Wykład 4.11.2008r.

KRYMINALISTYKA I KRYMINOLOGIA

Kryminologia - widzenie zjawiska patologicznego z perspektywy sprawcy.

Kryminologia jest nauką, której nie można jednocześnie zakwalifikować do konkretnego gatunku. Ma ona natomiast cechy, które pozwalają przyporządkować ją do różnych dziedzin życia.

Po raz pierwszy pojęcia „kryminologia” użyto ok. 1879r. Wśród twórców tej dziedziny prawa wymieniani są: Paul Topinard, Rafaele Ganatello.

Kryminologia a nauki medyczne i biologiczne.

• Psychiatria sądowa - wyraża się przede wszystkim udziałem w procesie karnym biegłych lekarzy, psychiatrów, którzy zajmują się diagnozowaniem sprawcy przestępstwa.

• Psychologia - poszukuje związków zachodzących pomiędzy zachowaniami przestępczymi a pewnymi czynnikami a charakterze psychologicznym i osobowością, temperamentem, emocjami.

• Pedagogika resocjalizacyjna - widoczna jest przede wszystkim w procesie wykonywanie kary i stosowania środków karnych wobec sprawcy.

• Statystyka - polega na tworzeniu i gromadzeniu danych statystycznych na temat przestępczości, jej obrazu, rozmiarów, nasilenia, dynamiki itp. Powstaje dzięki temu statystyka policyjna.

Nasilenie przestępstwa, rozmiary przestępczości, struktura przestępczości czy jej dynamika.

Socjologia - przedmiotem zainteresowania przez socjologię jest koncentracja na przestępczość jako pewnym zjawisku społecznym, a nie tylko na zjawisku indywidualnej psychologii.

Ekonomia - wykorzystuje pewne metody i pojęcia wykształcone przez ekonomię do badań.

Historia społeczna - dzięki spojrzeniu na pewne zjawiska w kontekście społecznym, przede wszystkim czasowym, możliwe jest zbudowanie znacznie dokładniejszej i bliższej rzeczywistości analizy.

Prawo karne - łącznikiem między kryminologią a prawem karnym może być polityka kryminalna w której elementy empiryczne łączą się z normatywnymi tworząc jedną całość.

Prawo karne to dyscyplina normatywna a kryminologia dyscyplina empiryczna.

Kryminologia klasyczna - powstała w połowie XVIII w. Reprezentowali ją: Cesare Beccaria, Jeremy Bentham.

Nurty kryminologii:

• klasyczny

• pozytywistyczny

• antynaturalistyczny

• neoklasyczny

Założenia:

• Każdy człowiek jest jednostką racjonalną i świadomie dokonującą wyborów.

• Każdy człowiek jest jednostką wolną, posiadającą wolną wolę.

• Przestępca to człowiek zupełnie nie różniący się od pozostałych członków społeczeństwa.

• Zasadniczo jesteśmy wszyscy potencjalnymi przestępcami i każdy człowiek zdolny jest do popełniania czynu niedozwolonego.

• Człowiek jest racjonalnym w wyborze swojego postępowania i jednocześnie odpowiedzialny za nie.

• Każdy człowiek zdolny jest do popełnienia przestępstw i czynienia zła.

• Człowiek hamuje swoje zapędy czynienia zła na skutek strachu przed sankcją, bólem i cierpieniem.

Role kary jako środka który wymusza:

1. Kryminologia antynaturalistyczna - wykształciła się w latach 60 i 70 XX w. Przedstawicielami byli: Edwin Lepert, Howard S. Becker.

Założenia:

• odrzucenie naturalizmu metodologicznego i opowiedzenie się ze swoistością metodologiczną, konieczność wartościowania;

• postulat konfliktowej wizji społeczeństwa jako sprzeczność interesów;

• przestępstwo i przestępczość nie są traktowane jako skutek indywidualnej patologii, wynikają z konfliktów społecznych;

• przedmiotem zainteresowania stają się mechanizmy społeczne reakcji na zachowania przestępcze a nie sam sprawca;

• „pytanie reaktywne” - dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwa a pewni ludzie za przestępców;

• indetermistyczna wizja człowieka - zachowanie nie ma charakteru przyczynowego nie należy łączyć z cechami jednostek.

1. Kryminologia pozytywistyczna - II poł. XIX w. Przedstawiciele: Cesare Lombroso, Enrico Ferri.

Założenia:

• scjentyzm - kult nauki, wiary w nieograniczone możliwości;

• naturalizm metodologiczny - przekonanie nie tylko o konieczności, a także możliwości poznawania nauk społecznych;

• podstawowe pytanie etiologiczne - o przyczyny powstawania przestępczości;

• indywidualizm - koncentracja na osobę sprawcy;

• pytanie lombrozjańskie - dlaczego inni popełniają przestępstwa a drudzy nie?;

• traktowanie kary jako kary o charakterze celowym.

• Kryminologia neoklasyczna - jest związana z pierwotnym nurtem kryminologii klasycznej. Wykształciła się w latach 70 XX w. Przedstawicielami byli: Andrew von Hirch, James Wilson.

Założenia:

• powrót prawa karnego opartego na zasadach sprawiedliwej odpłaty lub odstraszenia;

• uznanie kary i jej realizacji za jedyne czynniki którymi może posługiwać się państwo w walce z przestępczością;

• traktowanie sprawcy przestępstwa jako jednostki wolnej i dokonującej racjonalnych wyborów tj. zakładanie istnienia wolnej woli jednostki;

• odrzucenia deterministycznego modelu sprawcy przestępstwa;

• uczynienie przedmiotu zainteresowania kontroli społecznej oraz sankcji karnej;

• uznanie za podstawowe pytania dotyczące możliwości instytucji kontrolnych;

• przyjmowanie konsensualnej wizji społeczeństwa.

Ćwiczenia 26.10.2008r.

Przestępczość - jest to ogół czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary popełnionych w danym czasie, na danym terenie.

Struktura przestępczości - jest to ogół czynów przestępczych uporządkowanych według przyjętego kryterium klasyfikacyjnego.

Dynamika przestępczości - jest to tempo i kierunek zmian jakim ulega w czasie liczba stwierdzonych przestępstw na danym terenie.

Geografia przestępczości - jest to terytorialne przemieszczenie przestępczości (bierzemy pod uwagę administracyjny podział kraju).

Rozmiar przestępczości - ogólna liczba, ilość przestępstw.

Przestępczość rzeczywista - jest to ogół czynów przestępczych w danym czasie na danym terenie.

Przestępczość ujawniona - jest to ogół czynów o jakich informacje dotarły do organów ścigania i na tej podstawie wszczęte zostało postępowanie przygotowawcze.

Przestępczość stwierdzona - jest to ogół czynów, których przestępczy charakter został potwierdzony w wyniku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego.

Przestępczość sądowa - jest to ogół czynów, których przestępczy charakter został potwierdzony w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego i zapadł prawomocny wyrok skazujący.

Wykład 15.11.2008r.

Patologia społeczna - są to zjawiska społeczne polegające na zachowaniu się jednostek i określonych grup społecznych w sposób sprzeczny z wartościami danej kultury.

Zjawiska społecznie patologiczne - są to zachowania działające destruktywnie na społeczeństwo lub jego elementy przy tym niezgodne z wartościami powszechnie uznawanymi w danym kręgu kulturowym (patologia to nauka która zajmuje się tymi zjawiskami).

Patologia społeczna - zespół zjawisk szkodliwych społecznie, niezgodnych lub odbiegających od obowiązujących w społeczeństwie norm obyczajowych i prawnych oraz wpływających na zjawisko przestępczości.

Dewiacja (łamanie norm prawnych, obyczajowych):

1. Przestępczość

2. Zachowanie patologiczne - dysfunkcje wobec rodziny, środowiska

3. Autodestrukcja - zmienianie się

4. Zachowania społeczne - konflikty rasowe (rasizm), kulturowe (szowinizm)

5. Dewiacyjne zachowanie seksualne (tzw. zboczenie)

6. Zachowania na tle psychospołecznym (nerwica)

Dewiacja prawna - łamanie norm prawnych (przestępczość)

Dewiacja społeczna - łamanie norm obyczajowych czy moralnych obowiązujących w danym czasie w danym miejscu.

Alkoholizm - jest to choroba powstająca w skutek nadużywania alkoholu.

Alkoholizm (według światowej organizacji zdrowia) - jest to wszelki sposób picia który wykracza poza tradycyjnego i zwyczajowego spożycia albo poza ramy obyczajowego przyjętego w całej społeczności picia towarzyskiego, bez względu na przyczyny.

Narkomania - stałe lub okresowe używanie w celach nie medycznych środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienia od nich.

Podział środków odurzających oddziałujących na ośrodkowy układ nerwowy:

1. opiaty

• mleczko makowe

• morfina

• heroina

• środki uspokajające i nasenne

• barbiturany

• relanium

Ćwiczenia 13.12.2008r.

Reżim odpowiedzialności nieletnich.

Demoralizacja - niewynikające z przyczyn chorobowych ani rozwojowych stan struktur poznawczych, prowadzący do nierespektowania norm moralnych, sprzyjający łamaniu norm prawnokarnych.

Socjalizacja - proces wdrażania jednostki do samodzielnego i niezaburzonego działania w społeczeństwie, obejmujący zapoznanie się z jego kulturą oraz podstawowymi normami i wartościami.

Socjalizacja nieprawidłowa - proces socjalizacji niewyposażający jednostki w mechanizmy pozwalające na unikanie zachowań przestępczych.

Kontrsocjalizacja - wpływ społeczny, opozycyjny wobec socjalizacji i pociągający ze sobą zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań przestępczych, niekorzystnie wpływa na kształtowanie osobowości człowieka.

Rodzina

• uznawana za najważniejszą grupę pierwotną, pośredniczącą między jednostką a społeczeństwem

• podstawowe zadania

- udział w socjalizacji

- ukształtowanie u dziecka, struktur poznawczych

- kontrola sfery emocjonalnej

• socjalizacja pierwotna / socjalizacja wtórna

Czynniki zewnętrzne:

• system wartości panujący w społeczeństwie

• sytuacja polityczna i społeczno-ekonomiczna

• miejsce rodziny w strukturze społecznej i dystanse społeczne w danym społeczeństwie

• zakres swobody jednostek

• model rodziny w danym społeczeństwie.

Czynniki wewnętrzne:

• ukształtowanie ról społecznych w rodzinie

• styl wychowania i klimat uczuciowy

• osobowość członów rodziny

• stan zdrowia członków rodziny

• wzory zachowania w rodzinie.

Modele rodziny:

1. Antypersonalistyczny

2. Personalistyczny

3. Indywidualistyczny

Ćwiczenia 10.01.2009r.

Prostytucja, subkultury młodzieżowe, sekty, samobójstwa.

Subkultury młodzieżowe - względnie spójna grupa społeczna pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie w tendencji życia społecznego, posiadająca wspólne wartości, wyrażająca swoją odrębność poprzez podważanie lub zanegowanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury.

Przeczytać - przestępczość powrotna, wiktyminologia.

- 5 -

---