Społeczeństwo dzieli się na wiele różnorodnych elementów, który są od siebie wzajemnie zależne w różny sposób i w różnym stopniu. Owe elementy oraz układ zależności między nimi nazywamy właśnie strukturą społeczną. Schematyczne przedstawienie podstawowych elementów tej struktury - dotyczącej rozwiniętego społeczeństwa - znajdziesz w prezentacji.

Jak wspomniałam struktura jest cecha charakterystyczną społeczeństw rozwiniętych, gdzie nastąpił daleko posunięty i wyspecjalizowany podział pracy. Takie społeczeństwa nazywamy morficznymi. Z kolei społeczeństwa nie posiadające struktury, gdzie nie nastąpił podział pracy ani specjalizacja, gdzie podstawowe podziały przebiegają wzdłuż linii wieku, płci czy pokrewieństwa, nazywamy społeczeństwami amorficznymi. Z reguły tego rodzaju społeczność tworzą wspólnoty o charakterze pierwotnym, dziś spotykane na obrzeżach cywilizowanego świata.

Struktura społeczna może podlegać regułom, normom czy instytucjom tworzonym przez państwo - tak było np. w społeczeństwie feudalnym, czy w Indiach, wówczas przejście jednostki np. z jednej klasy społecznej do drugiej jest bardzo trudne, jeśli w ogóle możliwe. Dzisiaj jednak struktury społeczne mają z reguły - w euro - atlantyckim kręgu kulturowym - charakter niesformalizowany, czyli mobilność społeczeństwa nie jest zdławiona w sztywnych ramach strukturalnych, ani kontrolowana przez państwo i jego instytucje.

Kształt struktury danego społeczeństwa jest zależny od szeregu czynników pojawiających i zmieniających w toku procesu historycznego - samo wykształcenie się owej struktury w takim czy innym kształcie jest wynikiem przemian w życiu społeczno - polityczno - gospodarczym danego społeczeństwa zachodzących na przestrzeni wieków.

STRUKTURA SPOŁECZNA

W socjologii strukturę społeczną ujmuje się na trzy sposoby: funkcjonalny, dychotomiczny i gradacyjny.

UJĘCIE	STRUKTURA SPOŁECZNA	STOSUNKI, WIĘZI, ZALEŻNOŚCI	CECHY SPOŁECZENSTWA	UWAGI
Funkcjonalne	Jako system wzajemnych zależności wynikających z podziału funkcji w społeczeństwie i wymiany usług	stosunki między grupami równorzędnymi, potrzebnymi sobie nawzajem, uzupełniającymi się	Społeczeństwo jako całość złożona z zależnych od siebie i zróżnicowanych części; całość jest nadrzędna wobec części, każda z części ma swój cel i zadanie, dla wypełnienia którego istnieje	Analiza funkcjonalna społeczeństwa polega na identyfikacji potrzeb całego systemu.
Dychotomiczne	Jako system zależności jednostronnych, wynikających z grupowych przywilejów i upośledzeń (np. przywileju posiadania środków przymusu wobec innych członków społeczeństwa)	Zależności jednostronne, typu władzy lub decydowania o czyichś losach; negatywna zależność interesów, tzn. korzyść jednej grupy jest stratą innej, co rodzi walkę między grupami (klasami)	Społeczeństwo podzielone dwubiegunowo na dwie grupy o przeciwstawnych cechach i interesach, np. posiadających - nieposiadających, pracujących - niepracujących, biednych - bogatych itp.	Takie ujecie jest elementem konfliktowej teorii społeczeństwa, która strukturę społeczną widzi jako formę organizacji opierającej się na przymusie; taki charakter konfliktowy miała koncepcja klasowej struktury społeczeństwa autorstwa Karola Marksa
Gradacyjne	Jako system stosunków porządkujących opartych na klasyfikacji - podziale na grupy według kryterium nasilenia określonej cechy, wyodrębnionej w ten sposób grupy nazywamy warstwami społecznymi	Grupy usytuowane są względem siebie wyżej lub niżej, jedne postrzegane są jako lepsze i bardziej pożądane jest uczestnictwo w nich, a inne - jako gorsze i mniej liczące się w życiu społecznym	Społeczeństwo jest uporządkowane hierarchicznie na elity, warstwy średnie i niższe, przynależność do danej warstwy jest zależna od pozycji społecznej (statusu społecznego), czyli położenia społecznego jednostki lub grupy w społeczeństwie, wynikającego z praw, przywilejów, stylu życia i poważania społecznego	Taki podział jest motywujący - motywuje ludzi do zdobywania umiejętności dzięki którym osiągną odpowiednie stanowiska i korzyści, zmienią warstwę

Wyróżniając poszczególne warstwy społeczne można brać za kryterium stopień zamożności (bogaci, średnio zamożni, biedni), stopień udziału w dochodzie społecznym (warstwy o dużych, średnich i małych dochodach), poziom konsumpcji, wykształcenie, stopień udziału we władzy, prestiż czyli szacunek okazywany zawodom i stanowiskom.

Podział społeczeństwa na klasy (różniące się rolą i pozycją ekonomiczną i społeczną, będące konsekwencja zróżnicowania ekonomicznego społeczeństwa) i warstwy (część klasy lub kategorie społeczno - zawodowe, wyodrębnione ze względu na miejsce i rolę w społeczeństwie oraz charakter pracy) implikuje pojecie nierówności i wiążącą się z tym ideę sprawiedliwości społecznej. Nie każda różnica jest jednak przez nauki społeczne uznawana za nierówność - nie są nimi np. różnice płci, wieku, czy wykształcenia. Za nierówność uznaje się różnice nieuzasadnione, niesłuszne czy krzywdzące, np. zróżnicowanie zarobków osób o takich samych kwalifikacjach zawodowych i efektach pacy oparte na podziale kobieta - mężczyzna.

Samych koncepcji sprawiedliwości pojawiało się od starożytności wiele. Dziś najczęściej przyjmuje się istnienie 5, z których każda oznacza realizację jednej z pięciu zasad: każdemu to samo, każdemu według zasług, każdemu według dzieł, każdemu według potrzeb, każdemu według jego pozycji. Czasem dodaje się tez szóstą zasadę: każdemu według tego, co przyznaje prawo. Większość z tych zasad wyda nam się odpowiada idei sprawiedliwości jaką nosimy w sobie, jednak jednoczesna realizacja wszystkich jest niemożliwa, gdyż one wzajemnie się wykluczają ,np. każdemu to samo i każdemu według potrzeb - a potrzeby przecież każdy ma inne. Z poszczególnymi koncepcjami sprawiedliwości społecznej identyfikują się różne ideologie a co za tym idzie partie i organizacje polityczne, np. każdemu to samo - to częste hasło ruchów o zabarwieniu socjalistycznym i komunistycznym.

czynniki demograficzne

(potencjał ludnościowy, skład ludnościowy: płeć, wiek itp.)

,

warunki ekonomiczne

(poziom rozwoju gospodarczego, technika i technologia, sektory gospodarki, podział pracy itp.)

Czynniki geograficzne

Ustrój, ideologia, kultura danego kraju

Mikrostruktura:

-układ pozycji i ról społecznych jednostek w ramach grup,

-mikrostruktury , np. rodzina, są oparte na więziach osobistych między członkami

Makrostruktura:

-układ klas i warstw społecznych, grup społeczno - zawodowych

-nie jest to suma mikrostruktur ale na nich opiera swe funkcjonowanie

-tworzy nadrzędne nad mikrostrukturami całości, podlegające specyficznym prawidłowościom

---