WARUNKI UTRZYMANIA BYDŁA

Wymagania dotyczące dobrostanu i ochrony zwierząt gospodarskich

Akt prawny: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 września 2003 r. (Dz. U. Nr 167, poz.1629) w sprawie minimalnych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich.

Przepisy ogólne - zwierzętom gospodarskim należy zapewnić:

- Możliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i zwierzętami drapieżnymi

- Opiekę i właściwe warunki utrzymania, uwzględniające minimalne normy powierzchniowe w zależności od systemów utrzymania

- Warunki utrzymania nieszkodliwe dla ich zdrowia (nie powodujące urazów), zapewniających swobodę ruchu i wygodne leżenie oraz możliwość kontaktu wzrokowego z innymi zwierzętami

- Wolność od głodu, pragnienia, niedożywienia, stresu oraz strachu i cierpienia

- Odpowiedni mikroklimat w budynkach z dobrą wentylacją i oświetleniem dostosowanym do potrzeb poszczególnych gatunków i grup technologicznych.

Powierzchnia wybiegów

- Powinna być utwardzona, odpowiednio wyprofilowana i skanalizowana, aby utrzymać odpowiednie warunki sanitarne i nie dopuszczać do zanieczyszczeń otaczającego terenu.

Wymagania dotyczące podłóg i posadzek

- Podłogi powinny być gładkie, ale nie śliskie i stanowić twardą, równą oraz stabilną powierzchnię.

- W budynkach inwentarskich ważna jest odpowiednia szerokość tras komunikacyjnych oraz szerokość furtek, przejść i otworów drzwiowych przy planowaniu których należy uwzględnić wymiary zwierząt, ludzi i środków transportu mobilnego.

Warunki środowiskowe

Prawidłowy mikroklimat wpływa na zdrowotność i wydajność bydła. Zwierzęta emitują do otoczenia ciepło, dwutlenek węgla i parę wodną. Wysokość emisji zależy od masy ciała, szybkości przemiany materii i temperatury otoczenia, w której zwierze przebywa. Główne parametry określające mikroklimat obór to: temperatura i wilgotność powietrza, koncentracja szkodliwych gazów, poziom oświetlenia, wentylacji i ruch powietrza.

Zbiorniki na gnojówkę

3,0 m3 na 1 DJP, na gnojowicę - 11 m3 na 1 DJP (Współczynniki przeliczeniowe sztuk zwierząt gospodarskich na duże jednostki przeliczeniowe).Pojemność zbiorników na gnojówkę i gnojowicę musi wystarczać na przechowywanie tych nawozów przez okres co najmniej 6 miesięcy

- Zbiorniki muszą być szczelne, nieprzepuszczalne oraz posiadać szczelną pokrywę z otworem wejściowym i wentylacyjnym.

- Zbiorniki na gnojowicę mogą być wyposażone w pokrywę pływającą

- Należy ograniczać produkcję gnojowicy poprzez ograniczanie do minimum ilości wody do mycia pomieszczeń inwentarskich i likwidacji wycieków z poideł.

- Do zbiornika na gnojowicę nie należy odprowadzać substancji pochodzących z urządzeń sanitarnych.

Zalety utrzymywania krów na głębokiej ściółce, to:

- ciepły i wygodny obszar wypoczynkowy

- niska częstotliwość poślizgów i urazów nóg

- naturalny sposób kładzenia się i wstawania krów

- dłuższe przebywanie krów w pozycji leżącej

Natomiast wady głębokiej ściółki to:

- duże zużycie słomy

- duże nakłady pracy przy ścieleniu

- usuwaniu nawozu i czyszczeniu zwierząt

- zabrudzenia krów

- konieczność korekcji racic

ŻYWIENIE BYDŁA

- Krowy powinny być żywione dawkami zbilansowanymi, tj. takimi, których wartość pokarmowa pokrywa zapotrzebowanie na składniki pokarmowe.

- Każda krowa powinna mieć łatwy dostęp do paszy, wody i legowiska (swobodne chodzenie, przechodzenie i mijanie się).

- Warunki dostępu do pożywienia: (0,65-0,75 mb/krowę przy stole paszowym, 1,1-1,2 mb / krowę na stanowiskach wiązanych (szerokość stanowiska))

- Należy zapewnić krowom możliwość przeżuwania (najlepiej w pozycji leżącej) przez 10-14 godzin/dobę

- Rozwiązania obory i korytarzy powinny zapewnić łatwy dostęp do sektora karmienia.

- Pasza podawana jest na korytarz paszowy podwyższony o 15-20 cm w stosunku do poziomu na którym krowy stoją..

