściwy jest sąd w którego okręgu:

a)ujawniono przestęp­stwo

b)ujęto oskarżonego

c)oskarżony przed popełnieniem czynu stale mieszkał lub przebywał

3 jeżeli na podstawie dwóch powyższych reguł nie można ustalić właściwości miejsco­wej sprawę rozpoznaje sąd wła­ściwy dla dzielnicy śródmieście gminy Wawa centrum.

Konsekwencje uchy­bienia

Naruszenie właściwo­ści miejscowej nie powoduje tak daleko idących konsekwencji jak przy właściwości funkcjonal­nej. Jeżeli sąd dopiero na rozpra­wie stwierdzi, że nikt nie jest właściwy miej­scowo lub, że wła­ściwy jest sąd niższego rzędu może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstanie konieczność odroczenia rozprawy. Uchy­bieniem będącym tylko względną przy­czyną odwoławczą będzie, więc nie prze­kazywanie sprawy w razie stwierdzenia niewłaściwości przed rozpoczęciem roz­prawy lub mimo jej odroczenia.

8. Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego

W art. 172 konstytucji zastrzega się, że sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. A art. 175 ust 1 ustawy zasadniczej formułuje zasadę sądowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, przyjmując, że wymiar ten w Polsce sprawują sąd najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i wojskowe.

W świetle art. 177 Konstytucji z 97 sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Ustawa o ustroju sądów powszechnych z 1985 roku przyjmuje, że sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy wojewódzkie i sądy apelacyjne. Sądami innymi w rozumieniu Konstytucji uprawnionymi do orzekania w sprawach karnych są sądy wojskowe. Uprawomocnionymi do orzekania w sprawach karnych są także Sąd Najwyższy będący naczelnym organem sądowym w Polsce. Organem orzekającym w sprawach karnych może być też Trybunał Stanu. Konstytucja zastrzega, że sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Jest to ustrojowa zasada niezależności sądów od władzy ustawodawczej i wykonawczej wynikające z przyjętego podziału władzy i równowagi jako podstawy ustroju Polski. Sędziowie a także członkowie Trybunału Stanu są przy wykonywaniu swych funkcji niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Sąd spełnia w postępowaniu karnym kilka ról, choć za każdym razem działa tu jako organ procesowy. Sąd jest przede wszystkim organem rozstrzygającym w kwestii przedmiotu procesu, czyli o odpowiedzialności karnej oskarżonego. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne. Sąd jest jednak także organem kontrolnym wobec niektórych decyzji procesowych organów postępowania przygotowawczego ( prokuratora) , a kodeks zakłada, że w wielu przypadkach zażalenie na wydane w tym stadium postanowienia służy do sądu, decyzja jest tu ostateczna. Sąd kontroluje orzeczenie wydane przez niesądowe organy orzekające. Sąd jest także organem, który podejmuje w toku postępowania przygotowawczego pewne czynności, w tym i decyzje, jako wyłącznie uprawniony, mimo że postępowanie to prowadzi inny niesądowy organ np. stosowanie tymczasowego aresztowania i w tym przypadku w razie podejmowania decyzji zasadą jest także dwuinstancyjność a więc możliwość złożenia zażalenia.

9. Właściwość sądu z tzw. Przekazania sprawy

Właściwość z tzw. Przekazania sprawy (z delegacji) stanowi odstępstwo od właściwości miejscowej sądu i powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego rzędu. Kodeks z 97 przewiduje trzy przypadki takiej delegacji:

1.Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę zamieszkuje blisko tego sądu, a z dala od sądu właściwego. Stosowanie tej normy powinno być ostrożne, nie rozszerzające, zasadą, bowiem jest, aby sprawę rozpoznawał sąd miejscowo wlasciwy, a odchodzenie od niej może następować tylko wyjątkowo. Artykuł 36 kpk podyktowany jest względami praktycznymi i chęcią zaoszczędzenia kosztów procesu oraz realizacji zasady szybkości postępowania, jednakże nie w każdym przypadku decydującym kryterium będzie tu wzgląd na zaoszczędzenie kosztów, zwłaszcza gdy liczba tych osób ni jest dużą a odległość miejsca zamieszkania od siedziby sądu właściwego nie jest znaczna, w takich wypadkach należy optowac w kierunku zasady orzekania przez sąd właściwy miejscowo. Przy stosowaniu tej podstawy delegacji właściwości należy też pamiętać, że nie jest istotne to, czy osoby, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkują na teranie właściwości innych sądów, lecz to, w jakiej zamieszkują odległości od tych sądów i czy rzeczywiście są znaczne różnice w stopniu dotarcia do tych sądów i sądu właściwego, także z uwzględnieniem istniejących połączeń komunikacyjnych. Przekazaniu sprawy w trybie 36 kpk nie stoi na przeszkodzie fakt, że sprawa zawisła w instancji odwoławczej, gdyż norma ta ma zastosowanie tak w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym, nie można natomiast jej stosować w postępowaniach, w których nie przewiduje się rozprawy, norma ta, bowiem wiąże się ściśle z wyzwaniem uczestników postępowania na rozprawę. Na postanowienie o przekazanie sprawy innemu sadowi równorzędnemu zażalenie nie przysługuje, nie zamyka to, bowiem drogi do wydania wyroku o zmianie właściwości miejscowej decydują tylko względy ekonomiki procesowej.

2. Według art. 37 kpk sąd najwyższy może, z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. Art. 37 nie podlega wykładni rozszerzającej. Nadmierne jego wykorzystanie może w praktyce osłabić może w praktyce poczucie zaufania do niezależności sądu. Z wnioskiem o przekazanie może wystąpić jedynie sąd, i to tylko sąd właściwy, co jednak oznacza także Przekazanie może dotyczyć wyłącznie sprawy zawisłej w sądzie, a nie takiej, która dopiero miałaby do sądu wpłynąć. Przekazanie może nastąpić jedynie, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości , a więc, gdy - „ cały sąd jest w istocie nieodpowiedni do rozpoznania danej sprawy „, orzekanie w danym sadzie mogłoby wywrzeć ujemny wpływ na swobodę wyrokowania bądź, gdy powstaje przekonanie o braku warunków do rozpoznania sprawy w sposób obiektywny albo, gdy cały sąd dotknięty jest przestępstwem jako pokrzywdzony w myśl zasady, iż nemo iudex in rea sua . Z drugiej strony uważa się, że podważanie autorytetu sądu, pomawianie jego sędziów lub uwłaczanie ich godności w pismach kierowanych przez oskarżonego do sądu nie może jeszcze skutkować delegacji właściwej gdyż prowadziłoby to do sytuacji anormalnej, w której oskarżony poprzez najróżniejsze insynuacje uzyskiwałby zmianę tej właściwości, nie mając nic wspólnego z dobrem wymiaru sprawiedliwości.

3. Wg. Art. 43 kpk, jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu. Kodeks nie zna instytucji wyłączania całego składu jako takiego, przyjmuje jedynie, iż możliwe jest, w drodze skutecznych wniosków o wyłączenie konkretnych sędziów lub przez wyłaczenie ich ex lege. Doprowadzenie do sytuacji, że w danym sądzie w ogóle nie można utworzyć składu orzekającego wymaganego przez ustawę. W takim wypadku dochodzi mocą decyzji sądu wyższego do przeniesienia właściwości miejscowej do innego sądu równorzędnego. Przeniesienie sprawy następuje mocą postanowienia wydanego z urzędu przez sąd wyższy po ustaleniu istnienia podstawy do delegacji właściwości. Informacja o zaistnieniu podstaw do przeniesienia sprawy może, zatem pochodzić od prezesa sadu właściwego lub wynikać z faktu rozpoznania przez sąd wyższy wniosku o wyłączenie „ ostatnich „ sędziów danego sądu.

10. Policja sesyjna sądu na tle kar porządkowych

Środki wymuszające spełnienie obowiązków procesowych

1.Kary porządkowe

2. Przymusowe doprowadzenie do organu procesowego.

3.Obciazenie dodatkowymi kosztami postępowania

Ogół uprawnień do stosowania środków wymuszających zachowanie porządku w czasie rozprawy nazywa się policja sesyjna ( posiedzenia)

Część tych uprawnień ma przewodniczący rozprawy, a część skład orzekający. Przewodniczący:

a)wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku ( 372)

b)może upomnieć oskarżonego ( 375 § 1) i każda inna osobę ( nie będąca uczestnikiem rozprawy), jeżeli narusza powagę spokój lub porządek czynności sądowych ( 42 § 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych u.s.p. )

c) może wydalić oskarżonego lub te osobę z sali rozpraw ( 375§ 1, 42 § 1 usp, ) jeżeli upomnienie nie było skuteczne.

Sąd ( skład orzekający) dysponuje środkami mającymi charakter kar porządkowych, mimo identycznego nazewnictwa ze środkami karnymi:

a)w razie ciężkiego naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny do wysokości dwukrotnego najwyższego wynagrodzenia lub kara pozbawienia wolności do 7 dni zaś osobie pozbawionej wolności można wymierzyć karę przewidzianą w przepisach o wykonywaniu kary pozbawienia wolności ( 43 § 1 usp )

b)może wydalić z sali także osobę biorącą udział w sprawie, gdyż mimo uprzedzenia o skutkach prawnych jego nieobecności nadal zachowuje się niewłaściwie ( 42 §2 usp)

c)może wydalić z sali publiczność z powodu jej niewłaściwego zachowania się ( art. 46 usp )

d) może ukarać karą porządkową grzywny do wysokości dwukrotnego najniższego wynagrodzenia za ubliżanie w piśmie powadze sądu lub użycie wyrazów obraźliwych ( 43 § 2 usp )

Przepisy o policji sesyjnej nie maja zastosowania do sędziów i ławników należących do składu orzekającego ani do prokuratora ( jako oskarżyciela publicznego), a kary pozbawienia wolności - do adwokatów i radców prawnych biorących udział w sprawie ( 45 usp)

11. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia jako przyczyna odwoławcza (440)

Przepis art. 389d.k.p.k. był wyrazem rewizyjności polskiego modelu kontroli odwoławczej. W orzecznictwie SN słusznie podkreślano, że sad odwoławczy ma prawo, a jednocześnie obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu- niezależnie od tych granic- w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi oczywista niesprawiedliwość orzeczenia. Warunkiem stosowania art. 389d.k.p.k. było ustalenie, że zaskarżone orzeczenie jest oczywiście niesprawiedliwe. Przepis ten nie wyjaśniał, co należy rozumieć przez oczywistą niesprawiedliwość. W orzecznictwie SN dominował pogląd, że oczywistą niesprawiedliwość może kwalifikować każda przyczyna z art. 387d.k.p.k. W literaturze kwestia ta była sporna. Wiązała się ona przede wszystkim z pytaniem, czy uchybienia procesowe mogą kwalifikować oczywistą niesprawiedliwość orzeczenia. Natomiast twierdzenie, że uchybienia należące do pozostałych przyczyn odwoławczych przewidzianych w art. 387d.k.p.k. mogą wywołać oczywistą niesprawiedliwość orzeczenia, nie było podważane. Wg art. 387pkt.2d.k.p.k. nie każde uchybienie prawa procesowego stanowiło przyczynę odwoławczą, lecz tylko takie, które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. To jednak zdaniem M. Cieślak i Z. Dody nie wystarcza do zastosowania art. 389d.k.p.k. Niesprawiedliwość jest kategorią materialną dotyczącą treści orzeczeni. Przepis art.389d.k.p.k. ma zastosowanie wtedy, gdy takie uchybienie miało rzeczywiście wpływ na treść konkretnego orzeczenia, wskutek czego jest ono niesprawiedliwe. Nie wystarczy możliwość wpływu uchybienia na treść orzeczenia- Przepis art. 389d.k.p.k. wymagał, aby niesprawiedliwość orzeczenia była oczywista tj. wyraźna, nie budząca wątpliwości. W nowym k.p.k. jedyna zmiana w art. 440 w porównaniu z art. 389d.k.p.k. poza korektą redakcyjną, polega na wymianie słowa „oczywista" na „rażąca", zmiana ta jednak powoduje, że nie każde uchybienie mogące mieć wpływ na treść orzeczenia pozwala na zastosowanie tego przepisu lecz tylko uchybienia w stopniu rażącym, które wywołują w konkretnej sprawie stan niesprawiedliwości zaskarżonego orzeczenia. Art. 440 Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Oznacza to, że w razie pojawienia się rażącego naruszenia prawa procesowego należy zastosować art.440, gdyż w przeciwnym razie zachodziłaby potrzeba wniesienia kasacji na podstawie art. 523 Przepis art. 440 ma budowę dwuczłonową. Pozwala on na:

zmianę zaskarżonego orzeczenia, która jest możliwa wyłącznie na korzyść oskarżonego,

-uchylenie zaskarżonego orzeczenia. Sąd odwoławczy, dokonując zmiany zaskarżonego orzeczenia, nie może orzekać w ramach tego przepisu na niekorzyść oskarżonego. Uchylenie orzeczenia nie jest orzekaniem ani na korzyść, ani na niekorzyść. Jeżeli sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania, to orzekanie na korzyść czy też niekorzyść jest uzależnione od tego, czy uchylony wyrok był zaskarżony na niekorzyść czy też wyłącznie na korzyść oskarżonego (art. 443)

12.Udział stron w posiedzeniu sądu zażaleniowego (464§ l )

Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu, skoro ustawa nie wymaga przeprowadzenia kontroli na rozprawie. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie na postanowienie kończące postępowanie. Mają oni prawo udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego także wtedy, gdy przysługuje im prawo udziału w posiedzeniu sądu pierwszej instancji. W innych wypadkach sąd rozpoznający zażalenie może zezwolić tym osobom na wzięcie udziału w posiedzeniu. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego w trzech przypadkach: l. Gdy sąd ten rozpoznaje zażalenie na postanowienie kończące postępowanie art.464§ l zd. l

2. Gdy sąd ten rozpoznaje zażalenie na postanowienie o takim charakterze, który uzasadniał prawo stron do udziału w posiedzeniu przed sądem pierwszej instancji art.464§l zd.2; w art. 249§5, z przyczyn gwarancyjnych, dodatkowo i osobno mowa jest o prawie obrońcy do udziału w posiedzeniu sądu, na którym rozpoznawane jest zażalenie na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania.

3. W odniesieniu do rozpoznawania zażaleń na postanowienia inne niż wymienione w pkt. a i b - gdy sąd odwoławczy zezwoli na wzięcie udziału w posiedzeniu art. 464§2. Można zatem mówić o udziale stron i ich przedstawicieli w posiedzeniu zażaleniowym z mocy prawa( pkt. a i b ) oraz za zezwoleniem sądu odwoławczego, tj. w uwzględnieniu wniosku o dopuszczenie do udziału w posiedzeniu ( pkt. c)

13.Udział stron w posiedzeniu sądu pierwszej instancji (102 §7,249§ 3 i 5,

270§2,339§1,3 i 4 w zw. z §5,354 pkt. 2,420§3, 544§3,550§2,603§1 i 2, 608§5,609§3,610§3)

Art. 102§7 Przyjęty wniosek strony doręcza się pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom, którzy w terminie 14 dni od doręczenia mogą przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko. Sąd rozpoznaje kwestię nieważności na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej. Art. 249§3 przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba, że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. §5 Obrońcę zawiadamia się o terminie posiedzenia sądu dotyczącego przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Niestawiennictwo obrońcy należycie zawiadomionego o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.

Art.339§l Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:

1. Prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających.

2. Zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania.

3. Prokurator złożył wniosek o którym mowa w art. 3 3 5

§3 Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego

jego uprawnienia, a zwłaszcza:

1. Umorzenia postępowania na podstawie art. 17§lpkt 2-11

2. Umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia.

3. Wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania.

4. Zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego.

5. Wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania.

6. Wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu.

7. Wydania nakazu karnego.

§4 Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do

postępowania mediacyjnego; przepis art.320 stosuje się odpowiednio.

§5 jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, udział prokuratora w posiedzeniach wymienionych w §1, 3 i 4 jest obowiązkowy. Inne

strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą w nich wziąć udział jeżeli się stawią; zawiadomienie ich nie jest obowiązkowe,

chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Art.354 pkt.2 Wniosek kieruje się na rozprawę, chyba że w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości, a prezes sądu na wniosek obrońcy uzna za celowe rozpoznanie sprawy na posiedzeniu z udziałem obrońcy i podejrzanego;

podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, chyba że sąd uzna

jego udział za konieczny; pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu.

Art. 420§3 Strony mają prawo wziąć udział w tym posiedzeniu. Oskarżonego aresztowanego sprowadza się na posiedzenie tylko wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

Art. 544§3 W kwestii wznowienia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej.

Art.550§l W kwestii podjęcia postępowania warunkowo umorzonego orzeka sąd pierwszej instancji właściwy do

rozpoznania sprawy.

§2 W posiedzeniu ma prawo wziąć udział oskarżony i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik

Art. 603 § l Sąd wojewódzki wydaje na posiedzeniu postanowienie w przedmiocie wniosku państwa obcego. Przed wydaniem postanowienia należy umożliwić osobie ściganej złożenie wyjaśnień ustnie lub na piśmie, a w razie wniosku o wydanie w celu przeprowadzenia postępowania karnego należy na uzasadniony wniosek tej osoby przeprowadzić dowody znajdujące się w kraju. §2 W posiedzeniu ma prawo wziąć udział obrońca.

Art. 608§1 W razie prawomocnego skazania obywatela polskiego przez sąd państwa obcego na karę pozbawienia wolności

podlegającą wykonaniu. Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu tego państwa z wnioskiem o

przejęcie skazanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności w RP.

§4 Przed wystąpieniem z wnioskiem Minister Sprawiedliwości zwraca się do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie o

wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia.

§5 Sąd wydaje postanowienia na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział obrońca skazanego.

Art. 609§1 Po przejęciu skazanego kwalifikację prawną czynu wg prawa polskiego oraz karę albo środek wychowawczy

lub poprawczy podlegające wykonaniu określa Sąd Wojewódzki w Warszawie.

§3 Sąd orzeka na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział skazany i jego obrońca.

Art.610§l W razie prawomocnego skazania cudzoziemca przez sąd polski na karę pozbawienia wolności podlegającą

wykonaniu. Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu państwa, którego skazany jest obywatelem, z

wnioskiem o przejęcie go w celu odbycia kary.

§2 Przed wystąpieniem z wnioskiem Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu wojewódzkiego o wydanie

postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przekazania.

§3 W posiedzeniu ma prawo wziąć udział skazany i jego obrońca.

