 Wykład VII

Żródło ilustracji: http ://www.bycseniorem.pl

Agencje informacyjne

dr Marta Jas-Koziarkiewicz

 Depesza agencyjna jest uznawana za podstawowe źródło informacji, jest ona wykorzystywana przy przygotowywaniu materiałów dziennikarskich, serwisów informacyjnych w stacjach radiowych i telewizyjnych oraz online.

Informacje na temat agencji informacyjnych zaprezentowane zostały w postaci lekcji. Lekcja obejmują karty z treścią teoretyczną oraz pytania sprawdzające zdobytą przez Państwa wiedzę. Lekcja jest oceniana. Mogą Państwo odpowiedzieć na zawarte w niej pytania dwukrotnie, brana będzie pod uwagę średnia Państwa odpowiedzi. 

Po zapoznaniu się z materiałem proszę o wykonanie Quizu. Jest on również oceniany. Mogą Państwo odpowiadać na zawarte w nim pytania dwukrotnie, pod uwagę brana będzie średnia Państwa odpowiedzi.

Materiał zawarty w module 7 (Wykład 7)  dostępny jest do 28 kwietnia, do godziny 14.00.  Informacje o uzyskanej ocenie uzyskają Państwo bezpośrednio po wykonanym Quizie.

Agencje informacyjne

Agencja informacyjna to instytucja, która zbiera i gromadzi najbardziej aktualne informacje dotyczące najświeższych wydarzeń w zakresie polityki, gospodarki i innych dziedzin życia w kraju i na świecie, opracowuje je i dostarcza odpłatnie swoim klientom w postaci biuletynów prasowych, materiałów dźwiękowych i/lub telewizyjnych oraz w innych formach. Wśród najważniejszych czynników warunkujących powstanie agencji informacyjnych wskazać należy:

Czas – działalność podmiotów medialnych ogranicza czas niezbędny do zdobycia informacji , funkcjonowanie agencji zapewnia aktualność treści i przyspiesza pozyskiwanie informacji;

Czynniki finansowe – agencje dostarczają informacji z każdego zakątka świata, zdobycie ich przez tytuły samodzielnie wiązałoby się z koniecznością wysłania własnych korespondentów, co generowałoby większe koszty działania instytucji medialnych;

Postęp – rozwój mediów, powstawanie nowych ich rodzajów powoduje zwiększenie zapotrzebowania na informacje. Zwiększa się także spoleczne zapotrzebowanie na informacje. Media odpowiadając na nie starają się zwiększać możliwości pozyskiwania informacji;

Konkurencja – wiąże się ze stałą rywalizacją instytucji medialnych o odbiorców, a w rezultacie także o reklamodawców. Tylko zapewniając „najświeższe” wiadomości media są wstanie pozyskać lub utrzymać odbiorców;

Globalizacja – informacja przestała posiadać jedynie wartość intelektualną, zyskała wartość wymierną, materialną. Rewolucje, kryzysy polityczne, trzęsienia ziemi i inne katastrofy naturalne mogą wpływać na gospodarkę światową. Posiadanie wiedzy stało się podstawą wielu aktywności, w tym np.  prowadzenia działalności gospodarczej.

Szacuje się, że działa około 230 agencji w 150 krajach. Należy podkreślić, że istnieje ścisła współzależność między znaczeniem politycznym i gospodarczym państw, a międzynarodowym znaczeniem agencji informacyjnych, działających na ich terytorium.

Rodzaje agencji informacyjnych

Agencje informacyjne dają się podzielić pod względem terytorialnym na:

• światowe – są to podmioty posiadające liczne międzynarodowe grono odbiorców, biura i korespondentów we wszystkich ważnych punktach świata. Dostarczają zróżnicowanych kategorii informacji, o których powinien wiedzieć klient. Do tego grona zaliczane są m.in. agencje: Reuters, Associated Press, Agence France Presse, Itar Tass;

• regionalne – są to podmioty opracowujące informacje adresowane dla odbiorców krajowych oraz z państw ościennych, np. Deutsche Presse Agentur, Agenzia Nazionale Stampa Associata (ANSA), Kyodo i Xinhua (w przypadku tej ostatniej, przyporządkowanie jej do tej grupy rodzi wiele kontrowersji, niekiedy jest traktowana jako agencja światowa). Ich serwisy koncentrują się na wydarzeniach regionalnych, wydarzenia światowe są przez nie również relacjonowane, jednakże w mniejszym zakresie;

