Charakterystyka spółek osobowych i kapitałowych.
Spółka-określone w umowie zrzeszenie osób bądź kapitału utworzone celem prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka stanowi jeden z rodzajów formy organizacyjno-prawnej, pod postacią której funkcjonują przedsiębiorstwa.
Z punktu widzenia podstawy ekonomicznej utworzenia spółki, dzieli się je na spółki: osobowe (spółki cywilne, spółki jawne, spółki komandytowe) i kapitałowe (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne).
Spółki osobowe.
Spółka jawna - spółka działająca na podstawie prawa handlowego. Nie różni się w zasadzie od spółki cywilnej, konieczne jest natomiast jej zarejestrowanie w rejestrze handlowym oraz ścisłe przestrzeganie reguł oznaczenia firmy, czyli nazwy spółki. Została utworzona, aby eliminować a potem zastąpić niedoskonałą spółkę cywilną. Spółki cywilne muszą być przekształcone w spółki jawne, gdy ich obroty (przychód ze sprzedaży towarów i usług osiągnięty w określonym czasie, np. roku kalendarzowym) w kolejnych dwóch latach przekraczają 400 tys. euro. Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczenia, majątkiem firmy i majątkiem osobistym. Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników albo nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem wskazującym na tę spółkę. Spółki jawne najczęściej zakładane są w celu prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę. Ze względu na koszty związane z rejestracją spółki jawnej i jej podobieństwo do spółki cywilnej tego typu forma nie istnieje w zasadzie w życiu gospodarczym. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej.
Spółka partnerska - spółka osobowa zakładana przez co najmniej 2 osoby o różnych lub takich samych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę spółki zawiera się w formie aktu notarialnego (dokument sporządzony przez notariusza, stwierdzający treść czynności prawnych) i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba, że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych przez spółkę.
Spółka komandytowa.
Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa powinna być zwarta pisemnie w formie aktu notarialnego. W nazwie spółki powinno znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika, który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia - majątkiem firmy i osobistym; może być ich kilku). Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza; może być ich kilku) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej.
Spółka komandytowo-akcyjna - spółka osobowa, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz). Co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki.
Powstaje poprzez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Statut spółki powinni podpisać wszyscy komplementariusze w formie aktu notarialnego. Firma tej spółki powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna”.
Spółki kapitałowe
Rodzaj spółki, w której najważniejszym elementem jest majątek spółki (kapitał). Należy do nich spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od spółek osobowych wyróżnia je: zmienny kapitał i skład osobowy, posiadanie osobowości prawnej, skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki na samą spółkę, wyodrębnienie majątku spółki, prowadzenie spraw spółki pośrednio przez wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) - spółka działająca na podstawie prawa handlowego. W sp. z o.o. wspólnicy odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa jedynie do wysokości swoich wkładów, tzn. nie odpowiadają majątkiem osobistym, z jednym wyjątkiem - z majątku prywatnego udziałowca sp. z o.o. mogą być egzekwowane kwoty zadłużenia, jakie ma spółka z tytułu nie płaconych podatków. Prawo nie wyznacza ani dolnej, ani górnej granicy liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być jedna osoba fizyczna lub osoba prawna. Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru handlowego, nabywając jednocześnie osobowość prawną. Korzyścią, jaką spodziewa się osiągnąć wspólnik, jest, podobnie jak w spółce akcyjnej, dywidenda. Najważniejszymi organami spółki są zarząd oraz zgromadzenie wspólników. Ponadto umowa spółki może przewidywać powołanie komisji rewizyjnej lub rady nadzorczej (bądź obu jednocześnie), natomiast gdy liczba wspólników przekracza 50, jest obligatoryjny wymóg powołania któregoś z tych organów.
Spółka akcyjna (S.A.)
Może ją zawiązać jedna osoba, także Skarb Państwa. Wspólnikami (współwłaścicielami) SA są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu (zbioru przepisów regulujących strukturę, zadania i funkcjonowanie S.A.) w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd spółki, który rejestruje firmę w Krajowym Rejestrze Sądowym. Minimalny kapitał zakładowy - 500 tys. zł. Naczelny organ S.A. uprawniony do uchwalania statutu - Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (zebranie wszystkich akcjonariuszy S.A. którzy mają prawo głosu w myśl zasady : jedna akcja, jeden głos) Wybiera ono i odwołuje członków Zarządu i Radę Nadzorczą spółki, rozpatruje i zatwierdza sprawozdania Zarządu i bilansu spółki, dzieli zyski. Rada Nadzorcza pełni funkcję kontrolną nad Zarządem. Składa się z 5 członków ( w tym prezesa i wiceprezesa). Sprawuje ona stały nadzór nad działalnością spółki, bada bilans spółki, zawiesza z ważnych powodów członków Zarządu, stawia wnioski na Walnym Zgromadzeniu o udzielenie Zarządowi skwitowania z wykonywania obowiązków (wotum zaufania).Zarząd składa się z 3 członków (w tym prezesa zatrudnionego na stanowisko dyrektora generalnego) Działa na podstawie statutu uchwalonego przez Walne Zgromadzenie. Zarządza majątkiem i sprawami spółki, reprezentuje spółkę.
Jeśli założyciele spółki zatrzymają dla siebie 51% akcji, decydują o wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem firmy. Zysk rozdziela się w stosunku do liczby akcji, w tym akcji uprzywilejowanych ( może wydawać akcje uprzywilejowane Np. członkom Zarządu, zapewniające większą liczbę głosów, prawo do większego udziału w zyskach spółki (dywidendy) lub podziały majątku w przypadku likwidacji firmy). Za zobowiązania spółki prawną odpowiedzialność ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów.