ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE

Przedmiot, tożsamość i struktura nauk o zarządzaniu.

Ci, którzy potrafią robią.

Ci, którzy nie potrafią uczą.

Ci, którzy nie potrafią uczyć zarządzają.

Niektóre problemy nauk o zarządzaniu:

1. krótki okres rozwoju;

2. niejednorodny przedmiot badań;

3. wykorzystanie dorobku metodologicznego innych nauk;

4. różnorodny rodowód naukowy specjalistów zajmujących się problematyką zarządzania;

5. konieczność bliskiego kontaktu z praktyką;

6. stosowanie zarządzania w różnego typu organizacjach.

Przedmiot badań nauk o zarządzaniu:

1. organizacje, zjawiska w nich zachodzące oraz ich powiązania z otoczeniem;

2. zarządzanie, czyli procesy działań kierowniczych;

3. zachowania i postawy ludzi bezpośrednio lub pośrednio powiązanych z daną organizacją.

Powiązanie zarządzania z innymi dyscyplinami:

1. przedmiot badań znajduje się w kręgu zainteresowań wielu innych dyscyplin naukowych, które mają bogaty dorobek teoretyczny i rozwiniętą metodologię;

2. zarządzanie jest dyscypliną, która podejmuje próby integracji ich dorobku w aspekcie działań prowadzonych w różnego typu organizacjach.

Powiązania zarządzania z innymi naukami:

1. przede wszystkim korzysta z dorobku takich dyscyplin jak ekonomia, psychologia, socjologia, analiza systemowa, prawo, a nawet nauki polityczne;

2. zarządzanie wspomagane jest także przez badania operacyjne, statystykę, nauki techniczne, ergonomię, a ostatnio robotykę i informatykę.

Tożsamość nauk zarządzania:

1. naturalną bazę dla rozwoju nauk zarządzania stanowi szersza kategoria, jaką są nauki ekonomiczne;

2. natomiast tożsamość zawarta jest w pojęciu transdyscypliny stosowanym w nauce zarządzania; cechą charakteryzującą sposób uprawiania tej nauki jest wieloaspektowość postrzegania i odczytywania rzeczywistości.

Tożsamość zarządzania:

1. specjalista zajmujący się zarządzaniem nie może danego problemu analizować tylko z jednej strony; funkcjonuje w obrębie zarządzania, jeśli swoje oceny, koncepcje czy propozycje formułuje uwzględniając równocześnie np. aspekty ekonomiczne, prawne, psychologiczne, a nawet ekologiczne.

Zarządzanie sztuka czy nauka:

1. prawdziwy czy pozorny dylemat?

2. zwolennicy zaliczania zarządzania do sztuki twierdzą, że wymaga ono twórczych zdolności i predyspozycji, a mimo jednakowego szkolenia tylko niektórzy adepci zarządzania odnoszą sukcesy; nie jest to zatem umiejętność całkowicie wyuczalna;

3. niektóre aspekty zarządzania mają charakter zdecydowanie naukowy, ale znaczna część ciągle pozostaje sztuką.

Misją zarządzania (wg Krzyżanowskiego) jest zastępowanie wiedzy potocznej wiedzą poznawczą, ugruntowaną i godziwą.

Zarządzanie to zestaw działań (obejmujących planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. (Gryffin)

Rodzaje zarządzania:

1. zarządzanie strategiczne;

2. zarządzanie taktyczne;

3. zarządzanie operacyjne.

Zarządzanie „obejmuje kształtowanie produktywnej współpracy wewnątrz organizacji oraz dopasowanie tych wysiłków do wymagań formułowanych przez jej otoczenie, z którym organizacja musi dokonywać wymiany, jeśli chce przetrwać.” (Watson)

Organizacja to grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów.

Cele organizacji:

1. zysk;

2. edukacja;

3. obrona narodowa; niekonieczny jest cel biznesowy

4. społeczne zadowolenie;

5. dobroczynność itp.

Model organizacji

ludzie cele i zadania

struktura technika i technologia

Uwarunkowania zarządzania początku XXI wieku.

Podstawowe uwarunkowania zarządzania:

1. globalizacja działalności gospodarczej i publicznej;

2. rewolucja technologiczna - rozwój mikroelektroniki, telekomunikacji i internetu;

3. gospodarka postindustrialna;

4. wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji;

5. funkcjonowanie w warunkach ciągłych zmian;

6. wzrost aspiracji społeczeństwa (klientów, kontrahentów i współpracowników);

7. wpływ państwa na biznes i zarządzanie.

Szkoły zarządzania

Cztery naukowe szkoły zarządzania:

1. klasyczna (druga połowa XIX w.);

2. behawioralna tzn. stosunków międzyludzkich (lata 20-te i 30-te XX w.);

3. ilościowa (lata 40-te XX w.);

4. podejście systemowe, procesowe i sytuacyjne (lata 70-te XX w.).

SZKOŁA KLASYCZNA

Zarządzanie naukowe (USA)	Zarządzanie administracyjne (Europa)
Frederick W. Taylor (1856-1915) - twórca zarządzania naukowego	Henri Fayd (1841-1925)
Frank Gilbreth (1868-1924)	Lyndell Urwick (1891-1983)
Lilian Gilbreth (1878-1972)	Max Weber (1864-1920)
Henry Gantt (1861-1919)	Chester Bamord (1886-1961)
Hamington E................(1853-1931)

Odpowiedź na potrzeby przedsiębiorców, którzy w większych firmach przestawali sobie radzić - dlatego powstało zarządzanie.

Nauka o zarządzaniu podniosła efektywność wykorzystania potencjału ludzkiego, maszyn i narzędzi.

