SPOŁECZEŃSTWO

1. Istota społeczeństwa obywatelskiego (determinanty i warunki):

Determinanty:

- czynnik biologiczny

- czynnik geograficzny (klimatyczny)

- czynnik demograficzny

- czynnik psychologiczny

Warunki:

- budowa i fizjologia organizmu człowieka (m.in rozwinięty mózg, spionizowana postawa, stały popęd płciowy, opieka nad potomstwem do czasu osiągnięcia przez nie samodzielności)

- realizowanie potrzeb jednostki w społeczeństwie:

* potrzeby biologiczne (zaspokajanie głodu i potrzeb seksualnych, przedłużanie gatunku, posiadanie odzieży i mieszkania)

* potrzeby bezpieczeństwa, przynależności, miłości, uznania, samorealizacji

- socjalizacja

* pierwotna - naśladownictwo bezkrytyczne

* wtórna - samodzielne kształtowanie własnej osobowości

- role społeczne

2. Cechy i istota obywatelskiego nieposłuszeństwa (najważniejsze przykłady):

Celem obywatelskiego nieposłuszeństwa jest wymuszenie zmiany niesprawiedliwego prawa lub decyzji władz wykonawczych.

Cechy:

- pokojowe (bez przemocy)

- obrona lub walka o wartości (np. walka o demokrację, prawa człowieka, niepodległość)

- nie nakładanie interesów przywódców nad interes narodu

- konsekwencje dla przywódców działań nieposłuszeństwa (kary, represje)

Przykłady:

- działalność Solidarności, Martina Lutra Kinga, Mahatmy Gandhiego

3. Rodzaje i istota konfliktów społecznych oraz metody ich rozwiązywania:

Rodzaje:

- klasowe (różnice w poziomie życia klas)

- kulturowe (różnice zwyczajowe i obyczajowe np. zwolennicy popu i metalu)

- ekonomiczne (wynikają z poziomu życia klas)

- wartości (często związane z religią)

- pokoleniowe (rozbieżność zdań między pokoleniami)

- rodzinne (np. alkoholizm, rozwód)

Metody rozwiązywania:

- negocjacje - dwustronny proces komunikowania się, którego celem jest osiągnięcie porozumienia, gdy przynajmniej jedna strona nie zgadza się z daną opinią lub z danym rozwiązaniem sytuacji

- mediacje - dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby neutralnej i bezstronnej - mediatora
- arbitraż - metoda rozwiązywania sporów prawnych w sprawach cywilnych lub sprawach gospodarczych bez udziału sądu powszechnego, w której kompetencje takiego sądu powierza się bezstronnemu specjaliście

- rozmowa

4. Omów wybrany problem społeczności lokalnej i zaproponuj strategię działania, która mogłaby przyczynić się do jego rozwiązania.

Ruchy migracyjne, spowodowane poszukiwaniem lepszych warunków pracy lub nauki w dużych miejscowościach.

Propozycje rozwiązania:

- inwestycje w rozwój małych miejscowości

- zwiększenie środków komunikacji

5. Co to jest grupa społeczna; jej rodzaje i przykłady.

Grupa społeczna - grupa złożona z co najmniej 3 osób, połączona więzami społecznymi (wartości, odrębność, cele, interesy, potrzeby).

Rodzaje:

- według wielkości:

* grupy małe (np. rodzina)

* grupy duże (np. klasa społeczna, grupa zawodowa)

- według członkostwa:

* grupy ekskluzywne (zamknięte) - stosują ostre kryteria przyjęcia np. zawód, pochodzenie, majątek (np. lub biznesmenów)

* grupy ograniczone - np. kryterium wieku, msc. zamieszkania lub konieczność wypełnienia deklaracji (nie mam przykładu, ale coś się wymyśli ;))

* grupy inkluzywne - dla wszystkich

- według typu więzi społecznej:

* pierwotne - więzi emocjonalne i kontakty osobiste (np. grupa przyjaciół)

* wtórne - więzi oparte na interesach i celach; mają charakter bezosobowy (np. partie polityczne)

- według stopnia sformalizowania:

* formalne - mają prawnie określoną strukturę, cele i normy (np. organizacje polityczne)

* nieformalne - więzi osobiste, uczucia, emocje (np. subkultury młodzieżowe)

6. Scharakteryzuj wybraną grupę społeczną i omów jej funkcje.

Rodzina - najstarsza i najpowszechniejsza grupa społeczna, oparta na więzach małżeńskich i rodzicielskich.

Funkcje:

- prokreacyjna (zaspokojenie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków i biologiczne przetrwanie społeczeństwa)

- seksualna (forma współżycia płciowego)

- ekonomiczna (zaspokajanie materialnych potrzeb rodziny)

- opiekuńczo-zabezpieczająca (zapewnianie środków niezbędnych do życia i opieka nad niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny)

- socjalizacyjna (przygotowanie potomstwa do samodzielności i dostosowanie się do siebie współmałżonków)

- stratyfikacyjna (nadawanie pozycji społecznej członkom rodziny)

- rekreacyjna (zaspokojenie potrzeb relaksu, odpoczynku i rozrywki)

- kulturowa (przekazywanie potomstwu dziedzictwa kulturowego)

7. Na czym polega i jak przebiega proces socjalizacji?

Socjalizacja - proces uspołecznienia człowieka poprzez przyjmowanie norm i wzorców.

I faza - socjalizacja pierwotna:

- obejmuje okres dzieciństwa

- dziecko przyswaja i naśladuje wzorce osób, z którymi ma bezpośredni kontakt

- istotnym czynnikiem w tej fazie jest zabawa i pokazywanie dziecku najlepszych wzorców

II faza - socjalizacja wtórna:

- człowiek świadomie zdobywa umiejętności, by pełnić kolejne role społeczne

- istotne w tej fazie jest uczenie się nowych norm i zasad zachowania się

8. Omów szczególną rolę rodziny w życiu społecznym.

(tego nie mam, ale być może chodzi o to, że rodzina jest podstawową komórką społeczną, czyli że odgrywa ogromną rolę w życiu każdego człowieka. Ja bym tam jeszcze dorzuciła, że kształtuje nas od najmłodszych lat, czyli ta socjalizacja pierwotna, a dzięki temu jesteśmy przystosowani do dalszego życia społecznego i potrafimy spełnić wyznaczone nam role.)

9. Konformizm, nonkonformizm, oportunizm. Zalety i wady konformizmu i nonkonformizmu.

Konformizm - dostosowanie sie do wymogów otoczenia i postępowania zgodnie z normami i wzorcami społeczeństwa.
Zalety: łatwe odnalezienie się w grupie, ład społeczny.
Wady: brak asertywności i samodzielności.

Nonkonformizm - odrzucanie uznanych wartości oraz zwyczajów i zastąpienie ich nowymi.
Zalety: odporność na naciski i wpływy grupy; samodzielność.
Wady: zbytni krytycyzm wobec powszechnie ustalonych norm; zakłócenie ładu społecznego.

Oportunizm - brak wyznawania zasad; poszukiwanie korzyści dla siebie.

10.Struktura społeczna współczesnej Polski.

- struktura demograficzna (np. płci, wieku, msc. zamieszkania, l. ludności, przyrostu naturalnego)

- struktura klasowa (status majątkowy, posiadanie lub brak dóbr; klasa wyższa, niższa, średnia)

- struktura warstwowa (wykonywanie zajęcia, pozycja w społeczeństwie)

- struktura zawodowa (znaczenie zawodów; szanowane i znane zawody (prawnik, lekarz); zmiany na rynku pracy)

11. Definicja narodu.

Naród - Trwała wspólnota ludzka wytworzona na podstawie wspólnych losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, świadoma własnej odrębności spośród innych narodów.

12. Nacjonalizm, patriotyzm, szowinizm. Różnice między postawą patriotyczną, a nacjonalistyczną.

Nacjonalizm - pogląd polityczny, według którego naród jest najważniejszy; inne zaś narody są drugorzędne i powinny się podporządkować.

Patriotyzm - postawa propagująca miłość do własnej ojczyzny i narodu oraz oddanie im i poświęcenie się dla nich.

Szowinizm - uwielbienie własnego narodu, przy pełnej nienawiści i pogardzie dla narodów innych.

Nacjonalizm neguje i umniejsza pozycję innych narodów, a patriotyzm wszystkie narody traktuje równo.)

13. Historyczne i współczesne przykłady zachowań nacjonalistycznych i szowinistycznych oraz ich negatywne skutki.

(w historycznych pewnie będą zapędy III Rzeszy Niemieckiej i skutkiem II wojna światowa. Ale we współczesnych? Mi przychodzi na myśl Rosja, która nie chcę wstąpić do UE i w ogóle olewa sprawę europejskich zjednoczeń. Ale jakie są tego skutki to ja już nie wiem...)

14. Stereotypy, uprzedzenia, nietolerancja i ich szkodliwy wpływ na przykładach.

Stereotyp - utrwalony w świadomości społeczeństwa, karykaturalny i często błędny obraz określonej grupy ludzi (np. Polak - pijak. Jest to twierdzenie krzywdzące, ponieważ nie każdy Polak jest alkoholikiem).

Uprzedzenie - rodzaj postawy, polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek (np. uprzedzenia Polaków do Romów. Polacy boją się, że zostaną przez nich obrabowani, więc szkodliwym wpływem uprzedzeń jest niepotrzebny stres i strach).

Nietolerancja - brak szacunku dla innych niż własnych poglądów i norm postępowania (np. homoseksualizm. Często homoseksualiści są bici, a nawet mordowani za swoją odmienność.)

15. Co to są mniejszości narodowe i ich prawa w Polsce.

Mniejszość narodowa - grupa społeczna, wchodząca w skład całego społeczeństwa, mająca odrębną kulturę, tradycję i zwyczaje.

Prawa:

- wolność zachowania i rozwoju własnego języka

- zachowanie obyczajów i tradycji oraz wolność rozwoju własnej kultury

- prawo tworzenia własnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych

- edukacja w języku ojczystym

- ordynacja wyborcza do sejmu zapewnia mniejszościom narodowym przedstawicielstwo w polskim parlamencie

16. Omów wybrany przykład separatystycznych dążeń mniejszości narodowych we współczesnym świecie.

Katalończycy w Hiszpanii: Odrębność Katalonii od reszty Hiszpanii zaznacza się na każdym kroku po dotarciu do tego regionu. Przede wszystkim świadczą o tym napisy podawane zawsze w dwu językach. Mieszkańcy sami bardzo chętnie podkreślają swoją inność od reszty Hiszpanii na przykład poprzez ozdabianie swych samochodów naklejką o treści "CAT", a także emblematem tego regionu. Ponadto Katalonia ma prawo blokowania pewnych decyzji podejmowanych przez władze w Madrycie. Obecna sytuacja przedstawia się w ten sposób, że region ten posiada inny status administracyjnych od pozostałych składowych Hiszpanii, co jednak nie zaspokaja w pełni ambicji niepodległościowych mieszkańców. Bardzo charakterystyczne, że w przypadku Katalończyków ich dążność do niezależności nie objawia się poprzez wandalistyczne akty, zamachy, zabójstwa i inne działania z użyciem siły. Katalończycy wiedzą, ze najlepszym sposobem na zjednanie sobie opinii światowej jest krzewienie własnych zwyczajów, kultury, języka... Jednym słowem troska o dziedzictwo własnego narodu. Jedną z form tej "kulturalnej" walki jest wprowadzenie do szkół katalońskich języka katalońskiego, jako wykładowego. W ten sposób na pewno Katalończycy nie staną się tak znienawidzeni przez społeczeństwo hiszpańskie jak terroryści z Kraju Basków.

17. Apartheid, syjonizm, antysemityzm:

Apartheid - polityka dyskryminacji Afrykanów w RPA, mająca na celu utrzymanie zwierzchnictwa Europejczyków.

Syjonizm - ideologia państwowa Izraela, głosząca prawo narodu żydowskiego do ziem palestyńskich.

Antysemityzm - postawa cechująca się wrogością do narodu żydowskiego (związana często z prześladowaniem Żydów).

18. Współczesne formy społeczeństwa (cechy):

Społeczeństwo postindustrialne:

- twórcy: Alain Touraine i Daniel Bell

- powstało na skutek zmian w technice produkcji

- dominuję sektor usług (m.in bankowość, transport, oświata, nauka); spada znaczenie sektora przemysłowego i rolniczego

- produkcja ma charakter masowy

- większość ludzi zamieszkuje duże aglomeracje miejskie

- rozwija się kultura masowa, rozpowszechniona dzięki mediom

Społeczeństwo globalne:

- twórca: Herbert Marshall McLuhan

- obejmuje wszystkich mieszkańców Ziemi (tzw. "globalna wioska")

- zwiększenie możliwości komunikowania się, dzięki rozwojowi środków masowego przekazu i telekomunikacji (globalizacja)

- powszechny dostęp do środków masowego przekazu spowodował zmiany w świadomości człowieka

- powstanie korporacji międzynarodowych

Społeczeństwo informacyjne:

- najważniejszą rolę odgrywa informacja, postrzegana jako towar

- główne znaczenie mają firmy gromadzące, przetwarzające i użytkujące informacje

- rozwinął się sektor nowych usług - bankowość i telekomunikacja

- powszechny dostęp do informacji

Społeczeństwo masowe:

- ma związek z dużym zurbanizowaniem i wzrostem gęstości zaludnienia

- ludzie żyją i działają w dużych zbiorowościach

- zanikają wyższe ideały i wartości; zanika także wpływ religii na zachowania ludzkie. Dominuje hedonizm i konsumpcjonizm

- jest podatne na manipulacje i propagandę oraz ulega reklamom

-dominuję kult przeciętności i zanikają elity

Społeczeństwo konsumpcyjne:

- ma związek ze wzrostem zamożności społeczeństw zachodnich w XX wieku

- konsumpcja jest nabywaniem znaków, idei, symboli i społeczeństwa

-występuje kult indywidualizmu

- ogromną rolę odgrywają media i reklama, tworzące nowe mody i trendy

Społeczeństwo otwarte:

- twórcy: Henri Bergson, Karl Poppera

- charakteryzuje je duży zakres swobód politycznych, a także sprawiedliwość i poszanowanie prawa

- obywatele mają dużą swobodę dokonywania wyborów, za które są odpowiedzialni

- społeczeństwo opiera się na pluralizmie i tolerancji wobec światopoglądów, poglądów politycznych i rasowych

19. Migracji (pionowa, pozioma), emigracja, repatriacja, imigracja.

Migracja - przemieszczanie się ludności mające na celu zmianę miejsca zamieszkania na stałe lub czasowo.

- pionowa (wertykalna) - przechodzenie z pozycji niższych do wyższych lub z wyższych do niższych.

- pozioma (horyzontalna) - przemieszczanie się grup lub jednostek w przestrzeni społecznej bez zmiany pozycji społecznej i bez awansu czy degradacji.

Emigracja - wyjazd (na stałe lub na jakiś czas) z ojczystego kraju za granicę, np. w celach zarobkowych lub z powodów politycznych.

Repatriacja - powrót do ojczyzny jeńców, osób przesiedlonych lub uchodźców.

Imigracja - napływ ludności obcej osiedlającej się na stałe w jakimś kraju.

20. Problemy etyczne społecznego świata, za i przeciw.

Aborcja

- za: bezpieczeństwo i życie matki, możliwość samostanowienia o sobie przez kobietę

- przeciw: sprzeczność z religią, zabójstwo

Eutanazja

- za: prawo do decydowania za swoje życie, wysokie koszta utrzymania chorej osoby

- przeciw: prawdopodobieństwo nadużyć, sprzeczność z religią

Prawa zwierząt

- za: bezbronność (każda istota ma prawo do życia), odpowiedzialność za inne istoty

- przeciw: zmniejszenie populacji zwierząt, wykorzystywanie do testów laboratoryjnych

21. Pojęcie instytucji społecznej, funkcje, rodzaje.

Instytucja społeczna - grupa osób realizująca powierzone jej cele przez społeczeństwo.

