Bartek Kowalczyk Klasa II Tdb

TEMAT: Ewolucja bohatera romantycznego

Literatura romantyzmu była wyrazem protestu przeciwko kultowi rozumu, jakim cha­rakteryzowało się Oświecenie. Nic więc dziwnego, że bohater romantyczny w swym postę­powaniu kierował się tylko uczuciami. Był wielkim indywidualistą, marzycielem o bar­dzo bogatym życiu wewnętrznym. W jego życiu dużą rolę odgrywała miłość: wielka, na­miętna i niestety zazwyczaj nieszczęśliwa, która często popychała go w ramiona samobójczej śmierci. Polska literatura romantyczna, ze względu na ówczesną sytuację kraju, miała zdecy­dowanie narodowy charakter, dlatego też jej bohater zawsze angażował się w walkę

o wolność ojczyzny. Ale on tylko niekiedy rodził się od razu patriotą. Zanim cel swego życia odnalazł w walce o niepodległość, często musiała zajść w nim głęboka przemiana we­wnętrzna.

To właśnie przytrafiło się Gustawowi, głównemu bohaterowi IV części „Dziadów”. Gustaw to typowy bohater romantyczny. Jest namiętnym, romantycznym kochankiem, który nie potrafi żyć bez wybranki swego serca. Jego miłość do dziewczyny jest tak wielka, że kiedy ta poślubia innego, Gustaw całkowicie odsuwa się od ludzi, staje się pustelnikiem. Bez reszty pogrąża się w swym nieszczęściu i cierpieniu, co wkrótce czyni z niego szaleńca. Aż

w końcu, obserwując wesele ukochanej, popełnia samobójstwo. Lecz nie opuszcza świata bezpowrotnie. W prologu III części „Dziadów” ukazany jest człowiek, który przebywa w klasztorze bazylianów w Wilnie przerobionym na więzienie. Śpiewające nad jego głową duchy oznajmiły mu, że wkrótce będzie wolny. Tak też się stało. Więzień pisze na ścianie: „Umarł Gustaw, a narodził się Konrad 1 listopada 1823”. Z tego zapisu dowiadujemy się, że Gustaw przeistoczył się w Konrada. Nowy bohater jest zupełnie innym człowiekiem niż Gu­staw. W przeciwieństwie do niego, Konrad to wielki patriota. Najważniejsza jest dla niego Ojczyzna. Ona zastępuje mu wszystko: rodzinę, dom, przyjaciół. Konrad identyfikuje się z całą cierpiącą Polską. Mówi:

„Ja i Ojczyzna to jedno (...)

Za miliony kocham i cierpię katusze”

Jednak gorąca miłość do kraju wkrótce przeistacza się w szaleństwo. Konrad jest tak przeko­nany o swojej wielkości i sile, że nie tylko uważa się za najmądrzejszego i najwyższego ze wszystkich żyjących do tej pory ludzi, ale także siłę swoją porównuje z siłą Boga. Jest tak zarozumiały i zadufany w sobie, iż wyzywa Boga na pojedynek: żąda od niego władzy nad swymi rodakami:

„Daj mi rząd dusz (...)

Ja chcę władzy, daj mi ją lub

wskaż do niej drogę.”

Uważa, że mógłby stworzyć świat lepszy od tego, który stworzył Bóg. Świat bez zła i cierpie­nia, które wypełniają życie Polaków. Konrad zarzuca Bogu obojętność na losy ludzi. Oskarża go o to, że w swym postępowaniu kieruje się tylko rozumem, a nie uczuciem:

„Kłamca, kto Ciebie nazywa miłością!

Ty jesteś tylko mądrością.”

W końcu z ust szalonego Konrada pada bluźnierstwo. Grozi Bogu, iż obwieści światu, że Ten nie jest jego Bogiem lecz... carem. Tak więc Gustaw romantyczny kochanek przemienia się w Konrada-patriotę, poświęcającego się bezgranicznie Ojczyźnie, gotowego nawet grozić Bogu.

