22. PRAWO EUROPEJSKIE I INTEGRACJA EUROPEJSKA

1. Agenda 2000 - jest to pakiet dokumentów przygotowanych przez Komisję Europejską, ogłoszony 16 lipca 1997 roku w Strasburgu i przedłożony Radzie Europejskiej na szczycie w Luksemburgu w grudniu 1997 roku. Zostały w nim przedstawione informacje dotyczące rozwoju polityk Unii w tym polityki strukturalnej i rolnej, kwestii związanych z poszerzaniem UE oraz perspektyw budżetu Unii po 1999 rok. Bardzo istotnym, szczególnie dla krajów naszego regionu, były dokumenty formułujące Opinię Komisji o wnioskach o członkostwo w UE. Komisja wyraziła tam pogląd na rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, zaproponowała wzmocnienie strategii przedczłonkowskiej i przedstawiła projekt rozwoju pomocy przedakcesyjnej i reformy Programu PHARE.

2. Rada Unii Europejskiej - jest to naczelny organ stanowiący prawo w UE. W jego skład wchodzą członkowie rządów państw członkowskich. W zależności od omawianej tematyki czy koordynacji polityki występuje ona w kilku postaciach, np.:

1. ds. ogólnych - ministrowie spraw zagranicznych,

2. ds. rolnictwa - ministrowie rolnictwa,

3. ds. transportu - ministrowie transportu.

Rada UE wypracowuje i koordynuje ogólną polityką gospodarczą państw członkowskich. Rada jest organem prawodawczym Wspólnot Europejskich. Przekazuje Komisji Europejskiej kompetencje wykonywania ustanowionych przez siebie praw. Organem pomocniczym Rady jest Sekretariat Generalny. W skład Rady wchodzi jeden przedstawiciel każdego państwa (ministrowie), upoważniony do zaciągania zobowiązań w imieniu swojego rządu. Funkcja przewodniczącego jest piastowana przez każde państwo członkowskie, na okres 6 miesięcy, z góry ustalonej kolejności. Rada może przyjmować decyzje jednomyślnie, zwykłą większością głosów (8 z 15 państw członkowskich) lub większością kwalifikowaną (62 spośród 87 głosów).

3. Traktat Paryski - powołał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, został podpisany (na 50 lat) 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu przez Belgię, Holandię, Francję, Luksemburg, RFN i Włochy. Pomysłodawcą utworzenia EWWiS był R. Schuman. Traktat Paryski wszedł w życie 25 lipca 1952 roku. Organami tej Wspólnoty do 1967 roku były Wysoka Władza (obecnie Komisja Europejska); Specjalna Rada Ministrów (obecnie Rada UE). Zawarcie Traktatu doprowadziło do skutecznej integracji w dziedzinie produkcji i handlu węglem i stalą.

4. Traktaty Rzymskie - zostały przyjęte na czas nieograniczony, powołują one do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) obecnie Wspólnota Europejska i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Podpisane zostały 25 marca 1957 roku w Rzymie przez Belgię, Włochy, Francję, Holandię, Luksemburg i RFN. Weszły w życie 1 stycznia 1958 roku. Traktaty te zmieniono i uzupełniono w Jednolitym Akcie Europejskim z 1986 roku i w Traktacie o Unii Europejskiej (z Maastricht - 1992 rok).

5. Traktat z Maastricht - dokonał on zmian w Traktacie Paryskim i Traktatach Rzymskich. Jego tekst podpisany został w holenderskim mieście Maastricht 7 lutego 1992 roku, a wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. Traktat składa się z 3 zasadniczych części:

1. zmiany w Traktatach o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (obecnie Wspólnota Europejska), Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (pierwszy „filar” UE),

2. utworzenie systemu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (drugi „filar” UE),

3. koordynacja w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (trzeci „filar” UE).

Traktat uzupełnia 17 protokołów i 33 deklaracje.

6. Jednolity Akt Europejski (JAE) - jest to układ zawarty przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich w 1986 roku (wszedł w życie 1 lipca 1987 roku). Zmieniał i uzupełniał 3 Traktaty o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951), EWG (1957) i EURATOM (1957). Do głównych postanowień JAE należą:

1. włącznie Rady Europejskiej do systemu instytucji wspólnotowych,

2. utworzenie podstaw prawnych dla Europejskiej Współpracy Politycznej (koordynacja polityki zagranicznej państw członkowskich),

3. utworzenie Rynku Wewnętrznego (do końca 1992 roku),

4. zmiana procedury podejmowania decyzji w Radzie UE rezygnując w niektórych przypadkach z jednomyślności na rzecz kwalifikowanej większości (szczególnie w sprawie Rynku Wewnętrznego),

5. wzmocnienie kompetencji Parlamentu Europejskiego (tzw. procedura współpracy z Radą UE).

7. Europejska Wspólnota Energii Atomowej - powstała na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. Razem ze Wspólnotą Europejską oraz EWWiS stanowią „pierwszy filar” UE. Celem EURATOMU jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej poprzez: rozwijanie badań; ustanawianie jednolitych norm bezpieczeństwa i kontroli; zapewnienia szerokich rynków zbyt i dostępu do materiałów rozszczepialnych; koordynowanie inwestycji przemysłowych oraz zakładanie wspólnych przedsiębiorstw w dziedzinie energii atomowej. Istotna w pracach EURATOMU jest pomoc techniczna dla krajów rozwijających się w zakresie pokojowego wykorzystania energii atomowej. EURATOM ma tę samą strukturę instytucjonalną co Wspólnota Europejska i EWWiS.

8. Europejska Wspólnota Węgla i Stali - powstała w 1951 roku na mocy Traktatu Paryskiego, którzy podpisano na okres 50 lat (okres jego ważności upływa 23 lipca 2002 roku). Inspiratorem jej powstania był francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman. Istotą działanie EWWiS jest ustanowienie wspólnego rynku państw członkowskich na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego. Dotyczy to przede wszystkim: regularnych dostaw; jednakowych warunków dostępu do źródeł produkcji; racjonalnej eksploatacji surowców oraz kontroli poziomu zatrudnienia w branży stalowej i węglowej. EWWiS ma tę samą strukturę instytucjonalną co EURATOM i Wspólnota Europejska.

9. Wspólnota Europejska - do momentu wejścia w życie Traktatu o UE (1 listopada 1993) nosiła nazwę Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Powstała w roku 1957 na mocy Traktatu Rzymskiego przyjętego przez 6 państw założycielskich (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Włochy, Niemcy). Obecnie liczy 15 państw członkowskich (oprócz członków założycieli - Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Austria, Finlandia i Szwecja). Wspólnota Europejska jest podstawą (pierwszy „filar”) funkcjonowania UE.