• krajowe – agencje te koncentrują się na prezentowaniu wydarzeń z danego kraju, ich serwisy informacyjne uzupełniane są także o informacje światowe i regionalne. Pozycja ich w międzynarodowym systemie obiegu informacji jest słabsza, choć w wymiarze krajowym rola ich jest znacząca. Są one bowiem podstawowym źródłem informacji dla mediów w danym państwie. Przykładem takiej agencji jest Polska Agencja Prasowa;

• lokalne i specjalistyczne – agencje te nie mają tak wielkiego znaczenia w międzynarodowym obiegu informacji. Ich liczba systematycznie rośnie. Wynika to z rosnącego zapotrzebowania na informacje lokalne i regionalne, podyktowanego wzrostem zainteresowania odbiorców wydarzeniami lokalnymi i rozwojem mediów lokalnych, oraz zapotrzebowania na informacje z określonych dziedzin, np. sport, plotki.  

Duża liczba agencji informacyjnych powoduje rywalizację pomiędzy nimi w zakresie pozyskiwania i utrzymania klientów. Może prowadzić to do obniżania cen za serwis i dostarczanie go w języku narodowym klientów. Niekiedy dochodzi przy tym do konfliktów pomiędzy agencją krajową a międzynarodową. Jednym z najbardziej znanych była rywalizacja Deutsche Presse Agentur i Reutersa o klientów w Niemczech. W 1971 r. Reuters zdecydował się na wprowadzenie serwisu w języku niemieckim, w rezultacie DPA zerwała z nim współpracę. W konflikcie tym zwyciężyła agencja mniejsza - czyli DPA. Klienci, przyzwyczajeni do serwisu DPA, nie byli zainteresowani serwisem w języku niemieckim przygotowanym przez Reutersa. Brak współpracy pomiędzy agencjami doprowadził do tego, że Reuters musiał na kilka lat zniknąć z niemieckiego rynku, a dodatkowo pozbawiony został informacji przekazywanych w ramach umowy partnerskiej przez DPA.

Współcześnie rywalizacja pomiędzy agencjami prowadzi do różnicowania ich ofert i oferowania nowych kategorii produktów.

 Problemy z informacjami?

Depesza agencyjna jest uznawana za podstawowe źródło informacji, jest ona wykorzystywana przy przygotowywaniu materiałów dziennikarskich, serwisów informacyjnych w stacjach radiowych i telewizyjnych oraz online. Źródło to nie jest jednak, jak wydawać się nam może, pozbawione wad.

Liczne badania potwierdzają obecność w serwisach agencyjnych tendencji do przekazywania informacji o wydarzeniach niezwykłych, sensacyjnych, dotyczących sytuacji kryzysowych, jak np. przewroty, zamachy stanu, intrygi, kataklizmy czy katastrofy. Wynika to z procesu selekcji informacji przez redakcje i dziennikarzy (omówiony już efekt agenda setting). W procesie tym wydarzenia pozytywne są traktowane jako mniej wartościowe, skupiające mniejszą uwagę odbiorców. Proces podkreślania „złych” informacji na temat wydarzeń potęguje również postępująca komercjalizacja i tabloidyzacja mediów.

Agencje informacyjne w procesie opracowywania materiałów dokonują niekiedy ich ocen i interpretacji. Zniekształcanie faktów nie wynika najczęściej z ich fałszowania, ale z arbitralnego selekcjonowania i oceny wydarzeń ( warto podkreślić, że sama informacja na temat jakiegoś wydarzenia jest formą selekcji i oceny stopnia jego ważności). Zniekształcenia te mogą przyjmować następujące formy: wyolbrzymianie nieistotnych wydarzeń, łączenie wyizolowanych faktów i prezentowanie ich jako całości, sugerowanie przebiegu wydarzeń i ich konsekwencji, przemilczanie wydarzeń nie służących interesowi państwa, z którego pochodzi agencja.

Wskazane przykłady nie wyczerpują oczywiście wszystkich możliwych zniekształceń.

Agence France Presse

W 1835 roku powstała pierwsza na świecie agencja informacyjna: Havas. Założył ją Charles Luis Havas. Idea agencji informacyjnej stworzona przez niego nie odbiegała od nam znanej. Instytucja ta miała zbierać, opracowywać i przekazywać informacje klientom, z którymi agencja miała podpisane umowy. Inaczej przedstawiały się techniczne aspekty działalności. Początkowo do przekazywania informacji wykorzystywane były gołębie pocztowe, później telegraf, telefon. Pomysł Havasa szybko znalazł naśladowców. Byli nim jego współpracownicy Wolf i Reuter. Pozycja Agencji, jej międzynarodowe znaczenie, ugruntowane zostało umową, podpisaną w 1870 r. pomiędzy trzema  agencjami europejskimi, a dotycząca podziału świata na strefy, w których poszczególne podmioty mają monopol na przekazywanie informacji.

