MIKOLOGIA

2010.01.09

1. Mikologia - nauka o grzybach.

2. Grzyby są drobnoustrojami należącymi do domeny Eucarya. Wykazują mniejsze zróżnicowanie niż rośliny, ale mają wyższy stopień organizacji niż prokariotyczne bakterie. Grzyby mają własne jądro otoczone błoną jądrową, zawierają chromosomy. Obok jądra cechą odróżniającą grzyby od bakterii jest obecność chityny (wielocukru, polimeru N-acetylo D-glukozaminy) w ścianie komórkowej grzybów. Ściana komórkowa zbudowana z węglowodanów, jakim są glukan i mannan oraz białek i lipidów. Błony komórkowe grzybów bogate są w sterole, które nie występują w innych błonach biologicznych (np. ergosterol). Spośród ponad 100 tysięcy poznanych gatunków tylko ok. 200 jest chorobotwórczych dla człowieka, z tego jedynie 12 spośród nich jest odpowiedzialnych za ponad 90% wszystkich zakażeń grzybiczych u ludzi.

3. Dermatofity - wzrost w warstwie rogowej naskórka i wywodzących się z niego przydatków - włosów, paznokci (Trichophyton: T. rubrum, T. mentagrophytes, Epidermophyton: E. floccosum, Microsporum: M. canis, M. audouini, M. gypseum):

• antropofilne - zarażamy się w kontakcie z człowiekiem (T. rubrum, E. floccosum, M. audouini)

• zoofilne - zarażamy się w kontakcie ze zwierzętami (T. verrucosum, M. canis)

• geofilne - zarażamy się w kontakcie z glebą (M. grypseum)

4. Czynniki ryzyka zakażenia dermatofitami:

• urazy miejscowe, maceracja tkanek

• zaburzenia endokrynologiczne

• zaburzenia krążenia obwodowego

• zaburzenia immunologiczne

5. Grzybice dermatofitowe:

• grzybica owłosionej skóry głowy:

• grzybica drobnozarodnikowa - okrągłe ogniska chorobowe, złuszczanie, włosy równo ułamane przy powierzchni skóry, układ zarodników zewnątrzwłosowy, M. audouini - grzyb antropofilny - epidemie szkolne, niewielki stan zapalny; M. canis - grzyb zoofilny - endemie podwórkowe, wyraźny stan zapalny

• grzybica strzygąca - liczne niewielkie ogniska chorobowe, złuszczenia, włosy ułamane na różnej wysokości:

• powierzchowna - niewielki stan zapalny, T. violaceum, T. tonsurans

• głęboka - strupy, guz lub naciek, T. verrucosum

• grzybica woszczynowa - grzyb antropofilny T. schoenleinii:

• zakażenie całych mieszków trwające latami

• tarczki woszczynowe, zapach mysich nor

• bliznowacenie z trwałym wyłysieniem, może być zajęta skóra gładka i paznokcie

• grzybica brody - grzyby zoofilne T. verrucosum:

• guzowate nacieki z żywym odczynem zapalnym

• liczne krosty przymieszkowe

• chorują dojrzali mężczyźni

• różnicowanie: czyrak, trądzik, ropne zapalenie mieszków włosowych

• grzybica paznokci (T. rubrum, T. mentagrophytes) - rogowacenie podpaznokciowe, zmiana zabarwienia, łamliwość płytek, brak zapalenia tkanki okołopaznokciowej, bardzo często chorują dzieci; różnicowanie: łuszczyca, liszaj płaski, drożdżyca

• grzybica skóry gładkiej - grzybica drobnozarodnikowa (M. audouini) powierzchowna z odczynem zapalnym (M. canis), strzygąca powierzchowna z odczynem zapalnym (T. rubrum, T. verrucosum):

• stóp:

• odmiana międzypalcowa - najczęściej III i IV przestrzeń międzypalcowa, złuszczanie, maceracja, świąd, przechodzenie na powierzchnię grzbietową stopy (T. mentagrophytes interdigitale, T. rubrum), różnicowanie: wyprzenia mechaniczne, drożdżakowe, bakteryjne

• odmiana potnicowa - ogniska rumieniowo-wysiękowe z pęcherzykami, świąd, śródstopie lub całe stopy (T. mentagrophytes interdigitale)

• odmiana złuszczająca - nadmierne rogowacenie naskórka, rumień, podeszwa i boczne części stopy (T. rubrum)

• dłoni:

• rumień, nadmierne rogowacenie ze złuszczaniem, grudki, pęcherzyki

• dłonie, często powierzchnia grzbietowa dłoni

• przebieg przewlekły

• pachwin (E. floccosum):

• zmiany rumieniowo - złuszczające w okolicy pachwin, wyraźnie odgraniczone od otoczenia, często swędzące