10. Unia Zachodnioeuropejska (UZE) - została utworzona 23

września 1954 roku w Paryżu po nieudanej próbie powołania Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO). Państwami członkowskimi UZE są: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy, Portugalia, Hiszpania i Grecja. Stowarzyszeni z UZE są: Turcja, Norwegia i Islandia. Status obserwatora mają: Dania i Irlandia. Polska i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej uzyskały (1994) w UZE status partnera stowarzyszonego. Głównym zadaniem UZE jest realizacja zbiorowej samoobrony. Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej UZE została włączona w system Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa mając za zadanie wypracowanie i realizację decyzji i działań Unii, które mają skutki dla obronności. Rada Unii Europejskiej w porozumieniu z instytucjami UZE ma możliwość przyjmowania niezbędnych rozwiązań praktycznych (np. wspólne akcje). Organami UZE są: Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Zgromadzenie Parlamentarne oraz Sekretariat.

11. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - (tzw. „drugi filar” UE). Zgodnie z Traktatem z Maastricht UE podejmuje działania potwierdzające jej tożsamość w skali międzynarodowej. Cel ten realizowany jest poprzez Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (WPZB), która obejmuje ostateczne ukształtowanie wspólnej polityki obronnej, mogącej doprowadzić do powstania systemu wspólnej obrony. System WPZB zakłada ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności Unii, a także umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszystkich możliwych formach. UE podejmuje też próby zachowania pokoju i umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) z Helsinek i celami Karty Paryskiej. Rozwija i konsoliduje demokrację oraz rządy prawa oraz poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich. WPZB w praktyce jest koordynacją polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich UE w formie wzajemnego informowania się i konsultowania, przede wszystkim na forum Rady Unii Europejskiej. Istotne jest też, że państwa członkowskie, obok systematycznej współpracy, w ramach WPZB mogą podejmować wspólne działania (akcje) w kwestiach, w których mają wspólne interesy. Zasady i ogólne wytyczne dotyczące WPZB definiuje i reguluje Rada Europejska. System WPZB jest kontynuacją prac Europejskiej Współpracy Politycznej, która powstała w wyniku przyjęcia Jednolitego Aktu Europejskiego (1986).

12. Polityka regionalna UE i zasada subsydiarności :

1. polityka regionalna - od początku istnienia Wspólnot Europejskich w polityce regionalnej położono nacisk na koordynację polityk regionalnych poszczególnych państw członkowskich. W 1975 roku powstał Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspierający finansowo rozwój ubogich regionów (jest ich w UE blisko 200) Wspólnot Europejskich. Polityka regionalna jest jedną z podstaw polityki strukturalnej Wspólnot Europejskich, która opiera się m.in. na: popieraniu regionów zacofanych w rozwoju gospodarczym; restrukturyzacji regionów i obszarów przygranicznych; zwalczaniu długotrwałego bezrobocia oraz popieraniu rozwoju regionów wiejskich. Instrumentami polityki regionalnej są praktycznie wszystkie fundusze strukturalne. Poza wymienionym już Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego należą do nich: Europejski Fundusz Ukierunkowania i Gwarancji dla Rolnictwa (Sekcja Doradcza), Europejski Fundusz Socjalny, Finansowy Instrument Doradztwa w zakresie Rybołówstwa oraz Fundusz Kohezyjny.

2. Subsydiarność - w myśl Traktatu o UE (z Maastricht) subsydiarność polega na podziale kompetencji (zadań) pomiędzy Wspólnotami Europejskimi i państwami członkowskimi (oraz ich jednostkami podziału administracyjnego jak np. landy, regiony, departamenty itp.). Zasada ta jest realizowana gdy cele UE nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, a Wspólnoty Europejskiej, z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań, mogą realizować je lepiej (efektywniej). Poza tym Wspólnoty Europejskie są właściwe do wykonania określonych zadań tylko wtedy, gdy realizacja danej kompetencji przez państwo członkowskie wywiera wpływ na interesy innych państw członkowskich oraz gdy ze względu na jedność prawną i gospodarczą określone zadanie nie może być efektywniej wykonane przez państwo członkowskie. Z drugiej strony UE musi pozostawić krajom członkowskim te sprawy, którym one same mogą podołać. Traktatowy zapis dotyczący subsydiarności udowadnia, iż UE nie zamierza przekształcić się w scentralizowane superpaństwo. Za realizację zasady subsydiarności odpowiedzialna jest przede wszystkim Komisja Europejska, która rozstrzyga w procesie inicjatywy prawodawczej, czy określone zadania pozostawić w sferze rozwiązań wspólnotowych, czy też ich realizację przekazać państwom członkowskim. Państwa członkowskie z kolei mogą przekazać je swym jednostkom administracji rządowej i samorządowej.

13. Europejski Obszar Gospodarczy (EOG) - powstał w następstwie podpisanego w maju 1992 roku (w portugalskim mieście Porto) Układu. Obejmuje on terytorium Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) i Unii Europejskiej. Układ zakłada: swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i siły roboczej na całym Obszarze. W rezultacie negatywnego wyniku referendum (6 grudnia 1992 rok) do EOG nie przystąpiła Szwajcaria. Znaczenie EOG zmalało po przystąpieniu do UE 3 państw EFTA: Austrii, Szwecji i Finlandii. W Układzie o EOG nie znalazły się zapisy dotyczące sektora rolnego i unii celnej. Nie zniesiono też kontroli granicznej pomiędzy UE a Obszarem EFTA.

14. Rynek Wewnętrzny (Jednolity Rynek) - obejmuje obszar UE bez granic wewnętrznych, na którym funkcjonuje swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału. O działaniach na rzecz Rynku Wewnętrznego mówiła już przedłożona przez Komisję Europejską w 1985 roku „Biała Księga w sprawie Utworzenia Rynku Wewnętrznego”. Był to zbiór 282 aktów prawnych (dyrektyw) niezbędnych dla funkcjonowania Rynku Wewnętrznego. Decydujące znaczenie dla realizacji Rynku Wewnętrznego miało przyjęcie JAE (1986) i Traktatu z Maastricht (1992). Do sukcesów w kształtowaniu Rynku Wewnętrznego zaliczyć możne m.in. liberalizację obrotu kapitałowego, otwarcie rynków zaopatrzenia, rozszerzanie regulacji wspólnotowej na dotąd „wyłączone dziedziny” (np. energia, transport, telekomunikacja) oraz liberalizację usług finansowych i transportowych.