Agencja Havasa rozwijała się intensywnie do 1940 roku. W roku tym niejako przesądzony został przyszły jej los . W 1940 r. reżim Vichy uczynił z niej swoją oficjalną agencję pod nazwą OFI. Od tego momentu serwisy były cenzurowane i kontrolowane przez władze, Agencja utraciła wówczas niezależność i wiarygodność.

Z tego też powodu pod koniec II wojny światowej instytucja ta, po ponad 100 letniej historii, została rozwiązana. Wkrótce po wyzwoleniu w 1944 r. majątek Havas został skonfiskowany i przekazany, powstałej 30 września 1944 roku, Agence France Presse.

Od momentu powstania AFP określana była jako instytucja użyteczności publicznej, można dodać, że pojęcie to było odmiennie interpretowane niż współcześnie. AFP uzależniona była od władz. Miały one wpływ na obsadę najważniejszych stanowisk – dyrektora generalnego mianował Minister Informacji, inne kluczowe stanowiska były również obsadzane przez rząd, oraz finanse instytucji – jej budżet opierał się na subwencjach Ministerstwa Informacji. Stan ten zmienił się nieznacznie w 1957 r., kiedy to w drodze ustawy próbowano zmniejszyć zależność Agencji od władz. Zgodnie z jej zapisami AFP jest organizacją autonomiczną, wyposażona w osobowość cywilną, która funkcjonuje według zasad komercyjnych. Celem Agencji jest zbieranie rzetelnych i obiektywnych informacji we Francji i za granicą oraz sprzedawanie ich jej klientom. Jej działalność opiera się na trzech zasadach:

1. Nie uleganie wpływom politycznym, ideologicznym czy ekonomicznym;

2. Zapewnienie informacji dokładnej, bezstronnej, rzetelnej, a przy tym przyciągającej uwagę odbiorcy;

3. Utrzymanie pozycji instytucji o międzynarodowym znaczeniu.

Pomimo regulacji ustawowych AFP nadal podlega silnym wpływom administracji publicznej. Jej głównym źródłem utrzymania pozostają wpływy z budżetu państwa. Związki z państwem są pośrednie. Pozostaje ono głównym klientem AFP. Prowadzi to do oskarżania Agencji o tendencyjność i brak obiektywizmu w przekazywaniu informacji.

AFP nie specjalizuje się w żadnej z dziedzin, dostarcza swym klientom informacje o zróżnicowanym charakterze: krajowe i zagraniczne w kilku językach, serwis specjalny dla Ameryki Północnej, biuletyny specjalne dla określonych regionów oraz najbardziej ceniony serwis fotograficzny.

Trzecia ze wskazanych zasad zrealizowana została w dość nietypowy sposób. Agencja posiada ponad 100 biur zagranicznych, jej serwis informacyjny odbierany jest w około 165 krajach. Na tej podstawie uznać więc można, że jest instytucją o międzynarodowym znaczeniu. Podkreślić jednak należy pewien aspekt związany z zakresem jej działalności. Około 42 biur mieści się w Afryce. Tak duża liczba przedstawicielstw na tym kontynencie nie wynika jedynie z procesu dekonializacyjnego. Istotnym czynnikiem była tu także polityka Francji po II Wojnie Światowej. Francja uznawała mianowicie jedynie te państwa afrykańskie, na terytorium których znajdowało się biuro AFP.

Thomson Reuters

Historia tej agencji sięga połowy XIX wieku, wtedy to w1851 r. brytyjski emigrant pochodzenia niemieckiego Paul Reuter rozpoczął przekazywanie informacji giełdowych z Londynu do Paryża.

Pozycja Agencji umocniła się wraz z podpisaniem w 1870 r. umowy z agencjami Havas i Wolffa, w której to określono ich strefy wpływu. Zgodnie z nią Reuters obsługiwać miał Wielką Brytanie oraz posiadłości brytyjskie w Azji i Afryce. Jednak dopiero dostarczanie serwisów informacyjnych dla brytyjskiej prasy codziennej spowodował, że Agencja uzyskała światowy rozgłos. Umocnienie pozycji na rynku brytyjskim, wzmocnienie kondycji finansowej umożliwiło bowiem rozszerzenie oferty i przekazywanie serwisów informacyjnych także poza granice. Zaskakujące, że znaczenie Agencji wzrosło także dzięki rozszerzeniu serwisu o informacje sensacyjne. Wynikało to z pozycji tytułów sensacyjnych na rynku brytyjskim.

