FORMY PRAWNO -

ORGANIZACYJNE SFP

JEDNOSTKA BUDŻETOWA

DOPUSZCZALNY ZAKRES FORM

PRAWNO - ORGANIZACYJNYCH

SFP

Ustawa o finansach publicznych stanowi, że jednostki sektora
finansów publicznych mogą być tworzone w formach określonych w
tej ustawie (rozdział III art. 19) oraz na podstawie odrębnych
ustaw jako państwowe lub samorządowe osoby prawne albo jako
państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej.

Przykładem form regulowanych odrębnie są tzw. państwowe
jednostki organizacyjne takie jak np.

Polska Akademia Nauk,
Państwowe Szkoły Wyższe,
Instytucje Kultury,
Agencje Rządowe.

Podmioty te posiadają osobowość prawną. UOFP w odniesieniu do
tej grupy podmiotów stwierdza, że sporządzają plany finansowe
zgodnie z przepisami stanowiącymi podstawę ich utworzenia, z
uwzględnieniem przepisów UOFP (art. 41).

FORMY RZĄDOWE I

SAMORZĄDOWE

Podział ten nie uwzględnia podziału SFP na sektor rządowy i

samorządowy, dlatego w praktyce należy odróżnić formy

organizacyjne państwowe i samorządowe. Należą do nich:

 państwowe jednostki budżetowe,

 gminne, powiatowe albo wojewódzkie jednostki

budżetowe,

 gospodarstwa pomocnicze przy państwowych jednostkach

budżetowych,

 gospodarstwa pomocnicze przy gminnych, powiatowych

albo wojewódzkich jednostkach budżetowych,

 fundusze motywacyjne państwowych jednostek

budżetowych,

 państwowe zakłady budżetowe,

 gminne, powiatowe lub wojewódzkie zakłady budżetowe,

 państwowe fundusze celowe,

 gminne, powiatowe lub wojewódzkie fundusze celowe.

FINANSOWANIE NETTO I BRUTTO

 Jednostka budżetowa oparta jest, co do zasady, na metodzie

finansowania określanej mianem finansowania brutto. Pozostałe
formy opierają się generalnie na tzw. finansowaniu netto.

Zamiast określenia finansowanie brutto i netto często używa się

określenia gospodarka budżetowa i pozabudżetowa; bądź też
finansowanie pośrednie i bezpośrednie.

Niekiedy wyróżnia się finansowanie wielorakie, które stanowi

specyficzne połączenie finansowania brutto i netto.

PODMIOT / URZĄDZENIE

Formy prawno-organizacyjne SFP mogą być
jednostkami organizacyjnymi o określonej
podmiotowości, albo też stanowić jedynie
urządzenia gospodarki finansowej służące
określonym podmiotom.

Fundusze motywacyjne
Fundusze celowe

JEDNOSTKA BUDŻETOWA

DEFINICJA

Jednostkami budżetowymi są takie jednostki
organizacyjne sektora finansów publicznych,
które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z
budżetu, a pobrane dochody
(poza określonymi w UOFP) odprowadzają na
rachunek odpowiednio dochodów budżetu
państwa albo budżetu jednostki samorządu
terytorialnego.

JEDNOSTKA BUDŻETOWA

Jednostki budżetowe tworzy się zwykle w sferze usług
niematerialnych, administracji państwowej bądź
samorządowej, obronności, porządku wewnętrznego,
szkolnictwa.
Co do zasady działalność jednostek budżetowych jest
nieodpłatna, albo też odpłatność za świadczone usługi
jest niewielka w relacji do wydatków takich jednostek
(opłaty publiczne).

Przykłady: urzędy skarbowe, izby skarbowe, urzędy celne,
urzędy kontroli skarbowej, urzędy wojewódzkie,
Regionalne Izby Obrachunkowe, urzędy pracy, jednostki
MON, ambasady, sądy, prokuratury, domy pomocy
społecznej, szkoły podstawowe, średnie i zawodowe,
komendy policji i delegatury ABW, kuratoria.

TWORZENIE /LIKWIDOWANIE

Państwowe jednostki budżetowe tworzą, łączą
i likwidują
ministrowie, kierownicy urzędów
centralnych,
wojewodowie oraz inne podmioty.

Ponadto jednostka budżetowa może powstać na
mocy
ustawy powołującej określony urząd bądź
organ.
 

Samorządowe jednostki budżetowe tworzą,
łączą i likwidują
organy stanowiące tych jednostek (rada
gminy, rada
powiatu, sejmik województwa

Cechy charakterystyczne jednostek

budżetowych

jednostka budżetowa nie posiada osobowości prawnej,
tzn. nie może występować jako strona i nie może zaciągać
zobowiązań, jednak traktuje się ją jak samodzielny podmiot,

nie jest właścicielem majątku, który służy do realizacji jej
zadań (nie ma prawa pobierać pożytku z majątku),

właścicielem jej majątku jest SP albo JST,

kierownika jednostki budżetowej mianuje organ
stanowiący,

kierownik działa z upoważnienia organu stanowiącego, a
nie w imieniu jednostki budżetowej

.