15. Fundusze strukturalne UE - należą do nich: Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa (Sekcja Doradcza); Europejski Fundusz Socjalny; Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Finansowy Instrument Doradztwa w zakresie Rybołówstwa oraz Fundusz Kohezyjny (Spójności). Fundusze Strukturalne mają za zadanie przyczynienie się do gospodarczej i społecznej spójności UE poprzez łagodzenie dysproporcji w zakresie poziomu życia ludności, infrastruktury regionalnej i zatrudnienia. Wyraża się to przed wszystkim w ich udziale w realizacji Rynku Wewnętrznego Unii. Każdy z tych Funduszy opiera swą działalność o własny statut, sposoby postępowania i obszar aktywności. Korzystają z nich przed wszystkim kraje relatywnie najuboższe w UE: Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia. Z funduszy strukturalnych korzystać mogą regiony, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75% średniego PKB w Unii Europejskiej.

16. Porozumienie (Układ) z Schengen - został podpisany w 1985 roku w luksemburskim mieście Schengen przez Belgię, Francję, RFN, Holandię i Luksemburg. Jego głównym celem jest stopniowe znoszenie kontroli granic w ruchu osobowym pomiędzy państwami -stronami Układu. W 1990 roku podpisano nowy Układ (wszedł w życie w 1995 roku). Uzupełniał on postanowienia Układu z 1985 roku o kwestie dotyczące jednolitej polityki wizowej (jedna wiza na terytorium całej UE), współpracy policji (Komputerowy System Informacji - SIS) oraz współdziałanie w zakresie postępowania azylowego w UE. Na stan grudzień 1995 rok poza tym Układem są: Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Finlandia i Szwecja.

17. Europejski System Walutowy (ESW) - oficjalnie został powołany 13 marca 1979 roku. ESW reguluje kwestie współpracy walutowej państw członkowskich UE. W ramach ESW funkcjonują 3 elementy:

1. ECU (European Currency Unit - Europejska Jednostka Walutowa),

2. Mechanizm wymiany i interwencji w zakresie kursów walutowych (Exchange Rate Mechanism). Mechanizm ten ogranicza wahania kursu wszystkich walut członkowskich względem siebie,

3. Różnorodne mechanizmy kredytowe.

Dla urzeczywistnienia zapowiedzianej w Traktacie o UE z Maastricht Unii Gospodarczo-Walutowej utworzono już Europejski Instytut Walutowy. Powstaną też Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych.

18. ECU - jest europejską jednostką rozliczeniową i walutową powstałą w ramach Europejskiego Systemu Walutowego (1979). W ECU kształtowane są budżety i fundusze, ceny, cła i opłaty UE. Wartość ECU wyliczana jest na podstawie średniej wartości walut państw członkowskich Wspólnot Europejskich (tzw. „koszyka walutowego”). Zgodnie z postanowieniami Rady Europejskiej w Madrycie (grudzień 1995) ECU od 1 stycznia 1999 roku zastąpiona zostanie nową jednostką rozliczeniowo-walutową EURO.

19. Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) - zapisy dotyczące jej realizacji znalazły się w Traktacie z Maastricht oraz w postanowieniach Rady Europejskiej w Madrycie. Zawarty tam został harmonogram działań prowadzących do powstania UGW wraz ze wspólnotą walutową (EURO). Podstawą Unii Walutowej i Gospodarczej będzie uzgadnianie i prowadzenie przez UE i jej państwa członkowskie jednolitej polityki pieniężnej i fiskalnej, których celem jest przede wszystkim stabilizacja cen. Traktat z Maastricht określił sposoby koordynacji polityki gospodarczej, etapy utworzenia UGW, warunki uczestnictwa w UGW i jej proces decyzyjny. W UGW uczestniczą takie państwa, jak: Austria, Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, RFN, Finlandia, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Irlandia (11 państw).

20. Geneza i podstawy prawne EUROPOLU - Traktat z Maastricht zakłada współpracę policji w celach prewencyjnych i w walce z terroryzmem, nielegalnym handlem narkotykami i innymi formami międzynarodowej przestępczości. Dla realizacji tych celów została podpisana Konwencja, która zakłada utworzenie Biura (Urzędu) Policji Europejskiej (EUROPOL) (tytuł VI, art.K.1, pkt 9 Traktatu o UE). Konwencję podpisano w 1995 r.

21. Polityka Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych - jest to tzw. „trzeci filar” UE. Zadania dla Unii Europejskiej w tym zakresie wynikają ze swobodnego ruchu osobowego obywateli jej państw członkowskich. Możliwe jest to poprzez dążenie przez państwa członkowskie Unii do koordynacji i harmonizacji polityki azylowej, kontroli przekraczania zewnętrznych granic UE (w tym współpraca celna), polityki imigracyjnej i polityki dotyczącej obywateli krajów trzecich (np. zasady wjazdu i pobytu na terytorium Unii Europejskiej). W ramach Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych zakłada się również prowadzenie walki z nielegalną imigracją, pobytem i pracą na terytorium UE, walkę z przestępczością i narkomanią, współpracę sądową w sprawach cywilnych i karnych. Istotne jest również współdziałanie policji (wraz z systemem wymiany informacji w ramach Biura policji Europejskiej - EUROPOL). Współpraca państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego jest kontynuacją powstałej już w 1976 roku tzw. Grupy - TREVI. Zajmowała się ona problemami zwalczania terroryzmu, ekstremizmów i przestępczości międzynarodowej.

22. Filary Unii Europejskiej

1. filar I to: Unia Gospodarcza i Walutowa; Unia Celna; Rynek Wewnętrzny; Wspólna Polityka Rolna; Polityka Strukturalna (Wspólnota Europejska; EWWiS; EURATOM),

2. Filar II to: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa,

3. Filar III to: Sprawy Wewnętrzne i Wymiar Sprawiedliwości.

23. Wczesnointegracyjne struktury w Europie (1943-1949) :

1. 19 września 1946 roku Winston Churchill w przemówieniu w Zurychu wzywa do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy;

2. 17 marca 1948 roku Francja, Wielka Brytania i kraje Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg) podpisują w Brukseli pakt (tzw. Pakt Brukselski) dotyczący wspólnej obrony oraz współpracy gospodarczej, socjalnej i kulturalnej;

3. 16 kwietnia 1948 roku utworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która w 1960 roku przekształciła się w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);

4. 5 maja 1949 roku nastąpiło utworzenie Rady Europy (obecnie w Radzie Europy jest 39 państw. Polska jest tutaj od 26 listopada 1991 roku).