W drugiej połowie XX w. Reuters stał się na tyle prężną firmą, że był w stanie przejmować inne. W obszarze zainteresowania Agencji znalazły się przede wszystkim małe firmy amerykańskie, specjalizujące się w nowych technologiach. Wynikało to z filozofii Agencji zakładającej ukierunkowanie na nowe technologie oraz chęci wyróżniania się na rynku informacyjnym poprzez zapewnienie nowoczesnych produktów w swojej ofercie. Polityka ta, przynosząca oczekiwane rezultaty w latach 80. XX w., nie sprawdziła się jednakże na początku XXI. Inwestycje na rynku amerykańskim, ponoszenie znacznych nakładów na badania w zakresie nowych technologii i kolejne kryzysy, który dotknęły światową gospodarkę, doprowadziły do pogorszenia kondycji finansowej Agencji. W związku z tym w 2008 r. Reuters zmuszony był do połączenia się z firmą Thomson, co znalazło swój wyraz w nazwie Agencji.

Podobnie jak AFP Agencja ta posiada własny kodeks zasad. Zgodnie z nimi:

• Reuters nigdy nie zostanie przejęty przez jakąkolwiek grupę interesu;

• Będzie zawszę przestrzegać zasad uczciwości, niezależności i bezstronności;

• Będzie rzetelnie i bezstronnie przekazywać informacje podmiotom, z którymi ma lub będzie miał podpisane umowy;

• Będzie rozszerzać zakres usług i produktów, tak by utrzymać wiodącą pozycję na rynku.

Ukierunkowanie Agencji na przekazywanie informacji ekonomicznych i gospodarczych jest dostrzegalne do chwili obecnej. Thomson Reuters od pozostałych agencji informacyjnych wyróżnia specjalizacja w jednej z kategorii informacji. Agencja specjalizuje się w informacjach finansowych. Potwierdza to struktura dochodów. Prawie 93% dochodu Agencja czerpie z rynku finansowego, a jedynie 7 % dostarcza rynek mediów. Produkty agencji można podzielić na dwie grupy:

• informacyjne i transakcyjne – są to dane finansowe oraz specjalistyczne informacje o wydarzeniach mających wpływ na rynki finansowe, przekazywane w 25 językach, serwis transakcyjny umożliwia kontakty maklerom z klientami;

• medialne - serwis adresowany do mediów, dostarczający bieżących informacji w postaci tekstu, nagrań wideo i nagrań radiowych, zdjęć i grafiki. Światowy serwis podawany jest w czterech językach: angielskim, francuskim, niemieckim i hiszpańskim.

Deutsche Presse Agentur

            Pierwsza agencja informacyjna w Niemczech powstała w 1849 roku. Założycielem niemieckojęzycznej agencji był Bernhard Wolf. Jej pozycja ugruntowana została przez umowę, zawartą pomiędzy trzema największymi agencjami, na temat podziału pomiędzy nie stref wpływu (1870). Zgodnie z nią Wolffsche Telegraphen-Büro obsługiwać miało środkową i północną Europę. Agencja ta została rozwiązana po II Wojnie Światowej, ze względu na jej współpracę z władzami i podporządkowanie się ideologii nazistowskiej.

Deutsche Presse Agentur  jest czołową agencją informacyjną w Niemczech, określana jest ona jako agencja regionalna. Pierwszą depeszę nadała w 1949 roku. Serwisy informacyjne DPA obejmują zagadnienia polityczne, ekonomiczne, naukowe, kulturalne i sportowe. Agencja przygotowuje również serwisy audio – 30 wiadomości, przeznaczonych dla stacji radiowych. Innym produktem oferowanym klientom są ikono i infografiki. Dwa razy w tygodniu agencja proponuje swoim klientom ilustrowaną opowieść i wywiad z wybitną osobistością.  

DPA jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i posiada około 200 udziałowców. Są nimi przede wszystkim wydawcy lokalnych gazet i prywatni nadawcy radiowi. Żaden z udziałowców nie może mieć więcej niż  1,5% udziałów, ma to uchronić przed wywieraniem na Agencję nadmiernego wpływu i zapewnić ma jej niezależność.

Międzynarodowy serwis przekazywany jest w 4 językach: angielskim, niemieckim, hiszpańskim i arabskim, ponieważ DPA oferuje swoje usługi również w Afryce i na Dalekim Wschodzie.

