SOCJOLOGIA

Wykład 19.01.2002

Grupy społeczne.

Grupa odniesienia - to grupa ważna, znacząca dla nas, do której przynależność

dla nas stanowi dużą wartość. Jest ona ważna dla nas z

różnych względów, emocjonalnych, społecznych, prestiżu

społecznego. Poprzez przynależność do grupy liczymy się z

ogółem zdania jej członków. Jeżeli do niej nie należymy,

dążymy by zaliczono nas w jej szeregi.

Jeśli liczymy się z grupą odniesienia ma ogromny wpływ na

nasze zachowanie. Nasze postępowanie, decyzje życiowe są

podporządkowane grupie odniesienia. Grupą taką może być

każda grupa ludzi. Dla dziecka na początku taką grupą jest

rodzina (rodzice), w późniejszym okresie życia przedszkole,

szkoła. Tu zaczyna się konkurencja, do której grupy

przystąpić i na jak mieć w niej status. Konkurencja trwa całe

życie.

Funkcjonowanie grupy odniesienia.

1. funkcja normatywna - jednostka czerpie dla siebie wartości, normy postępowania, wzory zachowań, cele życiowe, aspiracje, standardy postępowania oraz język, ubiory oraz sposób wyrażania.

2. funkcja porównawcza - grupa stanowi układ odniesienia, w stosunku di niego jednostka:

• ocenia swoje postępowanie „porównuje się” aby określić „kim jestem”, zdefiniować własną tożsamość,

• porównuje (relatywnie) swoje położenie (upośledzenie i uprzywilejowanie),

• osądza oczekiwania wobec siebie wyrażane przez innych i ich zgodność z układem odniesienia,

funkcja ondytoryjcza (nie wiem czy to dobra nazwa - nie rozczytałem tego słowa), - ocena zachowań jednostki przez grupę z możliwością stosowania sankcji.

Stratyfikacja społeczna.

Stratyfikacja społeczna - zróżnicowanie społeczne. Stało się widoczne, zarysowało się w sposób jaskrawy w okresie transformacji. Od społeczeństwa egalitarnego (wyrównane społeczeństwo) do zróżnicowanego.

Stratyfikacja jest warunkowana różnymi czynnikami:

• miejscem w którym ten człowiek żyje,

• aspiracjami,

• zamierzeniami,

• przemianami ekonomicznymi.

Ogólna teoria stratyfikacji równa jest różnicowaniu, strukturalizowaniu, uwarstwowieniem statusów.

Relacja zadań: motywowanie do ich realizacji,

• związane z pozycją, są częścią systemu, podstawą zróżnicowania,

• prowadzą do, powodują nierówności społeczne.

Status społeczny - cecha społecznego usytuowania jednostki, grupy.

Status społeczny:

• pozycja społeczna jednostki (grupy) w określonej strukturze społecznej, (kim jest osoba, powiązanie z rolą),

• wartość (opisująca, oceniająca), wielkość prestiżu, szacunku, autorytetu należnego danej jednostce lub danej pozycji.

Status socjoekonomiczny:

1. Osiągnięty, zbliżony:

• poziom bogactw (dochodów),

• zakres władzy i przywilejów,

• prestiż,

• wykształcenie,

• status zawodowy,

2. Prowadzą podobny:

• tryb życia (czas wolny)

3. Mają podobne szanse życiowe na osiągnięcie:

• wykształcenia,

• zdrowia,

• ogólnego standardu życia (domu, mieszkania i innych wyznaczników statusu.)

Rodzaje statusów:

1. Formalny - wyznaczony, określa zbiór:

• praw i obowiązków,

• przywilejów i powinności,

• związany z formalnie zdefiniowana pozycją społeczną i rolą, co ma realizować.

2. Przypisany - pozycja i cechy przyporządkowane:

• jednostce niezależnie od jej wysiłków i osiągnięć,

• przypisane ze względu na przynależność, pochodzenie, rodzinę.

3. Osiągnięty - uzyskany ze względu na:

• osobiste zasługi, wysiłek, uzdolnienia, (co realizuje i w jaki sposób),

• osiąganie statusu proces zdobywania lub przypisania do określonej pozycji.

Rodzaje społeczeństw:

• ze względu na układ dziedziczenia statusów,

• od zamkniętych do otwartych klas.

1. System kastowy (społeczeństwo, które nie daje szans jednostce)

25. zamknięty system stratyfikacyjny,

26. statusy przypisane (zawód, małżeństwo)

2. System klasowy

• otwarty system stratyfikacyjny (Polska),

• półotwarty - można zmienić status dzięki własnym wysiłkom, ale nie do wszystkich klas (np. wyżej).

Efekty społeczne transformacji:

• zmiany położenia społecznego grup, jednostek,

• zmiany stratyfikacji społecznej.