Stronom (czasem tylko niektórym ze stron) przysługuje prawo do udziału w posiedzeniu sądu pierwszej instancji (mowa jest tu tylko o tych posiedzeniach, na których zapadają postanowienia zaskarźalne w drodze zażalenia), a w konsekwencji i w posiedzeniu, na którym rozpoznawany jest za żalenie, w następujących wypadkach:

1. Posiedzenie, na którym sąd rozstrzyga w przedmiocie nieważności orzeczenia art. 102 §5,

2. Posiedzenie poprzedzające zastosowanie środka zapobiegawczego - prawo udziału ustanowionego obrońcy, jeżeli stawił się na posiedzenie, oraz oskarżonego art. 249§3,

3. Posiedzenie dotyczące przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania - prawo udziału ustawionego obrońcy, wynikające z obowiązku powiadomienia go o terminie posiedzenia art. 249§5,

4. Posiedzenie w kwestii przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięcia sumy poręczenia - prawo udziału oskarżonego (pozbawionego wolności sprowadza się tylko wówczas, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za potrzebne) i poręczyciela art. 270§2.

5. Prawo stron i ich przedstawicieli (ale tylko tych, którzy się stawią, zawiadomienie nie jest obowiązkowe) do udziału w posiedzeniu wyznaczonym w trybie art. 339§ l, 3 i 4 (art. 339§5),

6. Posiedzenie w kwestii warunkowego umorzenia postępowania - prezes sądu lub sąd mogą zarządzić obowiązkowy udział oskarżonego art. 341 §1,

7. Posiedzenie wyznaczone celem uzupełnienia wyroku, jeżeli nie zawiera on rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych albo dowodów rzeczowych bądź też jeżeli w skutek braku informacji lub błędnej informacji o odbywaniu przez oskarżonego kary pozbawienia wolności w innej sprawie sąd nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet kary orzeczonej art. 420§3,

8. Posiedzenie w kwestii wznowienia postępowania art. 544§3,

9. Posiedzenie w kwestii podjęcia postępowania warunkowego umorzonego art. 550§2,

10. Posiedzenie w przedmiocie wniosku państwa obcego o wydanie - prawo udziału obrońcy art. 603 §2 i osoby ściganej, jeśli stawi się w celu złożenia ustnych wyjaśnień art. 603 § l,

11. Posiedzenie w przedmiocie przejęcia skazanego w celu wykonania kary - prawo udziału art. 608§5,

12. Posiedzenie w celu określenia kwalifikacji prawnej czynu wg prawa polskiego oraz określenia kary albo środka wychowawczego lub poprawczego, podlegającego wykonaniu w wypadku przejęcia skazanego -prawo udziału skazanego i jego obrońcy art. 609§3,

13. Posiedzenie w przedmiocie dopuszczalności przekazania prawomocnie skazanego cudzoziemca - prawo udziału skazanego i jego obrońcy art. 610§3,

Prawo do udziału w posiedzeniu wynikać może bądź z wyraźnego sformułowania ustawowego („w posiedzeniu ma prawo wziąć udział", „mogą wziąć w nim udział", „należy dopuścić do udziału" i podobne określenia), bądź z opisu czynności, które powinny być dokonane na posiedzeniu („należy umożliwić osobie ściganej złożenie wyjaśnień ustnie", „sąd [...] przesłuchuje oskarżonego chyba, że jest to niemożliwe"), bądź też wreszcie z obowiązku zawiadomienia o terminie posiedzenia.

14. Rozpoznanie przez sąd zażaleń na postanowienia prokuratora (69§3, 184§5, 240 i 241,247§2 i 246,252§2,293 §2,306§2)

Ań 69§3 Na postanowienie co do zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie do sądu

Art 184§5 Na postanowienie w sprawach zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka oskarżonemu przysługuje w terminie 3 dni zażalenie. Zażalenia na postanowienie prokuratora rozstrzyga sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Postępowanie dotyczące zażalenia jest objęte tajemnicą. W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka podlega zniszczeniu; o zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy.

Art. 240 Na postanowienia dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd.

Art. 246§1 Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności i

legalności zatrzymania oraz prawidłowości jego wykonania.

§2 Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który

również niezwłocznie je rozpatruje.

§3 W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

§4 W wypadku stwierdzenia bezzasadności lub nielegalności zatrzymania albo poważnych nieprawidłowości w jego

wykonaniu, sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.

§5W razie zbiegu zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie.

Art.247§l Sąd lub prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej. W tym celu wolno zarządzić przeszukanie.

§2Do zatrzymania, o którym mowa w §1, stosuje się odpowiednio art. 246, z tym że na zatrzymanie zarządzone przez sąd zażalenie nie przysługuje.

Art.252§2 Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie,

Art. 293 §2 Na postanowienie co do zabezpieczenia przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu wydaje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

Art.306§l Pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art. 305§4 przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, a stronom- na postanowienie o jego umorzeniu. Uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt.

§2 Zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie. Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

Sąd jest właściwy do rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora w następujących, przewidzianych w k.p.k., wypadkach:

1. Na postanowienie prokuratora co do zabezpieczenia roszczenia, w wypadku zgłoszenia wniosku o zabezpieczenie- wraz z powództwem cywilnym- w toku post. przygotowawczego art.69§3

2. Na postanowienie prokuratora w sprawie zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka- zażalenie oskarżonego do sadu właściwego do rozpoznania sprawy art. 184§5 zd.2)

3. Na postanowienie prokuratora dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych art.240 zd.2)

4. Na postanowienie prokuratora dotyczące kontroli oraz utrwalania przy użyciu środków technicznych treści przekazów informacji innych niż rozmowy telefoniczne art.241 w zw. z art.240

5. Na postanowienie prokuratora o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu osoby podejrzanej art.247§2 wzw. żart. 246§1

6. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego- zażalenie do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie( art.252§2), z tym że przepisu tego nie stosuje się w razie wniesienia zażalenia na postanowienie prokuratora zapadające w związku ze złożonym wnioskiem o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego art.254 zd.2

7. Na wydane w toku postępowania przygotowawczego postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu

majątkowym- zażalenie do sądu rejonowego, w okręgu którego prowadzi się postępowanie art.293§2 zd.2 Szczególna konfiguracja procesowa przewidziana jest w art.306§l i 2. Pokrzywdzonemu oraz instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, a stronom- zażalenie na postanowienie o jego umorzeniu. Co do zasady, wnosi sieje do prokuratora nadrzędnego. Jeśli ten jednak nie przychyli się do zażalenia, zobowiązany jest skierować wniesiony środek odwoławczy do sądu. Od tej chwili sąd właściwy jest do rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia albo o jego umorzeniu. Jeśli jednak, po uchyleniu przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub o odmowie jego wszczęcia, prokurator ponownie wyda postanowienie o umorzeniu postępowania lub o odmowie jego wszczęcia- postanowienie to podlega zaskarżeniu tylko do prokuratora nadrzędnego (art.330§l i 2). Jeśli ten utrzyma w mocy zaskarżone postanowienie, wówczas pokrzywdzony, który wykorzystał całą opisaną wyżej drogę odwoławczą, może wnieść do sądu „własny" akt oskarżenia. Ilekroć ustawa nie stanowi inaczej, właściwym sądem do rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora jest sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji art.329§l.

15. Zażalenie na czynności i zaniechanie czynności (467§1,246, 306§3, 302§2)

Zgodnie z art.302§2 zarówno stronom, jak i osobom nie będącym stronami przysługuje w toku postępowania przygotowawczego zażalenie na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa. Powyższy przepis stanowi więc podstawę prawną zaskarżania czynności procesowych innych niż decyzje. Potrzeba zapewnienia w toku postępowania przygotowawczego kontroli takich czynności, które nie mają charakteru postanowień lub zarządzeń, jest uzasadniona tym, że prawa stron i osób nie będących stronami mogą być w istotny sposób naruszone przez czynności faktyczne np. w trakcie przesłuchania, podczas przeszukania itp. W pojęciu „czynności", o których mowa w art. 302§2 nie mieszczą się te zachowania organu procesowego, które powinny przybierać postać formalnej decyzji, a zostały przez organ procesowy odformalizowane i przekazane stronie np. w postaci ustnej odmowy. Na gruncie art.467 i 302 chodzi zarówno o czynności organu prowadzonego dane postępowanie przygotowawcze, jak i o czynności organu, któremu powierzono wykonanie konkretnej czynności w toku tego postępowania, a także o czynności podejmowane przez prokuratora w ramach nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym. Organem rozpoznającym zażalenie na czynności określone w art. 302§2 jest, zgodnie z regułą ogólną: jeśli zażalenie dotyczy czynności prokuratora- prokurator nadrzędny, jeżeli zaś zażalenie dotyczy czynności innego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze lub innego organu, któremu powierzono dokonanie konkretnej czynności w toku tego postępowania- prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem. W związku z tym, iż w art. 467§ l odrębnie mowa jest o „ czynności" i „ zaniechaniu czynności", należy przyjąć, że przez pojęcie czynności w rozumieniu art.302§2 należy rozumieć zachowania polegające na działaniu, nie zaś również na zaniechaniu. Tak więc zażalenie na bezczynność organu postępowania przygotowawczego przysługiwać będzie wówczas, gdy ustawa przewiduje właśnie zaskarżalność zaniechania czynności, jak np. w art. 306§3.

Przedmiotem zażalenia, którego podstawę prawną stanowi art.302§2 powinna być konkretnie oznaczona czynność naruszająca prawa skarżącego, tzn. sprecyzowane zachowanie organu procesowego. Nie może zatem stanowić przedmiotu zażalenia całość nie akceptowanych przez skarżącego zachowań prowadzącego postępowanie przygotowawcze czy też kompleksowo traktowany sposób prowadzenia postępowania. W odróżnieniu od środka odwoławczego wnoszonego od decyzji procesowych, zażalenie na czynności niekiedy tylko może doprowadzić do usunięcia skutków czynności podjętych z naruszeniem przepisów prawa np. do zwrotu rzeczy zabranych podczas bezprawnego przeszukania. W większości sytuacji zaskarżenie czynności innej niż decyzja może mieć znaczenie jedynie deklaratoryjne i prewencyjne. Dano temu wyraz, redagując

przepis art.467§2 nie mniej we wszystkich sytuacjach, w których możliwe jest osiągnięcie efektów

restytucyjnych, niezbędne jest obok stwierdzenia niezgodności czynności z prawem i zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości także, a nawet przede wszystkim, zarządzenie, co należy zrobić w celu naprawienia skutków uchybienia.

16. Kiedy orzeczenie staje się prawomocne (445,460,429,432,426§1,422, 512§6,482,507,435)

Przez prawomocność rozumie się stan, w którym orzeczenie jest ostateczne. W teorii procesu karnego nie ma zgodności co do tego, kiedy taki stan powstaje. Można tutaj wskazać dwa zasadnicze stanowiska. Wg jednego z nich prawomocność powstaje, kiedy orzeczenie jest już nieodwołalne w trybie zwyczajnych środków odwoławczych (A. Kaftal). Drugi punkt widzenia dopatruje się prawomocności w niezaskarżalności orzeczenia za pomocą zwyczajnych środków odwoławczych (Z. Doda). Różnica między nimi wynika z odmiennej interpretacji przepisu art. 435 k.p.k. Pierwszy z tych stanowisk przyjmuje, że w wypadku zaskarżenia orzeczenia co do jednego współoskarżonego, sąd odwoławczy może także orzekać co do drugiego współoskarźonego, mimo że co do niego orzeczenia nie zaskarżono. Wobec tego prawomocność powstaje - wg tej koncepcji - dopiero wtedy gdy nie jest możliwe odwołanie orzeczenia w trybie zwyczajnych środków odwoławczych. Oznacza to, że w wypadku zaskarżenia orzeczenia co do jednego współoskarżonego nie uprawomocnia się ono także w stosunku do drugiego, co do którego środka odwoławczego nie wniesiono. Z takim następstwem wymienionej koncepcji trudno się zgodzić. Dlatego wydaje się bardziej przekonujący pogląd zakładający, że warunkiem prawomocności jest niezaskarźalność orzeczenia za pomocą zwyczajnego środka odwoławczego. W razie zaskarżenia wyroku tylko w stosunku do jednego oskarżonego klub w zakresie jednego czynu oskarżonego, pozostałej części wyrok jest prawomocny. Można wówczas mówić o częściowej prawomocności wyroku, a ściślej o prawomocności części wyroku. Prawomocność stanowi cechę orzeczenia. Można wyróżnić prawomocność formalną i prawomocność materialną.

Prawomocność formalna oznacza stan niepodważalności orzeczenia za pomocą zwyczajnego środka

odwoławczego, wykluczający kontynuację danego procesu karnego. Powstaje jednak pytanie kiedy taki stan powstaje. Kwestii tej k.p.k. nie reguluje w sposób ogólny. Na podstawie skutków procesowych można przykładowo wymienić kilka takich sytuacji, a więc orzeczenie uzyskuje prawomocność formalna kiedy:

1. Upłynie termin do wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego, a strony i ich przedstawiciele nie skorzystali z tego uprawnienia,

2. Prezes sądu pierwszej instancji odmówi przyjęcia wniesionego środka odwoławczego art. 429§ l.

3. Sąd odwoławczy pozostawi wniesiony środek odwoławczy bez rozpoznania art. 430§ l

4. Sąd pozostawi bez rozpoznania cofnięty środek odwoławczy art. 432§2

5. Nie wniesiono wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku art.422§ l

6. Wyczerpany zostanie tok instancji na skutek wydania orzeczenia przez sąd drugiej instancji W pkt. 2-6 zakładamy, że pozostałe uprawnione strony w sprawie prostej (jeden oskarżony i jeden czyn) nie skorzystały z uprawnienia do wniesienia środka odwoławczego. Jeśliby, np. apelację od wyroku wniosły obie strony, to nieprzyjęcie środka odwoławczego jednej osoby nie powoduje powstania prawomocności formalnej, gdyż pozostaje do rozpoznania drugi wniesiony środek odwoławczy. Przedstawione sytuacje najlepiej uwidaczniają powstanie prawomocności, gdy chodzi o zaskarżenie dokonane przez jedną z uprawnionych osób. Natomiast prawomocność z powodu upływu terminu do wniesienia środka odwoławczego powstaje wtedy, gdy termin upłynie dla ostatniej uprawnionej osoby do wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego. Termin ten może upływać w różnym czasie w stosunku do poszczególnych stron lub ich przedstawicieli, w zależności od tego, kiedy doręczono im odpis postanowienia lub wyroku z uzasadnieniem. O prawomocności jako o niepodważalności orzeczeń za pomocą zwyczajnych środków odwoławczych, wykluczającej kontynuowanie danego procesu karnego, można mówić przede wszystkim w stosunku do orzeczeń kończących postępowanie. Odnosi się ona zarówno do orzeczeń sądowych, jak i postanowień w postępowaniu przygotowawczym. Prawomocność materialna powstaje jednocześnie z prawomocnością formalną. Jest ona jak gdyby skutkiem prawomocności formalnej. P. materialną można wyrazić w postaci zakazu podwójnego sądzenia tej samej osoby o ten sam czyn.

17Jmmunitet dyplomatyczny i immunitet konsularny ( podstawa prawna, zakres podmiotowy i przedmiotowy, nietykalność i udział w procesie)

Zakres przedmiotowy- treść immunitetu,

Zakres podmiotowy- osoby korzystające z immunitetu.

Immunitet dyplomatyczny - określony jest w art.578. Wg tego przepisu orzecznictwu polskich sądów karnych nie podlegają:

1. Uwierzytelnieni w RP szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych

2. Osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw

3. Osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw

4. Członkowie rodzin wymienionych w pkt. 1-3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej

5. Inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

W tej ostatniej grupie osób można wymienić pracowników ONZ oraz głowy państwa. Z przywileju tego nie korzystają obywatele polscy lub osoby posiadające w kraju stałe miejsce zamieszkania, w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem funkcji urzędowych art.584. Immunitet ten wyłącza ściganie z powodu jakiegokolwiek przestępstwa, a więc bez względu na wagę popełnionego przestępstwa i bez względu na to, czy popełnione zostało w czasie urzędowania czy też poza nim. Immunitet zostaje wyłączony tylko wówczas, gdy państwo wysyłające wyrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do oznaczonej osoby art. 580. Immunitet dyplomatyczny mimo, że wyklucza możliwość ścigania osoby korzystającej z tego przywileju przez polskie organy ścigania, nie jest immunitetem o charakterze materialnym, gdyż za to samo przestępstwo osoba chroniona tym przywilejem może być pociągnięta do odpowiedzialności przed sądem własnego państwa.

Najbardziej pełny jest immunitet w sprawach karnych (istnieje także immunitet w spr. cywilnych i administracyjnych). Art. 31 konwencji wiedeńskiej nie przewiduje od niego żadnych wyjątków. Znaczy to, że sąd karny w razie ustalenia, że sprawa dotyczy osoby korzystającej z immunitetu dypl., z urzędu musi stwierdzić swą niewłaściwość i postępowanie umorzyć. Wg K. Libery, immunitet ten obejmuje wszelkie stadia postępowania. Jeżeli zatem przedstawiciel dyplomatyczny popełni czyn zagrożony sankcją karną, władze śledcze nie mogą go przesłuchiwać, zatrzymać ani przeprowadzać rewizji osobistej. Przedstawiciel dyplomatyczny nie jest zobowiązany do składania zeznań w charakterze świadka. W przypadkach bezwzględnej konieczności uzyskania zeznań, władze miejscowe mogą skorzystać z pośrednictwa Ministra Spr. Zagranicznych, który ewentualnie proponuje przedstawicielowi dyplomatycznemu złożenie zeznań we własnym mieszkaniu, przed delegowanym pracownikiem ministerstwa spr. Zagranicznych. Może jednak odmówić składania zeznań w tej formie.

Immunitet konsularny- obejmuje osoby wymienione w art. 579§1. Wg tego przepisu orzecznictwu polskich sądów karnych nie podlegają:

1. Kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,

2. Inne osoby zrównane z nimi na podst. umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. Immunitet konsularny jest przedmiotowo węższy w porównaniu z immunitetem dyplomatycznym. Orzecznictwu polskich sądów karnych nie podlegają sprawcy czynów popełnionych w toku i w wykonywaniu ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie (art.579§ l). Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. Jednakże o takim fakcie powinien być niezwłocznie zawiadomiony Minister Spraw Zagranicznych (art.579§2). Poza tym wypadkiem pozbawienie wolności takiej osoby może nastąpić wyłącznie w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego (art.579§3) Immunitet konsularny nie ma zastosowania:

1. Do obywatela polskiego lub osoby mającej w kraju stałe miejsce zamieszkania (art.5584), w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych,

2. W razie zrzeczenia się immunitetu przez państwo wysyłające (art.580§ l). Członkowie urzędu konsularnego nie są zobowiązani do składania zeznań w charakterze świadka, jeśli dotyczą one faktów związanych z wykonywanymi przez nich funkcjami oraz do przedstawienia ich korespondencji i dokumentów urzędowych.