• przebieg przewlekły

• częsta u mężczyzn

• różnicowanie z wyprzeniami drożdżakowymi i bakteryjnymi, łupież rumieniowaty

• przewlekła grzybica skóry gładkiej - sinawoczerwone zmiany, złuszczające się na powierzchni, kończyny dolne i pośladki, częściej u kobiet (T. rubrum)

6. Diagnostyka mikologiczna dermatofitów:

• badanie bezpośrednie

• badanie hodowlane

• badanie w lampie Wooda

7. Grzyby drożdżopodobne - schorzenia skóry, paznokci i błon śluzowych, zakażenia narządów wewnętrznych (grzybnia zbudowana z pojedynczych komórek wegetatywnych, wytwarzających przez pączkowanie zarodniki - blastospory).

8. Czynniki sprzyjające rozwojowi zakażenia drożdżakowego:

• niedobory immunologiczne (wrodzone i nabyte)

• leki immunosupresyjne

• długotrwałe stosowanie antybiotyków

• zakażenia wirusowe i bakteryjne

• cukrzyca i inne schorzenia endokrynologiczne

• choroby nowotworowe i ich terapia

• odżywianie parenteralne (pozajelitowe) i cewnikowanie

• rozległe zabiegi chirurgiczne

• awitaminoza

9. Kliniczne postacie kandydozy:

• powierzchowna - dotyczy: skóry, paznokci, jamy ustnej, pochwy, prącia

• narządowa (uogólniona) - dotyczy: płuc, wątroby, śledziony, przełyku, OUN

10. Kandydoza skóry i paznokci - wyprzenia drożdżakowe: sinoczerwone, sączące ogniska, białawe naloty; drożdżyca paznokci, wałów paznokciowych, stan zapalny wałów paznokciowych - pobruzdowanie, przebarwienie płytek paznokciowych.

11. Kandydoza jamy ustnej:

• ostre drożdżakowate zapalenie jamy ustnej

• zanikowe drożdżakowate zapalenie jamy ustnej

12. Kandydoza błon śluzowych narządów płciowych:

• zapalnie zmieniona, żywoczerwona błona śluzowa

• nadżerki i pęcherzyki

• charakterystyczne białawe naloty

13. Kandydoza narządów płciowych (Candida albinans):

• obrzęk i zaczerwienienie

• białawe serowate upławy, świąd i pieczenie okolicy sromu

• często u kobiet ciężarnych

• może przenosić się na wyższe partie ciała

14. Drożdżaki lipofilne:

• stanowią naturalną komensalną florę skóry

• warunki sprzyjające - nadmierna potliwość, otyłość, noszenie ciasnej nieprzewiewnej odzieży, nieprzestrzeganie higieny - prowadzą do zakażeń i rozwoju zmian skórnych (łupież pstry, zapalenie mieszków włosowych, trądzik pospolity, łojotokowe zapalenie skóry)

15. Łupież pstry:

• żółto - brunatne, lekko złuszczające się plamy o średnicy od kilku milimetrów do dużych zlewających się ognisk

• klatka piersiowa, kark

• Malassezia furfur

• różnicowanie - bielactwo nabyte, bielactwo kiłowe

16. Leczenie grzybic dermatofitowych:

• zakażenia skóry gładkiej:

• zewnętrznie - Lamisil, Dakterin, Clotrimazol

• ogólnie - Ketokonazol, Lamisil, Olungal

• zakażenia paznokci:

• zewnętrznie - Loceryl, Batrafen

• ogólnie - Lamisil

• zakażenia drożdżakowe:

• Diflukan, Ketokonazol

• Grzyby pleśniowe - powszechnie obecne w przyrodzie, powodują schorzenia narządów wewnętrznych, skóry, paznokci. Znajdują się w glebie i w rozpadającej się materii organicznej. Zarodniki roznoszą się z powietrzem, kurzem, niewłaściwie oczyszczana klimatyzacja. Są przyczyną zarówno grzybic powierzchownych jak i narządowych. Zarodniki pleśni są również alergenami. Hodowla z pobranego materiału 7 - 14 dni w temperaturze 37°C.

18. Najczęściej występujące grzybice:

• Akaulioza - zmiany paznokciowe, najczęściej u osób starszych, wywoływane przez grzyby z rodzaju Scopulariopsis

• Aspergillus - żółte przebarwienia płytek paznokciowych

• Aspergiloza ucha zewnętrznego - ból, świąd, wycieki z ucha

• Acremonium

• Fusarium oxysporum - zakażenie naczyń krwionośnych, zatory martwicze tkanki

• Alternaria - często zmiany skórne, charakter wtórnych ognisk

• Penicillium - liczne kolonie na skórze

---