TOKSYKOLOGIA
W1 25.02.2006
Przyczyny zgonów:
Choroby układu krążenia
Nowotwory
Urazy
Zatrucia: przypadkowe, samobójcze, zawodowe
Toksykologia- nauka o truciznach; nazwa pochodzi od gr. toksikon - trucizna.
Trucizna to każda substancja stała, płynna lub gazowa, która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcja życiowe.
W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
Definicja trucizny wg Paracelsusa: sola dosis facit venerum - wszystko trucizną jest i nic nią nie jest. O tym decyduje dawka.
Toksykologię teoretycznie dzieli się na:
ogólną- zajmująca się definiowaniem podstawowych pojęć takich jak; trucizna, zatrucia itd.
szczegółową- bada i opisuje trucizny
doświadczalną - opracowuje modele badawcze, zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie.
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
toksykologia sądowo-lekarska- czyli ekspertyza i opiniowanie.
O przeżyciu decydują:
dawka wchłonięta: czyli ile trucizny przedostało się do organizmu; oznacza się jej stężenie w płynach ustrojowych albo w narządach.
szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny- ma bardzo duże znaczenie w leczeniu ostrych zatruć
droga wprowadzenia trucizny do organizmu
oddechowa- bezpośrednie wchłanianie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia parami i gazami
pokarmowa - trucizna „pokonuje” na swojej drodze żołądek i wątrobę
poprzez skórę (nieuszkodzony) lub błony śluzowe wchłaniają się trucizny dobrze rozpuszczalne w tłuszczach.
poprzez wstrzyknięcie: domięśniowe, dożylne, dootrzewnowe lub podskórne
rozpuszczalność w wodzie i w tłuszczach
stężenie trucizny
indywidualne cechu ustroju: płeć, waga, stan zdrowia, cechy genetyczne.
Większość trucizn przypadkowo dotyczy małych dzieci 30%, spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami.
Zatrucia dorosłych:
ekspozycja na truciznę w czasie pracy 5%
Tantamen suicidi 65%
leki (nasenne, uspokajające i psychotropowe)
alkohole (etylowy, metylowy, glikole)
gazy (tlenek węgla, cyjanowodory)
śmiertelność ok. 1%
najczęściej wystarczą klasyczne metody terapeutyczne
Dawka ma zasadnicze znaczenie w def. trucizny
Dawka toksyczna- określana w gramach na kilogram masy ciała, jest najmniejszą ilością substancji mogącą wywołać objawy toksyczne.
Dawka śmiertelna- jest to dawka która powoduje jednorazowo śmierć 50% użytych w doświadczeniach zwierząt.
Drugim bardzo ważnym czynnikiem jest stężenie.
Kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek; natomiast stężony jest silną trucizną.
Podział trucizn:
Pod względem toksyczności
Podział ze względu na zmiany w organizmie:
trucizny powodujące wyraźne zmiany:
działające miejscowo- kwasy, ługi, brom, jod- jeśli zetkną się z tkankami organizmu powodują martwicę i denaturację białek
miąższowe- metale, sole metali ciężkich, grzyby- uszkadzają nerki, wątrobę, serce
trucizny mogące nie powodować wyraźnych zmian
lotne- działają przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole, węglowodory
krwi- tlenek węgla, cyjanki, narkotyki, fenole, benzen, leki, pestycydy.
O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
choroby nowotworowe
zmiany genetyczne
uszkodzenie immunologiczne
zaburzenia psychiczne
wady rozwojowe
Ekspozycja (narażenie)- fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikami chemicznymi, fizycznymi lub biologicznymi wyrażany stężeniem lub natężeniem i czasem trwania.
Podczas narażenia (ekspozycji) może nastąpić pobranie substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcie które określa dawka wchłonięta. Obecność w próbkach materiału biologicznego (powietrze wydechowe, płyny ustrojowe, tkanki) może być dowodem narażenia.
Efekt- każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancję chemiczną.
® 2006 AŁ