Cechy charakterystyczne jednostek

budżetowych

jednostka budżetowa świadczy swoje usługi zwykle
bezpłatnie,

nie jest obciążona niektórymi świadczeniami o
charakterze publiczno-prawnym na rzecz budżetu (np.
podatkiem dochodowym od osób prawnych),

wielkość środków postawionych w danym roku do użytku
jednostce budżetowej jest z góry określona limitem. Jeśli
środki te nie zostaną wykorzystane w całej wysokości,
pozostała część wraca z powrotem do budżetu. Zasada ta
nie dotyczy dochodów własnych zgromadzonych na
odrębnym rachunku,

podstawą funkcjonowania jednostek budżetowych jest
plan finansowy. Znajdują się w nim przychody i wydatki,
lecz brak jest wyniku finansowego, którego jednostka
budżetowa nie ma.

RACHUNKI DOCHODÓW WŁASNYCH

JB

 
Działalność finansowa jednostek budżetowych opiera się na
ich planach finansowych, obejmujących przewidywane w
danym roku budżetowym dochody i wydatki. Plany te
stanowią fragment odpowiedniego budżetu.
 
Sposób funkcjonowania jednostek budżetowych jest wyrazem
respektowania zasady zupełności budżetu. Skutkiem tego
jest mała elastyczność ich gospodarki finansowej (z góry
zaplanowane dochody i wydatki) i niewielką skłonnością do
oszczędności i podejmowania starań w kierunku zwiększenia
dochodów.
 
Uelastycznienie gospodarki finansowej może nastąpić
poprzez stworzenie w ramach jednostki budżetowej

gospodarstwa pomocniczego

albo

funduszu

motywacyjnego

, ponadto niektóre rodzaje dochodów

pozyskiwanych przez jednostki budżetowe mogą one
gromadzić na

rachunku dochodów własnych

.

RACHUNKI DOCHODÓW WŁASNYCH

ŹRÓDŁA

Wszystkie jednostki budżetowe

Państwowe jednostki budżetowe

opłaty za udostępnianie
dokumentacji przetargowej;

spadki, zapisy i darowizny w
postaci pieniężnej na rzecz
jednostki budżetowej;

odszkodowania i wpłaty za
utracone lub uszkodzone mienie
będące w zarządzie bądź
użytkowaniu jednostki
budżetowej

.

Jednostki budżetowe JST mogą

gromadzić na rachunku dochodów

własnych dochody określone w

uchwale przez organ stanowiący

jednostki samorządu

terytorialnego.

Jednostki

budżetowe

JST

z działalności wykraczającej poza zakres działalności
podstawowej, określonej w statucie, polegającej między
innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i
informacyjnych;

z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i
certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji;

z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań
odwoławczych;

ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych;

w związku z realizacją zadań i przedsięwzięć we współpracy
ze służbami specjalnymi innych państw;

za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa
imprez masowych;

z Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie świadczeń
zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i
podstawowych świadczeń lekarza dentysty w jednostkach
utworzonych przez MON, MSPR i MSW;

z opłat za wykonywanie czynności Inspekcji Weterynaryjnej,

z niektórych opłat osiąganych przez szkoły,

z opłat z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za
wykonane czynności konsularne;

z wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników
majątkowych placówek zagranicznych w wysokości 75%
tych wpływów;

z odsetek z tytułu wkładów i lokat na rachunkach bankowych
placówek zagranicznych;

inne określone w ustawie.

PRZEZNACZENIE DOCHODÓW

WŁASNYCH

Dochody własne jednostek budżetowych wraz z odsetkami są
przeznaczone na:

• sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych
związanych z uzyskiwaniem przez jednostkę budżetową dochodów z
tytułów wymienionych w ustawie (tylko określone źródła),

•cele wskazane przez darczyńcę;

•remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskiwania
dochodów z tytułów wymienionych w ustawie (tylko określone
źródła),

Dochody własne wraz z odsetkami nie mogą być

przeznaczane na finansowanie wynagrodzeń

osobowych

,

z wyjątkiem określonych przypadków dodatkowego

wynagrodzenia!

Wyjątki: wynagrodzenia pracowników Policji i urzędów skarbowych.

Nadwyżka dochodów własnych

Państwowa jednostka budżetowa, która utworzyła rachunek
dochodów własnych odprowadza do budżetu państwa
ustaloną na dzień 31 grudnia nadwyżkę dochodów
własnych, uzyskanych z określonych źródeł,
przekraczającą 1/6 planowanych na dany rok budżetowy
wydatków finansowanych z dochodów własnych.

Odrębne ustawy nie mogą określać

innych źródeł dochodów własnych, niż

wymienione w UOFP i innego ich
przeznaczenia niż określonego w

ustawie.

Fundusze motywacyjne

Fundusze motywacyjne są środkami

finansowymi gromadzonymi przez państwowe

jednostki budżetowe na wyodrębnionych

rachunkach bankowych, z części dochodów

budżetu państwa uzyskanych z tytułu

przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych

pochodzących z ujawnienia przestępstw i

wykroczeń przeciwko mieniu oraz

przestępstw skarbowych i wykroczeń

skarbowych.

