Agregaty uprawowe
Maszyny rolnicze są maszynami specyficznymi. Zdecydowana większość z nich jest wykorzystywana sezonowo, a roczne okresy użytkowania są krótkie.
Klasyfikacja maszyn rolniczych
Ze względu na przeznaczenie maszyny rolnicze możemy podzielić na siedem następujących grup:
1) Maszyny uprawowe:
Maszyny do podstawowej uprawy gleby, np. pługi, głębosze, glebogryzarki, itp.
Maszyny do doprawiania gleby, np. brony, kultywatory, wały, agregaty, itp.
2) Maszyny do mineralnego i organicznego nawożenia, np. rozsiewacze nawozów, roztrząsacze obornika, itp.
3) Maszyny do siewu i sadzenia, np. różnego rodzaju siewniki i sadzarki.
4) Maszyny do pielęgnacji roślin uprawnych, np. opryskiwacze, pielniki, itp.
5) Maszyny do zbioru roślin łodygowych, np. sieczkarnie polowe przyczepy zbierające, itp.
6) Maszyny do zbioru zbóż, np. żniwiarki, kombajny, itp.
7) Maszyny do zbioru roślin okopowych, np. kopaczki i kombajny do zbioru ziemniaków i buraków cukrowych.
Ze względu na zasilanie energetyczne maszyny rolnicze można podzielić na:
1) Maszyny samojezdne, np. kombajny zbożowe.
2) Maszyny agregowane z ciągnikami rolniczymi.
Maszyna samojezdna to środek mechanizacji mający własne źródło energii, wykorzystywane do jej przemieszczania, jak również do napędu zespołów roboczych.
Agregatem maszynowym nazywamy zespół złożony z energetycznego źródła napędowego i maszyny rolniczej. Ze względu na sposób połączenia z ciągnikiem maszyny rolnicze dzielimy na: przyczepiane, półzawieszane, zawieszane i nabudowane (np. ładowacz czołowy). Elementami sprzęgającymi agregaty ciągnikowe są: zaczepy rolnicze, trójpunktowe układy zawieszenia oraz wały odbioru mocy (tzw. WOM-y).
Maszyny zwane agregatami uprawowymi do podstawowej uprawy roli możemy podzielić na:
czynne,
bierne
BIERNE NARZĘDZIA UPRAWNE
Pług należy do maszyn biernych. Zadaniem pługa jest podcięcie warstwy gleby odwrócenie skiby i pokruszenie jej i przemieszczenie. Funkcje te spełnia KORPUS pługa, który stanowi zasadniczą część roboczą każdego pługa, oddziałującą bezpośrednio na skibę. Korpus pługa składa się z części roboczych bezpośrednio oddziałujących na skibę i części biernych
CZĘŚCI BIERNE: słupica, płóz zakończony piętką
CZĘŚCI ROBOCZE: lemiesz, odkładnica. Części te połączone są ze sobą śrubami. W celu wzmocnienia całości stosuje się często listwę usztywniającą.
