Główne szkoły ekonomiczne - ujęcie historyczne
Cel wykładu: geneza mikro i makroekonomii
Program wykładu
1.Merkantylizm
2.Fizjokratyzm
3.Ekonomia klasyczna
4.Ekonomia neoklasyczna
Główne szkoły ekonomiczne - ujęcie historyczne - MERKANTYLIZM
Merkantylizm (XVI-XVIII) - koncepcja okresu powstawania kapitalizmu oparta na założeniu potrzeby aktywnej roli państwa (interwencjonizmu)
Cel
1.uzasadnienie potrzeby przyspieszonego rozwoju gospodarczego
2.wskazanie na źródła bogactwa kraju
3.pokazanie sposobów oddziaływania państwa na gospodarkę
Główne idee:
1.Utożsamianie bogactwa z kruszcem i pieniądzem kruszcowym
2.Dodatni bilans obrotów z zagranicą - koncepcja oparta na poglądzie, że w handlu warunkiem osiągania korzyści przez jedną stronę jest strata po drugiej stronie (wymiana nieekwiwalentna)
3. Interwencjonizm państwowy
a) polityka protekcjonizmu handlowego: wspieranie eksportu (zwolnienie z ceł i ułatwienia) oraz ograniczanie importu ( cła)
b) polityka przemysłowa: wspieranie rozwoju prywatnych (nadawanie im przywilejów monopolistycznych, rozwiązania legislacyjne zapewniające dopływ taniej siły roboczej) i tworzenie państwowych przedsiębiorstw
4. Autarkia - koncepcja samowystarczalności podstawą polityki państwa
Konsekwencją stosowania polityki interwencjonizmu - umacnianie sektora prywatnych przedsiębiorstw, co:
1.generowało krytykę rozbudowanego interwencjonizmu
2.nasilało żądania zapewnienia pełnej swobody działalności gospodarczej w kraju i handlu z zagranicą
Pojawienie się hasła laissez fairez, laisse passer (swoboda działania, swoboda ruchu)
Główne szkoły ekonomiczne - ujęcie historyczne - FIZJOKRATYZM
Geneza
1.wyrastał z krytyki merkantylizmu
2.odpowiadał zapotrzebowaniu na teorię przeciwstawiającą się silnej obecności państwa w gospodarce
Główne idee:
1.Koncepcja porządku naturalnego w gospodarce
2.Koncepcja dochodu czystego
3.Koncepcja ograniczonej roli państwa
4.Podatek od dochodu czystego
AD 1. Koncepcja porządku naturalnego w gospodarce
ustrój gospodarczy oparty na wolności gospodarczej i prywatnej własności jest wytworem dobrowolnej, świadomej i motywowanej interesem osobistym działalności ludzi
ekonomia nauką normatywną: formuje prawa ekonomiczne wg. zasady co powinno być: czyli jak zapewnić naturalne prawo człowieka do kształtowania swego losu
AD 2.Koncepcja dochodu czystego -
a). czym jest: sumą dóbr i usług
wytworzonych w ciągu roku
b.) gdzie powstaje: w rolnictwie, wszystkie inne prace przetwarzają tylko dobra wytworzone w rolnictwie
c). pojęcie pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej
AD 3. Koncepcja ograniczonej roli państwa
a.) ochrona porządku naturalnego (ramy prawne chroniące wolność gospodarczą i własność prywatną)
b.) wspieranie rozwoju oświaty i organizowanie robót publicznych (budowa dróg i kanałów) zapewniających rozwój rolnictwa
AD 4. Podatek od dochodu czystego - podatki płacą tylko właściciele ziemi
Główne szkoły ekonomiczne - ujęcie historyczne - EKONOMIA KLASYCZNA
Najwybitniejszy reprezentant: Adam Smith
1.Główne dzieło: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776)
2.Znaczenie dzieła: pierwszy, nowoczesny traktat naukowy z ekonomii zawierający zwarty system teoretyczny wyjaśniający zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej (produkcji, podziału i mechanizmu cen, popytu i podaży)
Główne idee:
1.Koncepcja homo oeconomicus - ludzie w działalności gospodarczej kierują się motywem osiągnięcia korzyści materialnej, a zatem procesy gospodarcze są wypadkową interesów indywidualnych