24. Rada Europejska - powstała w 1974 roku jako forma systematycznych spotkań szefów rządów i państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Jej obecność w strukturze instytucjonalnej Wspólnot potwierdzona została formalnie w Jednolitym Akcie Europejskim (1986) i Traktacie z Maastricht. Pozostaje jednak nadal poza systemem instytucjonalnym traktatów wspólnotowych. Rada Europejska nadaje UE impuls niezbędny do rozwoju i wytycza jej politykę (we wszystkich sprawach uregulowanych traktatowo). Obecnie poza głowami państw i szefami rządów w jej skład wchodzi Przewodniczący Komisji Europejskiej. Rada Europejska zbiera się co najmniej 2 razy w roku, pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, któremu przypada Przewodnictwo w UE, które trwa 6 miesięcy i zmienia się rotacyjnie (w 1995 roku zrezygnowano z rotacji alfabetycznej). Przewodnictwo UE do 2002 roku przedstawia się następująco: 2000 rok - Portugalia i Francja; 2001 rok - Szwecja i Belgia; 2002 rok - Hiszpania i Dania. Rada Europejska odgrywa istotną rolę w systemie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (drugi filar UE).

25. Komisja Europejska - jest to instytucja 3 Wspólnot Europejskich (Wspólnota Europejska, EWWiS, EURATOM). Nazywana jest „strażnikiem traktatów”. Do jej kompetencji należą: prawo inicjatywy prawodawczej; reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot (wew. i na zew. UE); kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego); realizacja postanowień zawartych w traktatach oraz aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty. Komisja liczy obecnie 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwóch komisarzy z każdego państwa członkowskiego, w tym przewodniczący i jego 2 zastępców). W strukturze Komisji funkcjonują 24 Dyrekcje Generalne (odpowiedzialne za realizację poszczególnych polityk UE) oraz wyspecjalizowane służby (np. Służba Prawna).

26. Parlament Europejski - jest to instytucja 3 Wspólnot Europejskich (Wspólnota Europejska, EWWiS, EURATOM). Parlament Europejski składa się z przedstawicieli społeczeństw państw członkowskich UE wybieranych w wyborach pośrednich na okres 5 lat. Parlament liczy 626 deputowanych. Parlament nie jest instytucją stanowiącą prawo w UE, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym m.in. poprzez procedurę współpracy, zgody, wydawania opinii (konsultacji) czy też współdecydowania. Parlament Europejski ma także uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej. Ma możliwość złożenia wotum nieufności dla całego składu Komisji. Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe (kontrolne) badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Zwraca się także z zapytaniami do Komisji Europejskiej i Rady Unii Europejskiej (w 1994 roku ponad 3900 pisemnych zapytań). Parlament Europejski wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich. W ramach Parlamentu funkcjonuje 21 komisji. Parlament Europejski, podobnie jak parlamenty narodowe funkcjonuje w oparciu o frakcje partyjne, a nie o frakcje narodowe. Największe z nich to socjaliści, chrześcijańscy demokraci, przedstawiciele „Unii dla Europy” i liberałowie. Przewodniczącego wybiera się na 2,5 roku.

27. Europejski Trybunał Sprawiedliwości - jest to instytucja 3 Wspólnot Europejskich (Wspólnota Europejska, EWWiS, EURATOM). Trybunał zapewnia przestrzeganie prawa przy stosowaniu traktatów. Składa się z 15 sędziów. Wspierany jest przez 9 rzeczników generalnych, których zadaniem jest publiczne przedstawianie umotywowanych opinii na temat spraw rozpatrywanych przez Trybunał. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa Sąd Pierwszej Instancji właściwy do rozpatrywania i rozstrzygania w pierwszej instancji sporów m.in.: Wspólnot Europejskich z pracownikami ich instytucji czy też osób fizycznych i prawnych z instytucjami Wspólnot. Trybunał sprawiedliwości przed wszystkim orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje też spory pomiędzy państwami lub między Komisją Europejską a państwami wynikające ze stosowania prawa europejskiego.

28. Trybunał Rewidentów Księgowych (Obrachunkowy lub Audytorów) - powołany na mocy traktatu z 22 lipca 1975 roku, od 1977 roku zbiera się w Luksemburgu. Trybunał ten zastąpił komisje kontroli EWG i EURATOMU oraz komisarza rachunkowego EWWiS; jest organem odpowiedzialnym za kontrolę budżetu Wspólnot. Kontrolę wewnętrzną zapewniają odpowiednie służby w ramach każdej instytucji. Trybunał składa się z 15 członków, jednomyślnie mianowanych przez Radę Unii Europejskiej, po konsultacji z Parlamentem Europejskim, na okres 6 lat. Trybunał ma szerokie kompetencje w zakresie weryfikacji legalności i prawidłowości wpływów i wydatków Wspólnot oraz ich racjonalnej gospodarki finansowej. Powołanie Trybunału, postulowane szczególnie przez Parlament Europejski, świadczy o woli Wspólnot Europejskich ustanowienia władzy nadzorczej, dysponującej bardzo szerokimi uprawnieniami. Trybunał nadzoruje operacje budżetowe Wspólnot Europejskich oraz państw członkowskich, np. wydatki na rolnictwo, pobieranie opłat celnych. Działalność kontrolna Trybunału dotyczy również państw trzecich, które korzystają z pomocy Wspólnot. Trybunał składa coroczny raport, przygotowywany na podstawie sprawozdań budżetowych. Raporty, publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot wraz z odpowiedziami wspólnotowych instytucji na zastrzeżenia Trybunału, wzbudzają bardzo duże zainteresowanie. W przeszłości właśnie dzięki jednemu z nich odkryto liczne nadużycia, popełniane przy realizacji wspólnotowej polityki rolnej. W 1989 roku zaś ujawniono nadmierne korzystanie przez Komisję Wspólnot z ekspertyz zewnętrznych, co było sprzeczne z zasadami polityki personalnej, ustalonymi przez Radę. Trybunał opracowuje również raporty specjalne i opinie na zamówienie różnych instytucji Wspólnot. Może także - z własnej inicjatywy - zwracać się ze spostrzeżeniami do organów wspólnotowych. Działalność Trybunału sprawia, że operacje UE w zakresie dochodów i wydatków stają się coraz bardziej racjonalne.

29. Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES) - jest to instytucja wspólna dla EURATOMU i Wspólnoty Europejskiej. W jego skład wchodzi 222 przedstawicieli środowisk gospodarczych i społecznych - producentów, rolników, przewoźników, pracowników najemnych, kupców, rzemieślników i wolnych zawodów. KES uczestniczy aktywnie w realizacji celów i zadań UE wypracowując stanowiska w wielu kwestiach gospodarczych i społecznych. Musi być wysłuchany przez Radę Unii Europejskiej i Komisję Europejską. Instytucje te mogą zasięgać opinii Komitetu we wszystkich przypadkach, gdy uznają to za stosowne. KES może też wyrażać opinie z własnej inicjatywy. Opinie KES nie mają charakteru wiążącego.

30. Komitet Regionów - jest to instytucja Wspólnoty Europejskiej, ustanowiona Traktatem z Maastricht. Składa się z 222 przedstawicieli organów jednostek samorządowych regionalnych i lokalnych, mianowanych przez Radę UE na 4 lata. Jest organem doradczym, z którym konsultują się Rada UE lub Komisja Europejska w sprawach regionalnych i lokalnych. Na obszarze UE istnieje około 200 regionów. Komitet Regionów współuczestniczy w polityce regionalnej UE współpracując z funduszami strukturalnymi takimi jak: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Fundusz Ukierunkowania i Gwarancji dla Rolnictwa czy też z Funduszem Kohezyjnym.

31. Plan W. Churchilla - 19 września 1946 roku w przemówieniu w Zurychu wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy i Rady Europy.

32. Plan J. Monneta - aktywnie brał udział w powoływaniu EWWiS, w której od 1952 do 1955 roku pełnił obowiązki Przewodniczącego Wysokiej Władzy (jeden z organów EWWiS). W 1955 roku powołał do życia Komitet Akcji na Rzecz Stanów Zjednoczonych Europy i został jego pierwszym przewodniczącym. W efekcie tego powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą i EURATOM.

33. Plan R. Schumana - w 1950 roku wystąpił z propozycją utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a w 1951 roku doprowadził do podpisania Traktatu Paryskiego powołującego ją do życia. Należał do zwolenników utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej.

34. Plan H. Spaaka - był on inicjatorem Unii Gospodarczej Holandii, Luksemburga i Belgii. Zaangażował się aktywnie w tworzenie struktur europejskich (3 Wspólnot Europejskich) oraz NATO. W 1953 roku zaprezentował projekt statutu Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP) z dwuizbowym parlamentem na czele (nie utworzono jej). W 1956 roku przedstawił raport (tzw. Raport Spaaka), który stanowił podstawę do dyskusji o utworzeniu EWG i EURATOMU.

35. Plan W. Beyena - W lutym 1953 roku holenderski minister spraw zagranicznych Johan W. Beyen zaproponował rządom Belgii, RFN, Włoch, Francji i Luksemburga podjęcie integracji gospodarczej aż do utworzenia wspólnego rynku i unii celnej. Beyen był zdania, że niemożliwa jest polityczna i militarna integracja europejska bez postępującej współpracy na płaszczyźnie gospodarczej i socjalnej, gdyż trwałe zjednoczenie zapewniają tylko połączenia gospodarcze. W takim procesie integracyjnym nie powinno według Beyena zabraknąć Wielkiej Brytanii. Ministrowie spraw zagranicznych wymienionych państw zaakceptowali propozycję Beyena i zlecieli ekspertom opracowanie głównych założeń szeroko rozumianej integracji gospodarczej.

36. Plan R. Plevena - 24 października 1950 roku premier Francji Rene Pleven nawiązując do rezolucji Zgromadzenia Doradczego Rady Europy ogłosił w Zgromadzeniu Narodowym propozycję włączenia RFN do europejskich struktur obronnych, którą poparł oczywiście kanclerz Konrad Adenauer. Pleven uważał, że powstanie niemieckiej dywizji i stworzenie ministerstwa obrony w tym kraju doprowadzi wcześniej czy później do powstania armii narodowej, a przez to do wskrzeszenia niemieckiego militaryzmu. Kontrolowanie tego procesu w ramach struktur europejskich mogłoby zapobiec takiemu zagrożeniu, dlatego Pleven zaproponował natychmiastowe utworzenie armii europejskiej, która współpracowałaby także z armią amerykańską i kanadyjską. Armia europejska nie miała powstać z prostego zespolenia narodowych jednostek wojskowych, gdyż kamuflowałoby to tylko starą koalicję aliancką. Armia zjednoczonej Europy składałaby się z żołnierzy różnych państw i w miarę możliwości doprowadziłoby do fuzji jednostek i uzbrojenia. Miała także podlegać jednej polityczno - militarnej władzy europejskiej. Plan Plevena nie wykluczał istnienia jednostek narodowych, ale tylko do szczebla batalionów, większe jednostki miałyby mieszany skład narodowościowy. Plan Plevena stanowił podstawę projektu Europejskiej Wspólnoty Obronnej.

37. Paneuropejska koncepcja integracji europejskiej - pomysł hrabiego Coudenhove-Kalergi zainicjowany w 1922 roku. Ten ruch miał charakter stowarzyszenia. Głównym jego celem jest powstanie Stanów Zjednoczonych Europy. Wzorem dla proponowanego ustroju jest ustrój USA.

38. Federacyjna koncepcja integracji europejskiej - zakłada ona potrzebę stworzenia organizacji podejmującej ponadnarodowe decyzje. Po II. wojnie światowej głównym punktem odniesienia dla tej koncepcji była teza z przemówienia Winstona Churchilla wygłoszonego w 1946 roku w Zurychu, że w Europie Zachodniej należy stworzyć organizm na wzór Stanów Zjednoczonych Ameryki. Poparcie dla tej drogi widoczne było w polityce Włoch, RFN, Belgii, Holandii i Luksemburga. Za główny cel federaliści uznawali utworzenie w Europie ściśle zintegrowanego państwa związkowego. W myśl zasad federalnych poszczególne państwa powinny zrzec się swojej suwerenności i przenieść ją na wspólne, ponadnarodowe organy, a silny europejski rząd byłby odpowiedzialny przed posiadającym rzeczywiste uprawnienia ustawodawcze Parlamentem Europejskim. Wybrani przez parlamenty narodowe członkowie Parlamentu Europejskiego mieli zachować niezależność od swych przedstawicielstw ustawodawczych i reprezentować interesy europejskie. Projektowana federacja miała być oparta na dialogu i zasadzie uzupełniania się uprawnień władz lokalnych, regionalnych i krajowych. Istotny był więc podział zadań między federacją a jej członków oraz zagwarantowanie demokratycznego charakteru podejmowanych decyzji. Traktat o Unii Europejskiej przewiduje powołanie Komitetu Regionów, co jest realizacją założeń koncepcji federacyjnej (3 płaszczyzny: unijna, państw członkowskich i regionalna). Za federacyjnym modelem integracji w Europie oprócz Winstona Churchilla opowiadali się m.in.: Heinrich von Brentano, Altiero Spinelli, Konrad Adenauer, Walter Hallstein, Paul H. Spaak i Duncan Sandy. Federaliści podzielili się na konstytucjonalistów i funkcjonalistów.