LEMIESZ - wyróżnia się tu ostrze, dziób, grzbiet. Lemiesz ma kształt klina, którego ostrze jest ustawione ukośnie do kierunku ruchu narzędzia. Dziób lemiesza jest wysunięty ku przodowi. W praktyce stosuje się dwa rodzaje lemieszy: trapezowy, dłutowy. Lemiesz dłutowy ma dziób silnie wysunięty ku przodowi i nieco zgięty w dół w celu zapewnienia lepszego utrzymania głębokości orki. Podczas pracy najsilniej zdziera się dziób, wskutek czego długość jego skraca się. Lemiesze wykonuje się ze stali do hartowania. Ostrze i dziób lemiesza powinny być utwardzane przez hartowanie, pozostałe części powinny być bardziej miękkie. ODKŁADNICA - jest to dalszy ciąg powierzchni roboczej lemiesza. Obie te części powinny tworzyć gładką powierzchnię roboczą. Zadaniem odkładnicy jest odwracanie i przemieszczanie na bok podciętej lemieszem skiby przy równoczesnym kruszeniu odwracanej gleby. Odkładnice możemy podzielić na: Cylindryczna - mało rozpowszechniona. Stosowana przy glebach lekkich i piaszczystych. Kulturalna - różnią się wygięciem górnej części skrzydła odkładnicy ku przodowi, dzięki czemu odkładnice te lepiej odkładają ale jeszcze nie wystarczająco odwracają glebę. Półśrubowa - lepiej nadają się na gleby zwięzłe. Odkładnice te słabiej kruszą natomiast dokładniej odwracają skibę. Śrubowe - słabo kruszą skibę, ale odwracają ją o 180. W celu uzyskania lepszej jakości orki pługi wyposażone są w dodatkowe części robocze: Przedpłużki - kształtem przypomina korpus, lecz jest od niego znacznie mniejszy. Jego zadaniem jest podcięcie górnej, niestrukturalnej warstwy roli i przemieszczenie jej na dno sąsiedniej bruzdy. Powinien być używany przy przyorywaniu obornika i przy orce gleb zachwaszczonych i zadarnionych. Krój - jego zadaniem jest odcięcie skiby od calizny, ,a tym samym ułatwienie pracy odkładnicy. Krój może być nożowy lub tarczowy. Pogłębiacze - stosuje się wtedy gdy warstwa uprawna roli jest zbyt płytka, a wskazana jest orka głęboka.
RODZAJE PŁUGÓW
Pługi ciągnikowe: - pług przyczepiany - są zwykle wykorzystywane jako wieloskibowe ramowe. Rama zbudowana jest ze stalowych płaskowników tworzących układ kratowy i oparta jest na trzech kołach: polowym, bruzdowym i tylnym - podporowym. Do ramy przytwierdzane są korpusy pługa. Do regulacji głębokości pracy służą wrzeciona gwintowane.
Pług zawieszany - pługi te nie mają kół podporowych i tzw. przodka, a najwyżej jedno stosunkowo lekkie koło kopiujące do ustalania głębokości orki. Pługi zawieszane łączy się z ciągnikiem za pomocą układu dźwigowego, który wchodzi w skład ciągnikowego podnośnika hydraulicznego. Pług zawieszany łączy się z ciągnikiem w trzech punktach zawieszenia. Istnieją trzy systemy regulacji głębokości orki: - kopiująca, polega na zastosowaniu koła podporowego. Uniesienie koła względem ramy pługa powoduje pogłębienie orki, opuszczenie zaś - spłycenie orki. Położenie koła kopiujacego ustala się za pomocą korby. - siłowa, polega na samoczynnym ustalaniu się głębokości orki w zależności od siły oporu pługa. Odchylenia oporów pługa poza ustalone granice wywołuje impuls, który każdorazowo koryguje głębokość. - mieszana polega na jednoczesnym wykorzystaniu obu systemów.
Pług półzawieszany - jest konstrukcją pośrednią między pługiem przyczepianym a zawieszanym. Ma 3 punktowy układ zawieszenia, stanowiący mechanizm wydźwigowy. Głębokość pracy jest regulowana przez koło kopiujące sterowane siłownikiem hydraulicznym jednostronnego działania. W czasie orki działa tak jak pług zawieszany z regulacja kopiującą. - Pług podorywkowy jest przystosowany do pracy na mniejszą głębokość.
Pług talerzowy - zamiast korpusów płuźnych mają obrotowo osadzone talerze.
Pługi specjalne: - pług łąkowy, - pogłębiacz konny, - pług obracalny, pług do gleb kamienistych
Pługi konne: - pług bezkoleśny jest narzędziem o prostej budowie. Korpus płużny połączony jest z grządzielem zakończonym regulatorem głębokości i szerokości orki. Zmianę regulacji głębokości i szerokości orki wykonuje się przez zmianę położenia haka zaczepowego w stosunku do grzędziela pługa., pług koleśny stanowi jak gdyby połączenie pługa bezkoleśnego z koleśnicą. Głębokość orki reguluje się przez opuszczenie lub podniesienie poprzeczki z siodełkiem w pionowym kabłąku koleśnicy.
pług ramowy może być jedno lub wieloskibowy. Korpusy płużne sa przymocowane do ramy wspartej na dwóch kołach jezdnych: polowym i bruzdowym. Trzecim punktem podparcia jest zwykle piętka płozu ostatniego korpusu. Różnica wysokości ustawienia koła płozowego względem koła bruzdowego określa głębokość orki.