1. od egalitaryzmu do zróżnicowania. Społeczeństwo można podzielić ze względu na relację z rynkami:

31. wygrali (zdążyli za zmianą). Cechy demograficzno społeczne - młodsi, raczej mężczyźni, lepiej wykształceni, zamieszkiwali w większych miastach,

32. przegrali (nie zdążyli ze zmianą). Cechy demograficzno społeczne - starsi, raczej kobiety, gorzej wykształceni, zamieszkali na wsi i w małych miasteczkach.

Kultura.

Kultura:

1. Ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka.

2. System wychowania z pokolenia na pokolenie:

• wolności, wzorów zachowań, wierzeń, idei,

• wyrażających się w materialnych i niematerialnych wytworach,

• wspólnych dla danej zbiorowości na pewnym etapie jej rozwoju,

• wytworzony w toku współżycia i współdziałania ludzi.

Kategorie kultury:

Podstawowe działy kultury różniące się charakterem składających się na nie elementów i odrębnie badanych (choć tworzące względnie integralną całość), według Antoniny Ktoskowskiej:

• kultura bytu,

• kultura społeczna,

• kultura symboliczna.

Kultura bytu: obejmuje działania i wytwory techniczne związane z produkcją,

dystrybucją i usługami, które służą zaspokojeniu naturalnych

bytowych potrzeb człowieka (określona jest również tym

terminem kultura materialna).

Kultura społeczna: obejmuje stosunki, role, wzajemne relacje ludzi, kultura

społecznego współżycia ludzi między sobą i społecznych

kultur normujących stosunki między grupami ludzi w

procesach pracy, konsumpcji i zabawy.

Kultura symboliczna: kultura niematerialna albo duchowa, istnieje we

wszystkich typach społeczeństw ludzkich, a więc

odpowiada istotnym potrzebom ludzkim.

Dziedziny kultury symbolicznej:

• religia,

• nauka,

• sztuka,

• zabawa.

Religia - określa kontakty wyznawców, z sakrum, gdy kieruje przeżycia swoich

wyznawców i podstawowe sprawy ludzkiej egzystencji do tak lub

inaczej rozumianego bóstwa. Symbole religijne są wykorzystywane w

sztuce, w życiu rodzinnym i naukowym.

Nauka - jest wynikiem potrzeby poznania, rodzi się „ze zdziwienia, z podziwu i

zainteresowania światem.

Sztuka - w potocznym i bardzo uproszczonym znaczeniu określa kulturę.

Zabawa - to, co robi się w zabawie, robi się tylko dla zabawy, podstawowym

motywem zabawy jest przyjemność i rozrywka.

Tożsamość i opozycja kulturowa.

Kultura - to, co jest wspólne w grupie, suma wszystkich sposobów, w jakie grupy różnią się między sobą.

1. Stanowi podstawę tożsamości zbiorowej - uczucia i wartości obejmujące:

• poczucie ciągłości międzypokoleniowej,

• pamięć przeszłości,

• wyobrażenie wspólnego przeznaczenia.

2. Jest źródłem odmienności, sprzeczności, czynnikiem różnicującym grupy:

• według niektórych autorów - zróżnicowanie kulturowe tworzy podstawy ładu opartego na pluralistycznej wzajemności i pluralistyczny porządek społeczny,

• według innych natomiast, jest „ideologicznym polem walki” i źródłem antagonizmów.

Antagonizm:

Najściślejsze antagonizmy grupowe nie mają podstawy utylitarnej (nie przynoszą korzyści) i racjonalnej, a wynikają z różnic kulturowych.

Wrogość między grupami wynika często nie z różnic obiektywnych, ale z cech wyobrażonych (obcymi są ci, których zbiorowość doświadcza jako obcych) budzi się na gruncie znaczeń¹ i uprzedzeń^2, a nie na gruncie współzawodnictwa w dążeniu do osiągnięcia celu.

¹ - wartości i działania innej grupy postrzegane są jako pozostające w konflikcie

z wartościami i działaniami własnej grupy.

² - przekonanie, że inny podmiot zbiorowy jest źródłem zła i że własna grupa

może to usunąć.

Opozycja międzygrupowa:

1. Opozycja agresywna,

2. Opozycja defensywna,

3. Wrogi antagonizm,

4. Antagonizm obronny,

5. Antagonizm zaczepny,

Opozycja agresywna - zainteresowanie wartościami i chęć użycia ich do

własnych celów, wynika ona z oporów atakowanej

grupy, może dojść do kompromisów, do ekspansji

kosztem oponenta.

Opozycja defensywna - bezpośrednia wrogość, dążenie do bezwzględnej

destrukcji. Brak racjonalnych racji i motywów, brak

zainteresowania wartościami i zamiarami.

