Zofia Zgoda
22.02.2010

Tadeusz Gadacz - 2 tomy filozofi XXw.

VII -VI w pne. Starożytna Grecja

Pitagoras - opowieść "Dlaczego określasz ludzi filozofami?"

Przyrównanie życia do igrzysk:

- ci co walczą i zwyciężają,
- ci co handlują,
- ci co nie kibicują, nie handlują, ale podziwiają piękno walki

Ci, ktorzy chcą poznać świat, a nie zarobić pieniądze, bo mają dobra za nic. Może chcą

sobie odpowiedzić na pytanie: Dlaczego świat jest taki jaki jest? Dlaczego człowiek zachowuje
się tak jak się zachowuje?

Arystoteles - filozofanie wzielo się z zachwytu człowieka nad światem.

Wiedza o sobie, swoim życiu była utożsamiana z mądrością.

philein - kochać, miłować
sophia - wiedza, mądrość
filozofia - umiłowanie mądrości

·

I nurt przyrodniczy:

filozofowie przyrody

VI w. pne Tales

Anaksymenes
Anaksymander

kontynuowali

VI -V w pne. Heraklit

Demokryt

·

II nurt humanistyczny:

V w pne. Sokrates - zainteresowanie czlowiekiem - "domowe podwórko"
IV - III w pne. Epikur

Stoicy (J. Kochanowski, Seneka, Marek Aureliusz)

·

III poza podzialem

V - IV w. pne. Platon (uczeń Sokratesa)
IV w. pne. Arystoteles (uczeń Platona)

·

IV wizja Chrześcijańska

529r. ne. Cesarz Justynian zamyka akademię Platońską i zakazuje!
IV - V w ne. św Augustyn
XIII w. ne. św Tomasz z Akwinu (Uniwersytet Boloński - I uniwerek w Europie => Arystoteles
"Imie róży"

- empiryzm (Fr. Bacon, John Locke)
- racjonalizm (Kartezjusz, B. Spinoza)

–

sceptycyzm (David Hume XVIII w., Immanuel Kant)

Diogenes Laertios - „Żywoty i poglądy słynnych filozofów”

Pierwsi filozofowie przyrody – bo zajmowali się tylko wiedzą, która jest dostępna poprzez zmysły.
„Świat jaki jest, to każdy widzi” - Tales. Istnieje tylko to co można dotknąć, zobaczyć. Nic co
wykracza poza istnienie zmysłów nie istnieje.

Jak odróżnić rzeczy materialne od intelektualnych?
Jeżeli duch jest pierwotny wobec tego, co jest materialne – idealizm
Jeżeli pierwotne są rzeczy materialne, wobec rzeczy duchowych – materializm

Filozofowie przyrody to materialiści. Inaczej materialiści naiwni, żywiołowi, hylozoizm

Hylozoizm – gr. hyle- materia, zoi – życie. Nie ma bóstwa, ani siły, nic poza ciałem nie istnieje.
Ciało i energia tego ciała to jedno.
Nie stawiali pytania 'dlaczego?' - jest tylko opis rzeczywistości

phisis -natura, przyroda – filozofowie przyrody, inaczej fizycy

Tales - początkiem jest woda
Anaksymenes - początkiem jest powietrze

archie – praprzyczyna, wyjaśnia istnienie świata

Anaksymander – apeiron, bo świat jest za bardzo zróżnicowany
apeiron – nieokreślone, bezkres

Nie ma szczególnych odpowiedzi, ale bezkrytyczny realizm, wiedza zmysłowa sprawia, że
pierwsi filozofowie nie potrafią odpowiedzieć dlaczego rzeczywistość rozwija się w taki a nie inny
sposób

Heraklit – zakwestionował bezkrytyczny realizm, wprowadził nowe wątki, dzięki czemu jest
najwybitniejszym myślicielem starożytności.

Szuka zasady i pierwszej przyczyny świata (tylko to się łączy z wizją pierwszych filozofów)

Filozofia Heraklita:

1.

