Zabawa
Czym jest zabawa?
-jeden z głównych rodzajów świadomej aktywności ludzkiej, podejmowanej bezinteresownie (brak oczekiwań korzyści materialnej) przez jednostki lub całe grupy w czasie specjalnie do tego przeznaczonym, funkcjonującej jakoby poza codziennymi elementami życia; z. często organizuje się i przebiega często wedle ustalonych reguł, jest zachowaniem opartym na w miarę stałej wewnętrznej organizacji, każdorazowo odtwarzanym od nowa. Podstawowe funkcje zabawy:
*dydaktyczno-wychowawcza (w tym socjalizacyjna)
*rozwojowo-ludyczna
- jest aktywnością służącą rozrywce, sięgającą najgłębszych początków ludzkości. Z antropologicznego punktu widzenia nie istnieje społeczność (kultura, cywilizacja), której członkowie nie znaliby zabawy. Zabawa może również służyć edukacji („nauka przez zabawę”), czego dowodem mogą być różnego rodzaju gry komputerowe
-pojęciem zabawy zajmują się:
*psychologia
*socjologia kultury
*kulturologia
*antropologia kulturowa
-jest celem sama w sobie
-trzy główne składniki motywacji człowieka bawiącego się:
*podmiot
*bezinteresowność
*autoteliczność
-zabawa i gra mają charakter czynny, opierają się na personalnych kontaktach między partnerami
Zabawy bywają sposobem awansu do elity społecznej i metodą sprawdzania, czy konkretnego osobnika stać na ostentacyjną, prestiżową konsumpcję
-zabawa, łac. Ludu, zachowanie utożsamiane często z grą, wiąże się współcześnie także z pojęciem rozrywki. W teorii poznania jako najstarszy sens gry jest wskazywana przez nauki przyr. Dychotomia konieczności i przypadku (M. Eigen, R. Winkler). W wąskim rozumieniu gra posiada reguły i rozstrzygnięcie (football, szachy), jest procesem, rywalizacją (agon).
Typologię gier i zabaw przedstawił R. Caillos. Ogólnie grę można uznać za dynamiczną, wewn. Strukturę większości zabaw, gdyż gra dotyczy również zabaw z udziałem wyobraźni, czyli kreacji fikcyjnego świata „na niby” (np. imitacje zabawy dzieci, ludyczny pierwiastek w sztuce). W ujęciu psychol. Grom i zabawom przypisuje się walor działań autotelicznych (bezinteresownych), ekspresywnych „cel sam w sobie” (J. Piaget, J. Huizinga), a zarazem cele poznawcze, aspekty twórcze, projektowanie pożądanego świata. Zabawa jest doświadczona jako przeciwieństwo działań utylitarnych (pracy) oraz powagi, które - zazwyczaj - kojarzy się z przymusem, oficjalnością, formalną instytucjonalizacją, ceremoniałem
-jest spontaniczna, motywacją do zabawy jest przyjemność
2. Geneza zabawy:
-teoretycy spierają się w kwestii genezy zabawy, ale zgadzają się, iż zabawki i zachowania ludyczne, z racji swej archaiczności i zadziwiającej trwałości, wiążą się z duchem kultury
- podlega kulturowej partykularyzacji, jest kulturowo ekspresyjna (prawie jak sztuka)
3. Kategorie zabawy:
*agon (współzawodnictwo) - należą tu gry i zabawy oparte na wyłonieniu zwycięzcy. Każdy z bawiących się (osób / zespołów) ma identyczne szanse na początku zabawy i jest zobowiązany do przestrzegania określonych reguł. W dążeniu do wygranej bardzo liczą się umiejętności zawodników.
Np.: wszelkie wyścigi, mocowanie się, lekkoatletyka, boks, szermierka, piłka nożna, bilard, warcaby, szachy, w ogóle wszelkie zawody sportowe
*alea (los) - to kategoria zabaw związanych z przypadkiem. Bawiący się mają takie same szanse na początku, jednak w czasie zabawy (gry) nie tyle zdają się na swoje umiejętności, co na zrządzenie losu.
