Samobójstwo jako spór moralny.
Społeczeństwo stanowczo nie zgadza się na to by lekarz miał prawo skrócić życie umierającemu, to czy może z równą stanowczością odmawiać też samemu pacjentowi prawa do położenia kresu własnemu życiu? Czy jednostka znajdująca się w pełni władz umysłowych, która popełnia samobójstwo po rozważnym zastanowieniu, doszedłby do wniosku, że jakość życia pogorszyła się do tego stopnia, że dalsze jego kontynuowanie przestaje mieć dla niej sens, zasługuje na potępienie?
Otóż myślę, że nie. Uznaję, że decyzja o odebraniu sobie życia jest niezbywalnym prawem każdej istoty ludzkiej zdolnej do dokonania jasnego osądu swej sytuacji życiowej. Z prawa tego korzystać ona może całkowicie bezkarnie, nikt, bowiem nie jest w stanie powstrzymać jej od tego czynu ani za dokonanie takiego czynu ukarać. W życiu społecznym tak się dzieje, że jednostki ich indywidualne czyny i zachowania ujmowane są w jakiejś kategorie zbiorcze i osądzone według ogólnych reguł wartościujących. A przecież w człowieku najważniejsza jest jego indywidualność, a w społeczeństwie masowym częściowo ową indywidualność została mu odebrana. Nie wolno nam jednak osądzać życia i ostatecznych decyzji, gdyż graniczyłoby to z wyparciem się zasad humanizmu. Świadoma egzystencja większości ludzi jest zdominowana przez pragnienie kontynuacji życia. W relacjach społecznych nacisk kładzie się na uczestnictwo, związki z innymi, pogoń za sukcesem. Chęć życia jest tu potężną, choć bardzo osobistą siłą napędową. W połączeniu z uczuciami, jakie żywimy wobec innych, sprawia, że bez reszty zafascynowani jesteśmy światem zewnętrznym. Śmierci sprzyjają natomiast tolerancje przeciwne.
Ludzie od wieków reagowali niepokojem, gdy w ich otoczeniu miało miejsce samobójstwo. Dla większości było w tym nie tylko coś, co wymykało się zrozumieniu, godny potępienia był sam fakt, iż ich bliźni ośmielił się z pełną premedytacją wybrać śmierć, gardząc w ten sposób życiem, do którego oni z taką uporczywością lgną.
Koncepcja rozsądku, czy zdrowia psychicznego jest nielogiczna, ponieważ społeczeństwo wierzy w to, że bezwarunkowa chęć życia jest istotą ludzkim wpojona oraz, że pragnienie śmierci jest aberracją, dla której nie ma miejsca w zdrowej osobowości. Przecież tyle osób igra ze śmiercią, znajdując przyjemność w igraniu z niebezpieczeństwem, np. jedni wspinają się po groźnych górskich urwiskach, inni pędzą w najszybszych samochodach lub penetrują świat podwodny, inni wzlatują w przestworza na kruchych szybowcach. Ale jeśli podczas uprawiania któregoś z tych ryzykownych sportów zginie człowiek, to wówczas publicznie się go żałuje. Inaczej przyjmuje się natomiast sytuację, w której człowiek umiera na skutek swojego świadomego działania, dlatego, że tak postanowił. Natychmiast w postępu tym społeczeństwo dopatruje się skandalu, godnego ubolewania i przerażającego. Często samobójstwo traktuje się jak ucieczkę. Chrześcijański dogmatyzm traktuje samobójstwo jako akt bez reszty zły, niewybaczalny. Dogmatyzm - bezkrytycznie, oparte tylko na wierze przyjmowanie pewnych poglądów lub stwierdzeń, co słuszne i prawdziwe. A jak wobec tego ocenić więźnia obozu koncentracyjnego, który rzuca się na druty elektryczne, gdy pędzą go do komory gazowej? I czy jest w tym cos złego, jeśli chory na raka, który cierpi na skutek ubocznych efektów intensywnej terapii, traci włosy i ma rany w ustach, lub będącym rezultatem uszkodzenia rdzenia kręgowego, decyduje się na zażycie śmiertelnej dawki barbiturantów? Myślę, że wielu ludzi nie akceptuje samobójstwa, to jednak większość z nas rozumie powody, dla których położenie kresu swemu życiu jest w pewnych