18. Zakres międzynarodowy pomocy prawnej

W zakresie pomocy prawnej w sprawach karnych w stosunkach międzynarodowych mogą być dokonywane niezbędne czynności, a szczególnie wymienione w art. 5 85. Doręczenie pisma przebywającej za granicą osobie lub przeprowadzenie dowodu z osobowego źródła dowodowego z osoby, mającej obywatelstwo polskie, dokonuje się za pomocą polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsularnego art. 586§1. Jeżeli taki sposób przeprowadzenia czynności jest niemożliwy można zwrócić się o dokonanie tych czynności do sądu lub innego organu państwa obcego art.585§2 . Protokoły z tych czynności mogą być odczytane na rozprawie na zasadach określonych w art. 3 89, 391, 393. Na wniosek sądu i prokuratora państwa obcego pomocy prawnej udzielają polskie sądy i prokuratury art. 588§ l. Sąd lub prokurator odmawiają udzielenia pomocy prawnej i przekazują odmowę właściwym organom obcego państwa, jeżeli żądana czynność byłaby sprzeczna z zasadami porządku prawnego w RP albo naruszałaby jej suwerenność art.588§2. Ponadto można odmówić udzielenia pomocy prawnej w sytuacjach określonych w art.588§3. Dokonując czynności na wniosek sądu lub prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego w RP art.588§4. Wezwany z zagranicy świadek lub biegły nie będący obywatelem polskim, który stawi się dobrowolnie przed sądem, nie może być ścigany, zatrzymany lub tymczasowo aresztowany ani za przestępstwo będące przedmiotem danego postępowania karnego, ani za jakiekolwiek inne przestępstwo popełnione przed przekroczeniem polskiej granicy państwowej. W stosunku do niego nie może być także wykonana kara orzeczona za takie przestępstwo art.589§ l. Świadek lub biegły tracą ochronę, jeżeli nie opuścili terytorium RP, chociaż mogli to uczynić w ciągu 7 dni od czasu, gdy sąd oznajmił im, że ich obecność stała się zbędna art. 589§2

19.List żelazny dla oskarżonego oraz list żelazny dla świadka i biegłego

art. 281 Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem opowiadania z wolnej stopy właściwy miejscowo sąd wojewódzki może wydać oskarżonemu list żelazny

art. 282§ l list żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:

1.Będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym na wezwanie prokuratora,

2. Nie będzie się wydalał bez pozwolenia sadu z obranego miejsca pobytu w kraju,

3. Nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne. §2 w razie nie usprawiedliwionego nie stawienia się oskarżonego na wezwanie lub naruszenia innych warunków wymienionych w § l, właściwy miejscowo sąd wojewódzki orzeka o odwołaniu listu żelaznego art. 283 § l Wydanie listu żelaznego można uzależniać od złożenia poręczenia majątkowego. § W razie odwołania listu żelaznego z powodu naruszenia warunków wymienionych w art.2821, wartości majątkowe udzielone z tytułu poręczenia ulegają przepadkowi lub ściągnięciu; orzeka o tym sąd wymieniony w art. 282§2

art. 284§ l postanowienia przewidziane w niniejszym rozdziale sąd wydaje jednoosobowo. §2 na postanowienie sądu wydane w trybie art. 282§2 i 283§2 przysługuje zażalenie.

20. Przejęcie i przekazanie ścigania karnego

Instytucja przejęcia (przekazania) ścigania jest ściśle związana z zakresem jurysdykcji krajowej sądów polskich w sprawach karnych. Unormowanie to ma na celu rozgraniczenie jurysdykcji w sprawach karnych na podstawie kryterium obywatelstwa sprawcy lub miejsca stałego zamieszkania. W sprawie o przestępstwa popełnione za granicą przez obywatela polskiego lub pozostałe osoby wymienione w art. 590§ l. Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego organu państwa obcego z wnioskiem o przekazanie ścigania albo może przejąć taki wniosek od właściwego organu państwa obcego. W razie przejęcia ścigania podejrzanego tymczasowo aresztowanego, terminy przewidziane w art. 263 biegną od chwili przejęcia tej osoby przez właściwe organy na terytorium Polski ( art. 590§3 ) Przejęcie ścigania karnego uważa się za wszczęcie postępowania karnego według prawa polskiego( art. 390§2 ) Po przejęciu ścigania postępowanie karne przed polskimi organami ścigania odbywa się od początku. Nie jest tutaj możliwa kontynuacja procesu w stosunku do czynności dokonanych przed organami ścigania państwa obcego. Jednak zebrany materiał dowodowy przed organami ścigania państwa obcego może być wykorzystany w postępowaniu przed polskim sądem, w przeciwnym razie przekazywanie akt sprawy byłoby bezcelowe i z reguły prowadziłoby do uniewinnienia oskarżonego wobec braku wystarczających dowodów jego winy. Obecnie art.590§4 wyraźnie postanawia, że do dowodów zebranych za granicą przed przejęciem ścigania stosuje się odpowiednio art. 389, 391, 393, jeżeli sposób przeprowadzania czynności nie jest sprzeczny z zasadami polskiego porządku prawnego. Korzystając z dowodów zebranych przez organy ścigania państwa obcego, zwłaszcza gdy chodzi o odczytanie protokołów, należy zwrócić uwagę na możliwości zniekształceń informacji, wynikających z nieznajomości przez oskarżonego języka obcego. Minister Sprawiedliwości zawiadamia właściwy organ państwa obcego o sposobie prawomocnego zakończenia postępowania karnego ( art.590§5 )

W sprawach o przestępstwo popełnione na terytorium Polski przez cudzoziemca Minister Sprawiedliwości zwraca się, jeżeli wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości, do właściwego organu państwa, którego podejrzany jest obywatelem lub w którym ma stałe miejsce zamieszkania, oraz pozostałym osobom wymienionym w art. 591 § l, z wnioskiem o przejęcie ścigania karnego albo może przyjąć taki wniosek od właściwego organu państwa obcego.

Jeżeli pokrzywdzony jest obywatelem polskim, złożenie wniosku o przejęcie ścigania może nastąpić tylko za jego zgodą (art. 592§2) Przed rozstrzygnięciem wniosku, osoba ścigana przebywająca na terytorium RP ma prawo do wysłuchania jej przez właściwy organ, o czym należy ją pouczyć (art. 591 §3) W razie pozytywnego rozstrzygnięcia wniosku o przejęcie ścigania. Minister Sprawiedliwości zarządza niezwłocznie przekazanie osoby ściganej, jeżeli jest ona tymczasowo aresztowana (art. 591 §4) Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego organu państwa obcego o informację co do sposobu prawomocnego zakończenia post. karnego (art. 591§5) Przekazanie ścigania karnego uważa się za umorzenie postępowania wg prawa polskiego. Nie stoi to na przeszkodzie ponownemu post. karnemu w razie bezpodstawnego zaniechania ścigania podejrzanego za granicą (art. 591 §6). Jeżeli co do tego samego czynu tej samej osoby, wszczęto post. Karne w Polsce i w państwie obcym, Minister Sprawiedliwości przeprowadza konsultację z właściwym organem państwa obcego i gdy wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości, występuje z wnioskiem o przejęcie albo przekazanie ścigania karnego.

21.Przyczyny oddalenia i pozostawienia bez rozpoznania wniosków dowodowych.

Wniosek dowodowy jako postulujące oświadczenie strony

We wniosku dowodowym należy podać: oznaczenie dowodu, jaki ma być przedstawiony, a więc wskazać o jakie źródło chodzi, okoliczności, które mają być udowodnione , czyli tezę dowodową, jaką za pomocą tego dowodu wnioskodawca chce wykazać. ( art. 169 *1 zd. 1 )

Wniosek może również poza tym określać także sposób przeprowadzenia dowodu (art. 169 *1 zd.2) Wniosek dowodowy nie zawsze musi być wnioskiem o przeprowadzenie dowodu, może on także zmierzać do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu (art. 169) Wniosek może być złożony na piśmie albo ustnie do protokołu. W razie przybrania formy pisemnej, spełniać on musi także wymogi pisma procesowego.

Wyróżniamy kilka rodzajów wniosków dowodowych

Wniosek sensu stricte- czyli żądanie przeprowadzenia określonego dowodu, skierowanie do organu procesowego.

Wniosek o wyszukanie ( uzyskanie ) dowodu - zwłaszcza aktualny w postępowaniu przygotowawczym

Wniosek pomocniczy tj. żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód.

Wniosek z zakresu kontroli lub oceny dowodów

Wniosek co do sposobu przeprowadzenia dowodu np. o konfrontację czy o przesłuchanie świadka pod nieobecność oskarżonego.

Oddalenie wniosku dowodowego może nastąpić tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Taksatywnie określone podstawy oddalenia wniosku podaje art. 170*1. Ich rozszerzenie jest zatem niedopuszczalne. Oddalenie wniosku następuje w formie postanowienia ( art. 170* 3 Kpk) Oddalając wniosek dowodowy nie można przy tym ograniczyć się jedynie do przytoczenia ustawowego powodu oddalenia, lecz należy uzasadnić swoje stanowisko jak tego wymaga art. 98*1Kpk.

Wniosek dowodowy może być oddalony jedynie jeżeli: przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne ( art. 170* 1 pkt. 1 Kpk) Chodzi tu przede wszystkim o zakazy dowodowe, okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia ( art. 170*1 pkt 2 in principio) Chodzi tu jedynie o sytuacje niewątpliwe, gdy strona chce dowodzić okoliczności, które nie mają i nie będą miały znaczenia przy rozstrzyganiu danej sprawy, ani dla ustalenia sprawstwa i winy jak i dla stosowania kary lub innych środków karnych, okoliczność, która ma być udowodniona jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy ( art. 170*1pkt 2 in fine), przy czym nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, ze dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić ( art. 170*2), Dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności ( art. 170*1 pkt. 3) W tym wypadku chodzi o wnioski, co do dowodów wprawdzie możliwych i dopuszczalnych, ale nieprzydatnych, Dowodu nie da się przeprowadzić ( art. . 170*1pkt 4) . Tym razem chodzi o faktyczną niemożność przeprowadzenia bądź w ogóle bądź w przewidywalnym naturalnie terminie. Wniosek może być zatem oddalony od razu po złożeniu, jeżeli niemożność przeprowadzenia dowodu jest już organowi znana lub po dokonaniu stosownych ustaleń, z których wyniknie iż dowodu nie da się przeprowadzić

Ustawa przewiduje zakaz antycypacji dowodu. Nie można bowiem oddalić wniosku dowodowego tylko na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić (art.170*2 Kpk )

22. Zakres ograniczenia uprawnień procesowych oskarżyciela posiłkowego.

Oskarżycielem posiłkowym - jest pokrzywdzony, który w sprawie p. przestępstwo ścigane z urzędu występuje z oskarżeniem obok prokuratora albo - w określonych prawem sytuacjach- także zamiast tego podmiotu.

Ustawa stanowi, że w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może po wniesieniu przez prokuratora aktu oskarżenia, aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie , że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego ( art. 54 Kpk) Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, jeśli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego faktu postępowania. Sąd orzeka, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu gdy bierze już w nim udział określona przez sąd liczba oskarżycieli (art. 56* 1 Kpk)

Oskarżyciel posiłkowy nie może działać w postępowaniu z nieletnimi ( art. 48 pkt 8. U.p.n.)

Sąd orzeka także, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, jeżeli stwierdzi, że nie jest on osobą uprawnioną lub jego akt oskarżenia albo oświadzenie o przystąpieniu do postępowania zostało złożone po terminie ( art., 58 kpk0

Uprawnienia oskarżyciela posiłkowego do czynności w procesie są samodzielnie. Działa o on niezależnie od prokuratora. Jego działania muszą jednak być związane z popieraniem oskarżenia. Nie Może on wykonywać czynności na korzyść oskarżonego.

Oskarżyciel posiłkowy może:

Brać udział w rozprawie

Składać wnioski

Zadawać pytania

Składać oświadczenia

Wnosić środki odwoławcze

Mieć pełnomocnika

Ma on prawo udziału w czynnościach procesowych, o których należy go zawiadomić. Jeżeli usprawiedliwił on należycie swoją nieobecność i wnosił o nieprzeprowadzanie czynności bez jego obecności czynność należy odroczyć ( art. 117 kpk)

Może również ustanowić pełnomocnika.

Uprawnienia oskarżyciela posiłkowego nie doznają ograniczeń w postępowaniu przed sądem I instancji. Oskarżyciel posiłkowy może skarżyć rozstrzygnięcia ale jedynie naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesowi ( art. 425 * 3 kpk)

Oskarżyciel posiłkowy może złożyć wniosek o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego ( art 549kpk) , wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem ( art 542 kpk) a także jako pokrzywdzony ma prawo wnieść kasację ( art 520 kpk)

Z powyższego wynika , że uprawnienia oskarżyciela posiłkowego obejmują:

-postępowanie przed sądem I instancji

-postępowanie przed sądem II instancji

-postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia

- prawo do nadzwyczajnych środków zaskarżania

Jeżeli oskarżyciel publiczny odstąpi w toku procesu od oskarżenia to nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego ( art. 54*2) Art. 55 przewiduje koncepcje skargi subsydiarnej.

Oskarżyciel posiłkowy, który samodzielnie wniósł akt oskarżenia ponosi koszty procesu na takich samych zasadach jak oskarżyciel prywatny ( art. 640 kpk) Ponosi też koszty postępowania odwoławczego ( 634kpk) Jednakże sąd może zwolnić oskarżyciela posiłkowego w całości lub w części od zapłaty kosztów sądowych jeżeli istnieją podstawy do uznania, że uiszczenie ich byłoby dla niego zbyt uciążliwe, jak również wtedy, gdy przemawiają za tym względy słuszności.

W razie zrzeczenia się uprawnień, oskarżyciel posiłkowy nie może ponownie przyłączyć się do postępowania ( art. 57 kpk)

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia prawa popierania oskarżenia posiłkowego ( art. 54* 2kpk)

Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania, osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego. Jeżeli w terminie zawiłym - 3- miesięcznym.

Od dnia śmierci oskarżyciela posiłkowego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie ( art. 58 i 61 kpk)

23. Zabezpieczenie majątkowe z tymczasowe zabezpieczenia mienia

Poręczenie majątkowe w postaci pieniędzy ( w walucie krajowej lub obcej) papierów wartościowych ( krajowych lub zagranicznych), zastawu ( na rzeczach, znajdujących się w kraju, a także za granicą o ile zapewnione są warunku dysponowania zastawem przez sąd polski ) lub hipoteki, może złożyć oskarżony albo inna osoba, a zatem przedmiotem poręczenia są prawa majątkowe. W praktyce formą poręczenia są zazwyczaj pieniądze

Poręczenie majątkowe, realizowane w postaci złożenia pieniędzy lub papierów wartościowych to w istocie kaucja, występująca od dawna , zwłaszcza w krajach anglosaskich.

Wysokość, rodzaj i warunki poręczenia majątkowego, a w szczególności termin złożenia przedmiotu poręczenia należy określić w postanowieniu, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czyny ( art. 266kpk) Poręczenie powinno być więc miarkowanie i dostosowane do realiów sprawy oraz do sytuacji finansowej osób angażujących się majątkowo ( dyrektywa proporcjonalności) Powoduje to , że uwolnić się od aresztowania może także osoba niezamożna. Osobę składającą poręczenie majątkowe zawiadamia się o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa. W razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego wartości majątkowe lub zobowiązania stanowiące przedmiot poręczenia ulegają (obligatoryjnie) przepadkowi albo ściągnięciu. Jeżeli poręczyła za oskarżonego inna osoba, rozstrzygnięcie takie zapada niezależnie od tego, czy osoba ta wiedziała o zamiarach oskarżonego i czy mogła zapobiec jego ucieczce lub ukryciu się. W przypadku utrudnienia postępowania karnego w inny sposób nie mieszczący się w granicach prawa do obrony można ( a więc fakultatywnie ) orzec przepadek lub ściągnięcie tych wartości. O konsekwencjach niewłaściwego zachowania się oskarżonego, a więc jak gdyby naruszanie przez niego warunków zawartej „ umowy” oraz o treści art. 269- należy uprzedzić samego oskarżonego oraz inną osobę składającą poręczenie majątkowe ( art. 268kpk). Brak takiego uprzedzenia osoby składającej poręczenie majątkowe nie pozwala na orzeczenie przepadku przedmiotów poręczenie lub ściągnięciu sumy poręczenia nawet wówczas, gdy sąd orzekający ma podstawę do przyjęcia że poręczający znał treść odnośnych przepisów, uprzedzenia należy dokonać już w chwili przyjmowania poręczenia. Art. 269 stanowi, ze ulegające przepadkowi przedmioty poręczenia lub ściągnięte sumy poręczenia majątkowego przekazuje się lub przelewa na rzecz Skarbu Państwa, pokrzywdzony ma wówczas pierwszeństwo zaspokojenia na nich swoich roszczeń wynikających z przestępstwa, jeżeli w inny sposób nie można uzyskać naprawienia szkody (*1). Z chwilą ustania poręczenia majątkowego przedmiot poręczenia zwraca się, a sumę poręczenia zwalnia się pod tym jednak warunkiem, że w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności następuje to z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary. W razie niezgłoszenia się na wezwanie do odbycia kary stosuje się art. 268*1, a więc orzeka się przepadek lub ściągnięcie wartości albo zobowiązań majątkowych (*2) Dopuszczalne jest cofniecie poręczenia majątkowego zarówno złożonego przez samego oskarżonego , jak i przez inną osobę. Staję się ono dopiero skuteczne z chwila przyjęcia nowego poręczenia majątkowego, zastosowania innego środka zapobiegawczego lub odstąpienia od stosowania tego środka przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięciu sumy poręczenia orzeka zawsze sąd, niezależnie od tego na jakim etapie postępowania sprawa znajduje się.