FM geneza

• Fundusze motywacyjne (od 2005)

zastąpiły krytykowane środki
specjalne.

• Fundusze motywacyjne

nie są

funduszami celowymi

w

rozumieniu ustawy o finansach
publicznych.

Przeznaczenie środków funduszu

motywacyjnego

• Fundusze motywacyjne są przeznaczone na

nagrody dla pracowników, żołnierzy i

funkcjonariuszy, którzy bezpośrednio przyczynili

się do uzyskania dochodów budżetu państwa z

tytułów wskazanych wyżej.

• W przypadku, gdy więcej niż jedna jednostka

budżetowa jest uprawniona do gromadzenia

funduszu motywacyjnego wielkość części dochodów

budżetu państwa przeznaczonych na fundusz

motywacyjny w sumie nie może być większa niż

wielkość określona odrębną ustawą.

Gospodarstwo pomocnicze

Wyodrębnienie organizacyjne wyraża się posiadaniem własnej
struktury organizacyjnej i zespołu pracowników.

Wyodrębnienie finansowe wyraża się posiadaniem własnego rachunku
bankowego i rocznego planu finansowego (obejmuje on rachunek zysków
i strat).

Sprzedając usługi na rzecz macierzystej jednostki budżetowej cena nie
może przekroczyć kosztów własnych.

Co do zasady gospodarstwo pomocnicze pokrywa swe wydatki z
uzyskanych przychodów własnych.

Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać z budżetu dotacje
przedmiotowe (ale nie inwestycyjne!).

Jeżeli wystąpi zysk, to 50% trafia do właściwego budżetu, druga zaś
podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Jednostki te powołują kierownicy jednostek budżetowych po
uzyskaniu zgody dysponenta części budżetowej bądź zarządu jednostki
samorządu terytorialnego.

W ramach jednej jednostki budżetowej może funkcjonować kilka
gospodarstwa pomocniczych.

To wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część podstawowej

działalności jednostki budżetowej lub działalność uboczna.

Przykłady gospodarstw

pomocniczych

 warsztaty szkolne prowadzone w formie gospodarstw
pomocniczych przy
zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich,

zakłady remontowo budowlane,

 gospodarstwa rolne przy szkołach rolniczych,

 warsztaty remontowe przyszkolne,

 kasyna,

 piekarnie,

 pralnie przy jednostkach wojskowych,

 ośrodki informatyczne i wojewódzkie bazy danych,

 zakłady remontowo-budowlane działające na potrzeby
organów
centralnych,

 ośrodki wypoczynkowe.

 ośrodki remontowo-budowlane, hotelowe, wczasowo-
szkoleniowe,
gastronomiczne,

 administracja lokali służbowych.

Przychody

Działy

Ogółem

w tym:

dotacja

z

budżetu

Wydatki

Wpłata do

budżetu

1

2

3

4

5

Rolnictwo i łowiectwo

98.715

943

98.679

Przetwórstwo przemysłowe

2.430

1.924

205

Transport i łączność

70.545

72.833

10

Działalność usługowa

43.622

42.765

347

Informatyka

29.411

29.512

Administracja publiczna

446.849

426.420

8.361

Urzędy naczelnych organów władzy

państwowej, kontroli i ochrony
prawa oraz sądownictwa

31.323

31.317

2

Obrona narodowa

259.867

259.328

216

Bezpieczeństwo publiczne i ochrona

przeciwpożarowa

93.056

92.852

82

Wymiar sprawiedliwości

188.497

579

186.117

Oświata i wychowanie

8.971

8.945

Ochrona zdrowia

20.282

20.131

72

Edukacyjna opieka wychowawcza

36.155

36.158

Kultura i ochrona dziedzictwa

narodowego

2.290

2.288

Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz

naturalne obszary i obiekty
chronionej przyrody

59.966

2.104

57.031

510

Razem

1.391.979

3.626 1.366.300

9.805

Gospodarstwa pomocnicze w ustawie budżetowej 2005

W dziale administracja publiczna działają przede wszystkim
gospodarstwa pomocnicze zajmujące się obsługą ministerstw i
urzędów administracji rządowej.
Ponadto w dziale tym funkcjonują gospodarstwa przy:
- Kancelarii Prezesa Rady Ministrów świadczące usługi
inwestycyjno-remontowe, wczasowo-rekreacyjne, techniczne,
biurowe, gospodarcze i recepcyjne niezbędne do realizacji
zadań Kancelarii.
Podstawowym źródłem przychodów gospodarstwa są wpływy
ze sprzedaży wyrobów i usług, w tym z wydawania i
rozpowszechniania Dziennika Ustaw i Monitora
Polskiego,

-Polskiej Akademii Nauk świadczące usługi na rzecz
Kancelarii i innych jednostek organizacyjnych PAN w zakresie
działalności transportowej oraz gospodarstwa pomocnicze przy
Stacjach Naukowych PAN w Paryżu, Wiedniu i Berlinie.

Gospodarstwa pomocnicze w dziale

administracja publiczna

w 2005 r.