IMMUNOLOGIA
2010.01.09
Układ odpornościowy (immunologiczny) - zbiór mechanizmów wewnątrz organizmu mających na celu obronę przed patogenami poprzez identyfikację i likwidowanie patogenów i komórek nowotworowych od wirusów po robaki pasożytnicze; odróżnienie swoich zdrowych komórek od patogenów (obcych antygenów). Zaburzenia w systemie odpornościowym mogą wywoływać choroby. Niedobór odporności - system odpornościowy mniej sprawny do obrony wskutek powracających infekcji. Może być spowodowany:
chorobą genetyczną - ciężki złożony niedobór odporności
środkami farmaceutycznymi
zakażeniami
Antygen - substancja posiadająca zdolność wywoływania swoistej odpowiedzi układu immunologicznego.
Apoptoza - proces programowanej samobójczej śmierci własnych komórek organizmu. Jest on wykorzystywany przez układ odpornościowy do wygaszania reakcji zapalnej i zabijania komórek zakażonych przez wirusy. Jest to zjawisko naturalne w rozwoju i życiu organizmów. Czynnikami powodującymi apoptozę mogą być:
bodźce fizjologiczne (niedobór hormonów)
cytokiny
oddziaływanie międzykomórkowe (przekazywanie błędnych informacji o podziałach)
limfocyty cytotoksyczne (przy odrzuceniu przeszczepu)
czynniki fizyczne (promieniowanie jonizujące)
wirusy, bakterie - Helicobacter pylori
Przeciwieństwem apoptozy jest nekroza.
Martwica - obumieranie tkanek lub narządów. Występuje w wyniku niedokrwienia (niedotlenienia, promieniowania, uszkodzeń toksycznych, termicznych, pod wpływem stresu lub zakażenia). Jest to proces stopniowej degradacji struktur komórkowych. Nekrozie towarzyszy silna reakcja zapalna, która ma znaczenie patologiczne. Typy martwicy tkanek:
zakrzepowa (zawał)
rozpływna (typowa dla mózgu)
enzymatyczna (w tkance tłuszczowej okołotrzustkowej)
serowata (w gruźlicy)
zgorzel (zachodzi gnicie) - wilgotna, sucha, gazowa
Choroby autoimmunizacyjne - stan, kiedy układ odpornościowy sam niszczy własne struktury organizmu.
Choroby alergiczne - stan, w którym układ immunologiczny reaguje nadmiernie, nieadekwatnie do zagrożenia.
Cytokiny - białka stanowiące przekaźnik informacji pomiędzy komórkami biorącymi udział w reakcji zapalnej.
Dopełniacz - kompleks 30 białek surowicy produkowanych przez wątrobę, biorących udział w niszczeniu patogenów, ich błon, uruchamianiu reakcji zapalnej, uruchamiany za pośrednictwem przeciwciał na drodze klasycznej i na drogach alternatywnych, związanych z uszkodzeniem tkanek lub/i zakażeniem.
Fagocytoza - proces pochłaniania różnych substancji, w tym patogennych drobnoustrojów przez wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego, zwane komórkami żernymi.
Granulocyty - podstawowe komórki żerne fagocytujące patogen:
zasadochłonne (bazofile) - nie mają właściwości do fagocytozy, ale magazynują histaminę, wydzielaną w reakcjach alergicznych, produkują też interleukinę 4, która pobudza limfocyty B
obojętnochłonne (neutrofile) - pełnią zasadniczą rolę w odporności przeciwbakteryjnej, reagują szybko ze względu na receptory na powierzchni komórek, wytwarzają białka o właściwościach bakteriobójczych i bakteriostatycznych, wytwarzają wolne rodniki
kwasochłonne (eozynofile) - komórki biorące udział w obronie przeciwpasożytniczej i w reakcjach alergicznych, wytwarzają histaminę i fagocytazę, mają słabe właściwości żerne, neutralizują autogeny wielokomórkowe
Monocyty - dojrzałe nazywają się makrofagami, stanowią 5 - 8% wszystkich leukocytów, mają zdolność wydostania się poza światło naczyń układu krążenia, mają ruch pełzakowy, są to komórki żerne żyjące ok. 4 dni, czyszczą krew ze skrawków obumarłych tkanek, drobnoustrojów, produkują interferon, który hamuje namnażanie się wirusów.