Zatrzymanie rzeczy obejmuje:

- rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie ( art. 217 *1 in principio) , w tym także korespondencję i przesyłki mające znaczenie dla postępowania, a znajdujące się w dyspozycji urzędów, instytucji i podmiotów prowadzących usługi poczty i telekomunikacji , urzędów celnych oraz instytucji i przedsiębiorstw państwowych ( art.218P1)

- rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym ( np. przepadek rzeczy, nawiązka, świadczenie pieniężne) albo roszczeń o naprawienie szkody ( art. 217*1)

Rzeczy podlegające zatrzymaniu należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także na żądanie policji lub innego uprawnionego organu ( np. UOP) Osobę mająca rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do jej wydania dobrowolnie, a w razie odmowy można przeprowadzić odebranie ( art. 217 * 3 zd 1 ) . Organ nie dysponujący decyzją sądu lub prokuratora , w którym rzecz ta jest określona , a gdy uzyskanie takiego postanowienia - z uwagi na nie cierpiącą zwłoki sytuację - nie było możliwe, nakaz kierownika swojej jednostki. Organ nie dysponujący decyzją sądu lub prokuratora powinien niezwłocznie wystąpić o zatwierdzenie zatrzymania, jeżeli rzecz wydano lub odebrano i doręczyć je danej osobie w terminie 7 dni od zatrzymania rzeczy ( art217*3). Jeżeli w tym terminie nie doszło do zatwierdzenia zatrzymania ( odebrania ) rzeczy, należy rzeczy te niezwłocznie zwrócić osobie uprawnionej, a gdyby ich posiadanie było zabronione przekazać właściwemu urzędowi lub instytucji. Z zatrzymanych rzeczy sporządza się protokół. Na postanowienie dotyczące zatrzymania rzeczy przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone.

24. Szczególne przywileje procesowe niektórych stron.

Stronami postępowania karnego są ci uczestnicy, którzy działają w procesie we własnym imieniu , mając interes prawny w określonym rozstrzygnięciu.

Stronami są zatem: w postępowaniu przed sądem: oskarżyciel publiczny, posiłkowy, prywatny, powód cywilny i oskarżony; w dochodzeniu i śledztwie : podejrzany i pokrzywdzony

Są to strony zasadnicze. W szczególnych odmianach procesu mogą występować też strony szczególne, charakterystyczne jedynie dla tego typu postępowania karnego. Tak też jest w postępowaniu karnym- skarbowym, w którym występują jako strony ( obok oskarżyciela publicznego i oskarżonego ) odpowiedzialny posiłkowo i interwenient.

Oskarżyciel Publiczny - organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi i popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa, które ustawa nakazuje lub zezwala ściągać skarga publiczną. Chodzi o tu o przestępstwa ścigane z urzędu i z urzędu lecz na wniosek a także niekiedy o przestępstwa prawno- skargowe. Oskarżyciel publiczny działa jak strona, jest stroną postęp. , która nie reprezentuje w nim swego prywatnego interesu jak pozostałe strony, ale interes publiczny, który z uwagi na rozdział kompetencji między organami państwowymi staje się jakby „ własnym” interesem prawnym oskarżyciela. Od oskarżyciela publicznego wymaga się zachowania obiektywizmu. Podlega on zatem ex lege wyłączeniem ok. oskarżenia z powodów podobnych jak sędzia od udziału w sprawie może on być także wyłączony na wniosek , w razie uzasadnionej wątpliwości co do jego bezstronności. Podstawowym zadaniem oskarżyciela publicznego jest realizacja procesowej funkcji ścigania karnego, a więc doprowadzenie do sprawiedliwego ukarania osoby winnej popełnienia przestępstwa. Na oskarżycielu publicznym ciąży więc ciężar dowodu, a wiec udowodnienie sprawstwa i winy oskarżonemu i obalenie domniemania niewinności. Oskarżyciel publiczny powinien zatem występować z oskarżeniem jedynie, gdy jest przekonany o sprawstwie i winie danej osoby odnośnie do określonego przestępstwa. Stąd też prokuratorowi jako zasadniczemu oskarżycielowi publicznemu powierza się jako organowi ścigania prowadzenie lub nadzorowanie postęp. Przygotowawczego. W tym etapie postępowania karnego prokurator - jako organ prowadzący lub nadzorujący postęp, - jest gospodarzem procesu ( dominus litis)

Do niego więc należy decyzja, czy postęp. Będzie umorzone czy też wystąpi jednak do sądu z oskarżeniem lub wnioskiem o warunkowe umorzenie. Prokurator może objąć swym ściganiem także przestępstwa prywatnoskargowe. Może to uczynić wszczynając dochodzenie w sprawie o takie przestępstwo, albo wstępując do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Prokurator może wstąpić do toczącego się już postępowania prywatnoskargowego, które z tą chwilą staje się postęp. z urzędu ( publiczno skargowym)

Kodeks przyjmuje , że udział prokuratora w rozprawie w sprawach z oskarżenia publicznego jest obowiązkowy, chyba, że ustawa stanowi inaczej. ( art.46kpk) . Oznacza to obowiązek uczestnictwa także wtedy, gdy prokurator jako oskarżyciel odstąpił od oskarżenia; w takim wypadku realizuje on swoją funkcję rzecznika praworządności ( interesu społecznego)

Prokurator w zasadzie nie musi brać udziału w posiedzeniach sądu, ale ma prawo także zagwarantowane, z tym , że może też zgłosić swe wnioski na piśmie , a w sprawie mniej istotnej kwestii - także w inny sposób przekazać swe oświadczenie, które zamieszcza się w protokole ) art96*1) Prokurator jest jednak zobowiązany do wzięcia udziału w posiedzeniu sądu przed rozprawą, gdy jego przedmiotem jest wniosek prokuratora o zastosowaniu środka zabezpieczającego; warunkowe umorzenie postępow. , skazanie bez rozprawy lub przekazanie spr. Do postęp. mediacyjnego albo umorzenie lub zawieszenie procesu., zwrot spr. Do postęp. przygotowawczego, stwierdzenie niewłaściwości sądu, do którego skierował on akt oskarżenia, wydanie nakazu karnego bądź innego środka przymusu ( art. 339 *5 zd 1 w zw. z * 1,5i Pokrzywdzony - osoba fizyczna lub prawna, a także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo ( art. 49 *1i2)

Pokrzywdzony działa w zasadzie w postępow. Karnym samodzielnie i bezpośrednio. Jeżeli nie jest on os. fiz. czynności procesowe dokonuje uprawniony organ do działania w jego imieniu. Jeżeli zaś pokrzywdzonym jest osoba małoletnia , ubezwłasnowolniona, prawa pokrzywdzonego wykonuje przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod którą stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje ( art. 51*52 kpk) tj. małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca ze zmarłym we wspólnym pożyciu ( art. 115 * 11kpk) W razie braku najbliższych lub ich nieujawnieni prawa te może wykonywać PROKURATOR ( art. 87 * 1). W/g art. 299 *1kpk pokrzywdzony z samego faktu pokrzywdzenia go przestępstwem jest uznawany za stronę postęp. przygotowawczego. W spr. O przestępstwa ścigane na wniosek, od jego woli zależy już WSZCZĘCIE DOCHODZENIA LUB ŚLEDZTWA, gdy wniosek o ściganiu jest szczególną przesłanką procesową art. 17P1 pkt 10 i *2 pokrzywdzony może przy tym oddziaływać tu na byt tego etapu procesu, gdyż może on cofnąć wniosek unicestwiając postępowanie, z tym, że skuteczność tego oświadczenia jest uzależniona w postępowaniu przygotowawczym od zgody prokuratora ( art. 12) Przy przestępstwach spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu , naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia lub przeciwko przestępstwu w komunikacji, przeciwko środowisku, mieniu, bądź obrotowi gospodarczemu pokrzywdzony może wystąpić o nałożenie na skazywanego obowiązku naprawienia szkody ( art. 46 *1kk) Chodzi tu o instytucję WNIOSKU O NAPRAWIENIE SZKODY. Może on być złożony aż do udania się sądu na naradę, czyli do zamknięcia przewodu sądowego, a gdy pokrzywdzony jest stroną - także w końcowych głosach stron. Wniosek taki jest też aktualny przy przestępstwach, które spowodowały śmierć ( art. 46*1kpk) z tym że tu z wnioskiem będą występować osoby wskazane w art. 52 kpk.

W spraw. o każde przestępstwo ścigane ex officio pokrzywdzony może wystąpić z zawiadomieniem o przestępstwie, ale też niezależnie od tego, kto złożył takie zawiadomienie, ujawniony pokrzywdzony powinien być zawiadomiony o wszczęciu i odmowie wszczęcia dochodzenia lub śledztwa, a także o umorzeniu wszczętego postęp. przygotowawczego wraz z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach ( art. 305* 4) W przypadku wielości pokrzywdzonych , gdyby liczba ich była taka, ze poważnie utrudnia indywidualne powiadomienie, dopuszczalne jest zawiadomienie przez masowe środki przekazu. Pokrzywdzony ma prawo zaskarżyć postanowienia odmawiające wszczęcia lub umarzające postępowanie ( art. 306 *1 kpk) , a pokrzywdzony, który złożył zaświadczenie o przestępstwie może też wnieść zażalenie na opieszałość ( bezczynność ) organów ścigania jeżeli w ciągu 6 tygodni od wystąpienia z zawiadomieniem nie powiadomiono go o wszczęciu lub o odmowie wszczęcia dochodzenia lub śledztwa (art. 306 *3)

Pokrzywdzony posiada również możliwość samodzielnego wniesienia oskarżenia w sprawie o czyn ścigany z urzędu w razie powtórnego prawomocnego odmówienia wszczęcia postęp. przygotowawczego lub umorzenia go , po uprzednim uchyleniu pierwszych takich postanowień przez sąd.

W toku postęp. przygotowawczego pokrzywdzony może: składać samodzielnie lub przez pełnomocnika wnioski dowodowe, uczestniczyć we wnioskowych czynnościach dowodowych, domagać się sądowego przesłuchania świadka w toku dochodzenia ( śledztwa) . W razie niebezpieczeństwa niemożności przesłuchania go później w postępowaniu sądowym ( art. 316 *3), uczestniczyć też w innych niepowtarzalnych dowodowych czynnościach śledczych i dochodzeniowych (art. 317 kpk), żądać dopuszczenia do każdej czynności dowodowej postęp. przygotowawczego ( art. 317 kpk), ma też prawo przeglądania akt w toku tego post. Wprawdzie tylko za uprzednią zgodą prowadzącego dochodzenie lub śledztwo ( art. 156* 5 kpk ) ale też i z możliwością zaskarżenia decyzji odmawiającej ich udostępnienia ( art. 159 kpk), Może również na zasadach ogólnych , zaskarżać postanowienia i zarządzenia wydane w post. Przygotowawczym ( art. 465i 466 kpk) , a także żalić się na inne- nie będące postanowieniami lub zarządzeniami - czynności , jeżeli naruszają one jego prawa ( 302 * 2 kpk ), Zawiadamia się go o zamknięciu dochodzenia lub śledztwa oraz o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania.

POKRZYWDZONY z racji samego pokrzywdzenia nie jest jeszcze generalnie stroną sądowego postęp. karnego i aby się nią stać musi z zasady podjąć kroki prawne w celu wejścia w rolę OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO ( prywatnego) lub POWODA( albo kumulatywnie obu tych stron) Niemniej jako strona postęp. przygotowawczego zachowuje on pewne uprawnienia strony także w TRAKCIE WSTĘPNEJ. Pokrzywdzony może realizować we wstępnej fazie postęp. sądowego jedynie takie uprawnienia jakie kodeks wyraźnie mu nadaje, a więc: kodeks zapewnia pokrzywdzonemu udział we wskazanych posiedzeniach, możliwość porozumienia się z oskarżonym , co do naprawienia szkody i zadośćuczynienia krzywdzie, możliwość zaskarżenia postanowienia sądu o warunkowym umorzeniu ( art. 342*4kpk), kodeks przewiduje ponadto udział pokrzywdzonego z racji samego pokrzywdzenia w posiedzeniu w przedmiocie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego ( art. 550 *2 ), w posiedzeniu w przedmiocie wydania nakazu karnego (art. 500*4) ale bez doręczenia mu tego nakazu i bez możliwości złożenia sprzeciwu ( art. 505*1 i 506 * 1 kpk). Pokrzywdzony z racji samego pokrzywdzenia może także uczestniczyć w rozprawie ( art. 384 * 2 ) Obecny kodeks nie wymaga od pokrzywdzonego statusu STRONY. Jeżeli pokrzywdzony występuje w charakterze świadka, przesłuchuje się go w pierwszej kolejności.

OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY:

oskarżyciel subsydiarny - podejmuje swą działalność , gdy oskarżyciel zasadniczy ( publiczny) nie realizuje funkcji ścigania czyli nie wnosi oskarżenia albo odstępuje od niego.

oskarżyciel konkurujący ( pomocniczy) - dysponuje prawem samoistnej skargi niezależnie od oskarżyciela publicznego

oskarżyciel uboczny - włącza się do postępowania obok oskarżyciela publicznego

Oskarżycielem posiłkowym - jest pokrzywdzony, który w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu występuje z oskarżeniem obok prokuratora albo - w określonych prawem sytuacjach - także zamiast tego podmiotu. Oskarżycielem posiłkowym staje się pokrzywdzony przez samo złożenie oświadczenia , że będzie działał w tym charakterze. Pokrzywdzony może stać się oskarżycielem posiłkowym z mocy samego prawa. Pokrzywdzony może też samodzielnie wystąpić z aktem oskarżenia, w sprawie o czyn ścigany z urzędu, jako oskarżyciel posiłkowy , w razie powtórnej odmowy wszczęcia postęp. przygotowawczego lub powtórnego umorzenia tego postępow. Przez prokuratora ( art. 55* 1 ) Pokrzywdzony może samodzielnie wnieść akt oskarżenia i wystąpić jako oskarżyciel posiłkowy w terminie miesiąca od doręczenia mu postanowienia prokuratora nadrzędnego . Termin ten nie podlega przywróceniu. Do oskarżenia posiłkowego subsydiarnego dochodzi zatem w sytuacji swoistego sporu pomiędzy pokrzywdzonym i sądem uznającym jego racje z jednej strony , a prokuraturą z drugiej. Oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną procesową. Jest zawsze podmiotem niezależnym, nawet gdy działa obok oskarżyciela publicznego . Z uwagi na interes, jaki reprezentuje może jedynie popierać oskarżenie i nie może podejmować jakichkolwiek czynności na korzyść oskarżonego. Działa on wyłącznie we własnym interesie, czyli na niekorzyść oskarżonego . Oskarżyciel posiłkowy może skarżyć każde rozstrzygnięcie i ustalenie, które narusza jego prawa lub szkodzi jego interesom ( art. 425 *3) Ma on również możliwość zaskarżenia wyroku także wyłącznie co do kary ( art. 447 * 2) gdyż jego procesowym interesem jest doprowadzenie do sprawiedliwego , w jego odczuciu ukarania sprawcy przestępstwa. W odróżnieniu o prokuratora udział oskarżyciela posiłkowego w postępow. Nie jest jednak OBOWIĄZKOWY, a jego niestawiennictwo nie tamuje toku procesu. Jednakże w razie należytego usprawiedliwienia nieobecności i wnioskowaniu o nieprzeprowadzanie rozprawy bez jego obecności , sąd powinien rozprawę odroczyć lub przerwać , to samo dotyczy nieobecności wywołanej niezawiadomieniem o rozprawie albo wynikłej z przeszkody żywiołowej lub innej ważnej przyczyny np. losowej ( art. 117 *2) Oskarżyciel posiłkowy może w toku postępowania korzystać z pomocy pełnomocnika ( art. 87* 1 ) Oskarżyciel posiłkowy może wnieść o ustanowienie mu przez sąd pełnomocnika z urzędu ( art78 w związku z art. 88 kpk) , w razie wykazania, że nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny. Oskarżyciel posiłkowy może zawsze odstąpić od oskarżenia. Jeżeli oskarżyciel posiłkowy odstąpił od oskarżenia w sprawie, w której nie bierze udziału oskarżyciel publiczny, sąd zawiadamia o tym prokuratora, nieprzystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie post. ( art. 57 *2 ) Nie wywołuje natomiast żadnych skutków dla postępowania odstąpienie od oskarżenia oskarżyciela posiłkowego , działającego obok oskarżyciela publicznego, a więc oskarżyciela typu ubocznego. Postępw. trwa tu nadal . Dotyczy to także sytuacji gdy oskarżyciel publiczny wcześniej też odstąpił od oskarżenia , gdyż odstąpienie sądu nie wiąże . Oskarżyciel posiłkowy , który odstąpił od oskarżenia nie może już ponownie przyłączyć się do postęp.

OSKARŻYCIEL PRYWATNY-jest pokrzywdzony, który w sprawach o przestępstwa przekazane przez przepisy praw. Karnego materialnego do ścigania z oskarżenia prywatneto , wnosi i popiera takie oskarżenie. Zakres przestępstw ściganych tzw. skargą prywatną określają przepisy pr. Karnego i ustaw szczególnych.

Każdy z wielu działających jednocześnie oskarżycieli prywatnych zachowuje SAMODZIELNOŚĆ W POSTĘPOWANIU . Każdy z nich może zatem odstąpić od oskarżenia, ale nie wywołuje to skutku wobec pozostałych i postęp. może toczyć się dalej. Sąd umorzy wówczas proces jedynie w zakresie dotyczącym oskarżyciela , który od oskarżenia odstąpił. Oskarżyciel prywatny w odróżnieniu od oskarżyciela publicznego pozostaje GOSPODARZEM PROCESU Może on zatem skutecznie odstąpić od oskarżenia ( art. 496 *1i2) w tym i w sposób dorozumiany ( art491*1 i art. 496 *3kpk) a sąd musi wówczas postępowanie umorzyć. Możliwe też jest i zalecane przez ustawodawcę pojednanie się oskarżyciela z oskarżonym i zawieranie ugody ( art. 492 i494)

Status oskarżyciela prywatnego nabywa się przez:

Wniesienie skargi prywatnej ( art. 487 i 488 )

Złożenie oświadczenia o przyłączeniu się do wszczętego już przez innego pokrzywdzonego postęp. prywatnoskargowego ( art. 59 *2)

Oświadczenie o podtrzymaniu oskarżenia wniesionego uprzednio przez prokuratora, od którego ten ostatni odstąpił jako prywatnego ( art. 60 *4)

Przez złożenie oświadczenia o wstąpieniu w prawa zmarłego oskarżyciela prywatnego ( art. 61 * 2)

Status oskarżyciela prywatnego uzyskuje się przez samo dokonanie czynności wymaganej przez pr. Procesowe.