Pastwisko może być podstawą żywienia letniego lub tylko uzupełnieniem żywienia oborowego (powinno być położone w pobliżu obory (do 1 km) i musi być miejsce z cieniem).

Najlepsza do wypasu jest trawa o odroście 12 do 20 cm, gdyż posiada najwyższą koncentrację składników pokarmowych i odznacza się wysoką strawnością.

Jeśli pastwisko jest podstawą żywienia, dorosła krowa powinna pobrać dziennie podstawową dawkę paszy objętościowej tj. 60-80 kg zielonki (1015 kg suchej masy).

Pojenie

- Umożliwić krowom pobieranie wody do woli (woda b. dobrej jakości i odpowiedniej temp.)

- W systemie wolnostanowiskowym zaleca się poidła komorowe.

- Na każdą grupę krów powinno przypadać dwa poidła o pojemności każdego 200-300 litrów.

- Poidła najlepiej jest instalować na skrzyżowaniu korytarzy (dużo miejsca wokół musi być)

- W celu uniemożliwienia zanieczyszczenia wody odchodami poidła należy umieszczać na podeście (krowa nie wejdzie na podwyższenie tylnymi nogami).

- Krowa pijąc przyjmuje naturalną pozycję, jeśli powierzchnia wody znajduje się na wysokości 70-80 cm od posadzki (podestu).

- Poidła powinny się znajdować w oborze, na okólniku i na pastwisku.

- Wysokowydajne krowy potrzebują więcej niż 150 l wody dziennie, (lubią pić szybko - do 20 litrów wody w ciągu minuty).

Pasze

- Pasza nie może być spleśniała i zanieczyszczona przez przez ptaki, robactwo, gryzonie lub przygotowującą ją maszynę.

- Świeży pokarm powinien być zadawany min. raz dziennie.

- Można wyróżnić pasze objętościowe (siano, kiszonka) i pasze treściwe (mieszanki przemysłowe, ziarna zbóż i niektóre produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego).

- Ilość pasz treściwych w dawce pokarmowej nie powinna przekraczać 65% ogólnej ilości podanej suchej masy paszy

- Każda nowa pasza do żywienia bydła musi być wprowadzana stopniowo, gdyż zwierzęta przeżuwające nie tolerują raptownych zmian (spadek produkcji, biegunka).

- Zalecana maksymalna dawka paszy treściwej wg INRA nie powinna przekraczać około 12 kg na dzień. W żywieniu tradycyjnym stosunek pasz treściwych do objętościowych nie powinien przekraczać 50:50.

- Najwartościowszą paszą objętościową w opasie bydła jest kiszonka z całych roślin kukurydzy (bogata w energię, ubogą w białko - należy uzupełniać paszą treściwą)

- Dobrą paszą jest też kiszonka z prasowanych wysłodków buraczanych oraz buraki pastewne i ziemniaki, jako zamienniki paszy treściwej zbożowej.

Żywienie cieląt

Okres siary. Nowo narodzone cielę karmi się siarą w której znajdują się przeciwciała. Okres żywienia siarą trwa 5-7 dni. Siarę zadaje się dwa razy dziennie zwiększając dawkę o 1 litr dziennie, co oznacza, że pod koniec okresu żywienia siarą dzienna jej dawka wynosi 6-8 l. Po okresie siary są trzy możliwości chowu : - Odchów cieląt tradycyjny (trwa do 5-7 miesięcy i zwierzęta w tym czasie osiągają masę ciała 180-250kg. Od 8 dnia życia ciele powinno dostawać nadal mleko, siano oraz paszę treściwą do woli. Trwa to do 2-3 miesiąca życia, po czym mleko jest odstawiane. Przyrosty dobowe powinny sięgać około 1000 g)

- Odchów na białe mięso (Cielę żywi się wyłącznie mlekiem lub preparatami przez okres 5-7 miesięcy do masy ciała 200-220 kg lub 8 - 9 miesięcy do masy 260-300kg)

- Odchów przy mamkach (Cielęta przebywają razem z matkami i podstawą ich żywienia jest mleko. Są też wypędzane na pastwiska, a pasza treściwa jest podawana w ilości 1-2,5 kg dziennie. Cielęta oddzielamy od matek jesienią , kiedy osiągają masę ciała około 300 kg)

Systemy opasania bydła

Można wyróżnić trzy zasadnicze systemy opasania młodego rosnącego bydła ras mięsnych, mlecznych oraz ich krzyżówek :

