Funkcje socjologii:
poznawcza; polega na określeniu mechanizmów i praw rządzących życiem zbiorowości społecznych i ustaleniu prawidłowości i kierunków procesów społecznych (np. jak powstał konflikt i co nim rządzi).
diagnostyczna; polega na ocenie zjawiska lub procesu społecznego ze wzgl. na konkretne warunki występowania i opiera się o poznane wcześniej warunki.
prognostyczna; przewiduje zmiany, jakim ulega dane środowisko lub proces pod wpływem określonych działań (np. próba odpowiedzi na pytania co nastąpi w wyniku takich, a nie innych działań).
demaskatorska; ukazuje cechy, które są trudne do uchwycenia (np. motywacje celowo ukrywane).
apologetyczna; zbieranie danych, a pomijanie innych układając je z materiału empirycznego dla celów pozanaukowych, chwaląc pewne sytuacje społeczne.
socjotechniczna; dostarcza wiedzy i naukowych informacji potrzebnych do podejmowania odpowiednich decyzji oraz działań (planowanie kształtu systemu socjologicznego).
Zakres badań:
działy badające instytucje; - rodzina, instytucje wychowawcze, polityczne, wymiaru sprawiedliwości, naukowe, gospodarcze, religijne i inne.
działy badające różne typy zbiorowości; - grupy, zb. terytorialne (wieś, miasto), kategorie zawodowe, klasy społ., kasty, klany, organizacje, zb. kulturowe.
działy badające procesy; - procesy dezintegracji (alkoholizm, przestępczość), procesy migracji społeczeństwa, procesy przekazywania treści kulturowych, konflikty na tle rasowym, skutki procesów demograficznych.
Typy zbiorowości społecznych:
zbiór; ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego bez względu na uświadamianie sobie tej cechy, czy nie (np. szalikowcy, blondynki).
grupa społeczna; ilość osób (od 3-12) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadające wspólne wartości.
zbiorowość; dowolne skupienie ludzi, między którymi (choć na chwilę) wytworzyła się więź społeczna (np. kultura, język, tradycja, wierzenia)
publiczność; skupienie pewnej ilości ludzi oczekujących podobnych bodźców z zainteresowania się tym samym przedmiotem (styczność przestrzenna, łączność psychiczna, wzajemne oddziaływanie emocjonalne)
tłum; przelotne zgromadzenie większej ilości ludzi - kilkaset - w bezpośrednim kontakcie, zainteresowanych tym samym podmiotem i tak samo oddziaływujących. Więź z tłumie jest złożona z elementów popędowych. Tłum zbiera się i kształtuje pod wpływem silnych bodźców emocjonalnych.
zbiegowisko; przelotne skupienie w zainteresowaniu się tym samym zdarzeniem. następuje wymiana spostrzeżeń, podobne reakcje, styczność przestrzenna.
wspólnota; zbiorowość terytorialna w celu zaspokajania swoich potrzeb.
kregi społ.; [stycznościowe - blok mieszk.], [koleżeńskie - spotkania na grę w karty], [przyjacielskie - np. wakacje]. Kręgi społ. to zespół osób o zmiennym składzie spotykających się i utrzymujących styczności osobiste.
klasa społ.; zbiór ludzi posiadających pewną cechę, która ich wyróżnia.
warstwa społ.; zbiorowości wyróżnione głównie na podst. stylu życia i obyczajów.
kasty; zbiorowość społ. o charakterze klasowym (zamknięta), której członkiem zostaje się na mocy urodzenia. [kasty różnią się i nie mieszają].
środowisko społ.; ogół kręgów i grup społ. z którymi stykamy się w całym życiu, i które ciągle wywierają wpływ na nasze zachowanie.
społeczeństwo; wszystkie formy życia zbiorowego na przełomie co najmniej kilku wieków w ramach jednego narodu, państwa.
Dlaczego ludzie tworzą grupy? - Zaspokajanie potrzeb należności, zdobywanie uznania, wymiana poglądów, udzielanie pomocy, osiąganie prestiżu, chęć osiągania zamierzonego celu.
Typy zadań grupy: - Addytywne (dodanie wysiłku wszystkich członków grupy). Dysjuktywne (wybór najlepszego rozwiązania z wszystkich możliwych). Kompensujące (ocena spraw niepewnych dla członków grupy). Koniunktywne (realizacja zadania zależy od umiejętności najsłabszego członka grupy). Zadania do podziału (zadania przydzielane poszczególnym członkom grupy w celu ich wykonania).
Typy struktury grupy ze wzgl. na sposób komunikowania się: 1- łańcuch (w szeregu). 2 - gwiazda (najbardziej efektywne). 3 - każdy z każdym. 4 - litera Y.