POWÓD CYWILNY- powodem cywilnym w procesie karnym jest podmiot dochodzący od oskarżonego , zgodnie z prawem karnym procesowym, roszczeń majątkowych wynikających z popełnienia przestępstwa. Podmiotem uprawnionym do występowania z takimi roszczeniami jest pokrzywdzony . Dla wytoczenia powództwa uprawniony - poza prokuratorem - może ustanowić pełnomocnika ( 87)

Gdyby zasądzone odszkodowanie w wyniku przeprowadzonego powództwa nie pokrywało całej szkody lub nie stanowiło pełnego zadośćuczynienia powód cywilny może dochodzić dodatkowo dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym ( art. 415 * 4). Powód cywilny z chwilą przyjęcia powództwa przez sąd zaczyna być stroną postępowania karnego. Może on dowodzić jedynie istnienie tych okoliczności , na których opiera swe roszczenie . Może on zatem wypowiadać się w kwestii winy i kwalifikacji prawnej , gdy ma to znaczenie dla istnienia albo wysokości jego roszenia. Nie może natomiast w ogóle dowodzić okoliczności mających wpływ jedynie na rodzaj i rozmiar kary ani wypowiadać się w tych kwestiach, nie wiąże się to bowiem z jego roszczeniem Powód cywilny może jednak połączyć tę rolę z funkcją oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego i wówczas - działając jako oskarżyciel - może wypowiadać się we wszystkich kwestiach mających znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu karnego w tym i o karze

Powód cywilny może:

Zadawać pytania osobom przesłuchiwanym podczas rozprawy jako ostatnia ze stron czynnych ( art. 370 * 1 ) chyba , że jest to świadek dopuszczony na jego wniosek, kiedy to zadaje pytania przed pozostałymi stronami ( art. 370 *2 ).

Jako ostatnia ze stron czynnych powód wypowiada się też w ramach głosów stron ( art. 406 * 1 )

Zawsze zaskarżyć wyrok w zakresie rozstrzygnięć naruszających jego prawa lub szkodzącym jego interesom ( 425 * 3 )

Powód cywilny jest tylko tymczasowo zwolniony od uregulowania wpisu od powództwa cywilnego a także od apelacji ( art. 642 ) Jeżeli powództwo zostanie oddalone albo powód cofnie apelację, ponosi on koszty wynikłe z oddalonego powództwa i cofniętej apelacji ( art. 644 * 1)

OSKARŻONY - jest stroną postęp. karnego, którego przedmiot. Jest kwestia jego odpowiedzialności prawnej za zarzucany mu czyn zabroniony przez prawo karne. Oskarżonym może być wyłącznie osoba fizyczna .Winna to być osoba, która ukończyła 17 lat, ale przy niektórych zbrodniach i występkach można ponosić odpowiedzialność już od 15 roku życia

OSKARŻONY SENSU STRICTO - osoba przeciwko której wniesiono do sądu oskarżenie.

OSKARŻONY SENSU LARGO - osoba też podejrzana w postępow. Przygotowawczym

Podejrzany jest obok pokrzywdzonego stroną postępowania przygotowawczego ( 299*1) Oskarżony , zaś w ścisłym znaczeniu tego słowa - stroną.

Podstawowym prawem oskarżonego ( w szerokim zakresie ) jest prawo do obrony w tym do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 ) Oskarżony ma prawo zarówno do obrony materialnej tzn. obrony przed zarzutem jak i obrony formalnej tzn. prawa do posiadania obrońcy. Prawo do obrony formalnej wyczerpuje się z chwilą ustanowienia obrońcy Prawo do obrony formalnej moze jednak niekiedy przerodzić się w obowiązek posiadania obrońcy

Oskarżony musi mieć obrońcę generalnie w dwu grupach sytuacji . Pierwsza grupa odnosi się do całego postępowania karnego, obejmuje zatem postępowanie przygotowawcze ( art. 79*1i2), druga to jedynie przypadki, gdy obrona formalna jest obowiązkowa tylko w sądowym etapie procesu karnego.

Oskarżony musi mieć obrońcę w całym postęp. karnym, jeżeli ( art. 79 *1)

jest nieletni, jest głuchy , niemy lub niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, nie włada językiem polskim

Ponadto oskarżony musi mieć obrońcę w całym postęp., gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (79 P2)

Oskarżony musi mieć obrońcę ale jedynie w postęp przed sadem gdy:

postęp. toczy się przed sądem wojewódz. Jako przed sądem I instancji , a oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub został pozbawiony wolności ( art. 80 zd 1), Postęp. toczy się przed sądem wojskowym , a oskarżonym jest żołnierz , odbywający zasadniczą służbę wojskową, lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego ( art. 67 *1 i 4 ), Postępowanie toczy się przed wojskowym sądem okręgowym, a oskarżonym nie jest żołnierzem o którym wyżej mowa, lecz sprawa dotyczy czynu, który w postęp. przed sądami powszechnymi należy do właściwości sądu wojewódzkiego albo ( podżegania i pomocnictwa) przestępstw z art. 339 * 3kk( dezercja za granicę lub za granicą ) albo z art. 345 * 3kk ( czynna napaść na przełożonego z użyciem broni lub posiadanie niebezpiecznego narzędzia ) art. 671*2i4 kpk, postępowanie toczy się prze wojskowym sądem okręgowym jako apelacyjne, obrona formalna nie była dotąd obowiązkowa ale prezes sądu lub sąd uznali ją za niezbędne ( art. 671 *3i4 )

We wszystkich wypadkach, gdy posiadanie obrońcy jest obowiązkowe, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy ustanawia mu obrońcę z urzędu ( art. 81 i art. 671*4)

Obrona formalna jest obowiązkowa ponadto w postęp. wznawianym na korzyść oskarżonego , a prowadzonym po jego śmierci lub gdy w postęp. takim zachodzi przyczyna do zawieszenia procesu ( art. 548)

Obrońca z urzędu może pojawić się w postęp. także, gdy obrona jest jedynie dobrowolna ale oskarżony wnosi o ustanowienie mu obrońcy , albo sąd uznaje to za niezbędne

Może to nastąpić: gdy oskarżony w należyty sposób wykaże , że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, bez uszczerbku ala niezbędnego utrzymania siebie i rodziny ( art. 78* 10), obrońca z urzędu mimo braku tzw. obrony przymusowej może pojawić się także w razie złożenia przez oskarżonego , nie posiadającego obrońcy z wyboru, na rozprawie lub przed jej rozpoczęciem wniosku o skazanie go z wymierzeniem określonej kary lub środka karnego bez postępowania dowodowego, gdy oskarżony ten wnosi jednocześnie o wyznaczenie mu obrońcy ( 387 *1i5.Obrońcę ustanawia tu sąd, ale jedynie , gdy dostrzega przesłanki umożliwiające rozpoznanie wniosku oskarżonego o skazanie bez postępowania dowodowego. W postępowaniu odwoławczym gdy apelację wniesiono na niekorzyść oskarżonego ,co do winy albo domagając się wymierzenia lub zaostrzenia kary pozbawienia wolnosci, a oskarżony jest pozbawiony wolnosci i sąd nie uważa za wskazane zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę uznając za wystarczający udział obrońcy, a oskarżony ten nie ma obrońcy z wyboru , sąd ustanawia mu obrońcę z urzędu dla postęp. odwoławczego ( art. 451*2 in fine)

Oskarżony korzysta z domniemania niewinności, nie ma zatem obowiązku dowodzenia swej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. ( art. 74 *1) Oskarżony ma prawo do obrony biernej tzn. oczekiwać na udowodnienie mu przez oskarżyciela sprawstwa i winy lub podjąć aktywną obronę, w tym korzystając z pomocy obrońcy z wyboru lub z urzędu. Swoje prawo do obrony oskarżony realizuje poprzez zapewnienie mu w kpk uprawnienia do :składania i odmowy złożenia wyjaśnień, wypowiadania się co do wszelkich kwestii podlegających rozstrzygnięciu, składania wniosków dowodowych i innych wniosków procesowych ( np. o wyłączenie sędziego , o uchylenie środka zapobiegawczego), udzialu w czynnościach dowodowych postępowania przygotowawczego oraz w rozprawie i ( gdy przewiduje to ustawa ) w posiedzeniach sądu, zaskarżania orzeczeń i zarządzeń naruszających jego prawa lub szkodzących jego interesom

Kpk gwarantuje też OSKARŻONEMU prawo do znajomości zarzutów i ich odstaw faktycznych, prawo znajomości aktu oskarżenia z możliwością odpowiedzi na ten akt, prawo przeglądania akt sprawy, wydawania na jego żądanie bezpłatnie odpisu każdego orzeczenia, gdy nie włada on językiem polskim - doręczenie podstawowych aktów wraz z tłumaczeniem ( art. 72 ) Uprawnienia te mają ułatwić mu obronę. W razie TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA gwarantuje mu się możliwość nieskrępowanego kontaktu z obrońcą ( art. 73 ) Z prawem do obrony i brakiem obowiązku dostarczania dowodów wiąże się tzw . prawo oskarżonego do milczenia . Może on bez podania jakichkolwiek powodów odmówić zarówno odpowiedzi na poszczególne pytania jaki i składania wyjaśnień w ogóle , o prawie tym winien być pouczony ( art. 171 * 1) Skorzystanie zaś z tego prawa nie może w żadnym wypadku być uznane za okoliczność obciążającą. Oskarżony musi się jednak liczyć z tym, że w razie uprzedniego złożenia wyjaśnień w postęp. przygotowawczym odmowa ich złożenia w sądzie pociągnie za sobą odczytanie protokołu z dochodzenia lub śledztwa ( art. 389 *1) Składając wyjaśnienia oskarżony nie ponosi odpowiedzialności karnej za zatajenie prawdy lub mówienie nieprawdy, nie składa bowiem zeznań lecz wyjaśnienia, a kk penalizuje jedynie fałszywe zeznania.

OSKARŻONY - obecność oskarżonego na rozprawie głównej w postępowaniu zwyczajnym jest wręcz obowiązkowa ( art. 374*1) Kodeks zapewnia oskarżonemu uczestniczącemu w rozprawie prawo do obecności przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego ( art. 390 P1) Można go jednak czasowo wydalić z sali sądowej jeżeli : należy się obawiać, że jego obecność może krępująco oddziaływać na wyjaśnienia współoskarżonego lub zeznania świadka bądź biegłego ( art. 390 *2) albo jeżeli mimo upomnienia , oskarżony zachowuje się nadal w sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu.

25. obecność oskarżonego tymczasowo aresztowanego przy poszczególnych czynnościach procesowych

Tymczasowo aresztowany oskarżony ma prawo do nieskrępowanego kontaktu z obrońcą.

W postępowaniu przygotowawczym gdy apelację wniesiono na niekorzyść oskarżonego co do winy albo domagając się wymierzenia lub zaostrzenia kary pozbawienia wolności a oskarżony jest pozbawiony wolności i sąd nie uważa za wskazane zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę uznając za wystarczający udział obrońcy. Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru sąd ustanawia mu obrońcę z urzędu dla postęp. odwoławczego ( art. 451 *2 in fine ) W rozprawie odwoławczej udział oskarżonego jest z założenia tylko jego uprawnieniem Powinien być zatem powiadomiony o jej terminie ale jego niestawiennictwo nie tamuje toku rozprawy (art. 450*3) Sąd może uznać jego obecność za obowiązkową (art. 450*2) Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności sąd może zarządzić sprowadzenia go na rozprawę ( art. 451 * 1) Uczestnicząc w rozprawie głównej oskarżony ( tak ja pozostałe strony) może wypowiadać się w każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu, przy czym zachowuje tu prawo repliki ( art. 367) składać na rozprawie wnioski dowodowe ( 167, 368) zadawać pytania osobom przesłuchiwanym ( art. 370) i wypowiadać się w końcowych głosach stron z prawem repliki (art. 407kpk)

26. ZAKAZY DOWODOWE ZWIĄZANE Z WPROWADZENIEM I WYKORZYSTANIEM DOWODU

zakazy dowodowe - to normy zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów. W procesie karnym zakazy dowodowe zapobiegają powstawaniu kolizji pomiędzy interesem wymiaru sprawiedliwości , który wymaga ustalenia prawdy, a naruszeniem określonych dóbr i interesów. Zakazy stanowią więc swoisty kompromis, ponieważ wprawdzie ograniczają podstawę dowodową procesu ale jednocześnie chronią pewne istotne dobra. Zakazy dowodowe przewidziane są w normach wyłączających dowodzenie określonej tezy dowodowej w danym procesie oraz ograniczających wprowadzenie i przeprowadzenie dowodów, a także wynikają z reguł ustanawiających warunki przeprowadzenia dowodów w procesie. Rodzaj doboru chronionego decyduje o charakterze i zakresie zakazu dowodowego. Zakazy te chronią m. In. Godność człowieka, nienaruszalność jego ciała ( art. 74 kpk, 171 * 6kpk) interes państwowy (art. 179kpk) tajemnicę służbową lub zawodową ( art.180 kpk), oraz określoną tajemnicę do zachowania której zobowiązany jest duchowny, co do okoliczności o których dowiedział się przy udzieleniu pomocy prawnej ( 178) , a także stosunki rodzinne i bliskie stosunki osobiste ( art. 182) W doktrynie dokonuje się różnorodne klasyfikacje zakazów dowodowych stosując różne kryteria podziałów. Zakazy dowodowe w procesie karnym dotyczą 3 podstawowych grup ograniczeń:

• niedopuszczalność dowodzenia określonych tematów

• wyłączenie możliwości korzystania z danego środka dowodowego

• niedopuszczalność sposobów przeprowadzenia dowodów

Zakazy dowodowe mogą dotyczyć bądź to udowodnieniu określonych faktów, bądź jedynie korzystania z określonych dowodów.

Wg. Grzegorczyka i Tylmana wyróżniamy zakazy:

- zupełne - zakazy zabraniające przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność

- niezupełne - zabraniają jedynie przeprowadzenia dowodu w pewnych warunkach, korzystania z określonego źródła lub środka dowodowego, albo uzyskaniu środka dowodowego w określony sposób, czyli zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów lub z zastosowaniem określonych metod

Różnica pomiędzy w/w zakazem tkwi w tym iż przy zakazie niezupełnym możliwe jest udowodnienie danej okoliczności przez sięganie po inne źródło lub środek dowodowy , natomiast przy zakazie zupełnym żaden dowód nie jest dopuszczalny.

Zakazy niezupełne można podzielić na:

-zakazy bezwzględne ( bezwarunkowe ) - czyli takie, które nigdy nie mogą być uchylone

-zakazy względne ( warunkowe )- które przy zachowaniu określonych wymogów moga być usunięte.

Aktualnie do zakazów dowodowych zupełnych należą:

- zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego ( kształtującego ) rozstrzygnięciu innego sądu, które wiąże sąd karny ( art. 8 *2kpk)

- zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem, które objęte są tajemnicą nie podlegają uchyleniu ( art. 108 * 1kpk)

- zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstw; recydywę ustala się bowiem w oparciu o wiążące sąd poprzednie prawomocne skazanie

- zakaz wykorzystania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania ( art. 186 *1kpk) Zakaz ten odnosi się do wyjaśnień osoby odpowiedzialnej posiłkowo w postępowaniu karnym skarbowym Przedmiotowym zakazem objęta jest tu treść zeznań , a tymczasem niedopuszczalne jest jakiekolwiek odtwarzanie.

- zakaz przeprowadzenia jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższe ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dokumentów tożsamości.

ZAKAZY NIEZUPEŁNE BEZWZGLĘDNE - dają się pogrupować w kilka kategorii:

Zakazy przesłuchiwania w charakterze świadka :

- obrońcy, co do faktu o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę ( art. 178 pkt. 1 ) Zakaz ten odnosi się do obrońcy, a nie adwokata zatem obejmuje także obrońcę nie będącego adwokatem, co jest dopuszczalne w postępowaniu o wykroczeniach. Dopełnieniem tego zakazu jest zakaz zajmowania pism i innych dokumentów związanych z wykonywaniem obrony ( art. 225*3kpk)

- duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi ( art. 178 *2kpk)

- osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się ( wobec nich) osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

Zakazy korzystania z niektórych innych niż świadek źródeł i środków dowodowych

- zakaz powoływania w charakterze biegłego:

- obrońców i duchownych

- osób będących najbliższymi dla oskarżonego lub pozostających z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym

- osób będących świadkami czynu, choćby nie byli powołani na świadka

- osób powołanych w charakterze świadków

- osób do których odnoszą się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego ( art. 40 * 1pkt 1-3i5 ) tzn takich których:

-sprawa dotyczy bezpośrednio

-są krewnymi

-konkubentami

-powinowatymi strony lub jej przedstawiciela

-występowali w sprawie jako prokurator, osoba prowadząca postępowanie przygotowawcze lub przedstawiciel procesowy strony ( 196*1kpk)

- zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po powołaniu ujawniły się powody uzasadniające niepowoływanie go w tym charakterze Opinia taka w ogóle nie stanowi dowodu ( art. 196 *2kpk)

- zakaz przesłuchiwania w charakterze biegłego lekarza z zakresu ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznanie się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

- zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego dotyczących zamierzonego złożenia zeznania wobec jakiegokolwiek biegłego lub wobec lekarza udzielającego mu jakiejkolwiek pomocy medycznej ( art.199 )

- Zakaz wykorzystania przy przesłuchaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka. Zakaz ten wiąże się z możliwą zmianą ról procesowych w postępowaniach powiązanych ze sobą.

Zakazy związane z uzyskaniem oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchania

- zakaz korzystania z wyjaśnień, zeznań i innych oświadczeń uzyskanych poprzez użycie wobec przesłuchanego przymusu lub groźby bezprawnej ; oświadczenia takie nie mogą bowiem w ogóle stanowić dowodu

- zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych ( tzw. narkoanalizy ) oraz środków technicznych ( np. wariograf, poligraf ) , wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego.

Do oznaczonej kategorii zakazów zaliczyć należy zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Kodeks wymaga aby wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka były odbierane bezpośrednio przez organ procesowy i utrwalane w postaci protokołu.