39. Konfederacyjna koncepcja integracji europejskiej - opowiada się ona za międzynarodową współpracą niezależnych państw, w ramach której państwa narodowe powinny zachować niemal nieograniczoną suwerenność. W myśl tych założeń decyzje ponadnarodowych centórw politycznych nie mogły mieć wielkiego znaczenia. Celem miało więc być utworzenie w Europie konfederacji, czyli związku państw jako podstawy procesu integracji. Luźna integracja samodzielnych państw miała polegać na współpracy międzynarodowej a nie ponadnarodowej. Głównym zwolennikiem tej koncepcji był prezydent Francji Charles de Gualle, który propagował ją pod nazwą „Europa ojczyzn”, Od 1940 roku de Gualle rozwijał swój wielki plan zjednoczenia europejskiego, który przede wszystkim miał na względzie bezpieczeństwo Francji. Główną jego wytyczną była współpraca Francji z Europą Zachodnią i Wschodnią, przy zastrzeżeniu, że konieczne sojusze nie mogą godzić w czyjąkolwiek suwerenność. W 1944 roku de Gualle zaproponował utworzenie na Zachodzie ugrupowania gospodarczego, ale bez uszczuplania suwerenności państw członkowskich. Koncepcję federacyjną poparł też papież Pius XII, lecz zawęził ją tylko do europejskich państw katolickich.

40. Funkcjonalistyczna koncepcja integracji europejskiej - głównym założeniem tej koncepcji było podjęcie współpracy gospodarczej, która da w efekcie szybkie i wymierne korzyści. Jej zwolenników nazywano często funkcjonalistami „otwartymi”, nie narzucali bowiem, czy, jak i kiedy część suwerenności państw ma być przeniesiona na ponadnarodowe instytucje wspólnotowe. Funkcjonaliści wyłonili się spośród federalistów, a ich projekt koncentrował się na stopniowym przesuwaniu strefy suwerenności ze szczebla krajowego na wspólnotowy. Proces ten powinien był według funkcjonalistów samorzutny i opierać się na zdobywanych doświadczeniach, które dadzą odpowiedź na powyższe pytania. Wyniki konkretnych działań na płaszczyźnie powiązań międzysektorowych miały więc doprowadzić do wspólnoty politycznej. Była to tzw. trzecia droga między federalizmem a konfederalizmem. Funkcjonaliści zdecydowanie uznawali prymat ekonomiki nad polityką. Zakładali, że proces integracji będzie się sam rozwijał, ponieważ zapoczątkowanie współpracy ekonomicznej przy pełnej zgodności stanowisk partnerów w jednej wybranej dziedzinie powoduje jej niejako automatyczne pogłębienie w innych dziedzinach, aż do najbardziej złożonych form. Przekazywanie funkcji (stąd nazwa koncepcji) państw narodowych na rzecz ogniw ponadnarodowych w trakcie postępowania tego procesu dokonuje się na zasadzie obiektywnej konieczności. Zgodnie z wyobrażeniami funkcjonalistów te funkcje zawierają się w sferze organizacji i zarządzania gospodarką i mają charakter apolityczny. Dlatego negatywnie odnosili się zarówno do federacyjnej, jak i konfederacyjnej struktury politycznej zintegrowanego obszaru. Zwolennikami tej koncepcji byli lub są m.in.: David Mitrany, Jakob Kaiser, Jean Monnet, Ludwig Erhard, Gerhard Schröder, Alcide De Gasperi, Robert Schuman.

41. Unionistyczna koncepcja integracji europejskiej - podczas kongresu haskiego w 1948 roku oponentami dla federalistów byli unioniści (szczególnie delegacja brytyjska), którzy zwracali się przeciwko koncepcji ponadnarodowego parlamentu, optując raczej za parlamentem europejskim jako organem luźno koordynującym współpracę państw europejskich. Koncepcja unionistyczna opierał się na zasadzie ograniczenia integracji europejskiej do współdziałania między rządami suwerennych państw, postulowała utworzenie rady ministrów państw zachodnioeuropejskich, która byłaby organem doradczym o ściśle ograniczonych kompetencjach (sprawy obronne miały być zastrzeżone dla NATO, a gospodarcze dla Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w Europie), oraz konferencji europejskiej, której członkowie byliby mianowani przez rządy i podporządkowani im. Zwolennikiem takiej koncepcji był m.in. brytyjski minister spraw zagranicznych Ernest Bevin i brytyjski premier Clement Attlee.

42. Konstytucjonalna koncepcja integracji europejskiej - konstytucjonaliści wyłonili się z ruchu federalistów; preferowali skokowy rozwój integracji europejskiej. Nazwę swoją wzięli od regulacji konstytucyjnych, które uznawali za najważniejsze dla wszelkiego typu procesów integracyjnych. Decyzje konstytucyjne miały ukształtować struktury ponadnarodowych organów europejskich i zadecydować o podziale kompetencji między instancjami narodowymi i ponadnarodowymi. Wytyczne konstytucjonalistów zawarte zostały w tzw. programie hartensteinskim z września 1946 roku. Właśnie w Hartenstein doszło do pierwszej powojennej konferencji Unii Europy. Konstytucjonaliści opowiadali się m.in. za powołaniem organizacji regionalnej, otwartej dla wszystkich państw europejskich gotowych wyrzec się siły i kierować się regulacjami konstytucyjnymi bez względu na sytuację. Nie wykluczali zrzeczenia się przez państwa części ich suwerenności na rzecz ponadnarodowych struktur europejskich. Ta ostatnia zasada wyraźnie wskazuje na federacyjne korzenie konstytucjonalistów, choć w ich opinii federacja powinna być luźną podstawą integracji. Przedstawicielami koncepcji konstytucjonalnej stali się Winston Churchill i Paul Van Zeeland.

