Ćwiczenia3

Układ szkieletowy stawowi miejsce:

- przyczepiania mięśni

- ochrania narządy wewnętrzne

- bierze udział w funkcjach ruchowych ryby

Materiałem budulcowym jest tkanka łączna, chrząstka oraz kość

Szkielet ryby kostno szkieletowej składa się:

- ze szkieletu osiowego: jest to elastyczny kręgosłup połączony z czaszką

- ze szkieletów pasów czyli obręczy

- szkieletu płetw

Czaszka

Jest zbudowana z wielu kości, połączona jest nieruchomo z kręgosłupem. Szkielet czaszki składa się:

- mózgoczaszki- okrywającej mózg

- trzewioczaszki- zbudowanej łuków skrzelowych

Zakłada się że jedna para łuków skrzelowych przekształca się w szczęki a druga para łuków skrzelowych tworzy chrząstkę lub kość gnykowo- żuchwową.

Ich zadaniem jest funkcja podtrzymująca szczęki. Szkielet pozostałych łuków skrzelowych jest oparciem dla skrzeli

Kręgosłup zbudowany jest z wielu kręgów dzieli się na dwie części:

-tułowiowa

- ogonowa

Każda składa się z trzonu, łuków i wyrostków kręgowych. Między trzonami kręgów zachowane są resztki struny grzbietowej, w części tułowiowej do kręgów przytwierdzone są żebra ograniczające z góry i boków jamy ciała.

Szkielet płetw parzystych

Wspiera się na pasach barkowym i miednicowym.

Pas barkowy składa się z parzystych kości tzw. kruczych, łopatek i kości skoblowych.

Zrośnięty z mózgoczaszką stanowi oparcie dla płetw piersiowych. Z kolei pas miednicowy nie jest związany z kręgosłupem tworzy dwie zrośnięte kości bezimienne luźno ułożone w mięśniach brzusznych ryby.

Typy szkieletu ogona:

Rozróżniane są 3 typy ogonów:

1. Dificerkalny

2. Homocerkalny

3. Heterocerkalny

Ad1)

Symetryczny, odznacza się tym, że kręgosłup dochodzi do końca ciał a wyrostki kręgów stanowią szkielet podstawowy dla płetwy ogonowej.

Ad2)

Czyli pozornie symetryczny (ma większość ryb) ostatni kręg spłaszczony i wyraźnie odcięty ku gurze, tworzy tzw. urostyl. Pod nim ułożone wachlarzowato spłaszczone wyrostki ostatnich kręgów tzw. hypuralia. Nad prostylem leżą epuralia.

Epuralia i hypuralia tworzą razem podstawę szkieletu płetwy ogonowej. Asymetria w typie homocerkalnym nie przejawia się w zewnętrznej budowie płetwy ogonowej -stąd symetria pozorna.

Ad3)

Końcowy odcinek kręgosłupa jest silnie zagięty ku gurze przechodzi w górny płat płetwy ogonowej nadając jej wyraźną asymetrie przez wydłużenie górnego płata w porównaniu z płetwą dolną. Ten typ występuje u jesiotrokształtnych i spodoustych.

Układ krwionośny.

U ryb występuje obieg zamknięty. Układ krwionośny składa się z:

- serca

- naczyń tętniczych

- naczyń żylnych

- naczyń włosowatych

Serce ryb jest małe stanowi 1% masy ciała tzw. żylne. Składa się z:

- zatoki żylnej

- jednego przedsionka

- jednej komory

Między przedsionkiem a komorą znajdują się zastawki w postaci błonek pozwalających na ruch krwi tylko w jednym kierunku. Od komory odchodzi pień tętniczy rozszerzony u nasady gruszkowato w grubościenną białą opuszkę tętniczą.

Serce mieści się w części głowowej ciała ryby otoczone jest workiem osierdziowym przyrośniętym do mięśni szkieletu. Tylną ścianę osierdzia przebijają żyły doprowadzające krew do zatoki żylnej. Ścianki zatoki żylnej i przedsionka są cienkie, krew przepływająca przez serce jest nie utleniona.