BRONOWANIE celem bronowania jest wyrównywanie powierzchni pola i nadanie górnej warstwie gleby struktury drobno - gruzełkowatej nadającej się pod siew. Do wykonywania takich prac jak wyrównywanie pola po orce, niszczenie skorupy na powierzchni roli, ,przykrycie wysianych nasion, niszczenie wschodzących chwastów, kruszenie brył i ściąganie z pola chwastów rozłogowych. Powinny być używane brony o specjalnych częściach roboczych i specjalnej budowie.
Brony zębowe - mają zęby połączone sztywno z konstrukcją nośną i działają jak kliny o pionowej krawędzi roboczej. Działanie brony zębowej zależy głównie od kształtu i długości zębów, od gęstości ich rozstawienia oraz od ciężaru całej brony. Zęby bron lekkich są najkrótsze, a przekrój zęba jest najczęściej kołowy - działają płytko. Stosuje się je posiewnie. Zęby bron średnich i ciężkich są dłuższe i mają najczęściej przekrój kwadratowy, a ich końce są odgięte ku przodowi - lepiej się zagłębiają w glebę i łatwiej wyciągają z niej rozłogi chwastów. Budowa: Poszczególne pola brony są wykonane w formie kratownicy sporządzonej z płaskowników do których są przytwierdzone stalowe żeby. Poszczególne pola bron łączy się ze sobą za pomocą łańcuchów, a następnie z belką pociągową. Belka pociągowa bron ciągnikowych bywa zwykle podparta na dwóch lub trzech kołach jezdnych. Brona chwastownik - tworzy siatkę utworzoną z połączonych cienkich stalowych zębów. Zęby tej brony mają dwa robocze końce: - jeden dłuższy, drugi krótszy. Brona pracuje bardzo płytko, niszcząc wschodzące chwasty. Brona łańcuchowa łąkowa - składa się z szeregu ogniw połączonych przegubowo, łatwo dostosowują się do nierówności terenu. W ogniwach tej brony są zamocowane dwustronne zęby o kształcie kroju nożowego, ,pozwalające na płytsze lub głębsze bronowanie. Brony te przeznaczone są do pielęgnowania łąk. Brony sprężynowe - mają przymocowane do poprzecznych belek ramy zęby sprężynowe. Każdy ząb zakończony jest dwustronną redliczką. Brona kolczatka - zbudowana z kolczastych gwiazd osadzonych obrotowo na wałach. Stosuje się ją do kruszenia zaskorupionej powierzchni roli. Motyka rotacyjna - częściami roboczymi są gwiazdy z kolcami.
KULTYWATOROWANIE celem jest spulchnianie górnej części gleby do zaplanowanej głębokości, niszczenie chwastów, przewietrzanie gleby i kruszenie skorupy na glebach zwięzłych. Kultywator wydobywa także na powierzchnię gleby perz i inne chwasty rozłogowe. Głębokość pracy kultywatora 5 - 15 cm. Budowa: Części robocze kultywatora są przymocowane klamrami do ramy. Takie zamocowanie umożliwia ich węższe lub szersze rozstawienie zależnie od głębokości na jakiej mają pracować. Do pracy na większej głębokości zęby powinny być rozstawione szerzej. Zęby kultywatora mogą być sprężynowe, wygięte w kształcie litery S, półsztywne, sztywne. Kultywatory o zębach sprężynowych są stosowane w celu dodatkowego spulchnienia i wymieszania roli oraz zniszczenia wschodzących chwastów. Ich ujemną stroną jest zmienna głębokość ich działania. Sprężynowe zęby kultywatorów są zakończone dwustronnymi redliczkami. Kultywatory o zębach półsztywnych lepiej utrzymują stałą głębokość pracy i lepiej kruszą rolę. Kultywatory o zębach sztywnych. Zaopatrzone są w bezpieczniki sprężynowe zapobiegające ich uszkodzeniu przy natrafianiu na przeszkodę w glebie. Kultywatory ciągnikowe przyczepiane oparte są na 2 kołach jezdnych. Głębosze to odmiana kultywatorów ze sztywnymi zębami spulchniają glebę bez jej odwracania. Kultywatory konne mają ramy podparte na 4 kołach jezdnych. Podnoszenie i opuszczenie ramy odbywa się za pomocą dźwigni ręcznej, która służy także do regulacji głębokości pracy kultywatora. 