Biblia-po gr Biblos-papirus lub św księga, hebrajsku ha-sefer- zbiór ksiąg
73 księgi-46 ST i 27 NT. Pierwsze księgi ok. XIIw.p.n.e., ostatnie ok. 100r.n.e
Powtórne przyjście - PARUZJA
Pismo św opisuje historię zbawienia dzieląc czasy na 3 części:
-czasy Izraela (narody wybranego)
-czasy Jezusa
-czasy Kościoła (czasy Ostateczne-od zesłania ducha św. do końca)

Krytyka biblijna pomaga nam odpowiedzieć na pytanie CZY PISMO ŚW MOŻEMY TRAKTOWAĆ DOSŁOWNIE? Krytyka biblijna pomaga odnaleźć istotę przekazu biblijnego. Jest ściśle związana z obecną wiedzą o powstaniu ksiąg biblijnych

Faryzeusze-konserwatywne,uznające oprócz Bibli tradycję ustną, opozycyjne wobec saduceuszy, potoczne świętoszek, obłudnik
Saduceusze-orientacja konserwatywna pod względem społecznym i filhellenistycznej pod względem kulturowym, w kwestii religijnej-rygorystyczni wyznawcy Tory
Zeloci-partia żydowska będąca rzecznikiem walki wyzwoleńczej przeciw władzy rzymskiej,doprowadzili do powstania 66-70r.n.e zakończonego zburzeniem Jerozolimy,potocznie gorliwi wyznawcy idei religijnych lub politycznych,fanatycy.
Jezus nie opowiedział się za żadnym stronnictwem. W jego otoczeniu byli wszyscy. Wytykał faryzeuszą obłudę, a saduceuszą niewiarę i zgorszenie.

Św. Mateusz-należał do uczniów, z zawodu celnik, był świadkiem wielu wydarzeń, jako prawdziwy Żyd dobrze rozumiał ówczesnych Izraelitów. Wiedział, że czekają na Mesjasza, który poprawi ich życie. Zauważył, ze nawet pobożni Żydzi czytający Pismo Św. nie rozumieją go. Nie rozpoznali Jezusa Syna Bożego-Mesjasza. Głównym tematem Ewangelii jest JEZUS TO ZAPOWIADANY SYN BOŻY. Przypowieści Mt. O ziarnku gorczycy (Królestwo boże zaczyna się od małych spraw, każde dobro pociąga inne), O skarbie i perle(Królestwo Boże jest bardzo cenne), O chwaście(zło rodzi zło, grzech rodzi grzech)

Królestwo Boże dokonuje się w 3 etapach:
-głoszenie nadejścia(Jezus czyni to przez cuda, są one znakiem dobroci Boga)
-działanie Kościoła(jest On przyczółkiem Królestwa, do Królestwa należą dobrzy i źli, tutaj na ziemi nie będzie idealnie)
-po zmartwychwstaniu ( tam Królestwo będzie w pełni idealne)

Św. Marek-spotkał w Rzymie Piotra, z jego relacji poznał życie Jezusa, Ewangelia została skierowana do mieszkających w Rzymie chrześcijan

Św. Łukasz-na pewno nie widział Jezusa, spotkał się z Pawłem, któremu przez jakiś czas towarzyszył. Nie wyklucza się że widział Matyję. Był grekiem wszechstronnie wykształconym, dobrze osadzonym w kulturze, miał pełną świadomość historyczną. Autor Ewangelii i Dziejów Apostolskich. Dzieje Apostolskie. Opisuje czas,ważne miejsca i historyczne znane osoby. Pierwszy tom, a więc Ewangelia dotyczy czas od ur, do śmierci i zmartwychwstania(ok. 6p.n.e.-28n.e.). Dzieje Apostolskie to kontynuacja, od pięćdziesiątnicy i kończą się w 63r.(uwięzienie Pawła). Tematyka Dziejów -gł. życie pierwszego Kościoła, podtematy-co było zad uczniów, jaka atmosfera wśród uczniów, życie św. Pawła. Atmosfera, która cechuje uczniów Jezusa to entuzjazm-przekłada się on na życie-św. i radosne.

Św. Jan-Apostoł, uczestnik wielu wydarzeń z udziałem Jezusa, należał do najbardziej zaufanych,spisuje Ewangelie w podeszłym wieku, stąd bierze się pewien dystans do wydarzeń, dzieło jest bardzo duchowe i przemyślane.Na pewno był młodszy od Jezusa, początkowo był uczniem św.Jana Chrzciciela, Ewangelie synoptyczne przedstawiają go jako młodzieńca wśród innych Apostołów, porywczy i bardzo emocjonalny. Z jego Ewangelii wynika bliski związek z Maryją. Tradycja mówi o tym że Maryja towarzyszyła mu podczas pracy w Efezie. Koniec życia związany z wyspą Patos, tam napisał Apokalipsę. Tematyka Ewangelii wg św. Jana:
-nie skupił się na faktach, ale dostarcza więcej refleksji
-przedstawia Boga jako Ojca
-mówi o wspólnocie Kościoła, o sakramencie chrztu i o Ewangelii
Tematy te znalazły się w innych Ewangelich, wynika że Jan pisze do innych-bardziej dojrzałych chrześcijan.

Św. Paweł- ok. 8-67 r.n.e, apostoł, nawrócony w drodze do Damaszku, z Szawła zmienił imię na Paweł, życie poznajemy z Dziejów Apostolskich i listów. Podróże misyjne:
I 45-49r.-Cypr i tereny dzisiejszej Azji Mniejszej
II 47-51r. -Troada, Filippi, Tesalonika, Berea, Korynt
III 53-58r. -Efez, Kolosy
W 58r. wrócił do Jerozolimy. W 63/64r. uwięziony w Rzymie, zginął w 67r. skazany na śmierć i ścięty w Rzymie(okres prześladowań)

symbolika liczb:
1-zastosowana zawsze do Boga
2-dopełnienie,obfitość,wiarygodność,świadectwo
3-liczba Boga,pełnia
4-liczba ziemska
5-dar,łasjka,może też symbolizować „kilka”
6-niedoskonałość i brak pełni
7-doskonałość i świętość,pełnia łączności Boga i człowieka
8-porzątek,prawo,stosowanie zasad
9-3x3,pełnia boskości i świętości

10-liczba porządkowa
11-nieporządek
12-porządek boży,obejmuje wszystkich
13-liczba szatana
14-liczba dobroci i miłosierdzia
17-zwycięstwo,sukces
18-niewola, symbol szatana
23-śmierć
24-kapłaństwo
40-odnosi się do czasu,bardzo długi czas próby i doświadczenia
50-radość
70-radość,pełnia
77-nieskończoność
666-liczba bestii

Jednostki monetarneod najmniejszej:
kwadrat->as(4kwadraty)->denar(16 asów)->stater(4 denary)->mina(100 denarów)->talent(6000 denarów)
Zasady ekonomii biblijnej:
-robotnicy mieli płacone dniówki,zatrzymanie wypłaty było wielkim grzechem,wołającym o pomste do nieba
-prawo Religi potępia lichwę(pożycznie na wysoki procent)
-zarządcy dóbr(opisywanie w Ewangelii) byli rozliczni na zasadzie prowizji od obrotów i pożyczek

---