2.Niewidzialna ręka rynku - mechanizm rynku działa w sposób spontaniczny
a.) zapewnia harmonię interesu osobistego i społecznego: poprzez koordynację działań indywidualnych tworzy warunki do samoczynnego ustalania się równowagi gospodarczej, czyli stanu optymalnej alokacji zasobów zapewniającego maksymalizację bogactwa społecznego oraz rozwój gospodarki (cytat)
b.) postulat minimalnej ingerencji państwa w procesy rynkowe: polityka ochrony konkurencji (antymonopolowa)
Nie na altruizm rzeźnika, piwowara czy piekarza liczymy, oczekując obiadu, lecz na ich własny interes. Odwołujemy się nie do ich humanitaryzmu, lecz do ich egoizmu i nigdy nie opowiadamy im o tym, czego nam tak bardzo trzeba, lecz o ich korzyściach. Człowiekiem kieruje niewidzialna ręka, sprawiając, że zmierza on do celu, którego sam nie wybrał. Dążąc do realizacji swoich własnych interesów, często przyczyniamy się do osiągania celów społeczeństwa skuteczniej, niż usiłując je świadomie osiągnąć
3.Teoria wartości - wartość tworzona w procesu produkcji przez współdziałanie 3 czynników wartościotwórczych - pracę, kapitał i ziemię a ich właściciele otrzymują z tego tytułu dochody; ich suma= wartości wytworzonych dóbr i usług;
4.Prawo Saya - produkcja tworzy możliwość zbytu, a zatem nie ma podstaw do pojawiania się trwałych stanów nierównowagi (zwłaszcza nadprodukcji wynikających z niedostatku popytu); zakłócenia w równowadze uruchamiały mechanizmy szybkiego powrotu do stanu (podstawa tzw. podażowego modelu gospodarki rynkowej)
Ekonomia klasyczna - pierwsza krytyka
Krytyka prawa Saya:
1.Malthus - tzw. prawo ludnościowe: w przypadku braku przeszkód ludność wzrasta w tempie geometrycznym a środki utrzymania w arytmetycznym (zakwestionowanie tezy o automatycznym dostosowywaniu się popytu do podaży)
2.Sismondi - odwraca rozumowanie: to popyt tworzy podaż; problemem jest niedostatek popytu powodowany przez rozwój gospodarczy i postęp techniczny, które z jednej strony szybko zwiększają podaż, z drugiej zaś przyczyniają się do wzrostu bezrobocia, czyli zmniejszenia zdolności konsumpcyjnej społeczeństwa
Główne szkoły ekonomiczne - ujęcie historyczne - ekonomia neoklasyczna: koniec XIX i początek XX wieku
Kontynuacja, rozwiniecie, pogłębienie oraz modyfikacja głównych kierunków ekonomii klasycznej
Na jej zawartość składają się różne, uzupełniające się szkoły ekonomiczne, których dorobek uważany jest za największy i najbardziej trwały wkład w rozwój nowoczesnej mikroekonomii
Koncepcja równowagi ogólnej - układ równań pokazujący, że gospodarka rynkowa posiada zdolność do samoczynnego powrotu do równowagi
Główne idee:
1.Potwierdzenie podażowego modelu gospodarki rynkowej - poziom i rozwój gospodarki zależy od czynników podażowych (zasobów pracy, kapitału i ziemi)
2.Subiektywizm - psychologia jednostek podstawą do wyjaśniania zjawisk gospodarczych - pojęcie subiektywnej użyteczności kluczowe dla wyjaśnienia wartości: wartość nie zależy od czynników obiektywnych (ilości pracy, kapitału i ziemi), ale od subiektywnej oceny jednostki
3.Indywidualizm metodologiczny (poznawczy)- wszelkie twierdzenia o zbiorowych zjawiskach gospodarczych należy redukować do twierdzeń o zachowaniu się jednostek, co oznacza, że wszelkie zależności formułowane na szczeblu mikroekonomicznym daje się przenieść na szczebel makroekonomiczny - prymat mikroekonomicznego podejścia do gospodarki