Makrofagi - komórki tkanki łącznej (monocyty, które opuściły krew), są osiadłe i wędrujące, pełnią funkcję obronną - fagocytują oraz prowadzą syntezę różnych produktów w procesie immunologicznym, przeciętny makrofag fagocytuje ok. 100 bakterii.
Komórki dendrytyczne i komórki prezentujące antygen, pobudzają limfocyty T (Th 1, Th 2), główna rola, to pochwycenie i przeniesienie do węzłów chłonnych antygenu i prezentacja limfocytom T. Komórki dendrytyczne występują w różnych tkankach i krwi, reakcja wykrywająca patogen i reakcja immunologiczna jest szybka. Do komórek dendrytycznych należą:
komórki Langerhansa - w skórze, błonach śluzowych
komórki dendrytyczne krwi obwodowej - biorą udział w procesie apoptozy
komórki dendrytyczne grudki - w ośrodkach namnażania grudek chłonnych
Immunoglobuliny (przeciwciała) - białka potrafiące identyfikować obce struktury antygenowe. Po rozpoznaniu inicjują reakcję zapalną. Wyróżniamy 5 klas immunoglobulin:
IgA - związana z odpornością błon śluzowych
IgM - odpowiedzialna za wczesną odpowiedź immunologiczną, pojawia się we wczesnej fazie zakażenia
IgG - długotrwała odpowiedź po szczepieniu
IgD - ma znaczenie w dojrzewaniu limfocytów B
IgE - związana z reakcjami alergicznymi i skierowanymi przeciw pasożytom
Interleukiny - białka wytwarzane przez komórki reakcji zapalnej biorące udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej.
Kompleks immunologiczny - cząsteczka będąca połączeniem antygenu i przeciwciała, inicjuje reakcję zapalną.
Komórki plazmatyczne - wytwarzają immunoglobuliny, jedna komórka produkuje jeden typ przeciwciała o tej samej klasie i swoistości.
Leukocyty - krwinki białe krwi, należą do nich limfocyty, monocyty i granulocyty.
Limfocyty B - po rozpoznaniu antygenu różnicują się w komórki plazmatyczne produkujące immunoglobuliny.
Limfocyty T - komórki sterujące fazą indukcji odpowiedzi immunologicznej (limfocyty T CD4+). Potrafią też (limfocyty T CD8) identyfikować i zabijać własne zmienione, uszkodzone bądź zakażone przez wirusy komórki.
Lizozym - jest to enzym rozkładający peptydoglikan, składnik ściany komórkowej bakterii. Wytwarzany jest przez makrofagi, występuje we wszystkich płynach ustrojowych (ślinie, śluzie, łzach, pocie, płynie mózgowo - rdzeniowym, surowicy, moczu).
Odporność swoista (nabyta) - skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi, wymaga czasu na znalezienie odpowiedzi nawet do kilkunastu lat.
Odporność nieswoista (wrodzona) - skierowana przeciwko powszechnym czynnikom zakaźnym, nie jest tak szczegółowo ukierunkowana jak odpowiedź swoista, jednak pojawia się natychmiast po kontakcie z patogenem.
Zapalenie - miejscowa reakcja obronna organizmu na uszkodzenie tkanki lub zakażenie, cechuje się obrzękiem, nagromadzeniem komórek zapalnych, miejscowym podwyższeniem temperatury i zarumienieniem.
Zakażenie (infekcja) - przełamanie barier ochronnych (immunologicznych) przez patogeny.
Zarażenie (infestacja) - inwazja pasożytnicza, przeniesienie czynnika biologicznego zaraźliwego (pasożyta) od nosiciela (człowieka, zwierzęcia) na wrażliwą osobę lub zwierzę.S