GEOGRAFIA GOSPODARCZA
Demografia: Rozmieszczenie ludności
1999 Afryka 767mln 12,8% Ameryka Pd 341 5,7% Ameryka Pn 447 8,0% Azja 3634mln 60,8% Europa 729mln 12,2% Oceania 30mln 0,5% Gęstość zaludnienia Globalnie Świat 42 osób/km2 Azja b rosji 109 Europa 98 Afryka 24 Ameryka Pn 19 Ameryka Pd 18 Oceania 3 Wybrane kraje: Monaco 21 tys. Singapur 5 tys. Bangladesz 800 Holandia 380 Japonia 311 Indie 285 Kraje słabo rozwinięte: kraje charakteryzujace sie niskim poziomem zycia i produkcji, nieodpowiednim wykorzystaniem zasobów materialnych i ludzkich, zacofaniem technicznym w przemysle i rolnictwie, surowcowym charakterem eksportu. W przeciwienstwie do óekrajw rozwinitych ok. 75-90% ludnosci mieszka na wsi, zajmujac sie uprawa roli, stosujac prymitywne narzedzia oraz przestarzale metody wytwarzania. Obejmuja wieksza czesc Afryki Azji oraz Ameryki Srodkowej i lPoudniowej . Dawniej kraje rozwijajace sie nazywano krajami Trzeciego Swiata. dogodne warunki rolnicze Wysoko rozwinięte: panstwa charakteryzujace sie, w przeciwienstwie do óaekrajw rozwijajcych si , wysokim poziomem uprzemyslowienia i zycia mieszkanców oraz wysokim dochodem narodowym w przeliczeniu na jednego mieszkanca. Naleza do nich m.in.: panstwa Europy Zachodniej, USA, Kanada, Japonia, Australia. obszary przemysłowe, usługowe, duże aglomeracje Przyrost naturalny - przyrost liczby ludności w poszczególnych obszarach wynikająca z różnicy l. z urodzeń żywych a l. zgonów. Saldo mówi o przyroście naturalnym dodatnim lub ujemnym. Przyrost rzeczywisty - Przyrost naturalny skorygowany przez saldo migracji ( emigracja i imigracji) Emigracja - wędrówka ludzi poza granice własnego kraju Imigracja - wędrówka ludność z za granic własnego państwa do niego. Migracje: wewnętrzne - wewnątrz państwa zewnętrzne - na zewnątrz lub dowewnątrz ( emigracje, imigracje, repatriacje - powrót z powodu poprawionego bytu materialnego deportacje, migracje czasowe, okresowe) ekonomiczne - u ich podłoża leży dążenie do poprawy warunków bytu poprzez zdobycie ziemi możliwej do zagospodarowania, bogactw naturalnych, lepszej pracy lub możliwości awansu społecznego i zawodowego. pozaekonomiczne - z powodu politycznych, religijnych, społecznych następstwem wojen i klęsk żywiołowych lub z pobudek natury psychologicznych) Struktura ludności według wieku, płci i zatrudnienia. według płci: W większości krajów istnieje przewaga kobiet nad mężczyznami. W krajach wysoko rozwiniętych to zjawisko jest bardzo widoczne. U jego podstaw leży wysoki pozim warunków bytowych (mniejsze obciązenie pracą, zorganizowana opieka lekarska), jak i większa śmiertelność u mężczyzn. Przewaga mężczyzn jest charakterystyczna dla krajów ubogich. Według wieku: w krajach wysoko rozwiniętych mały udział dzieci i młodzieży w ogólnej liczbie ludności. W krajach tych występuje zjawisko starzenia się społeczeństw - czyli rosnący udział w wieku poprodukcyjnym. Natomiast w krajach rozwijających się przewaga młodzierzy sięgająca 50%. według zatrudnienia: rozpatrujemy w układzie sektorowym: 1 2 3 Francja 6% 27% 67% USA 3% 24% 73% Niemcy 4% 38% 58% Polska 21% 28% 51% Brazylia 25% 26% 49% Indie 62% 19% 20% 1 - rolnictwo, leśnictwo, rybołustwo 2 - przemysł 3 - usługi Urbanizacja: Procesy urbanizacyjne : - rozwój miast istniejących i powstawanie nowych miast - tworzenie się aglomeracji miejskich - łącznie się tych aglomeracji w układy metropolitarne i megapolis - przekształcanie osad miejskich w miasta Cechy urbanizacji : - cecha demograficzna - cecha ekonomiczna - cecha przestrzenna - cecha społeczna Płaszczyzny urbanizacji:: Płaszczyzna demograficzna: - powstanie nowych miast - rozwój miast istniejących - powstanie aglomeracji - zwiększanie l. ludności w miastach - migracja do miast - przyrost naturalny - rozszerzanie się granic administracyjnych miast Płaszczyzna ekonomiczna: Związek PKB i rozwoju przemysłu i usług (miasta gł.). Im wyższy PKB tym więcej miast Płaszczyzna przestrzenna: - wzrost ruchliwości społecznej - wzrost liczby ludności przemieszczającej się. Płaszczyzna społeczna: Miejski styl życia (tereny podmiejskie i wiejskie) - rozwój usług - nowe modele konsumcujne Przyczyny urbanizacji Ściśle związane z postępem w rolnictwie. "ssanie" ludności ze wsi do przemysłu - wymaga to rozwoju , postępu w rolnictwie "wypychanie ludności ze wsi - rozwój komunikacji Suburbanizacja - miasta otoczone są przez tanie budownictwo (slumsy) Dezurbanizacja - do starych centrów miejskich wprowadz się biedota Reurbanizacja -remont starych domów, wprowadzają się do nich bogaci ludzie Problemy aglomeracji : aglomeracja - zespół jednostek osadniczych powiązanych funkcjonalnie, gospodarczo i ludnościowo aglomeracje monocentryczne - jeden obszar centralny np. Warszawa coraz bardziej rozszerzający się obszar jego wpływów policentryczne - aglomeracja miejska, gdzie występuje wiele centrów np. Z górnośląskie, Z Ruhry Rolnictwo Działalność człowieka b. zalezna od warunków nat. środowiska: - Ukształtowanie powierzchni - klimat (stosunki wodne - nadmiar i niedomiar opadów, rozkład wiatru, warunki wegetacji, procesy glebotwórcze, skrajne warunki klimatyczne) Niekorzystne - kl.gorące i kontynentalne - subpolarne Sprzyjające - wilgotne, morskie -monsunowe - umiarkowane Dobre gleby : czarnoziemy, bagienne, lessy , mady, z popiołu wulkanicznego, czarne ziemie. Obszary szczególnie korzystne dla rozwoju rolnictwa: Europa - wyż. bawarska, niz. czesko-morawska, niz. śląska, ukraina, pd-zach. rosja, niz padanska, niz węgierska Am.Pd. - Pampa arg., Pd nizina la platy, pd-wsch częsć brazylii Am. pn. - wsch część wlk. równiny, dolna kalifornia Afryka - delta Nilu, kraj przylądkowy w RPA. Średnio korzystne: Europa śr., Morze śródziemne, Niz allantycka, Niz Zatokowa, Zach. cz. wyż. Brazylijskiej, Turcja, Indie, Płw. indo-chinski, basen zat. gwinejskiej Intensywność produkcji rolnej - zależy od gęstości zaludnienia - duża z punktu widzenia zatrudnienia - niska z punktu widzenia produkcji Rolnictwo intensywne pracochłonne w KSR: np. produkcja ryżu, niz gangesu, niz chinska Rolnictwo intensywne kapitałochłonne w KWR: np. eur zach/ dol kalif. , japonia, korea Ekstensywność produkcji rolnej- Na obszarach o słabej gęstości zaludnienia i słabych warunkach klimatycznych. - Małe nakłady pracy i małe nakłady kapitału - Mechanizacja i chemizacja , komputeryzacja - Nasycenie gospodarstwa środkami produkcyjnymi - rozwinięta struktura na obszarach wiejskich (np. grogi) - podnoszenie kwalifikacji rolników - kształcenie ich ma charakter ciągły - wysoki poziom - System doractwa Wielkości gospodarstw rolnych - Belgia - gosp. powyzej 20 ha ok 30% gospod. 70% uzytków rolnych Francja - powyzej 20 ha ponad 50% gosp. 90% uzytków rolnych Polska - Powyzej 20 ha 8% gosp. 35 uzytków rolnych Nawozy sztuczne: Belgia 216 kg/ha Francja 153 kg/ha Polska 70 kg/ha Produkcja roślinna 1) Uprawy alimentacyjne (żywieniowe) Pszenica (wszystkie kontynenty) Świat 550mln t. dobre gleby : czarnoziemy, brunatne, mady Nie potrzebuje nawadniania gł eksporterzy : USA, kanada, francja gł importerzy : rosja chiny japonia Pszenica (Triticum), rodzaj z rodziny traw w zaleznosci od ujecia kilka lub kilkanascie gatunków, które naleza do najwazniejszych szrolin zboowych swiata. Wiekszosc pszenic pochodzi z Bliskiego Wschodu lub Azji Srodkowej, z klimatu umiarkowanego cieplego, niektóre powstaly w wyniku spontanicznego lub swiadomego zkrzyowania we wtórnych osrodkach rozprzestrzenienia. Najprymitywniejsze z nich: pszenica samopsza (Triticum monococcum) i pszenica plaskurka (Triticum dicoccum), znane z upraw neolitycznych, do dzis przetrwaly w niektórych krajach, uzywane na make, kasze oraz jako pasza. Pszenica orkisz (Triticum spelta) równiez jest uprawiana od bardzo dawna jako zboze chlebowe, spotykana w uprawach reliktowych Najwazniejsze obecnie gatunki to: pszenica zwyczajna (Triticum vulgare), rozpowszechniona obecnie na calym swiecie w ogromnej liczbie odmian uprawnych oraz pszenica twarda (Triticum durum), zwana tez pszenica makaronowa (poniewaz jej maka jest najlepsza do produkcji makaronów), równiez wystepujaca w wielkiej liczbie odmian.
Ryż -obszary głownie nawadniane -ryz mokry ; Również na obszarach suchych- odmiana sucha. Ponad 90% produkcji na monsunowych obszarach Pd i Pd-wsch azji Świat 550 mln t. gł eksporterzy tailandia, wietnam, włochy, usa, australia Kukurydza - sprowdzona z meksyku do europy gł producent: usa chiny brazylia gł eksporterzy usa francja węgry roślina wielofunkcyjna: - zboze do spozycia bezpośredniego i na paszę - olej kukurydziany - roślina paszowa - roślina przemysłowa (papier) Jęczmien - cele: - paszowe - przemysłowe (piwo) - zywieniowe gł producenci: Rosja kanada niemcy ukraina Ziarno jeczmienia ze wzgledu na brak bialek glutenowych nie nadaje sie na make do wyrobu chleba. Uzywane przede wszystkim na kasze, jako surowiec browarniany do wyrobu piwa oraz na pasze. Obecnie wyhodowano ogromna liczbe odmian umozliwiajacych uprawe w trudnych warunkach dalekiej pólnocy (okres wegetacyjny ok. 55 dni), jak i spelniajacych wymagania przemyslowe. Niektóre gatunki jeczmienia uprawiane jako trawy ozdobne, np. jeczmien grzywiasty (Hordeum jubatum) z Ameryki Pólnocnej, inne spotykane jako chwasty przydrozne, np. w Polsce jeczmien plonny (Horbeum murinum). Owies: Spadek wykozystania paszowego. gł producenci : rosja kanada usa rodzaj z rodziny traw , ok. 35 gatunków pochodzacych z obszaru sródziemnomorskiego, pólnocnej Afryki i Azji Srodkowej. Kilka gatunków uprawnych, czasem dziczejacych i rosnacych jako chwasty Najwazniejszym gatunkiem jest owies zwyczajny (Avena sativa), uprawiany powszechnie na obszarach o klimacie umiarkowanym i chlodnym, jego uprawy siegaja wysoko w góry, ziarno uzywane na pasze i do wyrobu kasz, platków, itp. Owies gluchy (Avena fatua), czyli owiesek, uprawiany czasem jako srolina pastewnajest przede wszystkim chwastem polnym. Owies szorstki (Avena strigosa), czyli owsik, byl dawniej uprawiany w Polsce, obecnie wystepuje tylko jako chwast. Żyto - gł producent polsa rosja niemcy cele paszowe dla zwierząt Zyto zwyczajne (Secale cereale), gatunek z rodziny traw , jedno ze zbóz stref umiarkowanych, na wieksza skale uprawiane w Polsce, Rosji i krajach nadbaltyckich. Pochodzi z Bliskiego Wschodu lub z Azji Srodkowej, gdzie do dzis wystepuja dzikie gatunki zyta zwyczajnego. Zaczeto je uprawiac ok. 4 tys. lat temu. Jest malo wymagajace klimatycznie i glebowo. Ziarna uzywa sie na make, pasze, do produkcji alkoholu. Skrzyzowane z pszenica dalo