Jednostka budżetowa

Podstawowa forma gospodarki budżetowej.

Jednostki budżetowe tworzy się zwykle w sferze usług niematerialnych, administracji państwowej bądź samorządowej, obronności, porządku wewnętrznego, szkolnictwa. Co do zasady działalność jednostek budżetowych jest nieodpłatna, albo też odpłatność za świadczone usługi jest niewielka w relacji do wydatków takich jednostek (opłaty publiczne).

Państwowe jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne podmioty. Ponadto jednostka budżetowa może powstać na skutek ustawy powołującej określony urząd bądź organ.

Samorządowe jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące tych jednostek (rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa).

Działalność finansowa jednostek budżetowych opiera się na ich planach finansowych, obejmujących przewidywane w danym roku budżetowym dochody i wydatki. Plany te stanowią fragment odpowiedniego budżetu. Sposób funkcjonowania jednostek budżetowych jest wyrazem respektowania zasady zupełności budżetu. Skutkiem tego jest mała elastyczność ich gospodarki finansowej (z góry zaplanowane dochody i wydatki) i niewielką skłonnością do oszczędności i podejmowania starań w kierunku zwiększenia dochodów. Uelastycznienie gospodarki finansowej może nastąpić poprzez stworzenie w ramach jednostki budżetowej gospodarstwa pomocniczego albo funduszu motywacyjnego, ponadto niektóre rodzaje dochodów pozyskiwanych przez jednostki budżetowe mogą one gromadzić na rachunku dochodów własnych.

RACHUNKI DOCHODÓW WŁASNYCH

ŹRÓDŁA

Wszystkie jednostki budżetowe Państwowe jednostki budżetowe

Jednostki budżetowe

JST

PRZEZNACZENIE DOCHODÓW WŁASNYCH

Dochody własne jednostek budżetowych wraz z odsetkami są przeznaczone na:

• sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z uzyskiwaniem przez jednostkę budżetową dochodów z tytułów wymienionych w ustawie (tylko określone źródła),

• cele wskazane przez darczyńcę;

• remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskiwania dochodów z tytułów wymienionych w ustawie (tylko określone źródła),

Wyjątki: wynagrodzenia pracowników Policji i urzędów skarbowych.

Państwowa jednostka budżetowa, która utworzyła rachunek dochodów własnych odprowadza do budżetu państwa ustaloną na dzień 31 grudnia nadwyżkę dochodów własnych, uzyskanych z określonych źródeł, przekraczającą 1/6 planowanych na dany rok budżetowy wydatków finansowanych z dochodów własnych.

Cechy charakterystyczne jednostek budżetowych

• jednostka budżetowa nie posiada osobowości prawnej, tzn. nie może występować jako strona i nie może zaciągać zobowiązań, jednak traktuje się ją jako samodzielny podmioty,

• nie jest właścicielem majątku, który służy do realizacji jej zadań (nie ma prawa pobierać pożytku z majątku), właścicielem jej majątku jest SP albo JST,

• kierownika jednostki budżetowej mianuje organ stanowiący,

• kierownik działa z upoważnienia organu stanowiącego, a nie w imieniu jednostki budżetowej,

• jednostka budżetowa świadczy swoje usługi zwykle bezpłatnie,

• nie jest obciążona niektórymi świadczeniami o charakterze publiczno-prawnym na rzecz budżetu (np. podatkiem dochodowym od osób prawnych),

• wielkość środków postawionych w danym roku do użytku jednostce budżetowej jest z góry określona limitem. Jeśli środki te nie zostaną wykorzystane w całej wysokości, pozostała część wraca z powrotem do budżetu. Zasada ta nie dotyczy dochodów własnych zgromadzonych na odrębnym rachunku,

• podstawą funkcjonowania jednostek budżetowych jest plan finansowy. Znajdują się w nim przychody i wydatki, lecz brak jest wyniku finansowego, którego jednostka budżetowa nie ma.

Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody (poza określonymi w UOFP) odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Przykłady: urzędy skarbowe, izby skarbowe, urzędy celne, urzędy kontroli skarbowej, urzędy wojewódzkie, Regionalne Izby Obrachunkowe, urzędy pracy, jednostki MON, ambasady, sądy, prokuratury, domy pomocy społecznej, szkoły podstawowe, średnie i zawodowe, komendy policji i delegatury UOP, kuratoria.

• opłaty za udostępnianie dokumentacji przetargowej;

• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

• odszkodowania i wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej.

• z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych;

• z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji;

• z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych;

• ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych;

• w związku z realizacją zadań i przedsięwzięć we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw;

• za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych;

• z Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i podstawowych świadczeń lekarza dentysty w jednostkach utworzonych przez MON, MiSspr i MON;

• z opłat za wykonywanie czynności Inspekcji Weterynaryjnej,

• z niektórych opłat osiąganych przez szkoły,

• z opłat z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za wykonane czynności konsularne;

• z wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych placówek zagranicznych w wysokości 75% tych wpływów;

• z odsetek z tytułu wkładów i lokat na rachunkach bankowych placówek zagranicznych;

• inne określone w ustawie.

Jednostki budżetowe JST mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Odrębne ustawy nie mogą określać innych źródeł dochodów własnych, niż wymienione w UOFP i innego ich przeznaczenia niż określonego w ustawie.

Dochody własne wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczane na finansowanie wynagrodzeń osobowych, z wyjątkiem dodatkowego wynagrodzenia.

---