Funkcje:

- zaspokajanie potrzeb (oświata, Fundusz Zdrowia)

- regulowanie życia społecznego (policja, urzędy skarbowe)

- integracyjna (pomoc społeczna)

- zapewnienie ciągłości funkcjonowania zbiorowości (szkoła)

Rodzaje:

- ekonomiczne (produkcja i dystrybucja dóbr oraz obrót pieniędzy np. banki)

- religijne (zaspokajają potrzeby duchowe np. kościoły)

- wychowawczo-kulturalne (wychowanie i edukacja młodego pokolenia np. szkoły, teatry)

- socjalne (rozwiązywanie problemów społecznych np. organizacje charytatywne)

- polityczne (zdobycie, sprawowanie i utrzymanie władzy np. partie polityczne)

22. Mechanizmy regulujące życie społeczne (porządek publiczny, normy społeczne).

Normy społeczne:

- prawne (stanowione przez odpowiednie organy ustawodawcze; za ich nieprzestrzeganie grożą sankcje)

- religijne (obowiązują przedstawicieli danego wyznania)

- moralne (wskazują, co jest dobre, a co złe)

- obyczajowe (sposób zachowania i postępowania)

23. Przemiany współczesnej kultury.

- pojawienie się kultury masowej

- komercjalizacja kultury

- brak dostępu do kultury wysokiej (cena)

- uniwersalizacja kultury

- pojawienie się subkultur

- pojawienie się kontrkultury

- kultura alternatywna

24. Wyjaśnij pojęcie subkultury; przykłady subkultur i kilka cech każdej z nich.

Subkultura - wzory i normy obowiązujące w grupie będącej częścią większej zbiorowości, odmienne od przyjętych reguł.

a) Punki:

- wywodzi się z USA i Wielkiej Brytanii

- negatywny stosunek do rzeczywistości społecznej i pesymizm, co do zmian

- hasło: "Nie ma przyszłości"

- wygląd: czarna, skórzana kurtka; Irokez na głowie; agrafki wpięte w ciało; wysokie, czarne, wojskowe buty;

- agresywni w charakterystycznym tańcu

b) Skini:

- wywodzi się z Wielkiej Brytanii

- misja obrony porządku społecznego

- agresywni wobec obcych i marginesu społecznego

- wygląd: nacechowany elementami militarnymi

c) Szalikowcy (Kibole):

- walka z kibicami innych drużyn

- wygląd: czapki, szaliki, flagi w brawach danego klubu piłkarskiego

d) Rastafarianie:

- wywodzi się z Jamajki

- często nawiązują do Starego Testamentu

- propagują prosty styl życia i oddają cześć Bogu Jahwe

- nie piją alkoholu, z używek stosują jedynie haszysz i marihuanę; z reguły wegetarianie

- wygląd: kolorowe stroje (głównie zielone, żółte, czerwone); dredy

- słuchają reggae, nawiązując do folkloru Jamajki

e) Czciciele szatana (Sataniści):

- symbolika: odwrócony krzyż, pentagram, oznaczenie cyfrowe - 666

- wygląd: czarny ubiór z wizerunkiem szatana lub kozła

- wspólne medytacje i modlitwy do szatana

- zwolennicy przemocy; dewastują groby i miejsca kultu religijnego

f) kultura techno:

- styl życia nastawiony na zabawę

- zaczęto o niej mówić w raz z pojawieniem się Parady Miłości w Berlinie

- słuchają muzyki elektronicznej

- wygląd: jaskrawe kolory, błyszczące kombinezony i adidasy, różnobarwne dodatki

- długie tańce, często wspomagane narkotykami i napojami energetycznymi

---