Wszechświata tego nie stworzył żaden Bóg, ani żaden człowiek, jest od początku i
będzie zawsze istniał;

Ogień jest pierwsza przyczyną świata – z jednej strony (arche), a z drugiej –
symbolicznym opisem początku świata;
Ogień jest był i będzie, ulega ciągłym zmianom. Świat jest żywym ogniem, zapalającym

się wedle miary i wedle miary gasnącym.

2.

Symboliczny zapis porządku świata. Świat rozwija się , albo wybucha, albo przygasa.
Nie ma niczego stałego, wszystko się ciągle zmienia.

Pantharhei – potok płynącej rzeki – wszystko płynie -opis

Heraklityzm – walka przeciwieństw,
Wariabilizm- wielość, logos – boska, rozumna, ogarniająca i niematerialna siła
Relatywizm
„Jednym i tym samym jest w nas to, co żywe i to co umarłe, to co czuwa i śpi” - Heraklit.

„Nie przywiązuj się do życia, nie przywiązuj się do spraw, które są znikome w tym
sensie, że przemijają”
Przeciwieństwa nacierając na siebie powodują, ze powstaje nowa jakość.

System filozofii Platona:
–

w V w. pojawiła się ciekawa postać

materializm atomistyczny – do 19w
Arystoteles: „Platonie ja cię kocham i w ogóle, ale bardziej cenię poszukiwanie prawdy”

Demokryt: materializm atomistyczny – dzieło zbiorowe, poprzednikiem i nauczycielem
był Leucyp, lub Leukippos – wpadł na pomysł atomistycznej budowy świata: zobaczył
cząsteczki kurzu w świetle i wpadł na pomysł, ze cały świat jest zbudowany z drobnych
cząsteczek niewidzianych dla oczu (a'tome)

Uważali, że skoro ciało jest śmiertelne, to dusza też jest materialna i co za tym idzie
śmiertelna. Wszystko cokolwiek jest składa się z malutkich niepodzielnych cząsteczek,
atomów, które są jednorodne – nie ma między nimi żadnych różnic. Są jedynie różnice
ilościowe, kształt (AP), położenie ( | - ) i porządek (Pa, aP)

Atomy poruszają się po ściśle położonych torach w przestrzeni (próżni). Ruch atomu nie
jest przypadkowy, toczą się za pomocą haczyków, itp. mogą się przyciągać.

DETERMINIZM (deteriminare) – określać, oznaczać

Rzeczywistość, w której istniejemy jest rzeczywistością konieczną, być może funkcje
duszy wynikają z tego, ze dusza jest zbudowana z jakiś innych atomów; (przezroczystych
świetlistych – dlatego jest niezwykła, bo określa wiedzę – pojęcia pamięciowe)

Żywot duszy kończy się razem z żywotem ciała – ciało się rozkłada i dusza też się
rozkłada – dusza jest śmiertelna, i p0odporządkowana ciału – jeżeli ciało odpoczywa, to
dusza tez odpoczywa.

„Żyj tak, ażeby Twoje życia mogło być nazwane życiem dobrym” - życie jest dobre gdy
jest harmonijne, w ładzie, bez rozbicia wewnętrznego, brak rozbicia między tym co mam
a tym co chciałbym mieć – EUTHYMIA – postawa starca, który, żyje tym co ma tu i
teraz,

Funkcje duszy wynikają z materialnego porządku rzeczywistości; rozpoznaje ją człowiek,
przy pomocy wiedzy, którą Demokryt nazywa wiedza ciemną i wiedzą jasną.
Zmysły podają wiedzę ciemną, a rozum porządkuje tą wiedzę, uogólnia – tworzy wiedzę
jasną. Obie wiedzę (jasna i ciemna) są równie ważne.

Demokryt żył w V w. p.n.e. - czasy świetności Aten, ale mieszkał w Abderze (niedaleko
Krety).

Sofiści - (sofia - mądrość) – nauczyciele mądrości:

•

Protagoras

Gorgiasz

Rzeczywistość, która człowiek wymyśla i kreuje i rzeczywistość którą sam kreuje,
tworzy od jego potrzeb.