- intensywny (alkierzowy), (Przyrosty masy ciała zwierząt powinny wynosić nie mniej niż 1000 g/dzień, które można uzyskać przy żywieniu dawkami pokarmowymi o wysokiej koncentracji energii i białka w kilogramie suchej masy. Taki system żywienia stosuje się w opasie cieląt na białe mięso oraz w opasie buhajków ras mlecznych, mięsnych i ich krzyżówek z rasami mlecznymi)

- półintensywny (z jednym sezonem pastwiskowym), (Stosuje się zwykle przy opasaniu wolców lub jałówek w rejonach o dużym udziale trwałych użytków zielonych, zwierzęta po zejściu z pastwiska żywi się alkierzowo kiszonką z traw, sianem i śrutowanym jęczmieniem. Po zakończeniu opasania, w wieku około 18 miesięcy życia, wolce uzyskują masę ciała około 520 kg, a jałówki około 450 kg.)

- ekstensywny ( z dwoma sezonami pastwiskowymi), (Stosuje się zwykle przy opasaniu wolców lub jałówek w rejonach o dużym udziale trwałych użytków zielonych, zwierzęta przeznacza się na ubój w wieku 24-30 miesięcy przy masie ciała około 600-650 kg, względnie w wieku 33-36 miesięcy przy masie ciała około 675 kg.)

Zasadą jest, aby zarówno przy półintensywnym jak i ekstensywnym systemie opasania, zwierzęta w okresie żywienia pastwiskowego uzyskiwały dobre przyrosty masy ciała (w granicach 800-1000 g/dzień), a w żywieniu zimowym (alkierzowym) niższe (500g/dzień).

Inny sposoby opasania bydła to:

- Żywienie do woli (dostęp do paszy przez 20-22 godz. w ciągu doby).

- Żywienie ograniczone - (zadawanie pasz w ograniczonej ilości). Przy takim karmieniu należy zapewnić wystarczającą ilość miejsca, by wszystkie krowy mogły jednocześnie pobierać paszę.

Liczba krów na stanowisko paszowe - 1 przy żywieniu ograniczonym do maksymalnie 3 przy żywieniu do woli.

PROFILAKTYKA LEKARSKA BYDŁA

Zapobieganie chorobom bydła takim jak : kontuzje kończyn (kulawizny), ketoza, kwasica żwacza, zasadowica trawienna, mastitis, przemieszczenie trawieńca, itp.)

Metody zapobiegania urazom i chorobom bydła :

- Higiena stanowisk i podłoża - utrzymywanie suchego i czystego podłoża oraz zastosowanie gumowych mat. Dobrym sposobem jest podsypywanie stanowisk trocinami lub nawet piaskiem.

- Unikanie zbyt dużej liczy krów skupionych na małej powierzchni (zbyt mało miejsca do leżenia) 

- Wykonywanie zabiegów korekcji racic co najmniej raz, a lepiej dwa razy w roku oraz stosowanie często kąpieli racic

- Chronienie krów przed wilgotnymi i błotnistymi wybiegami, drogami i pastwiskami, co pozwoli zapobiec szerzeniu się zakażeń.

- Kontrola wymiaru stanowisk w oborze (muszą być wygodne)

- Utrzymywanie krów w czystości (występowanie zakażeń gruczołu mlekowego i skóry zwiększa się jak krowy stają się brudniejsze)

- Zapewnienie swobodnego dostępu do świeżej paszy, czystej wody (utrzymywanie krów w odpowiedniej kondycji)

- Dzielenie dziennych dawek paszy treściwej na trzy lub więcej posiłków aby zapobiec ochwatowi

- Unikanie błędów żywieniowych, prowadzących do chorób metabolicznych

- Staranne przeprowadzanie okresu przejściowego zasuszenia (2-3 tygodnie przed planowanym terminem porodu należy przyzwyczajać krowy do paszy treściwej)

- Skarmianie pasz treściwych o dużej zawartości włókna

- Unikanie zbyt krótkiego cięcia roślin, które przeznaczone są do sporządzenia kiszonek

- Prawidłowe przeprowadzanie okresu przejściowego zasuszenia

- Prawidłowe skarmianie ziarna zbóż - rozłożenie dawki na wiele porcji i zadawanie paszy objętościowej przed paszą treściwą

- Unikanie zagrzewania i pleśnienia kiszonki (fatalny wpływ mikotoksyn)

- Prawidłowy udój krów oraz stosowanie środków myjąco-dezynfekujących (do mycia i dezynfekcji strzyków (przed dojem i po doju))

- Zapewnienie odpowiedniej równowagi kwasowo-zasadowej w żwaczu

- Wykorzystanie substancji buforujących (np. kwaśny węglan sodu)

TRANSPORT BYDŁA

Transport łączy się z dużym stresem dla zwierząt. Spowodowane jest to z dodatkowym wysiłkiem fizycznym, ruchem pojazdu, zmianą środowiska, zachowaniem ludzi a także łączeniem stad, które wprowadza dodatkową dezorientację wśród zwierząt.

