Ewolucja bohatera literackiego w twórczości A.Mickiewicza :
A.Mickiewicz był wrażliwym odbiorcą literatury preromantycznej i romantycznej, dlatego na kreację jego bohaterów wpływa zarówno werteryzm, jak i bajronizm. Poeta ten zagrzewał do walki, wskazywał jej metody. Tworzył specyficznego bohatera, który był gotów do największych poświęceń dla dobra ojczyzny.
- romantyczny kochanek w twórczości A.Mickiewicza (rok 1823 - IV cz. "Dziadów):
Bohater werterowski - Gustaw z IV cz. "Dziadów" to romantyczny kochanek, indywidualista, melancholik poszukujący prawdy, piękna, sensu życia. Nie obchodziło go nic poza własnym cierpieniem i wspomnieniami o utraconej ukochanej. Szaleństwo popchnęło go ku myślom samobójczym.
Werterowski typ bohatera był w dobie romantyzmu niezwykle popularny. Liczyła się tylko miłość wielka, tragiczna.
- bojownik sprawy narodowej (rok 1828 - "Konrad Wallenrod"):
Tytułowy bohater powieści poetyckiej pt. "Konrad Wallenrod" jest jednostką tragiczną, która - nie widząc innego sposobu - decyduje się na walkę poprzez podstęp i zdradę. Jego losu nie determinują czynniki osobiste, lecz przede wszystkim historyczne. Jest to pierwszy z Mickiewiczowskich bohaterów, pokazany w całym skomplikowaniu psychologicznym, postać niejednoznaczna i wywołująca kontrowersyjne oceny. Konrad Wallenrod ma najwięcej rysów bajronicznych, jest indywidualistą, wielką osobowością, która bierze na siebie cały ciężar narodowego dramatu i poświęca się dla bobra ojczyzny.
Oblicza kolejnych bohaterów romantycznych warunkują przede wszystkim wydarzenia historyczne - Powstanie Listopadowe. Literatura rom. musiała ustosunkować się do tragedii. Polscy pisarze wykreowali bohaterów narodowych i nowe wzorce społeczne, nowe wzorce postaw. Dlatego też bohater literatury rom. przechodzi wewnętrzną transformację. Z egotyków, rom. kochanków, z werterowskich melancholików stają się bojownikami sprawy narodowej. Bywa, że ten bojownik jest figurą polskiego konspiratora. Tu pisarze romantyczni zastanawiają się nad dylematami moralnymi życia konspiracyjnego.
- bohater prometejski (rok 1832 - III cz. "Dziadów"):
Jest nim bohater III cz. "Dziadów" - Konrad po przejściu wew. transformacji, przemiany duchowej. Symbolicznie jest to pokazane w celi więziennej, gdzie Gustaw pisze: "Tu umarł Gustaw, narodził się Konrad". Poeta Konrad odnalazł własne miejsce w życiu w chęci poświęcenia się za ojczyznę, konieczności walki z tyranią zaborcy. Jest to bohater obdarzony poczuciem dziejowej misji, własnej mocy i potęgi. Romantyczny indywidualizm Konrada płynie z jego wiary w siłę poezji, jej oddziaływanie na naród, w sens poświęcenia się nieprzeciętnej jednostki. W Wielkiej Improwizacji Konrad nie waha się walczyć z Bogiem. Ofiarowuje siebie, ale w zamian chce wolności i szczęścia narodu. (Idea prometeizmu - idea poświęcenia się jednego człowieka w imię dobra innych). Konrad - jak inni bohaterowie rom. - w samotności przeżywa klęski i mistyczne uniesienia. Jednocześnie ma bolesna świadomość tragicznej sytuacji narodu. Pomimo zwątpień jest w nim jednak żarliwa wiara we własne posłannictwo i moc poezji. Grzech pychy (wyzwanie Boga na pojedynek) dzięki ks. Piotrowi zostaje odpuszczony, a Konrad uwalnia się z mocy szatana.
W III cz. "Dziadów" jest także drugi bohater - ks.Piotr. O jego wadze świadczy fakt, iż to on wykłada w utworze jego historyczną puentę.
- Mickiewiczowski bohater pokory:
Bohater, który neguje bunt romantyczny to ks.Piotr, który z pokorą łączy indywidualizm i niezwykłą osobowość. Ks.Piotr jest prorokiem, oraz figurą poety, który dzięki natchnieniu czyta znaki boskiej opatrzności.
- nowy typ bohatera Mickiewiczowskiego (rok 1832 - epopeja "Pan Tadeusz"):
Głównym bohaterem, choć nie tytułowym jest Jacek Soplica. Jest to postać na wskroś romantyczna. Nieszczęśliwa miłość do Ewy Horeszkówny i wzgarda, okazana Jackowi przez jej ojca, dumnego magnata - stolnika Horeszkę, popchnęły gwałtownego młodzieńca do zbrodni. Uznany za zdrajcę, samotny i nieszczęśliwy szukał odkupienia win w służbie ojczyźnie i społeczeństwu. Przywdział mnisi habit i przybrał imię Robaka. Jako ksiądz i wytrwały emisariusz polityczny przygotowywał szlacheckie zaścianki do powstania przeciw zaborcy, przyłączenia się do legionów Dąbrowskiego. Był cichy i skromny, osłaniał twarz mnisim kapturem. Nikt nie znał jego tajemnicy. Dopiero na łożu śmierci wyznał jednak: "Jam jest Jacek Soplica".
Ksiądz Robak, podobnie jak tajemniczy mnich z "Giaura" Byrona, w duchownej szacie szukał ochrony przed cierpieniem. Nie ukrył się jednak w klasztorze, nie uciekał od rzeczywistości. Przy wszystkich typowo romantycznych cechach tej postaci jest w niej zupełnie nowy element. Ksiądz Robak to pierwszy z wielkich bohaterów Mickiewicza, który działa wśród społeczeństwa, wierzy w sens wspólnego wysiłku. Nie ma w nim złudzeń Konrada, że sam jeden potrafi dokonać czegoś wielkiego.
Syn Jacka Soplicy - Tadeusz i córka Ewy Horeszkówny - Zosia pobierają się. Wprowadzenie do utworu postaci syna głównego bohatera jest także nowym rysem. Inni Mickiewiczowscy bohaterowi umierali samotnie i tragicznie.