Sokrates był przekonany, ze w życiu człowieka nie jest ważna wiedza, która karmił nas
Demokryt, ale wiedza o tym co jest dobre, a co złe. Co mam robić by moje życie było
dobre?

Sofista: obraz świata wartości wynika z potrzeb człowieka, to jest powód negatywnej
oceny Sofistów w starożytnych Atenach:
•

sensualizm;

subiektywizm;
relatywizm;
praktycyzm;
konwencjonalizm;

Zmysły nie oddają nam rzetelnej informacji.

A. Schopenhauer – napisał jakąś (niby ciekawą) książkę
Każdy sposób jest dobry by osiągnąć cel – nawet podstęp

15.03.2010

Hedonizm Epikurejski
Tutus Lukrecjusz - „O naturze wszechrzeczy”
IV - III w. p.n.e.

Ateny – czasy gdy Grecja traciła niepodległość, była narzucana obca kultura, bardziej
wymagająca rygorystyczna – była wyrazem klęski

Epikureizm i stoicyzm to dwie drogi, które musi wybrać Grek

Stoik – rozumne podporządkowanie rzeczywistości, wszystko co jest dane człowiekowi
jest dobre
Epikur – samodzielność, niezależność, jednostka, najważniejszym celem człowieka jest
szczęście (Czym jest to szczęście i przyjemność?) szczęściem jest samo życie.

Epikureizm – przekonanie, ze filozofia ma być dziedzina praktyczną, nie może być tylko
teorią odnośnie świata, za to ma ułatwiać człowiekowi życie. Eliminowanie zła i
przykrości. W jaki sposób stawić czoło złu i przeciwnościom losu?

).

1 hedonizm psychologiczny – (hedo – przyjemność) człowiek pragnie przyjemności i

unika cierpienia

hedonizm etyczny – przyjemność jest dobrem najwyższym
lęki – nie pozwalają człowiekowi dobrze ułożyć życia – leki przed śmiercią, przed
bogami, przed bólem fizycznym i niemożnością osiągnięcia zaplanowanych celów

Wiedza jest lekiem na całe zło, które doświadcza człowieka. Życie będzie przyjemne,
gdy człowiek uświadomi sobie swoją sytuację.

Etyka - filozofia życia – stoicyzm i epikureizm
Teorie etyczne miały i mają najczęściej charakter filozoficzny

Lęk wynika z niewiedzy, z braku wypracowanego poglądu na świat.

4).

wiedza – pogląd na świat ---> system filozoficzny (podobny do atomistycznego
Demokryta – wszystko jest ciałem, dusza umiera razem z ciałem, nie ma życia po
śmierci. Demokryt sądzi, ze ruch atomów jest ściśle określony, a Epikur sądzi, że
nie idzie określić ruchu atomów – możliwe jest odchylenie atomów – człowiek
jest istotą wolną – sam decyduje o sobie)

Czwór-mian leczniczy- nie istnieje życie po śmierci, więc puki żyjesz, żyj mądrze. Po
śmierci nie czujesz już nic.
List do Menoikeus'a - przyjemność jaką mamy na myśli to rozumny namysł nad istotą
świata – przyjemne jest zdrowe ciało i sprawny umysł

„Carpe diem” - Arystyp z Cyreny – Życie ludzkie składa się z przemijających chwil,
których nie da się powtórzyć, każda chwila jest cenna,

Epikur – nie każda chwila jest na tyle cenna by ja pielęgnować – trzeba samemu wybrać,
które chwile są ważne