zpszenyto Proso i sorgo - Sahel , na Pd od Sahary Proso (Panicum), rodzaj z rodziny traw obejmujacy ok. 550 gatunków wystepujacych glównie na obszarach cieplych. Wiele gatunków uprawnych szeroko rozprzestrzenionych lub uprawianych lokalnie. Proso zwyczajne (Panicum miliaceum) z Indii i srodkowej Azji jest powszechnie uprawiane od bardzo dawna, w Polsce znane od czasów prehistorycznych, uzytkowane na kasze (kasza jaglana), make, do wyrobu piwa oraz na pasze, obecnie uprawy stopniowo zanikaja na korzysc innych ózzb <0061c2.html>. W obszarach tropikalnych uprawia sie proso olbrzymie (Panicum maximum) z Afryki , uzytkowane przede wszystkim jako pasza. Nazwa prosa obejmuje sie zwyczajowo takze trawy nalezace do innych rodzajów, np.: Pennisetum, Digitaria. Sorgo - zaczyna być szeroko uprawniane w usa i kwr Sorgo (Sorghum), rodzaj z rodziny traw liczacy ok. 25 gatunków wystepujacych na obszarach tropikalnych. Kilka gatunków waznych srolin uprawnych, zzboowych , dostarczajacych nasion jadalnych, pastewnych i przemyslowych, swiatowa produkcja wynosi 60,6 mln t ( Rośliny korzenne : Ziemniaki europa śr. zach. wsch. chiny gł producenci Niemcy polska rosja gł eksporterzy holandia polska hiszpania maroko cele : pasza przemysł (maka) zywieniowe. Buraki cukrowe - 35% cukru produkowanego na świecie gł. europa : ukraina pd rosja francja polska niemcy pn włochy turcja usa chiny. wymagają dość duzej kultury rolnej. Trzcina cukrowa - klimat sub i tropikalny. Wyspy karaibskie chiny indie filipiny hawaje brazylia ameryka gł producenci : indie brazylia gł eksporterzy : kuba tajlandia francja australia. Rośliny oleiste Soja - ciepłoletna. olej napędowy i benzyna - brazylia gł producenci - chiny brazylia usa chiny rzepak - oleje jadalne techniczne pasza gł prod. europa śr. niemcy francja wlk. brytania polska chiny indie kanada Słonecznik - olej, pasza argentyna rosja francja ukraina rumunia węgry usa turcja chiny Orzeszki ziemne: olej jadalny, spozycie klimat subtropikalny na pd od sahary indie niz chinska brazylia pd usa Drzewo oliwne - basen m śródziemnego - kraje otaczające oliwki drewno olej oliwa z oliwek kalifornia afruka arch. malajski kongo gwinea 2) Używki Kawa - z abisyni - kl. ciepły wilgotny ameryka pd -brazylia kolumbia meksyk indonezja mokka z jemenu Kakao - Brazylia indonezja ghana wybrz kości słoniowej kl. ciepły wilgotny Herbata - gł producenci pd-wsch azji, indie, chiny, srilanka, kenia, gruzja tytoń- pochodzi zchin, azji pd-wsch, ameryka śr. gł produceńci : chiny usa indie brazylia Rośliny włókniste bawełna : usa chiny indie brazylia azja egipt wymaga nawadniania wszechstronnie wykorzystywana (nasiona -olej; słoma - paier) Len - rosja, białoruś, litwa polska francja chiny konopie - indie, rosja liny sznury ubrania Juta - delta gangesu, indie, bangladesz Sadownictwo Pomarańcze i mandarynki - basen m. Śródziemnego zat meksykanska hiszpania brazylia zat.gwinejska winorośl - azja mniejsza m śródziemne indie chiny owoce, wina (hiszpania francja,włochy) kalifornia (wina argentyna chile nowa zelandia afryka pd Banany - strefa sub i tropikalna ekwador brazylia indie Jabłka - europa usa chiny polska Warzywnictwo - kolo wielkich aglomeracji miejskich. polska gł eksporter papryki. Hodowla zwierząt: hodowla zwierząt dostarcza: mięsa mleka skór wełny futer pierza i wiele innych rzeczy.Zwierzęta stanowią także źródło siły pociągowej. Bydło - ma największe znaczenie spośród wszystkich zwierząt hodowlanych. Hoduje je się zwykle w krajach europejskich i zasiedlonych przez ludność pochodzenia europejskiego. Największe pogłowie bydła mają kraje o dużej powierzchni: Indie brazylia chiny argrntyna USA rosja. Belgia i holandia są liczącymi się na świecie producentami mleka i przetworów. Głownymi producentami mleka są równiez USA Rosja brazylia argentyna chiny. głównymi eksporterami są USA i kraje ameryki pd. Owce - Największe pogłowie owiec : australia chiny nowa zelandia mongolia. Największym producentem wełny jest australia. Kozy - Największe pogłowie : Indie chiny pakistan iran nigeria etiopia. Trzoda chlewna - najbardziej dochodowa z chodowli. Największe pogłowie : chiny Usa brazylia rosja niemcy polska Drób - gł producenci : Usa chiny brazylia rosja japonia zwierzęta pociągowe - najbardzie j popularny jest koń. Szczególnie duze pogłowie koni jest w krajach ameryki łacińskiej i USa. wysoką pozycje zajmuje polska. W rejonach górskich i deficytu wody osły i muły. Na obszarach azji i afryki wielbłądy. Klimat wilgotny i gorący to bawół indie chiny pakistan). w krajach andyjskich lamy. himalaje i wyż tybetanska to Jak. Strefa polarna Euroazji renifery. rybołustwo - 200 milowy odcinek wód gdzie mogą odbywać sie połowy. Polskie ryboustwo znajduje sie obecnie w ciężkiej sytuacji. jedna z galezi gospodarki narodowej obejmujaca polów z mórz, oceanów, rzek i jezior ryb oraz innych zwierzat morskich, takich jak: homary, langusty, krewetki, ostrygi, do celów konsumpcyjnych i przetwórczych. Obecnie rybolówstwo dzieli sie na rybactwo sródladowe i rybactwo morskie. Zasady korzystania z zasobów morza reguluje Miedzynarodowe Prawo Morza. Swiatowymi potegami w polowach morskich sa (1992): Chiny (15,3% ogólnych polowów), Japonia (8,6%), Peru (7%), Chile (6,6%), Rosja (5,7%) i USA (5,7%). Najwiecej odlawia sie ryb: sledziowatych (20,8%), dorszowatych (10,7%), makreli (3,4%), natomiast polów skorupiaków i mieczaków stanowi 13,7%. Rybolówstwo jest czesto glównym zródlem utrzymania ludnosci mniejszych panstw i ludów zamieszkujacych wybrzeza mórz i oceanów (np. w Oceanii, Afryce). Z rybolówstwa wydziela sie wielorybnictwo jako odrebna galaz Wyżywienie : Obecna produkcja powinna zaspokoić zapotrzebowanie na żywność ale są bariery: - dystrybucja -stosunki społeczne, naturalne Głoduje ok 800-8500 mln ludzi: strefa między zwrotnikowa - etiopia, somalia, sudan, bangladeszindie Klasyfikacja FAO : -normalne funkcjonowanie organizmu 2300-2700 kcal - dla ludzi pracujących fizycznie - 3000 - 4000 kcal - dla ludzi pracujących umysłowo - 2000 kcal 1) wyżywienie nazbyt obfite - powyżej 2700 (kwr k. naftowe) 2) wyżywienie skromne ale wystarcające - 2300 - 2700 kcal (biedniejsze kwr i bogatsze ksr) 3) wyżywienie głodowe - pnizej 2300 kcal ( biedne ksr) eksporterzy zywności : usa australia brazylia europa zach kolumbia ghana srilanka importerzy : rosja japonia niemcy egipt kraje arabskie. Gospodarka energią : Źródła energi : - odnawialne (geotermiczne, wiatr energia słoneczna pływy morskie energia nuklearana) - nieodnawialne (gaz ziemny, ropa naftowa, węgiel) Jeszcze w latach 60 XX w. węgiel był głównym dostarczycielem energii. W póżniejszym okresie zaczeła dominowac ropa i gaz ziemny.energia była dosyc tania az do kryzysu energetycznego (szok naftowy)Kraje naftowe ograniczyły wydobycie ropy. Z 5$ za baryłke zrobiło się 35$. Po roku 80,85 obnizono ceny za baryłke 1998 - 9/10$ 2000 - 30$ - kartele połączyły się Struktura zuzycia energi 1966 1996 Paliwa stałe 39,1% 28,8% Ropa naftowa 42,3% 36,7% Gaz ziemny 16,5% 24,4% Energia wodna 2,1% 10,1% atomowa ,geotermiczna Energia atomowa: Francja 73% belgia 60% niemcy 29% japonia 25 % szwecja 52% usa 20% rosja 14% Proces uprzemysłowienia : Proces ten zaczą się od II poł. XIX - rewolucja przemysłowa w angli (zastąpienie węgla drzewnego kamiennym, wynalezienie maszyny parowej). Przemesł głównie zlokalizowany w okolicach wydobycia węgla kamiennego lub rud żelaza. Ośrodki przemysłowe ściągały do siebie ludność, siłę roboczą zajmującą sie rzemieślnictwem i rolnictwem (początek urbanizacji) Coraz większe uzależnienie przemysłu od zaplecza naukowego i mechaniczno - technicznego. Zaczyły sie tworzyc nowe miasta. Spowodowane było to znalezieniem rynku zbytu. Pod koniec XIX w. zaczyna wchodzić ropa naftowa, elektryczność chemia rozbicie atomu odkrycie chipu. Najbardziej kapitalochłonnną gałęzią jest High technology :przemysł lotniczy, kosmiczny, biotechnologiczny itp.. Aby rozwijał się przemysł potrzeba jest duzych nakładów pięniężnych w zwiąsku z tym przmysł słabo się rozwiną w KSR. gdyz są to państwa biedne. Czynniki lokalizacji przemysłu : 1) naturalne - baza surowcowa, występowanie zasobów rudy zelaza, ropy naftowej gazu ziemnego zasoby wodne) 2) poza naturalne - zasoby i jakość siły roboczej, wielkość popytu i jego koncentracja (wlk. zespoły miejskie), dostępność terenów budowlanych i ich cena, Infrastruktura techniczna, istnienie zaplecza naukowo-badawczego. Usługi : materialne - transport, łączność handel usługi komunalne, gastronomia. niematerialne - oświata, służba zdrowia, turystyka, administracja, ubezpieczenia Komunikacja, przenoszenie i przewozenie ladunków oraz osób (transport), a takze przekazywanie informacji z miejsca na miejsce (lacznosc). Transport, jeden z dzialów gospodarki narodowej polegajacy na przemieszczaniu osób, rzeczy i energii. Angazuje srednio ok. 5% ogólu zatrudnionych w danym kraju, wspóltworzac podobnej wielkosci dochód narodowy. Efektem dzialalnosci transportu sa uslugi: przewozowe (podstawowe) oraz przeladunek, skladowanie, spedycja, posrednictwo, doradztwo itp. (pomocnicze). Nowe sektory uslug transportowych tworza: uslugi lotnicze w transporcie towarowym, uslugi kurierskie, uslugi logistyczne. Podstawowa miara pracy w transporcie sa tonokilometry (tkm) i pasazerokilometry (pkm) oraz liczba ton i pasazerów (obok mierników finansowych). Lacznosc, dzial komunikacji, dotyczacy przekazu informacji i niewielkich przesylek towarowych. Podstawowymi elementami systemu lacznosci sa: poczta (przesylanie listów, paczek, lacznosc telefoniczna, telefaksowa, telegraficzna) i radio (przekazniki krótkofalowe). Coraz popularniejsze staja sie sieci komputerowe (np. Internet), pozwalajace na szybki, bezposredni kontakt z dowolnym uzytkownikiem sieci lub np. baza danych na calym swiecie. Srodowisko, ogól elementów przyrodniczych ozywionych (swiat ezwierzcy i srolinny ) i nieozywionych (w szczególnosci powierzchnia Ziemi> lacznie z woda, gleba, kopalinami i powietrzem), a takze krajobraz naturalny badz tez uzytkowany i zmieniany przez czlowieka. W wezszym znaczeniu zespól óczynnikw abiotycznych i biotycznych >, w którym zyje dany organizm (nisza ekologiczna , siedlisko ). Wzajemnosc oddzialywania na siebie srodowiska i zywego organizmu stwarza tzw. warunki srodowiskowe. Dane srodowisko (np. wodne, ladowe) moze wplywac hamujaco lub stymulujaco na rozwój okreslonych ógatunkw Srodowisko geograficzne, srodowisko przyrodnicze, rozpatrywane ze wzgledu na jego wplyw na zycie i dzialalnosc