Jerzy Tyranowski: „Prawo europejskie. Zagadnienia instytucjonalne”, 2005 r.

Historia powstania Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej ( pionowy rozwój UE ).

Po II Wojnie Światowej zniszczonych zostało wiele krajów.

Pierwszym ważnym wydarzeniem wpływającym na powstanie UE było wystąpienie Czerczila w Zurychu w 1940 r.: idea integracji europejskiej, „Stany Zjednoczone Europy”

Idea francuska: odbudowanie gospodarki i zapewnienie bezpieczeństwa

9 maja 1950- wystąpienie R. Szumana: „Plan Szumana”; propozycja stworzenia ponad narodowej organizacji- zjednoczenie Francji i RFN dla zapewnienia stabilnego rozwoju przemysłu ( idea integracji ekonomicznej ); ponad narodowa organizacja miała m.in. „na celu” nadzorować przemysł węglowo-stalowy oraz kontrolować przemysł RFN- aby mieć pod kontrolą przemysł zbrojeniowy RFN

„Plan Szumana”- rozszerzony, kierowany do innych państw Europy- zgłaszają się 4 państwa: Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg; 6 państw ( „pierwotna szóstka” ) 18 kwietnia 1951, w Paryżu, podpisuje traktat Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali ( EWWS ), której zadaniem był nadzór i sprzyjanie rozwojowi przemysłu państw członkowskich; organy: Rada, Wysoka Władza, Wspólne Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości

23 lipca 1952- wchodzi w życie traktat EWWS, podpisany na 50 lat ( w 2002 r. całość majątku EWWS przejęła Wspólnota Europejska a umowa EWWS wygasła )

państwa Beneluks wpłynęły na pozostałe państwa- propozycja rozszerzenia wspólnoty na inne obszary gospodarki; podstawy dalszej integracji  Spack- opracowanie raportu rozwoju, Raport Spacka jest podstawą stworzenia
2 kolejnych traktatów: 25 marca 1957 podpisano 2 traktay: w Rzymie o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej ( „Traktat Rzymski” )-traktaty podpisało 6 państw; wchodzą w życie 1 stycznia 1958: zaczynają istnieć równolegle EWWS, EWG i EWEA ( Euraton )-początkowo miały odrębne organy, wyjątkiem było Zgromadzenie Narodowe i Trybunał, Rada i Komisja były odrębne

Traktat Fuzyjny ( 1965), w 1967-fuzja organów: 1 Rada, 1 Komisja, 1 Zgromadzenie Parlamentarne, 1 trybunał

Przełom: podpisany w 1986 r. Jednolity Akt Europejski ( JAE )- wszedł w życie 1 lipca 1987 i dokonuje zmian instytucji wprowadzono Rade Europejską, Sąd I instancji, nową procedurę podejmowania decyzji, tworzenia aktów prawnych, dopisuje nowe zagadnienia

JAE- stanowi preludium do powstania UE

Od 1988 r. rozpoczęły się prace nad stworzeniem UE- do 7 lutego 1992 r w Maastricht podpisano „ Traktat
o ustanowieniu Unii Europejskiej”- zwany traktatem z Maastricht-w życie wszedł 1 listopada 1993 r.- odtąd istnieje UE; zmiany instytucjonalne w strukturze 3 wspólnot: dodaje nowe elementy integracji: 3 wspólnoty, 2 nowe elementy: Wspólna polityka Zagraniczna i Wspólna polityka bezpieczeństwa, 3 filary UE- współpracują w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

Pogłębienie integracji- po upadku komunizmu, muru Berlińskiego państwa bloku wschodniego będą chciały zintegrować się z UE, dotychczasowe państwa UE zdają sobie sprawę, że rozbudowuje się struktura organizacyjna, skomplikowane procedury

Deficyt demokracji- w organizacji która ma duży wpływ na dużą liczbę obywateli staje się niedostępna-dla obywateli UE

1997 r.- podpisano umowę w Amsterdamie- Traktat Amsterdamski- modyfikuje traktat III wspólnot i traktat
z Maastricht; uproszczono- przenumerowano traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską ( wchodzi w życie
w 1999 r. )

EWG w 1993 na EWE

Coraz większe prawdopodobieństwo przystąpienia nowych państw

Grudzień 2000 w Nicei- konferencja przygotowująca UE do rozszerzenia ( 10 nowych państw ), ustanowiono harmonogram rozszerzenia m.in. podział członków w Radzie itp.

Traktat podpisano w 2001 r. w życie wchodzi w lutym 2003 r.