Normy grupowe: przepisy mówiące o tym, jak powinien zachowywać się (lub nie) członek danej społeczności lub grupy społecznej.
Źródła norm grupowych:
wewnętrzne [gr. tworzy je sama w wyniku oddziaływania członków gr. w trakcie formowania się grupy (np. sekta)].
zewnętrzne [przepisy z zewnątrz, które regulują (porządkują) zachowanie członków (np. kodeks, konstytucja)].
Myślenie grupowe - często doprowadza do błędnych założeń, iż niepowodzenia zdarzają się tylko innym, a nie nam. Spójne myślenie doprowadza do podejmowania błędnych decyzji.
Motywacja - proces inicjowania aktywności zawierający subiektywne uzasadnienie rozpoczęcia działania, jego kontynuowania i jego przerwania.
Konformizm - zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu danej grupie społecznej. Utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do norm grupy, z bezmyślną aprobatą i uległością.
Polaryzacja - wyraźne rozdzielenie, ukierunkowanie elementów grupy społecznej pod wpływem dyskusji.
Ingracjacja - sposób postępowania zmierzający do wywołania pozytywnego nastawienia u partnera interakcji, zwłaszcza gdy ów partner dysponuje jakimiś pożądanymi dobrami (przypodobacie się komuś).
Interakcja - wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie.
Stosunek społeczny - system oddziaływań wzajemnych dwóch podmiotów (jednostek lub grup) postępujących zgodnie z obopólnie zaakceptowanymi normami. Stosunki face-to-face - (stosunki twarzą w twarz), termin używany w celu charakterystyki bezpośrednich kontaktów występujących między jednostkami głównie w obrębie małych grup społecznych.
Więź społeczna - zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej skupiającej jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w jedną całość zdolne do trwania i rozwoju. W ujęciu obiektywno - subiektywnym to również więź łącząca ludzi w zbiorowości kształtowane przez czynniki: obiektywna (rzeczowo określone związki między ludźmi np. język, kultura, organizacja, pochodzenie); subiektywna (akty świadomości, wzajemna łączność i zależność z drugim człowiekiem).
Rodzaje więzi:
naturalna; dana człowiekowi przez warunki urodzenia, rodzinne, rodowe, etniczne (nigdy nie wygasa),
stanowiona; wynika bezp. lub pośrednio z ustanowienia (narzucanie prawem lub siłą),
zrzeszeniowa; dobrowolne zrzeszenie się np. z powodu wspólnych zainteresowań.
Kontrola społeczna: zespół urządzeń i środków działania, zmierzających do zapewnienia zwartości grupy społecznej i podporządkowania jej członków normom grupowym. Społeczna kontrola funkcjonuje głównie w oparciu o sankcje społeczne.
Sankcje społeczne: negatywne (kary) i pozytywne (nagrody) środki społecznej kontroli, jakie grupa społeczna stosuje wobec swoich członków celem eliminacji zachowań niepożądanych i utrwalenia zachowań aprobowanych.
Socjalizacja: proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań, obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny, kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły).
Obyczaj: ustalony sposób postępowania, z którym grupa ludzi wiąże oceny moralne. Obyczaj jest ściśle związany z systemem wartości uznawanych przez grupę. Nierespektowanie obyczajów podważa spoistość grupy, stąd nacisk ze strony grupy, aby go respektować.
Zwyczaj: zachowanie się i działanie jednostek lub grup społecznych w określonej sytuacji, powszechnie obowiązujące i akceptowane w danej zbiorowości, mimo braku formalnych nakazów i sankcji społecznych w wypadku jego nieprzestrzegania. Zwyczaj wynika najczęściej z tradycji lub obowiązującej mody.
Moralność: ogół norm, zasad, ocen, wzorów, ideałów - zmierzających do regulowania stosunków pomiędzy ludźmi (jednostka - grupa, grupa - grupa). Całokształt zachowań jednostki lub grupy społecznej oceniany wg funkcjonującego systemu norm, zasad moralnych.
Religia: idee i wierzenia moralne, ceremonialne i organizacyjne, które dotyczą norm moralnych.
Prawo: normy zachowań wobec kogoś (czegoś), których należy przestrzegać.
Ideologia manipulowanie świadomością społeczną przez propagowanie wartości i walorów, często przez ludzi będących u władzy.
Indoktrynacja: proces systematycznego i zorganizowanego wpajania członkom społeczeństwa określonej ideologii leżącej w interesie państwa. Indoktrynacja prowadzona jest za pomocą szczególnie zmasowanej i nieustępliwej propagandy, stosowanej przez środki masowego przekazu, system oświaty szkolnej i pozaszkolnej.