czlowieka. Srodowisko przyrodnicze, epigeosfera, ogólny termin oznaczajacy trójwymiarowa powloke kuli ziemskiej, stanowiaca miejsce przenikania sie litosfery , atmosfery , hydrosfery i biosfery . Srodowisko przyrodnicze jest miejscem zachodzenia wszystkich procesów geograficznych. Sklada sie z komponentów: budowy geologicznej (geologia , zrzeby , klimatu, stosunków wodnych (hydrologia, gleb , sszaty rolinnej i swiata zwierzecego (fauna ). Wedlug róznych pogladów miazszosc srodowiskoa przyrodniczego wznosi sie od kilkudziesieciu metrów (grubosc gleby + warstwa roslin) do ok. 30 km (górna warstwa litosfery, gleba, warstwa roslin i troposfera ). Srodowisko przyrodnicze cechuje sie silnym zróznicowaniem, bedacym efektem wystepowania odmiennych cech komponentów w róznych miejscach kuli ziemskiej. Stad potocznie wyróznia sie srodowiska przyrodnicze: lesne, polarne, pustynne, górskie, a takze rolnicze, miejskie, itp. Srodowisko przyrodnicze jest miejscem zycia i gospodarowania czlowieka. Stanowi zlozony efekt oddzialywania róznorodnych sil przyrody, podlega stale ewolucyjnym zmianom. Na skutek bledów w gospodarowaniu i rabunkowej eksploatacji zasobów przyrody srodowisko przyrodnicze jest wspólczesnie w wielu miejscach zdegradowane lub silnie zagrozone degradacja. Niekiedy zaweza sie pojecie srodowiska przyrodniczego do jego czesci naturalnej, rozpatrujac ja z wylaczeniem oddzialywania czlowieka. Srodowisko przyrodnicze jest podstawowym przedmiotem badan geografii zarówno fizycznej, jak i spoleczno-ekonomicznej. Ochrona srodowiska, dzialania lub zaniechanie zmierzajace do ochrony elementów przyrodniczych: wód, powietrza i gleby, a takze krajobrazu, znajdujacych sie zarówno w stanie naturalnym, jak i zmienionym przez czlowieka, celem zachowania lub przywrócenia równowagi przyrodniczej niezbednej dla egzystencji czlowieka. Ochrona srodowiska powinna uwzgledniac takze wytwory pracy i kultury ludzkiej, np. ochrone zabytków przed wplywami zanieczyszczen powietrza atmosferycznego. Zagadnienie ochrony srodowiska w skali swiatowej zostalo postawione po raz pierwszy w raporcie sekretarza generalnego ONZ U. Thanta Czlowiek i jego srodowisko z 26 V 1969. Raport zainicjowal miedzynarodowe konferencje poswiecone temu zagadnieniu. Pierwsza odbyla sie w czerwcu 1972 w Sztokholmie, jej nastepstwem bylo powolanie agendy ONZ pod nazwa Program Narodów Zjednoczonych do spraw ochrony srodowiska (United Nations Environment Programme - UNEP), której celem jest m.in. opracowanie wszechswiatowego prawa ochrony srodowiska. Inne inicjatywy to: Akt Koncowy Konferencji Bezpieczenstwa i Wspólpracy w Europie (Helsinki 1975), Konferencja Genewska (1979, 1984), Konferencja Monachijska (1984). Ich rezultatem bylo utworzenie tzw. klubu trzydziestu, grupy panstw deklarujacych zmniejszenie w swoich granicach emisji dwutlenku siarki do 1993-1995 o 30%. Rio de Janeiro, lipiec 1992 - plan dzialania do przelomu XX i XXI w., tzw. Agenda 21, okreslajacy sposoby powstrzymania degradacji srodowiska i zrównowazonego rozwoju. Od czasu konferencji w Sztokholmie 5 czerwca obchodzony jest jako Miedzynarodowy Dzien Ochrony Srodowiska. W Polsce na rzecz ochrony srodowiska dzialaja: Panstwowa Inspekcja Ochrony Srodowiska jako wyspecjalizowana agenda Ministerstwa Ochrony Srodowiska, Zasobów Naturalnych i Lesnictwa oraz Panstwowa Rada Ochrony Srodowiska jako organ doradczy i opiniodawczy. Ekosystem, biogeocenoza, system ekologiczny, wycinek biosfery >, obejmujacy wszystkie organizmy zyjace na danym obszarze (biocenoza ) wraz z fizycznym srodowiskiem, które powiazane sa ze soba procesami przeplywu energii i obiegu materii. Podstawowymi czynnikami biotycznymi >, warunkujacymi istnienie wymienionych procesów w ekosystemie sa rosliny zielone - producenci , zwierzeta - konsumenci > oraz grzyby i bakterie (a takze niektóre zwierzeta) - destruenci . Grupy te tworza strukture troficzna, tzn. kolejnosc organizmów zjadajacych i zjadanych, w postaci lnacucha pokarmowego . Grupa (poziom) producentów buduje ze zwiazków nieorganicznych droga fotosyntezy organiczne substancje pokarmowe, tzn. materie pierwotna, która zjadana przez konsumentów zostaje przeksztalcona w materie wtórna. Konsumenci dziela sie na trzy grupy: konsumentów pierwszego rzedu (konsumentów pierwotnych lub fitofagów, tzn. roslinozerców), konsumentów drugiego rzedu (konsumentów wtórnych, zoofagów, tzn. drapiezców) i konsumentów trzeciego rzedu (nie zjadanych przez innych drapiezców). Destruenci sa "waskim gardlem" ekosystemu - przeksztalcaja substancje nieorganiczna w organiczna (sole mineralne, mineralizacja), co prowadzi do zamkniecia obiegu materii. Uszkodzenie tego poziomu troficznego (np. wskutek antropopresji ) prowadzi do zalegania nie rozlozonej materii organicznej i unieruchomienia pierwiastków mineralnych, co prowadzi do "glodu" roslin. Ekorozwój, rozwój nie zagrazajacy srodowisku naturalnemu, harmonijne wlaczanie czlowieka w swiat przyrody; proekologiczne dzialania i próba stworzenia ladu ekologicznego. W 1973 ONZ powolala wyspecjalizowana organizacje Program Srodowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP), która zajela sie upowszechnianiem nowoczesnych technologii ochrony srodowiska, inicjowaniem regionalnych konferencji