Zakazy dowodowe niezupełne o charakterze względnym :

- zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań

- zakaz przesłuchiwania świadka, który uzyskał zwolnienie od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty z oskarżonym

- zakaz przesłuchiwania osób korzystaj --> [Author:JB] ących z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego ( w zakresie okoliczności, na które się on rozciąga )

- zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej

- zakaz przesłuchiwania osób zob. do zachowania tajemnicy służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji. ( adwokat, lekarz , dziennikarz )

--> [Author:JB]

27. Ograniczenie podsądności sprawy sądom karnym.

Artykuł 17 § l pkt 8 stanowi, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych. Wobec tego, że w naszym systemie występują dwa rodzaje sądów karnych powszechne i wojskowe - niezbędne jest ustalenie w"sprawie podsądności określonemu rodzajowi sądów. Ogólne stwierdzenie 'istnienia podsądności polskim sądom karnym nie wystarcza. Podsądność sądom powszechnym stanowi regułę, sądy wojskowe zaś orzekaj ą na zasadzie wyjątku ód tej reguły. Artykuł 177 Konstytucji RP stanowi, że: "Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów". Zgodnie z tą zasadą ustawodawca określił szczegółowo podsądność sądom wojskowym; pozostałe sprawy - jeżeli w ogóle podlegają orzecznictwu polskich sądów - należą do kompetencji sądów powszechnych. Sprawy podlegające orzecznictwu sądów wojskowych wskazane zostały w dziale XV k.p.k., w szczególności wart. 647 i 648. W pewnych sytuacjach ustawodawca wprowadza odstępstwa od przyjętego rozgraniczenia podsądności sądom powszechnym i wojskowym. Na przykład jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów powszechnych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje je łącznie sąd wojskowy (art. 649 § l; zob. też art. 650). Ponadto pamiętać trzeba, że zgodnie z art. 39, jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje-sąd powszechny.

28. Pełnomocnik a obrońca (pozycja procesowa).

Obrońca W doktrynie polskiej uznaje się obrońcę ' zarówno bądź to za pomocnika oskarżonego, bądź za procesowego-przedstawiciela, reprezentanta oskarżonego lub jako "współczynnika wymiaru sprawiedliwości. Obrońca jest procesowym przedstawicielem (reprezentantem) oskarżonego. Jako przedstawiciel procesowy, korzysta on z zasady z takich uprawnień, jakimi dysponuje strona, której interesy reprezentuje, czyli oskarżony; dlatego też może np. składać wnioski dowodowe czy środki zaskarżenia. Obrońca jako, że jest przedstawicielem oskarżonego jedynie jako strony, przeto, rzecz jasna, nie może wykonać takich-czynności, przy których oskarżony występuje jako dowód, czyli, np. złożyć wyjaśnień, poddać się badaniom, zostać skazanym. Korzysta on też z pewnych uprawnień własnych, niezbędnych dla prawidłowego: wykonywania funkcji obrońcy. Nie wolno więc przesłuchiwać go co do faktów, o których, dowiedział się prowadząc sprawę lub

udzielając porady prawnej ;(art. 178 pkt;!), nie wolno też .zajmować mu pism lub dokumentów, obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy (art. 225/§ 3 i 226); jest to tzw. tajemnica obrończa. Poza tym obrońca może dokonywać takich czynności, do .których kodeks/ upoważnia oskarżonego, albo .ogólnie strony. .Zatem, ilekroć kodeks mówi, że " stronom przysługuje "oskarżony może",; "oskarżonemu -służy", to czynność tę/ może wykonać, również obrońca oskarżonego,, chyba że z kontekstu normy wynika inaczej. . Zakres •procesowych uprawnień obrońcy ^wyznaczą zatem zakres procesowych. (i tylko takich) .uprawnień; ustalony dla oskarżonego. Natomiast granice działań obrończych obrońcy (możliwych. sposobów obrony), wyznaczą z Jednej, strony interes prawny oskarżonego, jako stymulujący; te, działania z drugiej zaś publiczny charakter działalności obrończej jako ograniczający tę działalność.

• Obrońcą, może natomiast; .kontaktować się ze świadkami .obrony uzyskiwać informacje o faktach, o jakich będą zeznawać ą także pouczać osoby najbliższe dla oskarżonego o możliwości; odmowy zeznań.

• Obrońca będąc procesowym przedstawicielem oskarżonego zachowuje niezależność. ;w ustalaniu linii obrony, działa samodzielnie, a jego udział w postępowaniu nie .wyłącza osobistego. działania oskarżonego i vice versa (art.86&2) .

• Obrońca może samodzielnie -podejmować dopuszczalne czynności procesowe.

• Samodzielność obrońcy oznaczał bowiem, że możliwa jest sprzeczność jego .działań ż czynnościami samego oskarżonego, byle .tylko były to działania w kierunku obrony.

• Obrońca może więc kwestionować prawdziwość przyznania się oskarżonego, może; też ujawnić, także wbrew woli klienta, jego alibi. Obrona wymaga wzajemnego zaufania klienta oraz adwokata i obrońcą-winien starać się omówić z oskarżonym swoje kroki obrończe i przekonać go do swych racji.

• Jak wynika z zasad etyki;; adwokackiej, adwokat powinien wypowiedzieć pełnomocnictwo obrończe, gdy z okoliczności wynika, że klient, ;stracił doń zaufanie (§;,48); to samo uczynić może i sam oskarżony.

• Wolno adwokatowi "z ważnych powodów odmówić w ogóle przyjęcia obrony

• .(art.28'u.oa<)

• Obrońca może przedsiębrać czynności' wyłącznie na korzyść oskarżonego (art. , •86.'§1).

• Orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa, nakazuje doręczać oskarżonemu, doręczacie również, obrońcy (art.' l^40).

• Zapewnia się też ' obrońcy' możliwość . 'nieskrępowanego ⁱ kontaktu z aresztowanym' podejrzanym' już w toku 'postępowania przygotowawczego (art. 73 )

• Obrońca może uczestniczyć w czynnościach dowodowych dochodzenia i śledztwa na podobnych zasadach jak podejrzany, faktycznie zaś w zakresie

potencjalnie^': szerszym, gdyż podejrzanego aresztowanego można nie sprowadzać, gdyby spowodowało to poważne trudności.

• Obrońca ma prawo wglądu w akta postępowania (art. 156 § 5) i zawiadamia się go o terminie końcowego zapoznania z materiałem dochodzenia lub śledztwa, zapewniając stosowny termin na zaznajomienie z aktami sprawy (art. 321

• Obrońca może on przeglądać akta w toku postępowania sądowego (art. 156 § ,1).

• Obrońca może też zasięgać informacji u specjalistów z danej dziedziny wiedzy, aby poznać reguły określonej specjalności -niezbędnej np. przy udziale w przeprowadzaniu dowodu z opinii biegłego.

• W związku z ustawowym zakazem działania przez obrońcę na niekorzyść oskarżonego, czynności niekorzystne, lecz podjęte przez obrońcę należy uznać za bezskuteczne. Gdyby czynność obrońcy okazała się niekorzystna dopiero po jej przeprowadzeniu, co dotyczyć może -czynności dowodowych, to niezależnie od intencji musi ona pozostać jako skuteczną w postępowaniu. W doktrynie pojawiło się w związku z tym kilka-koncepcji co do kryteriów oceny czynności obrończych:

Obiektywistyczna,

Według ujęcia obiektywistycznego jedynie czynności z- natury swej niekorzystne powinny być pomijane w postępowaniu czy też, jak twierdzą inni jej zwolennicy, czynności, przy. których obrońca "bezprawnie" przekroczył swą legitymację

Subiektywistyczna

Według niej decydujące znaczenie winna mieć raczej wola, obrońcy i jedynie czynności podjęte z chęci szkodzenia oskarżonemu, a więc. ze świadomością działania na jego, niekorzyść; powinny być uznane za nieskuteczne, z tym wszak, że jednym z kryteriów dobrej wiary obrońcy Jest tu, natura czynnością a: więc element obiektywny, co było powodem krytyki tej koncepcji.

Mieszana

W ujęciu mieszanym przyjmuje się, że organ procesowy powinien nie dopuścić zarówno do

- czynności, która jest niekorzystna z natury

- gdy z okoliczności towarzyszących czynności z natury obojętnej - np. z kontekstu materiału dowodowego czy- niejasności .tezy dowodowej, której z uwagi na nieobecność (np. zastąpionego przez substytuta) me można wyjaśnić -możliwy jest niekorzystny Jej skutek dla oskarżonego, co nie przeszkadza przeprowadzeniu tej czynności.(z -uwagi na zasadę prawdy, i obowiązek dowodzenia) z urzędu.

• Zakaz reprezentacji przez tego samego obrońcę--kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy pozostają w sprzeczności; (arg; z art. 85 § l). Sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców, a w wypadku obrońcy z urzędu wyznacza innego obrońcę. Oskarżonemu służy zażalenie (art. 85 §,2 k.p.k.).

• Obrońcą w postępowaniu karnym: może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury (art. -82 k.p.k.). Oznacza to, iż obrońcą jest z zasady adwokat; wyjątkowo może funkcję tę wykonywać, także aplikant adwokacki.

• Wykonując funkcję obrońcy, adwokat korzysta z materialnoprawnego immunitetu w. zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia strony, jej przedstawiciela, świadka, biegłego lub tłumacza.

• Wiąże go też tajemnica adwokacka;-(art; 6<-u;o a.); jest to tajemnica zawodowa wiążąca .każdego adwokata- w .odniesieniu do informacji. Jakie, uzyskał udzielając porady prawnej, także. .w kwestiach nie związanych z, obroną w sprawie karnej W odróżnieniu od. tajemnicy obrończej (zob.pkt 11) ma ona charakter względny gdyż możliwe. jest, dla celów postępowania karnego, wyjątkowe zwolnienie od niej i przesłuchanie. adwokata nie obrońcy w charakterze świadka (art. 180 § 2 k.p.k.);

• Nie powinien podejmować się obrony adwokat, który był świadkiem czynu, w razie bowiem wezwania go w charakterze świadka nie będzie mógł być jednocześnie obrońcą.

• Adwokat nie powinien: podejmować się obrony w sprawie, w której stroną przeciwną byłaby bliska mu osoba lub osoba, z którą ma poważny zatarg (§44,

•" 45)/Ponieważ posiadanie, obrońcy jest prawem oskarżonego pierwszeństwo ma tzw. obrońca z wyboru.

• Obrońcę może ustanowić przede wszystkim sam oskarżony (^-art. 83§ l in principio); Jeżeli jest on nieletni lub ubezwłasnowolniony, obrońcę może ustanowić Jego przedstawiciel ustawowy, wskazany w art. 76. Gdyby oskarżony był pozbawiony wolności (w tej lub innej sprawie), np. aresztowany po przedstawieniu zarzutów, do czasu ustanowienia przezeń obrońcy, może mu go ustanowić i inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego (art. 83 § l infine). Jest to tzw. pełnomocnictwo tymczasowe-wymagające ' potwierdzenia przez oskarżonego działa-ono "do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego", czyli potwierdzenia tego upoważnienia lub udzielenia go innemu adwokatowi, po niezwłocznym powiadomieniu pozbawionego-wolności o- • fakcie ^: ustanowienia mu obrońcy . Obecny kodeks 'nie ogranicza kręgu podmiotów, które mogą udzielić tymczasowego upoważnienia do obrony oskarżonego; może to być zatem także sąsiad, znajomy, dalszy krewny, osoba prawna ; itp: Obrońca;' dysponujący takim pełnomocnictwem ma; prawo podejmować wszelkie czynności obrończe, jakie okazują się aktualne w danym momencie, przede wszystkim zaś wystąpić o umożliwienie mu osobistego kontaktu' z. pozbawionym wolności'; klientem, aby uzyskać; od niego "potwierdzenie" upoważnienia do obrony.

• Upoważnienie do obrony może być "udzielone na piśmie albo przez oświadczenie złożonego protokołu organu prowadzącego postępowanie karne (art. 83 § 2), tj. prokuratora, policji, sądu. Pełnomocnictwo rozstrzyga też m.in., czy dopuszczalna będzie tzw. substytucja, czyli udzielnie pełnomocnictwa dalszego. Upoważnienia udziela oskarżony, on też musi potwierdzić tzw. pełnomocnictwo tymczasowe (art. 83 § l), upoważnienia udziela też przedstawiciel ustawowy oskarżonego w wypadkach wskazanych w art. 76.

• Poza obrońcą ż wyboru funkcjonuje też w postępowaniu karnym obrońca z urzędu. Obrońcę takiego ustanawia wówczas prezes sądu (art. 81), a także sąd.

• Zarówno ustanowienie obrońcy ż wyboruj jak i-wyznaczenie go z urzędu upoważnia obrońcę do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu 'się orzeczenia (np. wniesienie kasacji), chyba że zawiera ograniczenia w tym zakresie (art.-84§ l).

• Przyjmuje się też, że wyznaczanie obrońcy z urzędu obliguje go jedynie do podejmowania czynności tylko do prawomocnego zakończenia postępowania (art. 84 § 2 zd. J); może on zatem podjąć czynność po prawomocnym zakończeniu procesu, gdyż jest do tego uprawniony (art. 84 § l), ale nie musi tego uczynić

• W razie powołania obrońcy z urzędu jedynie ad hoc, z uwagi na przymus adwokacki, obrońca nie widzący podstaw do wniesienia takiego środka zaskarżenia zobowiązany jest poinformować o tym na' piśmie sąd (art. 84 § 3).

• Obrońca z urzędu może zatem także substytuować się i nie powinno to być powodem odwołania go. Stosunek obrończy ustaje przy obrońcy z wyboru w razie :

- cofnięcia mu upoważnienia przez oskarżonego 'lub jego przedstawiciela co może nastąpić bez podania powodów tego kroku;

- ustanowienia przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy niż ustanowiony mu przez inną osobę (art. 83 § l);

- wypowiedzenia pełnomocnictwa obrończego przez adwokata, gdy z okoliczności wynika, że doszło do utraty zaufania niezbędnego w wykonywaniu obrony albo gdy ujawniła się sprzeczność interesów kilku reprezentowanych oskarżonych;

- śmierci obrońcy. W przypadku śmierci oskarżonego postępowanie umarza się i tym samym kończy się też rola obrońcy w postępowaniu;

Przy obrońcy z urzędu:

• w razie cofnięcia (odwołania) wyznaczenia, co może mieć miejsce m.in.:

• gdy ustały powody obrony z urzędu (np: art. 78 § 2),

• na umotywowany wniosek oskarżonego (np. art. 378 § 2),

• gdy ujawniła się sprzeczność interesów oskarżonych, których broni ten sam obrońca (art. 85 § 2 zd. II),

• jeżeli obrońca rażąco narusza swe obowiązki,

• na umotywowany wniosek-samego adwokata (np, art. 3 78 '§ 2);

• w razie ustanowienia sobie przez oskarżonego obrońcy ż wyboru, z uwagi na subsydiarny jedynie charakter obrońcy z urzędu;

• w razie śmierci adwokata; śmierć oskarżonego kończy ten stosunek tak jak przy obrońcy z wyboru.

Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy-w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę, oskarżony wypowiedział, stosunek obrończy, obrońcy; z .wyboru/ albo sąd zwolnił obrońcę .z urzędu z jego, obowiązków na; uzasadniony wniosek oskarżonego .lub adwokata:

1) .w wypadku, obrońcy z urzędu;- sąd wyznacza nowego obrońcę,

2) w wypadku obrońcy z wyboru'- sąd zakreśla oskarżonemu odpowiedni termin do powołania, nowego obrońcy, a po .bezskutecznym jego upływie, prezes .sądu lub sąd wyznaczą obrońcę :z urzędu w razie .potrzeby rozprawę przerywa, się lub odracza (art. 378 ^ l i2) Dotychczasowy obrońca .powinien jednak, pełnie, obowiązki do czasu ,pojęcia obrony przez nowego obrońcę, chyba że przyczyną wypowiedzenia jest różnica zdań. co do linii obrony (art. 378 §2). Wymóg, by w, określonych .sytuacjach.. oskarżony musiał mięć obrońcę, nie oznacza, ze .obrońca ten musi, uczestniczyć ,we wszystkich .czynnościach postępowania karnego. Kodeks, wprowadzając instytucję obowiązkowej obrony formalnej, określa odrębnie, w jakich czynnościach procesowych obrońca niezbędny musi wówczas uczestniczyć.

• przy obronie obligatoryjnej - udział obligatoryjnego obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie, głównej i, apelacyjnej, a, ^.rozprawie, kasacyjnej, gdyby, do niej doszło, jedynie, gdy prezes sądu lub sąd .uznają to za konieczne

• z kolej; przy obronię niezbędnej z uwagi na właściwość sądu wojskowego, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie w I instancji, a przy rozprawie apelacyjnej w wojskowym, sadzie okręgowym,, gdy ,prezes sądu, lub sad uznają . to za konieczne.

Natomiast, gdy obrona formalna jest, udział obrońcy jest niezbędny w. rozprawie -w tym apelacyjnej i w tych posiedzeniach, sądu, w których udział, oskarżonego jest obowiązkowy. W postępowaniu przygotowawczym kodeks przewiduję tylko jedną sytuację, w której udział obrońcy niezbędnego, z powodów wskazanych w art. 79 k.p.k. jest obowiązkowy. Jest to końcowe zapoznanie podejrzanego z materiałami dochodzenia lub śledztwa;, w takim, wypadku

• niestawiennictwo obrońcy tamuje przeprowadzenie czynności (art, 321§,4)

Każdy obrońca może tez kontaktować:, się z;; podejrzanym tymczasowo aresztowanym art.73

• -przeglądać i akta sprawy w toku postępowania przygotowawczego i zaskarżać decyzje o odmowie dostępu do nich (art. 156 §'5 i art.' 159),

• składać wnioski dowodowe(art.i315)ma też .zapewniony czas na zapoznanie się z aktami przed końcowym zaznajomieniem- z materiałami sprawy (art. 321 § .2)

• Obrońca może również uczestniczyć w przesłuchaniu klienta. Zawiadamia się obrońcę o terminie posiedzenia sądu dotyczącego przedłużenia tymczasowego aresztowania oraz rozpatrzenia zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka.

• Wszędzie tam, gdzie udział obrońcy w Czynności jest obowiązkowy, czynności nie przeprowadza się, jeżeli obrońca się nie stawił (art.; 117 § 3).

• Obrońca reprezentuje interesy oskarżonego zarówno w obronie- przeciw stawianym ^zarzutom narażenia-' prawa-" karnego jak i kwestiach cywilnoprawnych, gdy wytaczane jest prżeciw niemu powództwo adhezyjne.

Pełnomocnik

Pełnomocnik to przedstawiciel procesowy, z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna niż oskarżony oraz osoba nie będąca stroną.

• Strona nie będąca oskarżonym korzystać może zawsze z pomocy pełnomocnika (art. 87 § l). Nie dotyczy to jednak prokuratora jako oskarżyciela publicznego, który, działa zawsze osobiście;, nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni jako organy lub instytucje działają poprzez swych pracowników lub funkcjonariuszy. - .

• Osoba nie będąca stroną może ustanowić wprawdzie pełnomocnika, ale jedynie, gdy wymagaj ą tego jej interesy w toczącym się postępowaniu (art. 87 § 2).