Wyrządzenie krzywdy jest celem samym w sobie.

Wrogi antagonizm - działanie bezinteresowne, gotowość do wyrzeczenia się

korzyści, ponoszenie ofiar, strat, nienawistna

charakterystyka wroga.

Antagonizm obronny - unikanie styczności (izolacja), w przestrzeni - getto,

otaczanie tajemnicą spraw zbiorowości, odosobnienie,

odizolowanie duchowe - potępienie cudzych wartości i

usunięcie ich poza doświadczenia grupy - „ich”

wartości godne są potępienia i zasługują na pogardę”.

Antagonizm zaczepny - zachowanie innych zdefiniowane jako wrogie,

irracjonalne przypisanie innym intencji szkodzenia

grupie, celem podstawowym jest zwalczanie, aż do

unicestwienia, zagłady - krzywdzenie staje się celem

automatycznym.

Fazy wrogiego antagonizmu:

• unikanie komunikacji społecznej,

• awersja - forma emocjonalnej wrogości,

• nienawistne zachowanie,

• odwet - dotyczy przeszłości.

Przeciwstawienia.

1. Nienawiść - Altruizm, bezinteresowne, pozytywne zainteresowanie,

społeczne zjednoczenie na gruncie wspólnie

podzielanych wartości.

2. Unikanie - Komunikacja, grup odmienne kulturowo szukająca wspólnocie

doświadczeń.

3. Awersja - Sympatia, wspólnota uczyć i wartościowań.

4. Zwalczanie - Współdziałanie, oparte na podobnych motywach.

5. Odwet - Identyfikacja, powierzenie działań obejmujących ważne

(wspólne) zadania.

Wykład 15.02.2002

Rodzina.

Strukturalna - funkcjonalna teoria rodziny.

Struktura - w ujęciu demograficznym (mała, duża, ród), działalność, liczba

pokoleń, pełność, rodzaj związku - formalny, konkubinat, w ujęciu

socjalnym (role, pozycje, prestiż).

Funkcje - wewnętrzne oraz zewnętrzne.

Wewnętrzne: (różne rodzaje funkcji według różnych autorów, różna ekspozycja

funkcji według różnych nauk).

Zewnętrzna: zachowanie ciągłości biologicznej oraz zachowanie ciągłości

kulturowej (rodzina dwupokoleniowa to - rodzice i dzieci).

Jeżeli dzieci jest jedno, dwójka lub trójka i dwa pokolenia - to rodzina nuklearna.

Pełność rodziny - wtedy, gdy są dzieci i rodzice.

Małżeństwo - nie jest rodziną.

Rodzina niekompletna - ta sama płeć dzieci (np. sami synowie, same córki).

Funkcje wewnętrzne:

• funkcja zarobkowa (zabezpieczenie materialne)

• funkcja opiekuńczo - pielęgnacyjna,

• funkcja emocjonalna.

Funkcje zewnętrzne rodzina pełni na rzecz całego społeczeństwa.

Systemowa teoria rodziny.

Komunikowanie:

1. Zespoły zaburzonego komunikowania:

• zespól oschłego, milczącego męża,

• zespół rozwodu i pozbawienia,

• zespół teściowej,

• zespół „ciche dni”,

• zespół kobiet z dzielnic podmiejskich.

2. Teoria interakcyjna:

• rodzina samodzielna (władza między rodzicami, a dziećmi),

• postawy matek wobec córek (matka nieobecna, odrzucająca dzieci i niezaradna, rywalka, walcząca z mężczyznami).

Żeby się porozumieć musimy znać te same znaki.

1. Teoria potrójnego narodzenia (teoria Fromma) - człowiek rodzi się trzy razy:

63. jako organizm biologiczny,

64. jako podmiot uczuć i emocji (urodzenie emocjonalne) potrzeba jest

miłości matki,

• narodzenie normatywne do świata wartości, zależna od ojca - narodzenie

społeczne. Ojciec kształtuje sferę wrażliwości moralnej, wprowadza do

życia społecznego.

Polityka prorodzinna - wspieranie rodziny przez państwo. Matka ma dać miłość dzieciom i budować autorytet męża. Mąż ma sprawić, by dzieci kochały swoją matkę.

Wykład 3.03.2002

Dewiacja społeczna.

Dewiacja społeczna - to zachowanie niezgodne z normami społecznymi, albo

zachowanie naruszające wartości społeczne, lub

przekroczenie przyjętych granic tolerancji.

Grupy teorii dewiacji są dwie:

1. Teorie etiologiczne (badanie przyczyn) - te teorie zadają pytanie o przyczyny łamania norm społecznych.

Anomia - sytuacja w społeczeństwie, która powoduje rozluźnienie więzi

społecznych, a także niejednoznaczności norm społecznych. To

taki stan społeczeństwa, kiedy ludzie znajdują uzasadnienie dla

łamania norm społecznych.