i organizowaniem miedzynarodowego systemu informacji. NATO, North Atlantic Treaty Organization, Organizacja Paktu Pólnocnoatlantyckiego, Pakt Pólnocnoatlantycki, sojusz polityczno-wojskowy panstw Europy Zachodniej, USA i Kanady powolany do istnienia w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 na podstawie uchwalonej przez Senat USA w czerwcu 1948 tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywala do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrozeniu. Uklad podpisalo 12 panstw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Wlochy, a takze Kanada i USA. 18 lutego 1952 do Paktu przystapily Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjeto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanie. W lipcu 1966 Francja opuscila wojskowe struktury Paktu, pozostajac jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofala sie ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powrócila jednak do nich w 1980. Konsekwencja podpisania Paktu bylo zerwanie przez USA z polityka izolacjonizmu . Zgodnie z 51 artykulem Karty Narodów Zjednoczonych, na który powoluja sie sygnatariusze, uklad ma charakter obronny. Tresc jego przewiduje wzajemna pomoc wojskowa na wypadek ataku na jednego z uczestników porozumienia, traktujac ja jako wspólna obrone. Uznano takze, ze wspólna obrona bedzie obowiazywala równiez wtedy, gdy taki atak nastapi na obszarze na pólnoc od zwrotnika Raka. Siedziba wladz NATO byly kolejno Londyn (do 1952) i Paryz (do 1966), obecnie Bruksela. Najwyzszym i jedynym organem statutowym jest Rada Atlantycka, która ustanawia inne organy i ustala ich kompetencje. Zbiera sie kilka razy w roku na szczeblu ministerialnym, ale praktycznie obraduje stale w osobach stalych przedstawicieli w randze ambasadorów. Pracami Rady kieruje sekretarz generalny. Do najwazniejszych zadan Rady zalicza sie: konsultacje polityczne pomiedzy czlonkami, wyznaczanie dyrektyw dla wladz wojskowych, obrone cywilna, ustalanie wysilku zbrojeniowego panstw czlonkowskich. Najwyzszym organem wojskowym jest Komitet Wojskowy, w sklad którego wchodza szefowie sztabów wszystkich panstw czlonkowskich oprócz Islandii. Uchwaly organów kolegialnych wymagaja jednomyslnosci. Obszar strategiczny dzieli sie na trzy dowództwa: Europy - SACEUR, z siedziba w Brukseli, Oceanu Atlantyckiego - SACLANT, z siedziba w Norfolk (USA) i kanalu La Manche - CHANCOM, z siedziba w Portsmouth (Wielka Brytania), oraz jedna strategiczna Grupe Regionalna Kanada-USA. Poczatkowo NATO funkcjonowalo zgodnie z doktryna masowego odwetu, a od 1961 elastycznego reagowania. Po rozpadzie bloku sowieckiego, Pakt szuka nowej doktryny. W 1997 Pakt zaprosil Czechy, Polske i Wegry do negocjacji majacych na celu przyjecie ich w poczet czlonków NATO. Panstwa te zostaly czlonkami NATO 12 marca 1999. 5 listopada 1998 ministrowie obrony Polski , Niemiec i Danii: Janusz Onyszkiewicz, Volker Rühe i Homa Haekkerup, podpisali konwencje o utworzeniu Miedzynarodowego Korpusu Pólnocno-Wschodniego NATO, z kwatera glówna w Szczecinie. Korpus rozpoczal dzialalnosc po przyjeciu Polski do NATO, w jego sklad wchodza: polska 12 Szczecinska Dywizja Zmechanizowana, niemiecka 14 Dywizja Grenadierów Pancernych i dunska Dywizja Zmechanizowana. Pierwsza samodzielna akcja zbrojna NATO byla interwencja w Kosowie (24 marzec 1999 - 10 czerwiec 1999). 4 sierpnia 1999 Rada Pólnocnoatlantycka zatwierdzila kandydature G. Robertsona na stanowisko sekretarza generalnego NATO. Robertson zastapi eJ. Solan <00d642.html>. Unia Europejska, European Union, UE, zwiazek 15 panstw europejskich, utworzony na mocy traktatu z Maastricht przez panstwa-czlonków Wspólnot Europejskich (óEuropejskiej Wsplnoty Gospodarczej, óeEuropejskiej Wsplnoty Wgla i Stali , óEuropejskiej Wsplnoty Energii Atomowej ), czyli Belgie, Danie, Francje, Grecje, Hiszpanie, Holandie, Irlandie, Luksemburg, Niemcy, Portugalie, Wlochy i Wielka Brytanie (1 stycznia 1995 czlonkami UE zostaly: Austria, Finlandia i Szwecja). Celem UE jest stworzenie unii gospodarczej, monetarnej i politycznej oraz wprowadzenie wspólnego obywatelstwa (nie zastepujacego obywatelstwa panstw-czlonków). Najwazniejszymi organami UE sa: Rada Europejska, Rada UE (dawniej Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej Komisja Wspólnot), Parlament Europejski, Trybunal Sprawiedliwosci, Trybunal Rewidentów i Ksiegowych. 30 III 1998 w Brukseli zapoczatkowano oficjalnie proces poszerzania Unii Europejskiej o 11 panstw stowarzyszonych z Europy Srodkowej, Wschodniej i Poludniowej. Polska nalezy do czolówki krajów objetych ta procedura, która przewiduje m.in. przeglad systemu prawnego pod katem jego zgodnosci z prawodawstwem Unii. Planuje sie, ze w latach 2001-2003 nastapi ratyfikacja przystapienia Polski do zjednoczonej Europy. 