• Z pomocy pełnomocnika korzystać zatem może pokrzywdzony już w postępowaniu przygotowawczym jako strona, tego postępowania, a także we wstępnej fazie postępowania sądowego, gdy zachowuje pewne uprawnienia strony oraz gdy występuje jako oskarżyciel posiłkowy, prywatny czy powód cywilny.

• Poprzez pełnomocnika może on 'już zgłosić 'swój udział w postępowaniu, a więc złożyć pisemne zawiadomienie o przestępstwie, oświadczenie o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy- uboczny, wnieść prywatny akt oskarżenia lub pozew adhezyjny. Jeżeli zaś chce wystąpić iż własnym oskarżeniem w sprawie o czyn ścigany z urzędu jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny, to musi wręcz skorzystać z ;pomocy pełnomocnika, gdyż akt-ten sporządzić może jedynie adwokat lub, wyjątkowo, radca prawny (art. 55 § 2). Konieczność taka pojawi się również przy czynnościach objętych przymusem adwokackim.

• Jako strony (szczególne) mogą też ustanowić pełnomocnika: interwenient i odpowiedzialny posiłkowe.

• Z pomocy pełnomocnika może jednak korzystać podmiot nie będący pokrzywdzonym i stroną-postępowania; Niekiedy ustawa odrębnie i wyraźnie uprawnia określonego uczestnika do ustanowienia sobie pełnomocnika.

• Pełnomocnika może więc, także ustanowić np... zatrzymany, osoba, u której dokonano przeszukania, .choć nie jest; podejrzanym itd. w tych wypadkach kwestia, czy obrona interesu danej osoby wymaga udziału pełnomocnika, podlega ocenie w ramach art...87 § 3.

• Uprawniony podmiot może korzystać ,z pomocy nie więcej niż trzech pełnomocników (art. 88 § l w zw art, 77); W postępowaniu karnym o wykroczenie skarbowe interwenient może jednak korzystać z .pomocy tylko Jednego pełnomocnika (art. 123 § 3. k.k.s,)

• Pełnomocnikiem w: postępowaniu karnym może być w zasadzie -, tak jak obrońcą - tylko osobą uprawniona do udzielania pomocy prawnej, a więc adwokat. Instytucję państwową, samorządową lub społeczną może jednak reprezentować także radca prawny, .albo inny, pracownik tej. instytucji lub jej organu nadrzędnego (art. 88 § 2).

• Udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w,nim reprezentowanego (art. 88 §1 w zw. z ,art. 86*2).

Pełnomocnictwo może być udzielone:

• na piśmie lub

• przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne (art.88:§l wzw.zart.83 §2);

• w sprawach o wykroczenia pełnomocnictwo udzielone w postępowaniu przed kolegium, adwokatowi lub radcy prawnemu zachowuje jednak swą moc także po przekazaniu sprawy sądowi(art. 509 § 5).

• Do ustanowienia pełnomocnika. upoważniony jest przede wszystkim sam zainteresowany,; czyli strona lub osoba nie będąca stroną. Jeżeli nie jest to . osoba-fizyczna, pełnomocnictwa udzielić może organ uprawniony do działania w jej imieniu.

• W przypadku pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie lub częściowo, pełnomocnika może ustanowić przedstawiciel ustawowy wskazany w, art. 51 § 2: Gdyby uprawniony podmiot był pozbawiony wolności (np. zatrzymany), pełnomocnika - do czasu ;ustanowienia go osobiście przez niego - może ustanowić mu także inna osoba, niekoniecznie najbliższa (art. 88 § l w;zw-z.art. 83 § 1); jest. to, jak przy obrońcy, tzw; pełnomocnictwo tymczasowe.

• Zakazuje się adwokatowi podejmowania się reprezentacji, w tym także w roli pełnomocnika gdyby przeciwnikiem procesowym, była osoba bliska dla adwokata albo z którą ma poważny zatarg (§ 44 i 45).

• Podobnie jak adwokat, także radca prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów" (art. 22 ust.1 u.o r.p.).

• Możliwe jest też wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, zatem strona lub osoba nie będąca stroną może wnosić o wyznaczenie je] pełnomocnika z -urzędu, jeżeli należycie wykaże, iż nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

• Dotyczyć to może także wyznaczenia pełnomocnika ad hoc, do dokonania jedynie czynności objętej przymusem adwokackim, np; wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie procesu.

Pełnomocnictwo może wystąpić :

- jako tzw. pełnomocnictwo procesowe ogólne. Pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszelkich czynności procesowych łączących się że sprawą (art. 91 k.p.c.).

• pełnomocnictwo do prowadzenia poszczególnych spraw (np. reprezentacji w danej sprawie karnej)

• pełnomocnictwo do określonych czynności procesowych, np. sporządzenia skargi kasacyjnej (art. 88 k.p.c. w zw. z art. 89).

Ustanowienie pełnomocnika dla postępowania karnego oznacza, że jest on

> uprawniony do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. złożenia wniosku o wznowienie procesu), chyba że upoważnienie zawiera ograniczenia,(art. 88 § l k.p.k. w zw.z art. 84 § l).

> wyznaczenie pełnomocnika z urzędu uprawnia go do występowania także po uprawomocnieniu się orzeczenia, ale obliguje do działania jedynie do prawomocnego zakończenia procesu (art. 88 § l w zw. z art. 84 § l i 2).

• Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę (reprezentowanego) wywołuje swój skutek wobec organu procesowego z momentem zawiadomienia go o tym, a w odniesieniu do innych uczestników postępowania - z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez organ (art. 89 k.p.k, w zw. z art. 94 § l k.p.c.);

• Adwokat pełnomocnik może wypowiedzieć pełnomocnictwo na tych samych zasadach jak obrońca. W razie pełnomocnika z urzędu może on być odwołany podobnie jak obrońca z urzędu.

• Jako przedstawiciel procesowy pełnomocnik może dokonywać czynności, do których uprawniony jest jego mocodawca jako strona lub osoba nie będąca stroną.

• W odróżnieniu wszak od obrońcy pełnomocnik nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji interesów mocodawcy, musi liczyć się z życzeniami klienta. Decyduje p tym treść upoważnienia (pełnomocnictwa). Jeżeli nie

zawiera ono ograniczeń, pełnomocnik może jednak dokonać nawet czynności •niekorzystnej dla reprezentowanego. Za szkody wyrządzone mocodawcy przez czynności niekorzystne, pełnomocnik może wówczas odpowiadać cywilnie, gdy przekroczył swe upoważnienie, działał niezgodnie z umową (zleceniem) lub nie dołożył należytej staranności w wykonywaniu zlecenia reprezentacji.

Pełnomocnik - zarówno wówczas, gdy jest adwokatem, jak i wtedy, gdy jest to radca prawny - korzysta z materialnoprawnego immunitetu w zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia wobec, stron, jej pełnomocnika, obrońcy; świadka, biegłego lub tłumacza (art. 8 ust. 2 u.o a. i art. 11 ust. 2 u.o r.p.).0bowiązuje go też odpowiednio tajemnica adwokacka lub inna zawodowa, z tym że możliwe jest zwolnienie od niej dla potrzeb procesu karnego (art. 180 § l), ale z ograniczeniami, gdy chodzi o adwokata (art. l 80 § 2).

29. Rozstrzygnięcia Sądu w razie wznowienia

W kwestii wznowienia (o wznowieniu, odmowie wznowienia i związanych z nimi kwestiach wpadkowych) orzekała:

- sąd okręgowy (w składzie trzech sędziów) — w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu rejonowego,

- sąd apelacyjny (w składzie trzech sędziów) — w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu okręgowego,

- Sąd Najwyższy (w składzie trzech sędziów) — w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu

apelacyjnego lub Sądu Najwyższego (art. 544 § 1-2).

W kwestii wznowienia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że

prezes sądu lub sąd postanowi inaczej (art. 544 § 3). Strony mają natomiast prawo wziąć udział

udział w ewentualnych czynnościach sprawdzających fakty, na które powołał się

wnioskodawca (art. 546).

W postępowaniu o wznowienie obowiązuje nie tylko wspomniany już przymus adwokacki, ale

i obrona obowiązkowa, gdy postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść

oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania

(art. 548).

problem zakazu reformationis in peius.

- że stosuje się tu odpowiednio (art. 545 § l), w razie wznowienia postępowania na korzyść

oskarżonego, przepisy o tym zakazie obowiązujące w postępowaniu odwoławczym (art. 434 i

443). Zaakceptować trzeba pogląd, że samo wznowienie na niekorzyść jest dopuszczalne tylko

propter crimina. Bez wniosku w tym kierunku jest niedopuszczalne

Sąd zawsze orzeka na posiedzeniu. Rozprawy nie przeprowadza się w kwestii wznowienia. Orzeczenie o wznowieniu postępowania przybiera postać postanowienia. Ma ono z reguły charakter kasatoryjny, a więc sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania. Od tego orzeczenia nie przysługuje środek odwoławczy (art. 547 § 2).

Może jednak sąd wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują, że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne. Od takiego wyroku lub wyroku umarzającego postępowanie przysługuje środek odwoławczy, chyba że wydał go Sąd Najwyższy (art. 547 § 3-4).

Odmowa wznowienia przybiera natomiast postać postanowienia oddalającego wniosek lub pozostawiającego go bez rozpoznania. Zażalenie przysługuje jednak tylko wtedy, gdy takie orzeczenie wydał sąd okręgowy (art. 547 § l).

Gdyby wniosek o wznowienie miał dotyczyć wyłącznie orzeczenia o roszczeniach majątkowych wynikających z przestępstwa, orzeczenie w tej kwestii i dalsze postępowanie należeć będzie wyłącznie do sądu w procesie cywilnym (art. 543).

Stosownie do art.545 § l w postępowaniu stosuje się m.in. art.431 i 432. Wniosek o wznowienie można więc skutecznie cofnąć, z ograniczeniami obowiązującymi przy cofaniu środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego. Wniosek taki pozostawia się bez rozpoznania, chyba, że zachodzi jedna z przyczyn wymienionych w art. 101 ( nieważność z mocy ustawy ), art.439 ( bezwględna przyczyna odwoławcza ), lub art.440 ( rażąca niesprawiedliwość utrzymania orzeczenia w mocy.

30.Wpływ orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego na wznowienie procesu

Podstawa wznowienia ujęta w art. 540 § 2 k.p.k. wiąże się z założeniem zawartym w Konstytucji RP, w myśl którego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, stanowi podstawę do wznowienia postępowania na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania ( art. 190 ust.4 Konstytucji).

O stwierdzenie niezgodności określonego przepisu prawa z Konstytucją lub ustawą może wystąpić każdy obywatel, w ramach swej skargi konstytucyjnej a ponadto w szerszym zakresie m.in. Prezydent, Prezes Rady Ministrów, Marszałkowie Sejmu i Senatu, Pierwszy Prezes SN, Rzecznik Praw Obywatelskich, określone liczbowo grupy posłów lub senatorów i inne podmioty wskazane w art. 191 Konstytucji.

Orzeczenia TK są ostateczne, wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, ale Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej danego aktu normatywnego (art. 190 ust. 1-3 Konstytucji)

31. ZNACZENIE WYROKU EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA W POLSKIM PROCESIE KARNYM

Podstawa wznowienia wskazana w art. 540 § 3 k.p.k. wiąże się z kolei m.in. z ratyfikacją przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i przyjęciem możliwości występowania obywateli do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, którego wyroki są wiążące dla państwa. Od 1992 r. możliwe jest też wystąpienie ze skargą indywidualną do Komitetu Praw Człowieka (ONZ) w Genewie;

Wyroki Trybunału, gdy są ostateczne, mają powagę rzeczy osądzonej (res iudicata), która obejmuje nie tylko część dyspozytywną, ale i uzasadnienie wyroku. Mimo że wiążą one tylko strony postępowania, ich znaczenie zdecydowanie wybiega poza granice sporu toczącego się przed Trybunałem. Są one wyrazem zapatrywań prawnych Trybunału, tworzą one swoiste prawo precedensowe określane mianem case law, z którym nie mogą dzisiaj nie liczyć się ani ustawodawca, ani organy procesu karnego oraz innych postępowań prawnych. Tu trzeba tylko dodać, iż stwierdzenie przez Trybunał, że polskie prawo nie pozostaje w zgodzie z prawem konwencyjnym, jest bardzo poważnym i nieuchronnym impulsem do podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych. W konkretnej natomiast sprawie, która mając początek w procesie karnym w Polsce zakończyła się w Strasburgu wyrokiem lub ugodą stwierdzającą naruszenie prawa konwencyjnego powstaje konieczność doprowadzenia do sytuacji, w której skutki naruszenia przestaną oddziaływać. W praktyce europejskiej przyjęło się, że wówczas państwo może np. uchylić postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, może nastąpić ułaskawienie, przyznanie odszkodowania pieniężnego. Jeżeli sprawa karna w Polsce zakończyła się prawomocnym wyrokiem skazującym, środkiem prowadzącym do usunięcia uchybień i przyznania odszkodowania staje się wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 3 kpk. Żadną przeszkodą w tym wypadku nie jest to, że wznowienie na podstawie art. 540 § 3 następuje tylko na wniosek. Taki wniosek może bowiem zgłosić prokurator (art. 425 § 4 w zw. z art. 545 § l), wykonując polecenie Prokuratora Generalnego, niezależnie od ewentualnego wniosku złożonego przez skazanego, który był stroną w postępowaniu przed Trybunałem w Strasburgu. Jak trafnie zauważono, wznowienie nie musi nastąpić tylko w sprawie zakończonej w Strasburgu. Może się zdarzyć, że „potrzeba" wznowienia wystąpi na płaszczyźnie profilaktycznej, po to, aby właśnie zapobiec ewentualnej skardze do Trybunału, gdy w czasie postępowania prawomocnie ukończonego doszło do naruszenia prawa konwencyjnego⁸. Do pomyślenia jest także dzisiaj, szczególnie dzięki art. 91 ust. 2 Konstytucji, zaskarżenie kasacją orzeczenia podlegającego takiemu zaskarżeniu, na podstawie zarzutu obrazy prawa konwencyjnego, jeżeli oczywiście zmieści się ten zarzut w granicach podstaw kasacyjnych (art. 523).

32. Przekraczanie granic odwołania przez sąd odwoławczy

Granice oskarżania wyznaczają obszar orzeczenie, którego dotyczy środek odwoławczy. Są to, zatem elementy orzeczenia zaskarżone w środku odwoławczym, tworzące zakres zaskarżenia.

Zakres zaskarżania może być:

a)pełny, gdy środek odwoławczy dotyczy całego orzeczenia (art.447§1) stwierdza w związku z tym oczywistość: apelację, co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, a także apelację, co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art. 447§2)

b)niepełny, który może wyrażać się w ograniczeniach podmiotowych, przedmiotowych lub podmiotowo- przedmiotowych: niepełny zakres zaskarżenia znaczy, że w części nie zaskarżonej orzeczenie staje się prawomocne i podlega z tą chwilą wykonaniu

Granice przedmiotowe zaskarżenia określa skarżący wskazując, jakie rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu lub ustalenia zawarte w uzasadnieniu poddaje kontroli organu odwoławczego, gdyż naruszają one jego prawa lub szkodzą jego interesom.

Granice podmiotowe występują jedynie w procesach wieloosobowych, przy czym wieloosobowy należy rozumieć też postępowanie, w którym występuje wprawdzie jeden oskarżony, ale obok niego także osoba odpowiedzialna posiłkowo lub zobowiązana do zwrotu korzyści skarbowi Państwa w procesie powszechnym. Chodzi, zatem o takie postępowanie gdzie orzeczenia zawiera rozstrzygnięcia dotyczące więcej niż jednej osoby. Granice podmiotowe zaskarżenia wyznaczone są, zatem przez osobę, której środek ten dotyczy.

33. Konwalidacja i konwersja w procesie karnym

Konwalidacja to usunięcie z mocą wsteczną wady, która dotknięta jest czynność, zespół czynności lub całe dotychczasowe postępowanie. Wywołuje taki stan, jakby wady w ogóle nie było. Może być ona dokonana:

1) z mocy prawa - zmiana ustawy, zmiana sytuacji procesowej skutkiem upływu czasu lub działania innych czynników np. uchylania ubezwłasnowolnienia, w stosunku do oskarżyciela prywatnego, który wniósł akt oskarżenia również z obrazą art. 51§2

2) z inicjatywy organów procesowych i stron. Może przybierać formę powtórzenia wadliwie wykonanej czynności procesowej lub korektury uzupełniającej wadliwą czynność procesową.

Konwalidacja jest wyłączona w dwóch przypadkach

a)gdy popełniono uchybienie powodujące nieważność z mocy samego prawa, która działa ex func.

b)gdy powstał stan nieodwracalny-nie można nic zrobić, jeśli został przesłuchany duchowny w charakterze świadka, co do faktów, o których dowiedział się ze spowiedzi.

Konwersja- jest to dokonanie przemiany czynności wadliwej w inną czynność zastępczą i osiągnięcie określonego skutku za pomocą tej czynności, (np. art. 445§2 i 524 zd.III)

34. Dopuszczalność odwołania decyzji procesowej przez organ

Odwoływalność ma dwojaki aspekt. Wewnętrzny i zewnętrzny.

1)Wewnętrzna (in foro interno) Możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej, przed udostępnieniem jej osobom postronnym. Muszą być jednak spełnione dwa warunki ( zgodzi się na to wymagana większość składu orzekającego, jeśli taki skład wydaje decyzję; jej treść nie zna jeszcze nikt poza osobami biorącymi w jej wydawaniu i ewentualnie osobą, która ją przepisywała na maszynie.

Można odwołać decyzję pisemną rzadko zaś ustną, która to z reguły zapada w obecności stron lub innych osób

2)zewnętrzna (in foro externo ) to jest możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej znanej już stronom. Zasadą jest, że odwoływalność orzeczeń nawet nie prawomocnych, nie jest dopuszczalna, chyba, że wyraźny przepis na to zezwala. Wyjątki np. art. 170§4, art. 253§1

35. Postępowania szczególne, odrębne, ponowne

Postępowaniem szczególnym jest, zatem w postępowaniu karnym taka jego odmiana, która zakłada rozstrzyganie kwestii odpowiedzialności karnej sposób istotny, różniący się w swym przebiegu od modelowego zasadniczego rodzaju procesu. Postępowania szczególne tworzone mogą być na dwóch poziomach- pierwszy stanowią tryby szczególne pierwszego stopnia, czyli takie postępowania, w których normuje się odmiennie pewne kwestie procesowe, odsyłając w pozostałym zakresie do przepisów trybu zasadniczego. - na niższym poziomie, tworzone są tryby szczególne drugiego stopnia, które zawierają odstępstwa od postępowań szczególnych stopnia pierwszego, poza tymi odrębnościami, stosuje się tu normy trybu szczególnego pierwszego stopnia, a w kwestiach nieuregulowanych przepisy trybu zasadniczego. Postępowanie szczególne dzielić można według różnych kryteriów. Mając, więc na uwadze stosunek do formalizmu postępowania zwyczajnego wyodrębnia się w doktrynie wśród postępowań szczególnych postępowania:

-ekwiwalentne

-zredukowane

-wzbogacone

Ekwiwalentne (równoważne) to takie, w których formalizm nie odbiega w zdecydowany sposób od postępowania zwyczajnego, ale formalizm trybu zastępuje tu instytucje szczególne.

