Przestępstwa publiczne i prywatne.
W prawie średniowiecznym przestępstwa publiczne dotykały interesów grup rządzących oraz podstaw ustanowionego w państwie porządku prawnego. Ścigane przez organy państwowe, zagrożone karami państwowymi. Przestępstwa publiczne oparte były na złamaniu miru, pokoju publicznego. Na straży pokoju powszechnego stał monarcha. Rozwój władzy państwowej doprowadził do podciągnięcia większej liczby przestępstw pod pojęcie czynów zagrażających pokojowi powszechnemu. Stopniowo wykształcają się różne rodzaje miru: miejscowy i osobowy. Mir miejscowy odnoszący się do pewnych miejsc - zapewniał szczególną ochronę prawną miejscom, np. drogom publicznym, targom. Naruszenie miru miejscowego było ścigane przez władzę państwową, jako przestępstwo publiczne. Mir osobowy przyznawał szczególną ochronę przez panującego pewnym osobom, np. kobietom, sierotom, członkom drużyny książęcej. Zamach na te osoby uważany był za złamanie miru i ścigany przez organa królewskie. Sprawca obok kary prywatnej ponosił także karę państwową. W przypadku złamania miru niedopuszczalna była ugoda bez zgody władzy państwowej.
Do przestępstw publicznych zaczęto zaliczać obok zamachów na władcę i jego interesy polityczne, także czyny godzące w jego interesy materialne (regalia, fałszerstwo monet). Przestępstwa przeciw religii i kościołowi zagrożone były najwyższymi karami państwowymi.
Do przestępstw prywatnych zaliczano przestępstwa naruszające interesy osób prywatnych, których dochodzenie i karanie było pozostawione samemu pokrzywdzonemu lub jego krewnym. Zaliczały się do nich wszelkie krzywdy wyrządzone jednostce i jej rodzinie (zabójstwo, zranienie, kradzież)
Przestępstwa prywatne mogły być dochodzone na drodze sądowej (nie był to skuteczny sposób z uwagi na słabość aparatu państwowego i sądowego), bądź rozstrzygane w drodze samopomocy (zemsta, odwet). Z czasem zemsta zaczęła być zastępowana okupem wynikiem czego rozbudowany został system kar pieniężnych tzw. kompozycyjnych.
Podstawowy podział przestępstw w prawie wczesnośredniowiecznym:
przeciw państwu i panującemu,
przeciw religii,
przeciw życiu i zdrowiu,
przeciw mieniu,
przeciw moralności.
Pojęcie przestępstwa. Charakter odpowiedzialności.
Przestępstwem był każdy fakt wyrządzenia szkody zarówno na skutek działania (zabójstwo, kradzież) czy skutku niewypełnienia zobowiązania. Zarówno zbrodnia jaki i nieoddanie długu w terminie były jednolicie ujmowane jako krzywda, której dochodzono drogą sądową bądź drogą samopomocy.
Brak ogólniejszych zasad odpowiedzialności w prawie wczesnośredniowiecznym.
Obiektywny charakter odpowiedzialności - przestępstwo ujmowane było od strony jego zewnętrznych przejawów. Za zewnętrzne przejawy, jak i za wszystkie skutki czynu sprawca ponosił odpowiedzialność. Doprowadziło to do odpowiedzialności za sam skutek bez uwzględniania stopnia winy i bezkarności usiłowania. Odpowiedzialność można było ponieść także za szkodę niezawinioną przez sprawcę, a tj. szkodę, która nastąpiła w wyniku przypadku.
Obok odpowiedzialności obiektywna za skutek występowały równocześnie tendencje do subiektywizacji odpowiedzialności pod wpływem prawa rzymskiego i doktryny Kościoła (ujęcie przestępstwa jako grzechu - zawinionego złamania prawa boskiego).
zaczątki uwzględniania okoliczności popełnienia przestępstwa. W przepisach karnych były konkretne sytuacje, które wpływały na wysokość kary, mogły także stanowić o bezkarności czynu. Okolicznością przesadzającą o umyślnym działaniu sprawcy było np. zatajenie przestępstwa. Natomiast do okoliczności powodujących bezkarność popełnionego przestępstwa, należało działanie skierowanie przeciw temu, kto swych zachowaniem sprowokował zajście (przesłanki obrony koniecznej).
pozostałości odpowiedzialności zbiorowej za przestępstwa popełnione przez członka wspólnoty rodzinnej lub terytorialnej.
stopniowa indywidualizacja odpowiedzialności dzięki wpływom prawa rzymskiego i doktryny Kościoła.