30 VI 1998 szefowie 15 krajów Unii Europejskiej zainaugurowali dzialalnosc Europejskiego Banku Centralnego, który od 1 stycznia 1999 zarzadza europejska waluta - euro. Dyrektorem banku zostal W. Duinsberg. Organizacja Narodów Zjednoczonych, United Nations, Organisation des Nations Unies, ONZ, organizacja powstala po sII wojnie wiatowej 24 X 1945, w dniu wejscia w zycie óKarty Narodw Zjednoczonych bedacej statutem tej organizacji. Jest druga po óLidze Narodw powszechna organizacja miedzynarodowa. W czasie trwania II wojny swiatowej doszlo do kolejnych spotkan Wielkiej Trójki (USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazujac na Karcie Atlantyckiej z 14 VIII 1941, ze istnieje potrzeba powolania powszechnej organizacji w celu pokojowego rozwiazywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostaly w Deklaracji Narodów Zjednoczonych podpisanej 1 I 1942 przez 26 panstw. Karta Narodów Zjednoczonych Kolejne etapy tworzenia organizacji to konferencje: moskiewska, nteheraska , w Dumbarton Oaks, w lJacie oraz zalozycielska w San Francisco. Konferencja w San Francisco, bedaca ostatnim etapem tworzenia ONZ, rozpoczela sie 25 IV 1945 i zakonczyla po dwóch miesiacach obrad podpisaniem 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych. Bralo w niej udzial 50 delegacji panstw bedacych jej zalozycielami, 51 panstwem-zalozycielem byla Polska, która nie wziela udzialu w konferencji (podpisala Karte Narodów Zjednoczonych 15 X 1945, a dokumenty ratyfikacyjne zlozyla po 11 dniach). Cele dzialalnosci Glówne cele dzialalnosci ONZ dotycza utrzymania pokoju i bezpieczenstwa miedzynarodowego, obrony praw czlowieka, poszanowania zobowiazan miedzynarodowych, pomocy krajom rozwijajacym sie. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowila szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje: 1) Zgromadzenie Ogólne, bedace swego rodzaju parlamentem, w którym kazde panstwo czlonkowskie ma jeden glos. Decyzje zapadaja zwykla wiekszoscia glosów, w sprawach waznych wiekszoscia 2/3 glosów (wybór nowych czlonków, deklaracje pokojowe, budzet, w sprawach Rady Bezpieczenstwa czy polecenia uzycia sil zbrojnych). Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne moga byc zwolywane przez Rade Bezpieczenstwa lub na wniosek wiekszosci czlonków ONZ. Sesja wyjatkowa zwolywana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrozenia pokoju swiatowego. 2) Rada Bezpieczenstwa, która tworzy pieciu czlonków stalych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentujaca Wspólnote Niepodleglych Panstw) oraz dziesieciu czlonków niestalych wybieranych na kadencje dwuletnia (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Lacinskiej, 3 z Europy). W 1995 czlonkiem zostala wybrana Polska. Czlonkowie stali dysponuja prawem weta, które zawiesza kazde postepowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadaja zwykla wiekszoscia, a w sprawach merytorycznych wiekszoscia 9 glosów. Do najwazniejszych kompetencji Rady Bezpieczenstwa naleza: wylaczne prawo nakladania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do uzycia sil zbrojnych w celu przeciwdzialania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te sa przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczenstwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczenstwa zbiorowego i utrzymania swiatowego status quo. 3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencje piecioletnia przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczenstwa. Funkcje te pelnili kolejno: T.H. Lie (1946-1952), öD. Hammarskjld (1953-1961), U Thant > (1961-1971), K. Waldheim (1972-1981), ééJ. Prez de Cullar (1982-1991), B. Butrus Ghali > (1992-1996), K. Annan (od 1997). Do kompetencji sekretarza generalnego nalezy zarzadzanie majatkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji 4) Rada Gospodarczo-Spoleczna, w której sklad wchodzi 54 czlonków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 czlonków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i spolecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszosci czy narkotyków. 5) Rada Powiernicza, której rola wygasla wraz z oglaszaniem niepodleglosci terytoriów powierniczych. 6) Miedzynarodowy Trybunal Sprawiedliwosci z siedziba w Hadze, powolany do rozstrzygania sporów miedzynarodowych w skladzie 15 sedziów. ONZ uczestniczyla w rozwiazywaniu wielu konfliktów miedzynarodowych, ale w praktyce nigdy nie brala udzialu w konfliktach z udzialem mocarstw-stalych czlonków Rady Bezpieczenstwa. Z biegiem czasu przerodzila sie w miejsce prestizowej rywalizacji pomiedzy supermocarstwami USA i ZSRR Aktualnie ONZ ma ogromne zadluzenie, a panstwa czlonkowskie nie placa skladek, zwlaszcza USA, które zadaja gruntownej reformy tej organizacji. Jedna z przyczyn kryzysu jest rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej czy akcja w Somalii , w niczym nie zmienily sytuacji. Wypadki w bylej Jugoslawii (lnJugosowiaska wojna domowa ) wyraznie wskazuja na niedowlad wielu organów i agend ONZ. Wiele wyspecjalizowanych organizacji miedzynarodowych zostalo powiazanych z ONZ. Sa to: - Miedzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), - Organizacja Wyzywienia i Rolnictwa (FAO), - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oswiaty, Nauki i Kultury (UNESCO), - Swiatowa Organizacja Zdrowia (WHO), - Miedzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), - Miedzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD), - Miedzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC), - Miedzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA), - Organizacja Miedzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO), - Powszechny Zwiazek Pocztowy (UPU), - Miedzynarodowy Zwiazek Telekomunikacyjny (ITU), - Swiatowa Organizacja Meteorologiczna (WMO), - Miedzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO), - Swiatowa Organizacja Wlasnosci Intelektualnej (WIPO), - Miedzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA), - Swiatowa Organizacja Turystyki (WTO), - status zblizony do wyzej wymienionych posiada takze Uklad Ogólny w sprawie Cel i Handlu (GATT). Mozna do nich zaliczyc takze organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.: - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF), - Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP), - Urzad Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodzców (UNHCR), - Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Srodowiska (UNEP) i in. Przystapienie do organizacji wyspecjalizowanej panstwa bedacego czlonkiem ONZ nastepuje w drodze jednostronnego aktu w formie oswiadczenia o akceptacji postanowien jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana ma obowiazek skladania corocznych sprawozdan ze swej dzialalnosci Radzie Gospodarczo-Spolecznej. W wypadku Miedzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to skladane jest równiez Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ. Kazda organizacja wykonuje tez wszystkie polecenia Rady Bezpieczenstwa. Organizacje miedzynarodowe pozarzadowe posiadaja status konsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Spolecznej ONZ w kategoriach od I do III. Kategorie te oznaczaja zakres czestotliwosci kontaktów. Do I kategorii naleza m.in.: Swiatowa Federacja Zwiazków Zawodowych, Miedzynarodowa Izba Handlowa, Liga Czerwonego Krzyza, do kategorii II m.in.: INTERPOL, Miedzynarodowa Organizacja Prawnicza, Miedzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, a do kategorii III np. Miedzynarodowa Organizacja Samochodowa czy Miedzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli. Kazda z nich ma jednakowe prawa, niezaleznie od statusu konsultacyjnego United Nations International Children's Emergency Fund, UNICEF, Miedzynarodowy Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom, od 1953 United Nations Children's Fund - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (skrót UNICEF zostal zachowany), organizacja powolana w 1946 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w celu niesienia pomocy dzieciom na calym swiecie, a zwlaszcza w krajach rozwijajacych sie lub dotknietych kleskami zywiolowymi. Siedziba sekretariatu UNICEF znajduje sie w Nowym Jorku, jej pracami kieruje dyrektor wykonawczy. Dzialalnosc UNICEF polega na: dostarczaniu zywnosci, odziezy i srodków medycznych, upowszechnianiu wiedzy o racjonalnym zywieniu dzieci, wspieraniu produkcji niektórych pokarmów (np. mleka w proszku), zwalczaniu chorób dzieciecych, rozwijaniu wspólpracy z innymi wyspecjalizowanymi organizacjami ONZ (np. z UNESCO ,FAO , WHO). W krajach czlonkowskich (równiez w Polsce) dzialaja 34 komitety narodowe UNICEF. Polski Komitet UNICEF miesci sie w Warszawie. W 1965 UNICEF otrzymal pokojowa eNagrod Nobla . FAO, Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyzywienia i Rolnictwa, Food and Agriculture Organization of the United Nations, organizacja powstala w 1945, pelniaca funkcje koordynacyjne, z siedziba w Rzymie. FAO popiera miedzynarodowa dzialalnosc zmierzajaca m.in. do: polepszenia wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa lesnictwa, lórybowstwa oraz zachowania zasobów naturalnych, podnoszenia konsumpcji, poprawy warunków zycia na wsi. Do zadan FAO nalezy: doskonalenie produkcji, wymiany i rozprowadzania produktów rolniczych, lesnictwa i rybolówstwa, stabilizacja cen na surowce rolnicze przez system subsydiów, udzielanie pomocy technicznej krajom o niskiej kulturze rolnej. Glówne organy to: Konferencja (zbierajaca sie co 2 lata), Rada, Sekretariat. Przy rzadach panstw czlonkowskich dzialaja krajowe komitety tej organizacji, a takze dziewiec biur regionalnych. Od 1960 rozwija tzw. kampanie walki z glodem, zmierzajaca do zwiekszenia produkcji zywnosci przez stosowanie nowoczesnych metod w rolnictwie. Od 1961 prowadzi wspólnie z ONZ akcje pod nazwa Swiatowy Program Zywnosciowy, której celem jest udzielanie pomocy zywnosciowej krajom rozwijajacym sie i dotknietym kleskami zywiolowymi. Polska jest czlonkiem FAO od 1945 (z przerwa 1950-1957). UNESCO, organizacja do spraw Oswiaty, Nauki i Kultury, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, organizacja, zalozona w Londynie w 1945 przez 44 panstwa (takze Polske). Dziala na podstawie Konstytucji, która weszla w zycie w 1946. Za glówne cele stawia sobie UNESCO utrzymanie pokoju i bezpieczenstwa poprzez oddzialywanie na sfere wychowania, nauki i kultury poszczególnych czlonków, wymiane kulturalna i wzajemne poznanie róznych kultur. Organy: Konferencja Ogólna (zbierajaca sie co 2 lata), Rada Wykonawcza, Sekretariat z dyrektorem generalnym na czele. Konferencja decyduje o budzecie i sprawach organizacyjnych, Rada sprawuje funkcje kontrolne. Siedziba jest zPary <002d3a.html>. We wszystkich krajach czlonkowskich dzialaja komitety krajowe, które staraja sie wprowadzac program UNESCO. Do spektakularnych akcji zliczyc nalezy ratowanie zabytków Wenecji czy Florencji .
|
||
|
|
|