Zredukowane - to tryb, w którym ograniczony jest formalizm procesu, z reguły też w odniesieniu do procesowych uprawnień stron. Wzbogacone- to takie, w którym formalizm postępowania zwyczajnego ulega poszerzeniu. Innym kryterium klasyfikowania trybów szczególnych może być czynnik powodujący wyodrębnienie danego postępowania szczególnego. Można, więc wyróżnić postępowanie wyodrębniane z uwagi na czynniki przedmiotowe i podmiotowe. Możliwe jest też uwzględnienie jako kryterium kwestii i obowiązku sięgania po dany tryb szczególny. Tryby szczególne mogą, zatem być

-obligatoryjne

-fakultatywne

Do kodeksowych postępowań szczególnych kpk zalicza:

1.Postępowanie uproszczone

2. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

3.Postępowanie nakazowe

4.Postępowanie w sprawach o wykroczenia

5.Postępowanie w sprawach o wykroczenia żołnierzy

Postępowaniami szczególnymi pozakodeksowymi są obecnie:

-postępowanie karne skarbowe

-postępowanie wobec nieobecnych

Postępowanie odrębne - nie dotyczy zagadnień, które rozstrzygają się w toku przebiegu procesu, ale kwestii następnych do orzeczenia o przedmiocie procesu.

Postępowanie odrębne toczące się po uprawomocnieniu się orzeczenia rozstrzygającego, co do przedmiotu procesu to:

1)podjęcie postępowania warunkowo umorzonego przez sąd (art. 66-69kk)

2)postępowanie o odszkodowanie za niesłuszne skazania, aresztowanie, zatrzymanie (art552-559 kpk)

3)postępowanie o ułaskawienie (art. 560-568 kpk)

4)postępowanie, co do wyrokowania łącznego (art. 569-577kpk)

5)postępowanie, co do kosztów procesu

Do postępowań odrębnych należy tez zaliczyć postępowanie karne w stosunkach międzynarodowych.

36. Sądowa kontrola oskarżenia

Kpk posługuje się określeniem „ wstępna kontrola oskarżenia”. Kontrola ma charakter : formalny i merytoryczny.

Kontrola formalna należy do Prezesa Sądu (lub przewodniczącego wydziału, bądź upoważnionego sędziego). Bada on czy akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 i czy zostały spełnione warunki wymienione w artykule 334. Akt oskarżenia będzie spełniał wymogi formalne, jeśli będzie zawierać:

1)oznaczenie oskarżyciela i jego adres

2)oznaczenie sądu, do którego jest skierowany i sprawy, jakiej dotyczy.

3.Dane osobowe oskarżonego

4)tzw. Konkluzje, czyli dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca i sposobu okoliczności jego popełnienia i skutków a zwłaszcza wysokości powstałej szkody

5)wskazanie, że czyn został popełniony recydywą

6)kwalifikacja czynu.

7)wskazanie sądu właściwego rozpoznania sprawy i trybu postępowania

8)uzasadnieniem, w którym należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżyciel się opiera a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w obronie

9)listę osób z adresami, których wezwania żąda oskarżyciel.

10)wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

11) datę i podpis sporządzającego akt oskarżenia.

12)inne artykuły dotyczące aktu oskarżenia to : art. 334§1, 333§3, 337§1 i 2 i 3.

Kontrola merytoryczna - pozytywny czynnik formalnej kontroli aktu oskarżenia, powinien przejść do następnego etapu w ramach, którego następuje wstępne badanie sprawy. Kontrola ma na celu zapobieżenie oskarżeniu oczywiście bezzasadnemu, ochronę oskarżonego przed procesem sądowym w sytuacji, gdy z góry można spodziewać się unieważnienia lub umorzenia procesu, nie dopuszczeniu do zaangażowania innych uczestników procesu w czynności od początku bezcelowe. Znaczenie ma czynnik negatywny kontroli, zamyka on oskarżeniu drogę rozprawy sądowej, gdyż nie zostało ono w tak wysokim stopniu uprawdopodobnione, aby mogło być podstawą do jej przeprowadzenia. Według art. 339§2 Prezes Sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeśli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia o umorzenie postanowienia z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia, a także potrzeba wydania postanowienia o ograniczeniu liczby oskarżycieli posiłkowych. Ponadto Prezes sądu ma obowiązek skierować sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia a zwłaszcza:

!)Umorzenie postępowania z powodu negatywnej porażki procesowej

2)umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia.

3)wydanie postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania.

4)zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego.

5)Wydanie postanowienia o zawieszeniu postępowania.

6)wydanie postanowienia w przedmiocie tymczasowe aresztowania lub innego środka przymusu.

7)wydanie nakazu karnego

Prezes Sądu kieruje sprawę na posiedzenie, ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego.

37. Pozostawienie powództwa cywilnego bez rozpoznania

Postępowanie adhezyjne czyli postępowanie toczące się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę. Postępowanie adhezyjne podlega trzem ograniczeniom. Jednym z nich jest możliwość pozostawienia przez sąd powództwa cywilnego bez rozpoznania jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się jedna z następujących okoliczności : powództwo cywilne jest z mocy przepisów szczególnych niedopuszczalne, roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia, powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną, to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, po stronie pozwanego zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwowo-samorządową lub społeczną albo z osobą która nie wystąpi w charakterze oskarżonego.

38. Czynności sądu po rozpoczęciu rozprawy i decyzje w związku z niestawiennictwem się stron

Każdą rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy, wskazanie sygnatury akt, podanie nazwiska i imienia oskarżonego, kwalifikacji prawnej czynu. Dokonuje tej czynności przed salą rozpraw woźny sądowy lub protokolanta zarządzenie przewodniczącego. Następnie wszyscy uczestnicy wchodzą na salę rozpraw, na która udaje się skład orzekający. Wszyscy obecni wstają z miejsc i siadają, kiedy za stołem sędziowskim zasiadają sędziowie. Od tego momentu zaczyna działać zasada ciągłości procesu, może on być przerwany tylko przez zarządzenie przerwy lub poprzez odroczenie. Następnie przewodniczący sprawdza czy wszyscy wezwani stawili się, czy nie ma przeszkód w rozpoczęciu procesu. Sprawdzenie obecności osób wezwanych i zawiadomionych ma istotne znaczenie dla dalszego toku sprawy. Należy sprawdzić czy uczestnicy postępowania prawidłowo pokwitowali wezwania bądź zawiadomienia, czy należycie usprawiedliwili nieobecność. Jeżeli sąd nie będzie dysponował takimi dokumentami, ale zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód życiowych lub innych wyjątkowych przyczyn rozprawę należy odroczyć. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa przewodniczący zarządza jego natychmiastowe doprowadzenie lub przerywa w tym celu rozprawę albo też ją odracza. Niestawiennictwo obrońcy rodzi konieczność odroczenia rozprawy, gdyż obrona jest obowiązkowa.

Proces karny pod nieobecność oskarżonego toczy się tylko w szczególnych wypadkach

a)jeżeli oskarżony wprawił się z własnej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie

b)gdy oskarżony odmawia uczestnictwa w rozprawie albo uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę

c)w postępowaniu uproszczonym

d)w przedmiocie wydania wyroku łącznego

Rozprawa nie może toczyć się pod nieobecność oskarżyciela, jego udział w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego jest obowiązkowy chyba, że ustawa stanowi inaczej. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego lub jego pełnomocnika bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od aktu oskarżenia i skutkuje to umorzeniem postępowania. W razie niestawiennictwa powoda cywilnego od chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania chyba, że powód pomimo nieobecności złoży o nie wniosek. Niestawiennictwo świadka stwarza podstawę do nałożenia kary pieniężnej i przymusowego doprowadzenia. To ostatnie nie będzie konieczne, gdy strony wyrażą zgodę na odczytanie zeznań świadka. Gdy zachodzi konieczność opinii biegłych, jego nieobecność rodzi konieczność odroczenia sprawy. Nie zachodzi to, jeśli wcześniej dołączono ją do akt. Po sprawdzeniu obecności przewodniczący zarządza opuszczenie sali przez świadków, przy czym pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w rozprawie i pozostać na sali, choćby miał składać zeznania jako świadek (sąd przesłuchuje go wtedy w pierwszej kolejności). Sąd może też- uznając to za celowe- zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie z uwagi na potrzebę konfrontacji. Podobne zasady jak do pokrzywdzonego - obowiązują w odniesieniu do biegłych chyba, że przewodniczący zarządzi inaczej. Realizacja tych wszystkich postulatów umożliwia przejście do następnego etapu postępowania - rozpoczęcie przewodu sądowego.

39. Procesowe znaczenie choroby psychicznej

Art. 31§1kk . Niepoczytalność i poczytalność ograniczona.

Nie popełnia przestępstwa kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia, lub pokierować swoim postępowaniem. §2 jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. §3 Przepisów §2 i 3 nie stosuje się gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności które przewidywał lub mógł przewidzieć.

40. Właściwość sadu z łączności spraw karnych

Łączność spraw może przybrać formę łączności podmiotowej, przedmiotowej lub podmiotowo-przedmiotowej.

Łączność podmiotowa ( podmiot łączy sprawy) występuje, gdy ta sama osoba oskarżona została o kilka przestępstw, a sprawy te należą do właściwości rożnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest wówczas sad, w którym najpierw wszczęto postępowanie ( przygotowawcze. Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów rożnego rzędu ( rejonowego lub okręgowego), sprawę rozpoznaje sad wyższego rzędu, a wiec okręgowy

Lacznosc przedmiotowa ( przedmiot laczy sprawy roznych osob) wchodzi w rachubę, gdy postępowanie toczy się jednocześnie przeciwko sprawcom, pomocnikom, podżegaczom i innym osobom, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy. Wówczas jeden i ten sam sad jest właściwy dla wszystkich tych osob.

Lacznosc podmiotowo-przedmiotowa ma miejsce, gdy występuje Lacznosc spraw podmiotowa jak i przedmiotowa. Nie zawsze jednak łączenie spraw i oskarżonych w jednym procesie sprzyja osiągnięciu prawdy. Jeżeli okaże się, ze utrudnia ono rozpoznanie sprawy, można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawy poszczególnych osob lub o poszczególne czyny.

41. Właściwość sadu z delegacji

Delegacja właściwości przysługuje sadowi najwyższemu w sytuacji, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. Sąd ten może wówczas z inicjatywy właściwego sądu lub na wniosek prokuratora przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu. Właściwość z delegacji jest właściwością nadzwyczajna. Występuje na przykład wtedy, gdy większość świadków mieszka w innym mieście.

42. Właściwość funkcjonalna sądu apelacyjnego

„ Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sadzie okręgowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawe.np. rozpoznaje apelacje od wyroków okręgowych, zażalenia na postanowienia sądów okręgowych, stwierdza nieważność z mocy samego prawa.

43. Kształtowanie składów sędziowskich w drodze wyznaczania i w drodze losowania art. 351

Sędziego albo sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sadu lub wydziału. Odstępstwo od tej kolejności jest dopuszczalne tylko w formie pominięcia sędziego z powodu jego choroby lub innej ważnej przeszkody, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczanie rozprawy. Gdy w akcie oskarżenia zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej kara 25 lat albo dożywotniego pozbawienia wolności, wyznaczanie składu orzekającego dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym maja oni prawo być obecni. Prokurator może złożyć wniosek nie później niż w terminie 7 dniu po wniesieniu do sadu aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia.

56. Uprawnienia pokrzywdzonego w poszczególnych stadiach procesu.

Art. 299§1 kpk przyznaje pokrzywdzonemu ( i podejrzanemu) status strony w postępowaniu przygotowawczym. Nie jest to tylko gołosłowna deklaracja. W pierwszej fazie zwanej postępowaniem przejściowym, które rozciąga się czasowo od wniesienia aktu oskarżenia do sądu do wszczęcia rozprawy głównej pokrzywdzony ma tyle uprawnień ze w sumie składają się na prawa strony. Pojawiają się one już w chwili przesłana aktu oskarżenia do sądu. Oskarżyciel publiczny ma obowiązek pouczyć ujawnionego pokrzywdzonego o tym fakcie. Należy go także pouczyć o uprawnieniach związanych z dochodzenia roszczeń majątkowych a w razie potrzeby także o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Po wniesieniu aktu oskarżenia pokrzywdzony ma prawo wziaść udział w niejednym z posiedzeń sądu. Może on uczestniczyć w posiedzeniach dotyczących orzeczenie środków zabezpieczających, warunkowego umorzenia postępowania, skazania bez rozprawy, umorzenia postępowania i innych rozstrzygnięć przekraczających uprawnienia prezesa sądu z tym jednak, że zawiadomienie go o tych posiedzeniach nie jest obowiązkowe. Bywa też, że sąd uznaje udział pokrzywdzonego( oskarżonego) za obowiązkowy. Może to uczynić, gdy ropa truje się kwestie skazania bez rozprawy. W tym samym etapie procesu pokrzywdzony może również zgłosić swój udział w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego lub subsydiarnego lub powoda cywilnego. Pokrzywdzony może zgłosić powództwo już w toku postępowania przygotowawczego, ale dopiero po wniesieniu aktu oskarżenia sad postanawia o dopuszczaniu powództwa. W czasie rozprawy pokrzywdzony nie jest już stroną, Aby nią być musi wystąpić w roli oskarżyciela posiłkowego, prywatnego lub powoda cywilnego. Jeżeli nawet nie wystali w jednej z tych ról to nadal jego pozycja jest szczególna. Wyraża się ona w 2 uprawnieniach

a)może zgłosić wniosek o nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody najpóźniej do zamknięcia przewodu sądowego

b) ma prawo wziąć udział w rozprawie i pozostać na sali, choćby miał składać zeznania jako świadek, w tym wypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności.

44. Rola pełnomocnika w procesie karnym

Pełnomocnik działa w interesie innej strony niż oskarżony ( art. 97§1) . Pełnomocnik jest więc reprezentantem oskarżycieli: prywatnego i posiłkowych lub powoda cywilnego, strony szczególnej w postępowaniu karnym skarbowym lub w postępowaniu w sprawach nieletnich.

Nowy kodeks wreszcie zezwolił także innej osobie, nie będącej stroną na ustanowienia pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jego interesy w toczącym się postępowaniu. Taka osoba może być biegły, a nawet świadek żądający np zwrotu należności za podróż i utracone zarobki. Ale sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika owej innej osoby, jeżeli uzna, ze nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną. Do pełnomocnika nie odnosi się nakaz przedsiębrania czynności procesowych przez obrońcę jedynie na korzyść oskarżonego. Ma on prawo podejmowania także czynności niekorzystnych dla strony, ale pod warunkiem działania w dobrej wierze i w granicach pełnomocnictwa.

45. Procedura sprostowania protokołu

Prawnym zabezpieczeniem rzetelności zapisu jest instytucja sprostowania protokółu rozprawy i posiedzenia. Zgodnie z art. 152, strony oraz osoby mające interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokółu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłość i opuszczenia. Wniosek taki należy złożyć najpóźniej przed wysłaniem akt do wyższej instancji. Moza go oczywiście złożyć również w czasie samej rozprawy lub posiedzenia bezpośrednio po zaprotokołowaniu oświadczenia. W razie złożenia wniosku o sprostowanie protokołu należy zawsze wysłuchać protokolanta. Dopiero po jego oświadczeniu przewodniczacy rozprawy może albo przychylić się do wniosku albo zwrócić się do całego składu orzekającego rozpoznającego sprawę, który również musi wysłuchać protokolanta.

46. Doręczenie zastępcze a fikcja doręczenia

Fikcja doręczania art. 136 „ w razie odmowy przyjęcia pisma lub odmowy albo niemożliwości pokwitowania odbioru przez adresata, doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę. Wówczas doręczenie uważa się za dokonane.

Doręczenie zastępcze art. 137 „ w wypadkach nie cierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać osoby telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej.

47. Terminy prekluzyjne a terminy zawite

Terminy prekluzyjne zwane także materialnoprocesowymi Czynności dokonane po ich przekroczeniu są bezskuteczne. W przeciwieństwie do terminów zawitych nie można ich przywracać. Są to terminy długie zazwyczaj. Terminy prekluzyjne skierowane są nie tylko dla stron. Wiążą też organy procesowe.

Terminy zawite- po ich upływie dokonanie czynności jest bezskuteczne. Mogą być jednak przywrócone przez sąd lub prokuratora, przed którym należało dokonać czynności. Powodem przywrócenia może być tylko przyczyna niezależna od strony. Strona lub inna osoba w terminie zawitym 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu zawitego do wniesienia apelacji. Musi dołączyć do niego samą apelację. Terminami zawitymi są tylko terminy:

a)do wnoszenia środków zaskarżenia

b)terminy, które ustawa za takie uznaje

Terminy zawite nigdy nie odnoszą się do organów procesowych. Są tylko terminami obowiązującymi strony i niektóre inne osoby.

48. Terminy zgłoszenia żądania o wyłączenie sędziego i skutki procesowe nie wyłączania sędziego

Wyłączenie fakultatywne, na wniosek ( iudex suspectus) Wniosek o wyłączenie sędziego z powodów fakultatywnych można skutecznie zgłosić w części wstępnej rozprawy do rozpoczęcia przewodu sądowego. Wniosek zgłoszony w czasie przewodu sądowego pozostawia się bez rozpoznania, chyba, że przyczyna wyłączenia sędziego powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu. Konsekwencje.

1)orzekanie przez sędziego, który powinien być wyłączony z mocy prawa, stanowi uchybienie bezwzględne. Orzeczenie takie zostaje uchylone a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia

2)jeżeli orzekał sędzia tak zwany iudex suspectus stanowi to uchybienie względne i może być podstawą zaskarżenia orzeczenia jako obraza przepisu postępowania. Wysuwając ten zarzut trzeba udowodnić, że mogło mieć wpływ na zaskarżone rozstrzygnięcie.

tajemnica

---