Np.: „entliczek-pemtliczek”, orzeł czy reszka, zakłady, ruletka, różne rodzaje loterii
*mimicry (naśladowanie) - przynależą tu zabawy oparte o granie jakiejś roli, udawanie kogoś innego. Podporządkowanie się ścisłym regułom nie jest takie istotne: ważniejsza jest wyobraźnia i wczucie się w inną osobę.
Do dziecięcych zabaw w naśladowanie należą: zabawy „w dom”, „w lekarza”.
Elementami związanymi z naśladownictwem w przypadku zabaw mogą być:
Iluzjonizm, bawienie się lalką, przebieranie, przedstawianie sztuk widowiskowych
*ilinx (oszołomienie) - to kategoria skupiająca wszelkie zabawy oparte o doznania transowe, upojenie i panowanie nad adrenaliną.
Np.: ”kręcenie się”, karuzela, huśtawka, chodzenie po linie, narty, alpinizm, ćwiczenia na trapezie
4. Co umożliwia + teorie mądrych ludzi:
-zabawa spotykana wśród niedojrzałych zwierząt uczy zachowań dorosłych np. umiejętności polowania
-zabawa ćwiczy naturalne funkcje organizmu dziecka, jego przyszłe umiejętności fizyczne i praktyczne (dziecięce przystosowanie się do rzeczywistości)
-J. Piaget badał jak zabawy dziecka wyznaczają etapy w jego rozwoju intelektualnym i moralnym.
-F. Znaniecki, istotne jest wartościowanie zamierzonych czynności, czyli wykonywanie czynności jest podporządkowane aktywności moralnej; dokonał typologii ludzi sobie współczesnych na:
*ludzi zabawy, taki człowiek wychował się pod wpływem grupy rówieśniczej; najważniejsza użyteczność i popularność w kręgu towarzyskim i możliwość realizacji aspiracji twórczych
*ludzi pracy, twórcza produkcja musiała być zbliżona do zabawy, gdyż według niego tylko w atmosferze ludycznej bezinteresowności, człowiek jest kreatywny
*ludzi dobrze wychowanych
-zabawę bowiem cechuje dobrowolność, wybór, bezinteresowność, spontaniczność, niepraktyczność, metamorficzność, kreatywność. W średniowieczu i renesansie przeciwnym biegunem zabawy była powaga, natomiast współcześnie zabawa, rozrywka (czas wolny) pozostaje w opozycji do pracy.
Istotą gry i zbud. Na jej szkielecie strukturalnym zabawy - jest dwurzeczywistość fikcyjną (metaforyczną), a zarazem modeluje realną praktykę życiową (święto u Indian Kwakiutl, albo walki kogutów na Bali).
-F. Schiller uznał zabawę za cechę gatunkową człowieka
-Huizinga mówił o ludycznych źródłach kultury i sztuki.
-Ujęcie kulturologiczne zabawy akcentuje tworzenie się wspólnot zabawowych opartych na więziach bezpośrednich; zabawa jest powtarzalnym, wspólnotowym, autotelicznym zachowaniem ludzi w konwencjonalnej przestrzeni i umownym czasie.
- Gry i zabawy są zróżnicowane społecznie (np. dworskie maskarady, lud. Zabawna Bielanach) oraz historyczne (rzymska Saturnalia, Renes, karnawał).
-Wyodrębnia się „klasę próżniczą” (T. Veblen) oraz typ osobowy „ludzi zabawy” (F. Znaniecki).
5. Co zmienia kultura masowa?
-pojawienie się kultury masowej prowadzi do redukcji elementów ludycznych kulturze (Huizinga) i sztuce (TH. Adorno);
-funkcje zabawy przejmuje rozrywka i rekreacja, korzystające ze środków techn. (wyspecjalizowane instytucje rozrywki, np. Disneyland, dyskoteka) i elektronicznych (radio, telewizja);
-ludyczna ekspresja uczestnictwa jest zastępowana przez kompensacyjne funkcje rozrywki (np. programy i widowiska rozrywkowe oraz sport w telewizji).
- telewizja jako element codziennej rutyny i obowiązków
KULTURA LUDOWA:
Jak ją zdefiniować?