Innym utworem, znakomicie ukazującym przemianę wewnętrzną, jest moty­wem okre­ślającym odrębność polskiego bohatera romantycznego od zachodnioeuropejskiego jest „Kor­dian” - dramat Juliusza Słowackiego. Poznajemy tytułowego bohatera jako piętna­stoletniego chłopca. Młodzieniec jest przepełniony marzeniami i pragnieniami dokonania czegoś wiel­kiego, wspaniałego i znaczącego.

„Sto we mnie żądz, sto uczuć, sto zwiędłych liści.”

Kordian przeżywa nieszczęśliwą miłość. Obiektem jego westchnień jest Laura, znacznie star­sza od niego kobieta. Schlebia jej, że tak młody chłopiec mógł się w niej zakochać. Lecz nie traktuje go poważnie. Bawi się nim i jego uczuciami. Zrozpaczony Kordian postanawia się zabić. Skoro nie stać go na czyny na miarę swych ambicji, skoro jego miłość jest nie odwza­jemniona, nie ma po co żyć. Po nieudanej próbie samobójstwa, Kordian wyrusza na wy­cieczkę po Europie. W czasie podróży przekonuje się, że nie wzniosłe ideały rządzą światem, lecz pieniądze. Już mogłoby się wydawać, że nasz bohater, wrażliwy młody człowiek, po dostrzeżeniu, że jego młodzieńcze ideały nie wytrzymały konfrontacji z rzeczywistością bę­dzie chciał ponownie targnąć się na swe życie, gdy nagle na szczycie góry dokonuje się w nim przemiana wewnętrzna. Z młodzieńca przepełnionego mrzonkami przeistacza się w człowieka czynu. Oto w walce o wolność Ojczyzny, Kordian odnajduje sens swego istnie­nia. Dzięki owej przemianie znajduje to, czego szukał. Postanawia zabić cara, aby wybawić Pol­skę z niewoli. Niestety okazuje się, że Kordian nie jest zdolny do wielkich czynów. Po nie­udanej próbie zabójstwa cara trafia do szpitala.

Również hrabiemu Henrykowi nie jest obca przemiana wewnętrzna. Bohater „Nie-Boskiej komedii” Krasińskiego z dnia na dzień z Męża (małżonka) przeistacza się w męża stanu. Po nieudanej próbie prowadzenia uporządkowanego życia rodzinnego, po przekonaniu się jak ułudna i fałszywa potrafi być poezja, Hrabia Henryk staje na czele obozu arystokracji. Podejmuje decyzję wzięcia udziału w walce przeciw rewolucji za namową wielkiego, czar­nego orła, który mówi:

„Szable ojców twoich, bij się o ich cześć i potęgę”

Słowa orła całkowicie zmieniły jego życie: z poety dążącego do idealnego piękna, odrzucają­cego rzeczywistość, przemienił się w bojownika walczącego o ową rzeczywistość.

Ulubionymi bohaterami literatury romantycznej byli młodzi ludzie, zazwyczaj mło­dzieńcy. Byli oni uosobieniem buntownika, marzyciela i wielkiego indywidu­alisty. Tęsknili do wielkich uczuć i namiętności. Polski bohater romantyczny bogatszy był o jeszcze jedną cechę. Był on człowiekiem otwartym na przemiany filozoficzne i światopo­glądowe. Miał on jak gdyby wpisany w swój los możliwość przemiany, możliwość stania się kimś innym. Sy­gnałem owych zmian było nowe imię, jako znak przemiany duchowej. Bohaterowie ci, z ludzi całkowicie pochłoniętych swym życiem osobistym i uczuciowym, stawali się zagorzałymi bojownikami o wolność Ojczyzny. Ich przemiana wewnętrzna była więc motywem określają­cym odrębność polskiego bohatera romantycznego od bohatera zachodnioeuropejskiego.

---