WE- Wspólnota Europejska - dawna EWG

II filar- Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa; sekretarz generalny- Hawier Solana- reprezentuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE

III filar- współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych, europejski nakaz aresztowania

Poziomy rozwoju UE:

1. `58- `73- skład UE taki sam- 6 państw

2. `73- 3 nowe państwa: Dania, Irlandia, Wielka Brytania ( chciała przystąpić także Norwegia-ale nie zrobiła tego )

3. `79- traktat akcesyjny ( w życie 1 stycznia 1981 )- przystępuje Grecja

4. `85 ( w życie `86)- przystępują: Hiszpania i Portugalia; powstaje godło UE- 12 złotych gwiazdek na fladze ( państw członkowskich jest 12 )

od traktatu w Maastricht- nowe państwa przystępują do UE a nie wspólnot I, II lub II filaru UE

5. `91- przystępują: Finlandia, Szwecja i Austria ( państw członkowskich miało być 16 ale Norwegia nie przystąpiła- w referendum obywatele powiedzieli NIE ); państw członkowskich jest 15

6. 1 maja 2004- na podstawie traktatu Ateńskiego przystępuje 10 państw: Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Malta, Cypr ( Republika Cypru )

7. 1 stycznia 2007- przystąpią: Rumunia i Bułgaria ( państw członkowskich będzie 27 )

Wspólnoty Europejskie ( 2- I filar )

Organ międzynarodowy: związek co najmniej 3 państw, powstający na podstawie umowy międzynarodowej, posiada własną strukturę instytucjonalną i ściśle określone kompetencje ( cele, zadania )

Międzynarodowa organizacja rządowa- podmiot prawa międzynarodowego; może: zawierać umowy międzynarodowe, utrzymywać stosunki międzynarodowe

Siu generis- swego rodzaju ( sam dla siebie tworzy kategorię )

UE posiada jeden własny organ: Rada Europejska, pozostałe organy są organami Wspólnot Europejskich

28.10.2006

Instytucje wspólnotowe- przewidziane w traktatach: ( organy ) Rada, Rada Europejska, Komisja, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości

Rada- we wszystkich traktatach mowa wyłącznie o Radzie, samowolna zmiana nazwy `93 na Rada UE- nowa nazwa nie została przyjęta, organ wspólnot a nie całej UE; czasami nazywa się ją Radą Ministrów; istnieje od samego początku ( EWG, EWWS ), organ międzynarodowy- w skład wchodzą przedstawiciele rządów krajów państw członkowskich, obecnie 25; w skład rady wchodzi po 1 przedstawicielu kraju członkowskiego, szczebla ministralnego, upoważniony o reprezentowania państw i zaciągania zobowiązań w jego imieniu; niema jednego stałego składu-
w zależności od obrad-tacy ministrowie są wysyłani na obrady Rady np. Rada Ekonomiczno-Finansowa, Rada ogólna; uchwały- tylko Rady- głównego organu decyzyjnego wspólnot ( uchwałodawczy )

Zakres merytoryczny wspólnot- art. 3 o wprowadzeniu UE; Rada-nie ma kadencji i wyborów członków Rady, skład uzależniony jest od wyborów w krajach członkowskich

Kompetencje:

• podejmowanie decyzji, tworzenie prawa wspólnotowego

• koordynacja ogólnej polityki europejskiej

• panowanie nad całokształtem zagadnień na którymi czuwa cała UE- aby było jednolite, wspólne

System głosowania- Rada podejmuje decyzje głosując w 3 procedurach:

• jednolicie- wszyscy są za, ( 2 )

• zwykłą większością głosów ( 3 )

• kwalifikowaną większością głosów ( 1 )

głosowanie powiazane z systemem ważonym- każde państwo ma jeden głos

W UE w Radzie- odstępstwo od głosowania 1 głos = 1 państwo, każde państwo ma większą ilość głosów
niż 1- zależnie od ilości obywateli danego państwa

29 głosów: RFN, Wielka Brytania, Włochy

27 głosów: Polska, Hiszpania

kolkanaście głosów: Belgia, Holandia, Luksemburg

w Radzie jest obecnie łącznie 321 głosów

większość kwalifikowana głosów w Radzie: 232 oddane głosy przez większość państw

na żądanie członka Rady sprawdza się element demograficzny- 60% obywateli UE

jeżeli przystąpi Rumunia i Bułgaria- większość kwalifikowana wzrośnie do 258 głosów

Rada Europejska- nie była przewidziana na początku w traktatach, po powstaniu 3 wspólnot odbywały się okresowe zebrania tzw. na szczycie: premierzy, kanclerz, prezydenci- dyskutowali nad przyszłością Wspólnot; 3 razy w roku- nadal nieformalnie; 1993 r.- traktatem z Maastricht zdecydowano powołać nowy organ- Rada Europejska, ustalono
że będzie składał się z szefów rządów, szefów państw oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej- spotkania 3 razy
w roku ( co najmniej 2 razy )

Kompetencje ( art. 4 traktatu UE ):