-oznacza zespół elementów kulturowych właściwych dla tzw. niższych warstw społeczeństw narodowych (obejmuję m. In. Chłopów, plebs miejski i rzemieślników, czyli tzw. „lud”), przekazywanych na drodze ustnej tradycji i charakteryzujących się indywidualną i oryginalną realizacją wzorów. Najważniejsze elementy k.l. według O. Kolberga: zwyczaje, sposób życia, mowa, przysłowia, obrzędy, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. K.l. wielu badaczy traktuje jako synonim kultury chłopskiej, a niektórzy zaliczają do niej także kulturę robotniczą ( Słownik socjologiczny K. Olechnicki, P. Załęcki).
-wytwarzana samodzielnie przez lud + przekaz w obrębie społeczności
-pracujące warstwy społeczne
-używana przez lud
-przeznaczona dla rozrywki, oświecenie, umoralnienia
-wyrażająca rzeczywiste postawy, nastroje, dążenia ludu
-częścią kultury ludowej jest kultura chłopska 9strój, zdobienie domów, artystyczne wyroby)
-wartości kultury ludowej:
*przywiązanie do ojczystej ziemi
*międzyludzka solidarność
*ważny nurt tradycji narodowej
*wzór kultury w ogóle (spójna wizja świata, zaspokaja potrzeby człowieka)
-składniki kultury ludowej:
*pierwiastki archaiczne
*elem. oryginalne
*zapożyczenia wewnętrzne i interetniczne
*zróżnicowanie regionalne (izolacja + odmienne środowisko)
*tradycjonalizm
*religijność z wpływami magicznymi
Przekaz informacji:
-anonimowy
-prosta zarówno w komunikacie, jak i sposobie komunikowania się
-treści przekazu dotyczą:
*systemu wierzeń
*zajęcia rolnicze i hodowlane
*kultura artystyczna
Postrzeganie, badanie kultury ludowej:
-badanie sztuki od strony wytworów
-funkce jakie pełni w życiu społecznym np. estetyczna, artystyczna (np.witraze), religijna, użytkowa (wyposażenie mieszkań, sprzęty)
-stereotyp „wsi roztańczonej i rozśpiewanej”
KULTURA POPULARNA:
Jak zdefiniować to zjawisko?
-dominująca część kultury masowej, ciesząca się największą aprobatą wśród szerokiego kręgu odbiorców z różnych grup społecznych, głównie na przystępność finansową i łatwość odbioru jej przekazu (Słownik socjologiczny, K. Olechnicki, P.Załęcki)
-zróżnicowane
-wszechobecne
-niejednolite wewnętrznie
-brak izolacji przestrzennej, dzięki technologii
-dostępne pod względem technicznym
-pospolite (wspólne)
-niższa kultura
-bliska codziennym doświadczeniom
-zawiera wyrazistość postaci i zjawisk
-jest zmienna
-popularna (łacińskie słowo popularis oznacza ludowy, powszechny, pospolity)
-nie jest uniwersalna
2. Co zawiera?
-wartości, idee, przekazy, style-> niezbyt skomplikowane, często wulgarne, przemijające, ale także inspirujące np. artystów (np. pop-art.), czy przedstawicieli elit wyższych
-utożsamiana jest z takimi wytworami jak: teleturnieje, opery mydlane, seriale komediowe, muzyka rozrywkowa, ale także nauka, religia, sztuka itd.
3. Odbiór kultury popularnej:
-wiele zależy od tego, jakie znaczenia przypisze się kulturze popularnej (dzieła Michała Anioła - pornografia czy arcydzieło, komiksy -interesująca lektura czy tandeta)
-zróżnicowane grono odbiorców
-specyficzny typ komunikacji między nadawcą a odbiorcą za pośrednictwem masowych środków przekazu
-jest utożsamiana z kulturą amerykańską
-„przemysł kulturowy”:
*nastawienie na zysk albo na zwrot poniesionych kosztów
*zastępowanie naturalnych potrzeb ludzi potrzebami sztucznymi
-aktywna rola odbiorcy w procesach interpretacji i tworzenia kultury popularnej