2. Teorie reakcji społecznej. Koncentruje się na tym, dlaczego i w jaki sposób społeczeństwo reaguje na łamanie norm. Teoria ta wyjaśnia, dlaczego ludzie zgadzają się żeby wobec nich łamano normy społeczne.

Brak reakcji społecznych na dewiację uznawane jest jako norma. Dewiacja wskazuje na to, że w zależności od statusu społecznego mamy różne reakcje społeczne.

Dewiant - człowiek, który łamie normy i zasady przyjęte przez społeczeństwo.

Media.

Manipulacje w mediach - celowe i skryte narzucanie, przekazywanie jednostce

lub grupie fałszywego obrazu rzeczywistości.

Systemy manipulowania w mediach:

• fragmentaryzacja (podajemy tylko część prawdy)

• dezinformacja (przekazywanie informacji nieprawdziwych),

• informacja równoległa (przekazuje się dwie informacje różne),

• szum informacyjny (przekazywanie informacji różnej rangi w różnej kolejności),

• kreowanie wroga (odwracanie uwagi od spraw ważnych).

Środki manipulowania w mediach:

• mit,

• stereotyp,

• kamuflaż,

• plotka (propaganda szeptana).

Manipulowanie - świadome i skryte działanie, którego efektem ma być zakamuflowanie rzeczywistości. Ma ono wywrzeć wpływ na zachowanie ludzi.

Mit - przekazywanie informacji, wiadomości nieprawdziwej jako prawdziwa.

Ludzie się przyzwyczajają do niej i uznają jako prawdziwą.

Stereotyp - przekazywane uogólnione cechy głównie jakiś grup społecznych.

Stosowane celowo. W rzeczywistości grupy czy ludzie nie są tacy,

jakich ich postrzega społeczeństwo poprzez stereotyp.

Kamuflaż - ukrywanie rzeczy istniejących. Udawanie czegoś, czego nie ma.

Plotka - jest to opowiadanie, czegoś, co nie zostało potwierdzone.

Zasady oddziaływania mediów na odbiorcę.

Teorie oddziaływania środków masowego przekazu.

1. Teorie klasyczne - założenia:

• każdy bodziec wywołuje reakcję,

• media oddziałują na ludzi,

1. teorie psychologiczne

77. automatyzm oddziaływania bodźca, który wywołuje zamierzone reakcje,

78. odbiorca unika informacji sprzecznych z wiedzą i oczekiwaniami.

b) teorie socjologiczne - założenia:

• sposób reagowania i efekty (w sferze postaw i zachowań ocen) uwarunkowane są czynnikami społecznymi i demograficznymi,

• na interpretację treści mają wpływ grupy pierwotne,

• szerszych układach - przywódcy opinii.

c) teorie kulturowe - założenia:

• kulturotwórcza rola mediów ( udostępnianie kultury)

• integracja społeczeństwa i powstanie „globalnej wsi”

• niska wartość i spłycenie kultury

• „życie z drugiej ręki” - zastępcze przeżywanie rzeczywistości, stany bierności, narkotyzująca funkcja mediów,

• niekorzystne oddziaływanie na dzieci i młodzież - materializm, brutalność, zachowania antyspołeczne, manipulowanie normami i wartościami społecznymi.

2. Teorie nieklasyczne:

1. teoria luki informacyjnej:

87. media mogą zwiększać a nie zmniejszać nierówności społeczne - „poinformowana elita i niedoinformowana większość”,

88. informacje wymagające wysiłku intelektualnego i określanego podmiotu wiedzy,

b) teorią pośredniego wpływu mediów:

1. teoria małych grup:

89. wybór treści uzależniony od przynależności do grupy,

90. rozkład opinii zgodny z grupą,

2) teoria dwustopniowego przepływu informacji:

• informacje poprzez nieformalnych przywódców - osoby lepiej poinformowanych, bardziej aktywne,

• autorytety w konkretnej dziedzinie.

c) teoria „użytkowania i korzyści” i socjalizacyjnej funkcji mediów,

przedmiotem analizy - odbiorca. Co robi odbiorca z mediami:

1. teoria „użytkowania i korzyści”,

93. część odbiorców wykorzystuje media w sposób celowy (zainteresowania i potrzeby), nie wszystkie treści z mediów - oddziałują,

94. obok mediów ludzie wykorzystują też inne źródła zaspakajania potrzeb,

1. teoria socjalizacyjnej funkcji mediów,

jak człowiek reaguje na socjalizacyjną funkcję mediów zależy od:

• ile czasu korzysta,

• motywy selekcji programu,

• zaufanie do mediów, itp.

12

---