Aby zachować odpowiedni dobrostan bydła podczas podróży należy przestrzegać warunków :

- Osoby dokonujące przewozu muszą mieć odpowiednie kwalifikacje (licencje na przewozy wydaje powiatowy lekarz weterynarii po przejściu szkolenia, które kończy się egzaminem)

- Czas trwania transportu lądowego zwierząt jednokopytnych, bydła, owiec, kóz i świń nie

powinien przekraczać 8 godzin (czas ten może być wydłużony jeśli jest dostateczna ilość ściółki, jest dostęp do zwierząt, zwierzęta dostają paszę i wodę w określonych porach)

- Łączny czas transportu może wynosić 24h (postój powinien nastąpić co najmniej po 8 godzinach transportu)

- Zwierzęta przewożone powinny być zdrowe

- Zwierzęta muszą mieć dostęp do wody

Pojazdy do przewozu muszą mieć :

- Odpowiednią powierzchnię dla każdego zwierzęcia, umożliwiającą swobodne przyjęcie przez zwierzę pozycji stojącej lub leżącej,

- Zadaszenie i ściany izolowane w celu zabezpieczenia zwierząt przed wpływami

atmosferycznymi,

- Dostateczną wentylację i w miarę potrzeby ogrzewanie,

- Podłogę zapewniającą przyczepność kończyn oraz umożliwiającą utrzymanie higieny,

- Wystarczającą ilość ściółki, zapewniającej wchłanianie odchodów zwierząt oraz ich wygodę

- Odpowiednio mocne zaczepy, do których mocowane będą zwierzęta kopytne,

- Urządzenia umożliwiające pojenie i karmienie zwierząt, a także zapewniać dostęp do każdego zwierzęcia.

- Zwierzęta nie mogą być umocowane za rogi ani za pomocą kółek nosowych.

- Do załadunku i wyładunku zwierząt należy używać odpowiednich urządzeń pomocniczych,

takich jak mostki, rampy, trapy, których konstrukcja i materiały powinny zapewniać bezpieczny i humanitarny przeładunek zwierząt.

- Rolnik może samodzielnie dokonywać przewozu trzody do ubojni, jeżeli droga nie jest dłuższa niż 65 km. Ogólnym wymogiem który musi spełnić podczas takiego transportu jest - Ważnym punktem jest zabezpieczenie odchodów (mandat za to - 500 zł).

SANKCJE KARNE

W Polsce najważniejszym aktem prawnym regulującym ochronę zwierząt, w tym zwierząt gospodarskich, jest Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 roku (tekst jednolity DzU Nr 106 z roku 2003, poz. 1002 wraz z późniejszymi zmianami). Ustawa o ochronie zwierząt w rozdziale trzecim podaje podstawowe zasady ochrony zwierząt gospodarskich, według których zwierzętom gospodarskim należy zapewnić opiekę i właściwe warunki bytowania, a warunki chowu lub hodowli zwierząt nie mogą powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień.

- Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt.

- Kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia, lub znęca się nad nim, podlega karze pozbawienia wolności do roku (przy szczególnym okrucieństwie do 2 lat), ograniczenia wolności albo grzywnie.

3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, sąd może orzec przepadek zwierzęcia, a w razie skazania za

przestępstwo określone w ust. 2, sąd orzeka przepadek zwierzęcia - jeżeli sprawca jest jego właścicielem.

4. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec wobec sprawcy zakaz wykonywania

określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności lub wykonywania czynności wymagających

zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie

W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec nawiązkę w wysokości od 25 zł do 2.500 zł na cel związany z ochroną zwierząt, wskazany przez sąd oraz może orzec przepadek zwierzęcia.

Kto, wykonując działalność w zakresie zarobkowego transportu drogowego zwierząt:

1) transportuje zwierzęta środkami transportu, które nie zostały dopuszczone do użycia w transporcie zwierząt przez

powiatowego lekarza weterynarii, lub

2) nie zapewnia transportowanym zwierzętom warunków transportu określonych w ustawie oraz w przepisach

wydanych na podstawie art. 24 ust. 5 i 6, podlega karze aresztu lub grzywny.

---