4. WAŁOWANIE celem jest zagęszczenie cząstek gleby co ułatwia podsiąkanie wody, wyrównywanie powierzchni gleby, rozkruszenie brył leżących na powierzchni i w głębi gleby. Wały gładkie, mają działanie ugniatające, opierające się na zasadzie działania klina o rozwartym kącie. Wały te dobrze ugniatają powierzchnię roli, ale nie kruszą brył, które leżą na powierzchni, tylko je w nią wgniatają. Działanie tych wałów zależy od ciężaru wału. Wał Campella (ugniatacz podskibia), składa się z wąskich klinowo zaostrzonych pierścienie, osadzonych obrotowo na wspólnej osi. Pod wpływem siły ciężkości wału jego pierścienie zagłębiają się w glebę na kilkanaście cm, krusząc bryły i zlepieńce. Wały pierścienicowe - składają się z szeregu pierścieni umieszczonych na wspólnej osi. Wały strunowe, składają się z ramy i ułożyskowanego ażurowego wału zbudowanego z tarcz na których umocowane są spiralne metalowe pręty lub płaskowniki. Wały te nieznacznie ugniatają glebę, dokładnie krusząc jej wierzchnią warstwę.
CZYNNE NARZĘDZIA UPRAWNE
Ze względu na rodzaj ruchu jaki wykonują zespoły robocze narzędzia te dzieli się na: - obrotowe, - wahadłowe, - wibracyjne, - kombinowane. Najszersze zastosowanie mają glebogryzarki. Zespoły robocze glebogryzarki występują w postaci sprężystych haków lub wygiętych noży, obracają się wokół osi ustawionej poprzecznie do kierunku ruchu agregatu, przechodząc przez warstwę gleby spulchniają ją. Spulchnianie jest bardzo intensywne. Pod względem głębokości pracy dzielimy je na lekkie (do 13 cm) i ciężkie (do 20 cm). Glebogryzarki umożliwiają całkowite przygotowanie roli do siewu bez zastosowania narzędzi doprawiających tylko na glebach lekkich. Na glebach ciężkich nie jest wystarczające. Przykładem maszyny wahadłowej jest brona wahadłowa. Jej obie belki wykonują poprzeczne wahania o kierunkach przeciwnych. 1 belka ma rzadziej rozstawione zęby (wstępne rozdrabnianie grud) 2 belka ma żeby rozstawione gęściej (dokładne rozdrobnienie i spulchnienie roli). Maszyny kombinowane, to pługofrezarka, posiada ona pionowe wirniki z nożami ustawionymi w trzech szeregach. Stopień rozdrobnienia gleby można regulować przez zmianę prędkości obrotowej wirników lub kata ustawienia frezów. Pługofrezarka przygotowuje rolę do siewu za jednym przejściem zarówno na glebach lekkich jak i średnich.
ZASTOSOWANIE AGREATÓW UPRAWOWYCH
Agregatowanie - sprzęgnieęcie kilku maszyn w zestaw mający jedno źródło energetyczne i wykorzystując za jednym przejazdem kilka czynności (np.. zestawienie ciągnika z urządzeniem lub maszyną). Stosowanie agregatów uprawowych przyczynia się do obniżenia kosztów uprawy. Walory stosowania agregatów są widoczne przy uprawie dużych powierzchni. Najprostszym agregatem może być pług zagregatowany z wałem kolczatką lub broną. Agregatem jest kombajn uprawowo siewny, który za jednym przejściem wykonuje: nawożenie, gryzowanie, bronowanie, wysiew ziarna, opryskiwanie, wałowanie.
1