Płynąca przez serce krew jest odtlenowana > tłoczona wypływa z komory > tętnicami do skrzeli gdzie oddaje CO₂ a pobiera O₂. Ze skrzeli tętnicami natleniona krew rozprowadzana jest po całym organizmie. W naczyniach włosowatych zbiera CO₂ a oddaje O­₂ > jako krew odtlenowana wraca systemem żył do zatoki żylnej a następnie do przedsionka serca

Układ nerwowy

Składa się z 5 odcinków:

- tzw. płatów węchowych

- śródmózgowia

- móżdżku

- rdzenia przedłużonego

- rdzenia kręgowego

Z mózgu wychodzi 10 par nerwów czaszkowych a z rdzenia kręgowego nerwy obwodowe, brak wyróżnionych półkul mózgowych i kory mózgowej

Centralny układ nerwowy - składa się z :

-Mózgu

- rdzenia kręgowego

Wszystkie nerwy stanowią obwodowy układ nerwowy

Najlepiej rozwiniętymi odcinkami mózgu są:

- śródmózgowie w którym znajdują się ośrodki nerwowe odpowiedzialne za ruch,

- móżdżek - będący ośrodkiem równowagi

- rdzeń przedłużony - tzw. zamózgowie

U ryb drapieżnych dobrze rozwinięte jest kresomózgowie i płaty węchowe

Do najważniejszych narządów zmysłu związanych z przebywaniem w środowisku wodnym jest linia boczna.

Narządy zmysłów

Oko bez powiek (soczewka zwykle kolista - słaby wzrok); słabo rozwinięte narządy węchu

Komórki receptorowe: termiczne, chemiczne, dotykowe i inne.

Linia naboczna (boczna): narząd odbierania ruchu wody- jest to rozgałęziony system cienkich kanałów tuż pod powierzchnią ciała w skórze, kościach czaszki lub łuskach. Kanały te mają liczne wyjścia na zewnątrz. Wewnątrz kanału leżą ciałka czuciowe zbudowane z kom. nabłonkowych.

Układ pokarmowy

Rozpoczyna się otworem ustnym prowadzącym do jamy gębowej następnie jest gardziel przebita 5 parami szczelin skrzelowych przechodzi w przełyk który rozszerza się w żołądek dalsze odcinki to jelito cienkie, grube i odbyt.

Do przedniej części jelita cienkiego zwanej dwunastnicą uchodzą przewody dwóch gruczołów trawiennych:

- trzustki

- wątroby

U ryb niedrapieżnych może nie być żołądka, trawienie przebiega w jelicie które jest znacznie dłuższe

Układ rozrodczy

Ryby w większości są rozdzielnopłciowe u wielu gatunków zaznacza się dymorfizm płciowy który przejawia się między innymi długością płetw

Znaczna większość ryb to gatunki jajorodne w których zapłodnienie jest zewnętrzne

Nieliczne gatunki są jajożyworodne u nich występuje zapłodnienie wewnętrzne (mieczyki, gupiki) samce ryb żyworodnych mają narząd kopulacyjny powstający w części przekształconej płetwy odbytowej

Układ oddechowy

Stanowią skrzela zamknięte w jamie skrzelowej, która zapewnia ochronę oraz skuteczny przepływ wody.

Skrzela osadzone są na łukach skrzelowych po obu stronach gardzieli.

Od każdego łuku odchodzą 2 rzędy dobrze unaczynionych listków skrzelowych.

Na listkach znajdują się drobne fałdy tzw. blaszki skrzelowe zwiększające powierzchnie oddechową.

Pokrywy skrzelowe działają jak pompa ssąco -tłocząca. Zapewnia jednokierunkowy przepływ wody od jamy gębowej do jamy skrzelowej.

Ryby kostnoszkieletowe oddychają prawie wyłącznie tlenem rozpuszczonym w wodzie. Może występować oddychanie skórne, które ma spory udział u takich gatunków jak węgorz, karp, lin. Te gatunki mogą żyć dość długo bez wody ale pod warunkiem, że ich skóra jest wilgotna u niektórych gatunków występuje oddychanie jelitowe charakterystyczne dla piskorza. W złych warunkach tlenowych piskorz podpływa pod powierzchnie wody i zaczerpuje pyskiem powietrze następnie przez jelito unaczynione w odcinku końcowym następuje wymiana gazowa.

W skrzelach wymiana CO₂ na O₂ między krwią i wodą następuje na zasadzie różnicy ciśnień tych gazów we krwi żylnej skrzeli i wodzie.

U ryb kostnoszkieletowych w jamie ciała pod kręgosłupem znajduje się cienkościenny pęcherz pławny wypełniony jest mieszanką gazów O₂ z CO₂ i N. Pełni on funkcje narządu hydrostatycznego jego główną rolą jest usprawnienie pływania poprzez zmianę ciężaru właściwego ciała ryby dzięki czemu ryby mogą pływać na różne głębokości. Może być jedno- dwu- lub trzykomorowy

U licznych gatunków pełni on też inne funkcje:

- służy do przekazywania fal dźwiękowych do błędnika

Układ wydalniczy

Zbudowany jest z parzystych nerek i moczowodów. Nerki usuwają zbędne produkty przemiany materii

---