sytuacjach wyborem lepszym niż kontynuowanie go. Samobójstwo może być, więc zarówno logicznym, zaplanowanym rytuałem, jak i aktem chorego umysłu. Z danych statystycznych wynika, że jedna trzecia ofiar to osoby z zaburzeniami psychicznymi, choć niektórzy socjolodzy zachowują wobec tych ustaleń sceptycyzm, twierdząc, że tego rodzaju zaburzenia nie poddają się tak łatwo kwantyfikacji. Kwestionują oni również sensowność założenia, że samobójstwo jest nienormalną reakcją na stres, utrzymując, że nienormalność ta polega jedynie na tym, iż nie jest to wybór preferowany przez większość populacji. Dla egzystencjalistów podstawowym czynnikiem sprawczym jest rozpacz i pragnienie śmierci. Niektórzy egzystencjaliści są przeciwni idei zapobiegania samobójstwom, traktując ją jako przejaw trywialnych, medycznych uprzedzeń wobec śmierci. Samobójstwo uważają, że ma miejsce wtedy, kiedy śmierć staje się potrzebą duszy. Jak powszechnie wiadomo, większość religii popiera koncepcję życia pozagrobowego. Śmierć obojętnie czy samobójcza, czy jakakolwiek inna często traktowana jest jako początek jakiejś nowej formy egzystencji. Osoba traktująca samobójstwo jako akt powodujący definitywne ustanie wszelkiej formy istnienia jest kimś niezwykłym. Psychologia porównawcza nie znalazła żadnych dowodów na to, by zwierzęta znajdujące się w normalnych warunkach przejawiały zachowania autodestrukcyjne, które można by zinterpretować jako wynikające z chęci samounicestwienia - w związku z czym wydaje się, że człowiek jest jedynym zwierzęciem zdolnym do popełnienia samobójstwa. Ewolucyjna zasada doboru naturalnego - większa szansa przeżycia dla najlepiej przystosowanych każe nam oczekiwać, iż wskaźnik samobójstw będzie rósł wraz ze wzrostem zaludnienia i nasilaniem się konkurencji. Coraz większa liczba ludzi konkuruje ze sobą o zdobycie coraz to mniejszej ilości zasobów naturalnych, co jest powodem dramatycznego wzrostu napięć, jakim podlegają poszczególne jednostki ludzkie.
Wszelkie formy życia - homo sapiens nie stanowi tu bynajmniej wyjątku - mają silną, zakodowaną w genach tendencję samozachowawczą. W przypadku ludzi tendencja ta widoczna jest w strukturze społeczeństwa - w kodzie akceptowanych zachowań, działających jak smar, bez którego kontakty jednostek w wielkich masach ludzkich wywoływałyby zgrzyty i zadrażnienia. Przeciwnicy samobójstw potrafili natomiast powołać do życia cały szereg agencji społecznych i grup wolontariuszy, które zajmują się niesieniem aktywnej pomocy w postaci porad psychologicznych mających na celu utwierdzanie ludzi w pragnieniu trzymania się życia.
Mimo wszystko jednak samobójstwo nadal pozostaje czynem społecznie napiętnowanym. W nieomal wszystkich krajach zachodu istnieje silna presja społeczna, by w przypadku, gdy ktoś je popełni, jego śmierć nie nazywać śmiercią samobójczą. Wszystkie praktycznie rodziny zawierając w takiej sytuacji szeregi, czyniąc, co w ich mocy, by ukryć prawdę i utrzymać jakąś fikcyjną wersję zdarzenia. Głównym tego powodem jest poczucie winy, a konkretnie przeświadczenie, że skoro zmarły zamiast dalszego życia wybrał samobójstwo, to w wyborze tym zawarty był również pewien osąd tych, którzy byli najbardziej z nim związani. Na temat typologii samobójstw przedstawiciele nauk społecznych wymyślali przeróżne kryteria i grupy najmniejszego ryzyka. Należą do nich osoby w podeszłym wieku, osoby samotne rozwiedzione lub owdowiałe, bezdzietne, podległe różnego rodzaju napięciom i stresom a także fizycznie lub psychicznie chore. Czynnikami, które zdają się przeciwdziałać samobójstwu są natomiast młodość, płeć żeńska, pozostawanie w stanie małżeńskim posiadanie dzieci.