Henry Ford stworzył najdłuższą linię produkcyjną.

Szkoła klasyczna

Osiągnięcia:

1. Stworzenie podstaw do dalszego rozwoju teorii zarządzania;

2. Wyodrębnienie podstawowych procesów, funkcji i umiejętności kierowniczych;

3. Udowodnienie możliwości doskonalenia funkcjonowania organizacji poprzez zastosowanie naukowego podejścia do organizacji;

4. Podkreślenie znaczenia postępu technicznego, podziału pracy i specjalizacji;

5. Opracowanie zasady harmonii pracy;

6. Przyczynienie się do usprawnienia procesów produkcyjnych oraz wielokrotnego wzrostu wydajności pracy;

7. Zwrócenie uwagi na fakt, że istnieje określona granica rozpiętości .................., po przekroczeniu której efektywność organizacji spada.

Słabe strony:

1. Przekonanie, że „prawdziwe” zasady zarządzania raz na zawsze rozwiążą problemy związane z funkcjonowaniem organizacji;

2. Założenie, że efektywność organizacji zależy wyłącznie od rzeczowych i finansowych ich składników;

3. Pomijanie ludzkich aspektów organizacji;

4. Promowanie form organizacyjnych, które z wielką trudnością przystosowują się do zmieniającego się otoczenia.

SZKOŁA STOSUNKÓW MIĘDZYLUDZKICH (Human Relations)

Szkoła ta zorientowana jest na wartości humanistyczne.

Elton Mayo (1880-1949)

Hugo Mintzberg (1863-1916)

Parker Folet (1863-1933)

Abraham Maslow (1908-1970)

Szkoła stosunków międzyludzkich

Osiągnięcia:

1. Zwrócenie uwagi na społeczne aspekty zarządzania;

2. Wysunięcie tezy, że ludzie są najcenniejszym zasobem organizacji (upodmiotowienie pracowników);

3. Stwierdzenie istnienia pozytywnej zależności między stosunkami społecznymi w organizacji a efektywnością działań ludzi;

4. Propagowanie humanistycznych stosunków pracy i podkreślenie znaczenia pracy zespołowej;

5. Rozwinięcie teorii motywacji;

6. Analiza zachowania się człowieka w organizacjach, w tym także menedżerów (np. teoria X:Y);

7. Zwrócenie uwagi, że efektywność kształtowana może być przez współodpowiedzialność, a nie przez kontrolę.

Słabe strony:

1. Zbyt uproszczona wizja świata organizacji;

2. Niektóre zalecenia nie przystają do rzeczywistości;

3. Mała uniwersalność niektórych twierdzeń;

4. Ignorowanie aspektów ekonomicznych i technicznych;

5. Mała efektywność organizacji, w których panują zbyt przyjacielskie stosunki pracy;

6. Częste posługiwanie się językiem niezrozumiałym dla menedżerów.

SZKOŁA ILOŚCIOWA

1. Modelowanie matematyczne;

2. Badanie operacyjne;

3. Teoria decyzji;

4. Pierwsze maszyny liczące;

5. Wielu specjalistów po wojnie wykorzystuje, w procesie decyzji, wcześniejsze doświadczenie.

Szkoła ilościowa

Osiągnięcia:

1. Włączenie metod matematycznych do analizy zjawisk organizacyjnych;

2. Stworzenie narzędzi matematycznych wspomagających zarządzanie;

3. Rozwój teorii podejmowania decyzji;

4. Przyczynianie się do optymalizacji działania niektórych organizacji lub ich części składowych;

5. Zastosowanie modelowania pozwoliło lepiej zrozumieć złożone procesy i sytuacje organizacyjne (czynnik niepewności pozostaje).

Słabe strony:

1. Możliwość zastosowania tylko w odniesieniu do problemów mocno ustrukturyzowanych;

2. Brak możliwości przewidzenia i wyjaśnienia ludzkich zachowań w organizacjach;

3. Niekiedy opieranie się na zbyt daleko idących uproszczeniach;

4. Posługiwanie się językiem niezrozumiałym dla menedżerów;

5. Oderwanie teoretyków od praktyki życia kierowniczego.

NURT INTEGRUJĄCY

Podejście systemowe:

1. Uznanie wewnętrznych zależności;

2. Uznanie wpływów otoczenia.

Podejście sytuacyjne:

1. Uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania;

2. Reakcja na szczególne cechy sytuacji.

Na sprawne i skuteczne zarządzanie składa się:

1. Spojrzenie klasyczne - bieżąca troska o efektywność i wydajność;

2. Spojrzenie behawioralne - bieżąca troska o zachowanie organizacyjne i znaczenia zasobów ludzkich;

3. Spojrzenie ilościowe - bieżąca troska o modele ilościowej teorii zarządzania i zarządzania operacyjnego.

Nurt integrujący

Zalety:

1. Nurty systemowy i sytuacyjny próbują, każdy z innego punktu widzenia, pogodzić myślenie klasyczne, behawioralne i ilościowe;

2. Podejście to wskazuje na ograniczenia każdego z nich oraz proponuje menedżerom sięganie do różnych metod w rozwiązywaniu problemów zarządzania;

3. Nurt integracyjny, a w szczególności systemowy, podkreśla złożoność każdej organizacji i niejednorodność ich części składowych;

4. Podkreśla się złożoność powiązań organizacji z otoczeniem;

5. Wskazuje się, że podjęcie decyzji wymaga przede wszystkim uwzględnienia licznych uwarunkowań dotyczących miejsca, czasu, ludzi i otoczenia;

6. Przyjmuje się, że nie ma uniwersalnych rozwiązań możliwych do zastosowania w każdej sytuacji.

---