• nadaje Unii impuls do jej rozwoju i ogólne kierunki polityczne ( dyskusje o ogólnym kierunku rozwoju UE )

Komisja- Komisja UE- organ składający się z 25 członków określanych mianem Komisarzy, od 1 maja 2005 jest ich 25, wcześniej 20- 5 największych państw miało 2 komisarzy ( państw członkowskich było 15 ); Rada ma podejmować
o zmniejszeniu liczby komisarzy-poniżej liczby krajów, ma być ustalony system notacyjny, który ma być bardziej sprawiedliwy; komisarze mają podstawowy obowiązek zachować całkowitą niezależność- najważniejszym zadaniem jest praca na rzecz organizacji, nie mogą kierować się interesem państwa z którego pochodzą; wybierani są ze względu na osobiste kwalifikacje na 5-letnią kadencję- dotyczy wszystkich 25 komisarzy

Nowa komisja- rada wybiera przewodniczącego komisji, przewodniczący z pośród kandydatów zgłoszonych przez państwa na komisarzy; komisarze są przesłuchiwani przez parlament europejski; polskim komisarzem jest Danuta Hubner

Kompetencje ( grupy ):

1. w zakresie stanowienia prawa- komisja UE jest jedynym organem który posiada inicjatywę ustawodawczą,
   do zgłoszenia projektu aktu prawnego- tworzy i zgłasza je, uruchamia procedurę legislacyjną- przewodniczący komisji uczestniczy w obradach rady; podejmuje własne uchwały; decyzyjny- środki zaradcze w zakresie ochrony wspólnego rynku, wydawanie opinii, postępowanie antysubwencyjnego i antydumpingowego

2. kontrolne w zakresie stosowania sankcji i kontroli- komisja- „strażniczka traktatów”- jedna z ważniejszych funkcji- kontrola przestrzegania traktatów przez organy wspólnot i państwa członkowskie, ma prawo kierować skargi do trybunału sprawiedliwości i gdy okaże się, że miała rację i jest wyrok- lecz państwo nie wykonuje wyroku, komisja upomina państwo a następnie powiadamia trybunał gdy nadal tego nie robi-trybunał nakłada na państwo sankcje pieniężne

3. w zakresie stosunków zewnętrznych wspólnot- komisja reprezentuje wspólnoty i UE w jej stosunkach z innymi organizacjami i innymi państwami z poza UE, utrzymuje stosunki dyplomatyczne w imieniu UE np. przy ONZ, SOHandlu, przedstawicielstw państw nieczłonkowskich, utrzymuje przedstawicieli w państwach członkowskich- odpowiedzialnych za upowszechnianie wiadomości o UE w państwach członkowskich ( przedstawicielstwo
   ma rangę ambasady ); przedstawiciel komisji: Hose Manuel Barrosso

Parlament UE ( 2 okresy ):

1. od 1957-1979- w skład parlamentu- deputowani delegowani przez parlamenty krajowe

2. w 1979- pierwsze powszechne wybory parlamentarne do Parlamentu Europejskiego- deputowanych wybierają obywatele państw członkowskich; wybory co 5 lat-obecna kadencja trwa od VI.2004 r.

W Parlamencie jest 732 deputowanych, każde z państw ma określoną liczbę deputowanych ( Polska 54 ); liczba miejsc w Parlamencie odzwierciedla liczbę obywateli kraju członkowskiego ( nie więcej niż 592 jednego państwa, najmniej-
3 )

Wybory do Parlamentu- powszechne ( czynne i bierne prawo wyborcze )

Kandydaci do Parlamentu- w Parlamencie występują odrębne ugrupowania polityczne ( pomimo startowania
w wyborach w obrębie partii krajowej, w Parlamencie należą do jednej )

Deputowani- są niezależni, nie są związani głosami wyborców, zasiadają we własnym imieniu, reprezentanci narodów-nie państw; zakaz łączenia stanowiska eurodeputowanego ze stanowiskiem posła krajowego

Początkowo wyłącznie jako organ opiniodawczy, obecnie kompetencje Parlamentu są dość szerokie i dzielą się
na 3 rodzaje:

1. w zakresie stanowienia prawa- współdziała z Komisją i Radą w stanowieniu prawa UE ( „trójkąt legislacyjny” ); Parlament może definitywnie zakończyć legislację- w jednym przypadku- gdy uzna że akt jest nic nie wart; Parlament ma największe kompetencje w ustanawianiu aktów prawnych w sprawach: współdecydowania, współpracy, kon....; ( demokratyzacja Unii )

2. kontrolne- w stosunku do Komisji; rozpatruje roczne sprawozdanie Komisji z wykonania budżetu, którego może nie przyjąć-wówczas automatyczny wniosek o wotum nieufności wobec Komisji, aby Komisja ustąpiła;
   nadzór Parlamentu nad władzą wykonawczą;

deputowani maja prawo kierować pytania do Rady, która musi udzielić im odpowiedzi