43. Euro i obszar Euro - pojęcie „euro” pojawiło się po raz pierwszy 15-16 grudnia 1995 roku podczas szczytu UE w Madrycie, na którym postanowiono, że do końca wieku zastąpi ono ecu. Euro nie będzie już jednostką opartą na koszyku walut narodowych, lecz walutą w obrocie gotówkowym. Przyjęty w Madrycie program wprowadzenia euro zakładał, że w pierwszym etapie (2-3 maja 1998 roku) ustalona będzie lista krajów, które spełniają kryteria konwergencji i utworzą tzw. obszar euro. Za aprobatą Komisji Europejskiej jest to 11 państw: RFN, Francja, Włochy, Hiszpania, Holandia, Belgia, Luksemburg, Austria, Irlandia, Finlandia i Portugalia. Dania i Wielka Brytania z własnej woli nie biorą udziału w Unii Gospodarczej i Walutowej, a Szwecja nie należy do Europejskiego Systemu Walutowego (był to jeden z warunków przystąpienia do obszaru euro). Grecja jest jedynym państwem UE, które nie podołało kryteriom konwergencji. Drugi etap wprowadzania euro rozpoczął się 1 stycznia 1999 roku, kiedy to faktycznie urzeczywistniła się UGW, a rynki finansowe zaczęły posługiwać się euro. W trzecim etapie (od 1 stycznia 2002 roku) Europejski Bank Centralny rozpocznie emisje banknotów euro i monet eurocentów. Początkowo euro będzie w obiegu równolegle z walutami narodowymi, ale w ciągu następnych 6 miesięcy (do 1 lipca 2002 roku) waluty narodowe będą systematycznie wycofywane, a jedynym środkiem płatniczym w 11 państwach ma być euro, które będzie się dzielić na 100 eurocentów. Euro będzie emitowane w 7 banknotach o nominałach: 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 euro, oraz w 8 monetach o nominałach: 1, 2, 5, 10, 20, 50 eurocentów oraz 1 i 2 euro. Od 1 maja 1996 roku w alzackim mieście Schlettstadt trwa eksperyment - wszystkie miejscowe transakcje pieniężne dokonywane są właśnie w euro.

44. Rozszerzania terytorialne Wspólnot Europejskich - z punktu widzenia prawa międzynarodowego UE (i Wspólnoty Europejskie) jest tworem otwartym warunkowo. Państwa przystępujące do Wspólnot mają bowiem obowiązek przyjąć zatwierdzone uregulowania prawne i podporządkować się celom traktatowym. Istnieje więc możliwość rozszerzania UE o nowe państwa. Przez pojęcie „rozszerzanie terytorialne” rozumieć należy przyjmowanie do Wspólnot Europejskich nowych państw jako pełnoprawnych członków, przez co Wspólnoty powiększają się tak pod względem liczby państw członkowskich, jak i geograficznego obszaru integracji. Podstawą prawną rozszerzania jest art. 237 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej oraz art. O, F 1, T Traktatu o UE. Dotychczas miały miejsce 3 takie rozszerzenia:

I rozszerzenie - odbywająca się w dniach 1-2 grudnia 1969 roku w Hadze konferencja na szczycie Wspólnot Europejskich wyraziła gotowość rozszerzenia Wspólnot w kierunku północnym. Rozmowy prowadzone do 30 czerwca 1970 roku z Wielką Brytanią, Irlandią, Danią i Norwegią zakończyło podpisanie 2 stycznia 1972 roku układu w sprawie przystąpienia tych państw do Wspólnot Europejskich. Układ ten wszedł w życie 1 stycznia 1973 roku. Norwegia już po podpisaniu układu odrzuciła członkostwo na podstawie negatywnej opinii społeczeństwa, wyrażonej w referendum 25 września 1972 roku. Ze względu na położenie geograficzne nowo przyjętych państw rozszerzanie to można nazwać pierwszym rozszerzaniem północnym.

II. rozszerzanie - 28 maja 1979 roku podpisano układ w sprawie przystąpienia Grecji do Wspólnot Europejskich. Wszedł on w życie 1 stycznia 1981 roku, wieńcząc z kolei tzw. pierwsze rozszerzanie południowe.

III. rozszerzanie - podczas szczytu państw Wspólnot Europejskich w Fontainebleau, który odbył się w dniach 25-26 czerwca 1984 roku, zapadły rozstrzygnięcia dotyczące kolejnego rozszerzania zasięgu Wspólnot na południe. 12 maja 1985 roku podpisany został (a wszedł w życie 1 stycznia 1986 roku) układ w sprawie przystąpienia do nich Hiszpanii i Portugalii. Było to tzw. drugie rozszerzanie południowe, które przesunęło punkt ciężkości Wspólnot ku basenowi Morza Śródziemnego.

IV. rozszerzanie - w lutym 1993 roku rozpoczęto negocjacje na temat przyjęcia do Wspólnot Europejskich Austrii, Szwecji, Finlandii, miesiąc później również Norwegii. Rozmowy te zakończyły się w maju 1994 roku, po czym w czerwcu Parlament Europejski zaakceptował układy o członkostwie w UE Austrii, Szwecji, Finlandii i Norwegii. Układ podpisano 24 czerwca 1994 roku. W listopadzie 1994 roku po kolejnym referendum w Norwegii, w którym obywatele tego kraju opowiedzieli się przeciwko przystąpieniu do Unii, Norwegia zrezygnowała z członkostwa. Układ w sprawie przystąpienia do UE Austrii, Szwecji i Finlandii wszedł w życie 1 stycznia 1995 roku. Było to tzw. drugie rozszerzanie północno-centralne.

Nieco wcześniej - 3 października 1990 roku- wraz ze zjednoczeniem Niemiec pięć tzw. nowych krajów związkowych, tworzących dawną NRD, włączonych zostało do Wspólnot Europejskich. Faktu tego nie uwzględniono wówczas w składzie poszczególnych delegacji Niemiec do instytucji Wspólnot Europejskich. Jedynie 18 wschodnioniemieckich deputowanych włączono do Parlamentu Europejskiego jako obserwatorów bez prawa głosu. Rozszerzenie o byłą NRD powiększyło zasięg terytorialny Wspólnot, ale nie zwiększyło liczby państw członkowskich, dlatego określane jest jako niepełne.

