Upowszechnienie kultury muzycznej we współczesnym świecie
Definicja "kultury" nie jest jednoznaczna. Kultura w ujęciu szerokim to "suma wszystkich osiągnięć ludzkich, zarówno materialnych, jak i duchowych, suma wszystkiego, co wyróżnia świat ludzi od otaczającej go przyrody".
Natomiast kulturę w ujęciu wąskim należy rozumieć jako "skarbiec wartości duchowych i intelektualnych jednostki oraz społeczeństwa". Aby zrozumieć sens znaczenia "kultury muzycznej" należy zastanowić się nad pojęciem "sztuki" i tym wszystkim, co jest z nią związane.
Pojęcie "sztuki" obejmuje wszystkie wytwory człowieka posiadające wartość estetyczną, czyli takie jego dzieła, które dzięki pewnym właściwościom zdolne są obudzić doznania i przeżycia estetyczne u osób, znajdujących się w zasięgu ich oddziaływań.
Podstawowe funkcje sztuki:
sztuka czyni człowieka wrażliwym na piękno, powodując, że świat staje się ciekawszym
dzięki sztuce dokonuje się doniosły proces wrastania człowieka w kulturę oraz czynnego w niej uczestnictwa
sztuka staje się czynnikiem społecznej integracji jednostki
sztuka zaspokaja indywidualne potrzeby człowieka np. potrzeba doznawania przeżyć, potrzeba twórczości, czy też potrzeba ekspresji uczuć.
sztuka staje się więc czynnikiem integracji życia psychicznego jednostki
sztuka łączy ludzi i jest czynnikiem porozumiewania między nimi, pomaga osiągnąć wzajemne zrozumienie bez używania słów; łączy bez względu na język, rasę czy narodowość.
Uczestnictwo w kulturze to proces uwarunkowany społecznie, którego czynnikami są: poziom wykształcenia, przynależność społeczno-zawodowa, sytuacja rodzinna, miejsce zamieszkania, a przede wszystkim istnienie u jednostki potrzeb kulturowych.
Można wyróżnić dwa rodzaje uczestnictwa w kulturze:
1. Uczestnictwo bierne - pozbawione emocjonalnego zabarwienia do oferowanych wartości. Jest właściwe grupie takich odbiorców, którzy z własnej woli nie czynią nic, aby uczestniczyć w zjawiskach kultury; gdy znajdą się w ich kręgu na skutek czyjejś inicjatywy lub przypadkowo, nie wnikają w treści odbieranych wartości
2. Uczestnictwo czynne (aktywne) - jest charakterystyczne zarówno dla świadomych uczestników wydarzeń kulturalnych, jak też dla tych, którzy sami podejmują próby własnej twórczości.
Upowszechnienie kultury muzycznej jest ściśle związane z upowszechnieniem sztuki, gdyż "jedną z dziedzin sztuki jest muzyka i chyba żadna ze sztuk nie zajmuje tak poczesnego, jak ona miejsca w życiu człowieka. Muzyka jest nie tylko treścią najgłębszych przeżyć, może być wykorzystywana jako środek własnej ekspresji, sposób wyrażania uczuć, zainteresowań, pragnień i dążeń."
Upowszechnienie kultury muzycznej pełni bardzo ważną funkcję w życiu każdego społeczeństwa.
Kultura muzyczna to stosunek społeczeństwa do muzyki, rolę jaką ona odgrywa w jego życiu, społeczne zainteresowanie jej przejawami, potrzebę przeżyć muzycznych, tkwiącą w każdym człowieku i w zbiorowisku ludzi. Od tej roli, stopnia zaawansowania, intensywności potrzeby zależą losy muzyki, frekwencja na salach koncertowych i miejsce muzyków w hierarchii społecznej.
Ważnym aspektem są uwarunkowania społeczne, wiele zależy od tego jacy słuchacze, gdzie słuchają, kto im to pokaże, w jakich okolicznościach, co słyszeli przedtem, co wiedzą do tej pory o kompozytorze i czy kiedykolwiek mieli już kontakt z podobną formą wykonania.
Duże znaczenie w kształtowaniu postaw i potrzeb kulturowych, a tym samym muzycznych ma wychowanie.
ZADANIEM CAŁEGO SPOŁECZEŃSTWA JEST DBAŁOŚĆ O ROZWÓJ KULTURY MUZYCZNEJ.