3. w zakresie spraw budżetowych- działania: z jednej strony wpływa na kształt budżetu UE, z drugiej strony sprawuje polityczną kontrolę nad wykonaniem budżetu; wpływ na budżet zależy od tego o jakie wydatki chodzi
   ( obowiązkowe i nieobowiązkowe; obowiązkowe- do instytucji, koszty administracyjne- w tej grupie Parlament
   ma decydujące znaczenie; wydatki nieobowiązkowe- Parlament tylko je opiniuje )

Każdy deputowany ma prawo do wypowiadania się w języku narodowym

Trybunał Sprawiedliwości- składa się z 25 sędziów; 6-letnia kadencja, wybierani są ze względu na osobiste kwalifikacje, wykazują się najwyższą wiedzą w zakresie prawniczym; w danym państwie, z którego pochodzą muszą posiadać prawo do wykonywania zawodu sędziego- w zakresie sądu administracyjnego; sędziowie są niezależni
i niezawiśli, nie mogą się kierować żadnym interesem poza poprawnym stosowaniem prawa ( zgodnie z traktatami );
w trakcie kadencji zabronione jest wykonywanie innych funkcji poza sędziowaniem ( wyjątek- praca na uniwersytecie ) mogą być ponownie wybrani, co 3 lata zmiana 1/3 składu Trybunału; Kompetencje:

• zapewnianie jednolitej i prawidłowej interpretacji traktatów oraz zapewnienie przestrzegania traktatów

• rozpatrywanie prawidłowości funkcjonowania organów

• przeprowadzanie postępowania w sprawach naruszenia traktatów

żadne z państw nie może dowolnie interpretować prawa wspólnotowego poza Trybunałem

orzeczenia Trybunału maja wpływ na życie obywateli całej Wspólnoty ;

Organy pomocnicze:

• sąd I instancji oraz sąd do spraw służby publicznej; powołane na mocy jednolitego aktu

sąd I instancji- sprawy kierowane przez osoby fizyczne i prawne -> odciążył Trybunał od powództwa tych osób; postępowanie odwoławcze osób fizycznych i prawnych od decyzji sądu I instancji- do Trybunału

sąd do spraw służby publicznej-zajmuje się rozpatrywaniem spraw z powództwa pracowników urzędów Unii przeciwko organom Unii

Odrębnym organem jest Trybunał Obrachunkowy ( dawniejszy Trybunał biegłych rewidentów )- 25 członków, powinni mieć kompetencje do zajmowania stanowiska kontroli zewnętrznej w danym państwie- osoba która
ma kompetencje kontroli organów państwowych danego państwa; badają finanse- dochody i wydatki; kontrola finansowa instytucji finansowych wspólnoty; badanie:

• rzetelności właściwego wydatkowania pieniędzy

• właściwego zarządzania środkami finansowymi

Zasady funkcjonowania wspólnot europejskich:

• zasady ustrojowe ( 3)

• zasady ogólne ( 3 )

Różnice: ustrojowe są zawarte w traktacie tworzącym UE; ogólne- wyinterpretowane przez Trybunał Sprawiedliwości w trakcie jego funkcjonowania-nie są nigdzie zawarte;

Zasady ustrojowe:

1. autonomii prawa wspólnotowego- prawo wspólnotowe jest zawsze w poszczególnym kraju stosowane jako prawo wspólnotowe-nie zostaje zamienione na prawo krajowe- jednolite stosowanie, jednolita interpretacja

2. bezpośredniego skutku i stosowania prawa wspólnotowego- nie trzeba dodatkowo publikować rozporządzenia
   w krajowych dziennikach ustaw- nie wolno, wystarczy, ze jest dane rozporządzenie publikowane w dzienniku ustaw UE

3. pierwszeństwa prawa wspólnotowego- prawo wspólnotowe zawsze przeważa nad prawem krajowym- z konstytucją włącznie

Zasady ogólne:

1. zasada zakazu dyskryminacji ( art. 12)- ze względu na pochodzenie narodowe, dotyczy osób, towarów, usług
   i kapitału

2. zasada lojalności ( art. 10 )- lojalność państw nawzajem wobec siebie i wobec wspólnoty- zakaz utrudniania funkcjonowania wspólnoty np. terminowe wdrażanie dyrektyw, wykonywanie traktatów

3. zasada subsydialności ( pomocniczości; art. 5 )- nakaz na organach Unii aby te za każdym razem gdy chcą wydać akt prawny mają zastanowić się czy zmierzony cel zostanie lepiej osiągnięty za pomocą aktów wspólnotowych
   czy lepiej za pomocą prawa wewnętrznego krajów członkowskich

6

---