PLATON V – IV w p.n.e.
IDEALIZM OBIEKTYWNY

Miał pasję reformatorską, dążył do zmian. Sokrates był nauczycielem Platona. Platon
przejmuje od Sokratesa myśl: 'wiedza jeśli ma być prawdziwa musi być niezmienna'.
Idealizm obiektywny- 7 księga – alegoria jaskini, przykuci ludzie nie znają innego
świata, widzą jedynie cienie i myślą, że to jest rzeczywistość. Tak samo ludzie nie
wiedzą, ze istnieje inny świat, myślą, ze nie ma innej rzeczywistości. Gdzie w takim razie
jest prawdziwa rzeczywistość? Jest to boska, nieskończona idea, doskonały byt. My też
jesteśmy takimi mieszkańcami pieczary, więc to wszystko co możemy poznać może nas
doprowadzić do prawdy, to występuje w świecie, który jest poza zasięgiem poznawczym
człowieka

świat idei

świat rzeczy

–

niezmienny

doskonały

–

zmieniające się → staje się

niedoskonałość

niematerialny
nieskończony

przemawia zmysłami

Człowiek żyje pomiędzy

DEMIURG – boski twórca, z wiecznie istniejącej materii zbudował świat i człowieka,
któremu stworzył ciało i wyposażył w duszę. Stworzył świat z foremek, niby foremki
takie same, ale każde ciastko jest inne

Człowiek posiada wiedzę, która jest wrodzona, jest to wiedza ogólna, wiedza polega na
mechanizmie anamnezis – przypominanie tego co dusza przeżyła przed narodzeniem. To
dusza sprawia, ze ludzie różnią się od siebie (dusza jako rydwan zaprzężony w konie;
jeden koń jasny, ładny, łagodny, a drugi ciemny, brzydki, zaniedbany i dziki, i woźnica
ładnie ubrany. Woźnica to cześć rozumna, ładny koń cześć impulsywna, a brzydki
pożądliwa)
–

miłość platoniczna (Platońska) – wiem o niej ale jej nie doświadczam

wystarczy impuls i dusza już sobie przypomina – wiedza prawdziwa
To dzięki duszy człowiek poznaje

Część rozumna – woźnica (filozof, mądry)
część pożądliwa - żołnierz (męstwo)
część impulsywna rolnik, kupiec, rzemieślnik , wytwórca (panowanie nad sobą)

Platon szczegółowo opisuje jak państwo powinno działać: państwo powinno
wychowywać dzieci na własny koszt, bez uczuć i bez miłości,

05.04.2011r.

Arystoteles – a czym polega jego wkład do filozofii współczesnej?

LOGIKA

FILOZOFIA
Praktyczna

Teoretyczna

polityka, ekonomia, etyka

matematyka, fizyka, filozofia,

metafizyka

Metafizyka - (Andronikos z Rodos) – wszystkie pisma, których nie umie
przyporządkować, do powyższych dziedzin, nie mówi o konkretnych przedmiotach, ale o
wspólnych własnościach rzeczy.

peripatetikos – perypatetycy – przechadzać się, jest to nazwa szkoły Arystotelesa

„Nie istnieją żadne idee, istnieją konkrety, świat rzeczywisty”
Platon uważa, ze człowiek dysponuje wiedzą ogólną formułowaną w sposób ogólny
(przypominanie).

Od ogółu do szczegółu – dedukcja – Platon

od szczegółu do ogółu – i od ogółu do szczegółu – Arystoteles
„Nie ma niczego w umyśle, czego nie ma w zmysłach” - J. Locke

Metafizyka – pojawia się na końcu, bo ….

Istnieją tylko jednostkowe konkretne rzeczy (SUBSTANCJE)

Arystoteles próbuje pokazać nam wspólne własności rzeczy wspólne dla każdego
jednostkowego przedmiotu.
SUBSTANCJA – byt który istnieje sam z siebie i nie potrzebuje do swojego uzasadnienia
żadnej przyczyny z zewnątrz

MATERIA

Sprawczy (ruch)

FORMA

Celowy

(niepoznawalne)

czynnik sprawiający,
ze rzecz jest tym, czym jest

Każda rzecz składa się z materii i formy – formą kredy jest to że pisze, a materią budulec

Własnością jednostkową człowieka jest wygląd zewnętrzny (wzrost, kolor włosów, itp.),
a własnością wspólną ludzi jest (wyprostowana sylwetka, to co odróżnia od zwierząt)