To największa agencja informacyjna w Stanach Zjednoczonych z siedzibą w Nowym Jorku. Powstanie jej wiąże się z sytuacją na amerykańskim rynku prasowym w połowie XIX w. Rozwój mediów przyczynił się wówczas do zwiększenia zapotrzebowania na informacje, zwłaszcza światowe. Zmieniające się uwarunkowania i silna konkurencja na rynku medialnym doprowadziły do podpisania w 1848 r. porozumienia pomiędzy 6 gazetami, dotyczyło ono wzajemnego przekazywania informacji zagranicznych. Na bazie porozumienia powstała New York Associated Press, zalążek dzisiejszej agencji. Tak więc jednym z czynników, warunkującym rozwój Agencji, były rosnące koszty pozyskiwania informacji.

Agencja długo nie była w stanie przełamać monopolu na przekazywanie informacji trzech agencji europejskich, których pozycje wzmocniła umowa z 1870 r. Stopniowo AP udawało się zwiększać swoje oddziaływanie na światowy rynek informacji dzięki współpracy z gazetami z Ameryki Południowej i Japonii (lata 20) oraz zapewnieniu serwisów z tych obszarów, pomijanych w serwisach agencji europejskich.

AP jest spółką non-profit, której celem nie jest generowanie zysku, ale zapewnienie informacji członkom stowarzyszenia. Udziały w AP posiada 1550 udziałowców, w większości są to lokalne tytuły prasowe, stacje radiowe i telewizyjne. Serwis dostarczany jest im bezpłatnie! Za informacje płacą klienci niezrzeszeni w strukturach stowarzyszenia.

Pozycję AP na światowym rynku medialnym potwierdzają dane dotyczące jej aktywności. Agencja dostarcza serwis, przygotowywany w 233 biurach, m.in. do:

• 1,7 tys. tytułów prasowych i 5 tys. stacji radiowych i telewizyjnych w USA;

• 8,5 tys. tytułów prasowych, stacji radiowych i telewizyjnych w 121 państwach.

Codziennie jej depesze zawierają 20 milionów słów i 1 tys. fotografii. Oferta AP zawiera m.in.: indeks wiadomości, serwis sportowy, reportaże, skrót wiadomości, kalendarz (informacje o spodziewanych wydarzeniach politycznych i sportowych), serwis historyczny, wiadomości o znanych osobach, informacje pogodowe, serwis graficzny, specjalistyczny serwis finansowo-giełdowy. W ofercie Agencji znajduje się również serwis zdjęciowy (niektóre zdjęcia dostępne są po 90 s od ich zrobienia!), serwis wideo i bardzo popularny, 24 godzinny, serwis dla stacji radiowych. AP stara się być pierwszą z agencji informujących o ważnych wydarzeniach światowych, co niekiedy wiąże się z popełnianiem przez nią błędów.

Znaczenie Agencji, jej udział w kształtowaniu międzynarodowej opinii publicznej, zobrazować można prezentując wybrane zdjęcia, które uzyskały nagrodę Pulicera. Większość z nich jest Państwu znana .

Wszystkie zdjęcia pochodzą z: http: //www.ap.org/

ITAR-TASS

Do końca lat 80. na terytorium ZSSR działały dwie agencje informacyjne: TASS i AP Novosti. TASS była instytucją o statusie agendy rządowej, wiązało się to z dostarczaniem przez nią informacji, które były zaakceptowane przez organy państwowe. Początków historii TASS doszukać się można w działającej od 1909 r. agencji Rosta, nazwa TASS wprowadzona została w 1925 r. AP „Nowosti ” była natomiast oficjalnie organizacją niepaństwową. Jej zadaniem było rozpowszechnianie pozytywnego wizerunku państw bloku wschodniego. Została założona w 1961 r.

Demontaż systemu po 1991 r. spowodował kolejne przeobrażenie na rynku agencji, poza państwowymi, pojawiły się również prywatne. Zgodnie z dekretem Borysa Jelcyna w 1992 r. zmieniono również struktury dotychczas istniejących podmiotów. Przeobrażenie w przypadku TASS znalazło odzwierciedlenie w zmianie nazwy na ITAR-TASS. Miejsce dotychczasowej agencji AP Novosti zajęła agencja RIA-Novosti.

Zgodnie z zapisami ustawy ITAR-TASS podlega prezydentowi, rządowi i parlamentowi. Prezydent mianuje prezesa tej instytucji oraz naczelnego dyrektora, pozostałe stanowiska obsadza rząd i parlament. Zależność od państwa tego podmiotu medialnego wzmacniają także względy finansowe. Państwo finansuje około 40% wydatków agencji. W ustawie przewidywano, że ITAR-TASS przekształci się w spółkę akcyjna i działać będzie w oparciu na zasadach rynkowych. Brak jednak na razie woli politycznej do uniezależnienia Agencji od wpływów państwowych.