Celem wychowania muzycznego jest przygotowanie do pięknego i świadomego korzystania z dotychczasowego dorobku światowej kultury muzycznej do uczestnictwa w życiu muzycznym. Na społeczeństwie spoczywa odpowiedzialność za budowanie ciągłości kulturalnej i zabezpieczenie tego, co do tej pory osiągnięto.
Szczególna opieka powinna dotyczyć młodego pokolenia. Proces uczestnictwa w kulturze dzieci i młodzieży nie może zaistnieć bez określonej działalności intencjonalnej. My dorośli - rodzice, nauczyciele, pedagodzy - mamy obowiązek wskazywania właściwych wzorów począwszy od zapoznawania dzieci i młodzieży z różnorodnymi gatunkami muzycznymi, po krzewienie wartościowej muzyki i jej bezpośredni odbiór np. przez udział w koncertach, czy spotkaniach z ciekawymi osobowościami muzyki. Ważne jest, aby pobudzić w młodych ludziach potrzebę otwierania się na kulturę muzyczną nie ograniczając się tylko do tego, co współczesne i modne.
Obcowanie z muzyką może mieć różny charakter. Muzykę można tworzyć (wymaga to odpowiedniego przygotowania), muzykę można odtwarzać (np. śpiewać, grać na instrumentach), muzyki można słuchać (obecna technika daje tu bardzo duże możliwości).
Upowszechnienie muzyki to jeden z głównych celów Radia i Telewizji. Środki masowego przekazu spełniają w procesie oddziaływania na poszczególnych członków społeczeństwa bardzo ważną rolę. Z drugiej strony są pewnym zagrożeniem dla widowisk muzycznych przedstawianych "na żywo". Niewątpliwie jednak przez swoją działalność przyczyniają się do krzewienia kultury muzycznej.
Ogromna rola w upowszechnianiu muzyki przypadła wydawnictwom muzycznym, mającym dostarczyć odpowiedniego repertuaru nutowego, jak również pozycji książkowych, atrakcyjnych i dostosowanych do zainteresowań odbiorów.
Warto zwrócić uwagę w kontekście krzewienia kultury muzycznej na aspekt współzależności między wykonawcą a odbiorcą, między wykonawstwem a kulturą muzyczną społeczeństwa.
Rozkwit wykonawstwa może nastąpić jedynie na gruncie rozwiniętej kultury muzycznej, bowiem nie zdarzają się przypadki trwałych osiągnięć wykonawczych w masowej skali w społeczeństwach o niskim poziomie kultury muzycznej.
Ważne jest, aby zwiększać dostęp do "żywej" kultury muzycznej otwierającej drzwi sal koncertowych, teatrów muzycznych, klubów i domów kultury.
Ktoś kiedyś powiedział, iż "nasze społeczeństwo jest dzisiaj głuche ".
Może warto się nad tym zastanowić, gdyż w świecie "po brzegi" wypełnionym zdobyczami techniki i potrzebą posiadania zatracamy wrażliwość i wewnętrzny spokój.
Wrażliwość na piękno i umiejętność wsłuchania się we własne wnętrze wyróżniają dojrzałego i świadomego uczestnika kultury muzycznej, kultury sztuki.
"MUZYKA JEST SKARBEM MINIONYCH STULECI, DOROBKIEM KULTURALNYM CAŁYCH POKOLEŃ. NIE MOŻE JEJ JEDNAK POZNAĆ TEN, KTO SIĘ JEJ NIE UCZYŁ; NIE MOŻE POZNAĆ JEJ JĘZYKA - "JĘZYKA UCZUĆ" - TEN, KOMU ZAMKNIĘTO DO NIEJ DROGĘ LUB NIE ODKRYTO JEJ TAJNIKÓW".
Bibliografia:
S. Szuman "O sztuce i wychowaniu estetycznym"; Warszawa 1979, WSiP
H. Muszyński "Pedagogika pod red. M. Godlewskiego"; Warszawa 1974
J. K. Lasocki, J. Powroźniak "Wychowanie muzyczne w szkole"; Warszawa 1980, PWN
L. Erhardt "Polska współczesna kultura muzyczna" pod red. E. Dziębewskiej, Kraków 1968 PWN
W. Panek "Upowszechnienie kultury muzycznej" Warszawa 1980 JW. CRZZ