W grudniu 1997 roku szefowie państw i rządów UE podczas szczytu Rady Europejskiej w Luksemburgu zaprosili Polskę, Czechy, Węgry, Estonię, Słowenię i Cypr do negocjacji w sprawie przystąpienie do UE. Negocjacje z tymi państwami rozpoczęły się 31 marca 1998 roku. Głównym negocjatorem Komisji Europejskiej został Klaus van der Pas (z RFN), a za negocjacje z Polską odpowiedzialna jest Francoise Gaudenzi-Aubier (z Francji).

45. Proces scalania instytucji Wspólnot Europejskich - Wspólnoty Europejskie (Wspólnota Europejska, EWWiS, EURATOM) funkcjonują na podstawie oryginalnego systemu instytucjonalnego, wyróżniającego je spośród innych organizacji międzynarodowych - 3 odrębne Wspólnoty mają te same instytucje. Ta unifikacja instytucjonalna datuje się od momentu powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i EURATOMU; wraz z ich utworzeniem w 1957 roku (na mocy traktatów rzymskich) państwa założycielskie podpisały umowę przewidującą utworzenie wspólnego dla 3 organizacji organu parlamentarnego (Parlamentu Europejskiego, zwanego wówczas Europejskim Zgromadzeniem Parlamentarnym) i sądowniczego (Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich), co oznaczało fuzję z odpowiednimi istniejącymi już organami EWWiS. Proces tworzenia wspólnej struktury instytucjonalnej przyspieszyło podpisanie 8 kwietnia 1965 roku Układu o fuzji, zakładającego scalanie z dniem 1 lipca 1967 roku Rad Ministrów 3 Wspólnot, a także Komisji EWG i EURATOMU oraz Wysokiej Władzy EWWiS (Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska). Kwestię unifikacji instytucji usankcjonował również Traktat o UE, stanowiący, iż „Unia ma do swojej dyspozycji jednolite ramy instytucjonalne”(art. C). Obecnie Wspólnoty mają następujące organy główne: Radę Unii Europejskiej, Komisję Europejską, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Trybunał Rewidentów Księgowych oraz organy pomocnicze: Komitet Ekonomiczno-Społeczny (WE i EURATOM), Komitet Doradczy (EWWiS), Komitet Regionów (WE).

46. Traktat Amsterdamski - został podpisany 2 października 1997 roku. Uzupełnia on Traktat o UE z Maastricht o:

• modyfikację wspólnotowych i unijnych praw podstawowych;

• zmiany instytucjonalne i modyfikację procedur decyzyjnych;

• zmiany dotyczące ustanowienia Wspólnoty Europejskiej (I Filar);

• zmiany w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (II Filar);

• zamiany odnoszące się do współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III Filar)

47. Akty prawne Unii Europejskiej i ich hierarchia - sformalizowany akt woli jednej z instytucji kierowniczych UE, posiadający moc wiążącą lub jej nie posiadający, to uchwała, która ma doprowadzić do realizacji zadań nałożonych na państwo członkowskie Unii, osoby prawne, fizyczne lub instytucje kierownicze.

W każdej 3 Wspólnot wchodzących w skład UE obowiązują odrębne uregulowania dotyczące podejmowania uchwał. W traktacie paryskim, ustanawiającym EWWiS, przewidziano 3 typy instrumentów prawnych: decyzje, zlecenia i opinie (art. 14). Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej w art. 189 oraz Traktat o ustanowieniu EWEN w art. 161 przewidują 5 typów aktów prawnych (wg hierarchii ważności): rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zlecenia, opinie. Decyzje EWWiS dzielą się na: powszechne (odpowiadają rozporządzeniom Wspólnoty i Euratomu) i indywidualne (odpowiadają decyzjom Wspólnoty i Euratomu). Zalecenia EWWiS są odpowiednikami dyrektyw Wspólnoty i Euratomu.

Rozporządzenie jest aktem o charakterze ogólnym i normatywnym, porównywalnym z normami rangi ustawowej w krajowym porządku prawnym. Rozporządzenia mają 2 cechy, które zazwyczaj nie występują w prawie międzynarodowym: charakter wspólnotowy, gdyż ustanawiają te same prawa w całej Wspólnocie (bez względu na granice państwowe) i zostają wprowadzone w każdym z państw członkowskich; bezpośrednia moc wiążąca, co oznacza, że rozporządzenie nie wymaga specjalnej transformacji na normy wewnętrzne praw krajowych. Rozporządzenie określa zarówno skutek, jaki ma być osiągnięty, jak i wszelkie kroki prowadzące do jego realizacji. Rozporządzenia bezpośrednio nadają prawa oraz nakładają obowiązki na obywateli Unii, są wiążące dla państw członkowskich, ich instytucji rządowych oraz sądów, które muszą się im podporządkować. Rozporządzenie może być adresowane zarówno do państw, jak i do podmiotów prawa prywatnego. Istnieje obowiązek publikowania go w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, a w życie wchodzi jednocześnie we wszystkich krajach członkowskich.

Drugim instrumentem wiążącym, stosowanym w ustawodawstwie Unii jest dyrektywa, która w Traktacie o EWWiS występuje jako zalecenie. Dyrektywa jest specyficznym źródłem prawa, skierowanym do wszystkich lub tylko niektórych państw członkowskich Unii. Zalecenia EWWiS mogą być również adresowane do przedsiębiorstw działających na obszarze Unii. Dyrektywa wyznacza cel, jaki ma być osiągnięty, natomiast wybór form i środków realizacji tego celu pozostawia samemu adresatowi. Dyrektywa określa nieprzekraczalny termin, w jakim za pomocą dowolnie wybranych środków ustawodawczych, wykonawczych lub administracyjnych ma być przełożona na wewnętrzny system prawny państwa-adresata. Z reguły dyrektywa nie może być więc bezpośrednio stosowana , chyba że nastąpiły błędy w procesie jej transformacji (np. upłynęło zbyt dużo czasu), lub jej postanowienia są bezwarunkowe. Dyrektywa to najłagodniejsza forma ingerencji w krajowe struktury prawne i gospodarcze, pozwalająca państwom członkowskim na realizację przepisów wspólnotowych przy jednoczesnym uwzględnieniu własnej, specyficznej sytuacji. Realizując dyrektywy lub zalecenia EWWiS państwa członkowskie Unii muszą wprowadzić nowe prawo krajowe albo uchylić istniejące przepisy ustawowe czy też administracyjne tak, aby były zgodne z zadaniami nakreślonymi w tych aktach prawnych.

Decyzja to akt wiążący w całości jej adresatów, tj. państwa i podmioty indywidualne. Adresat decyzji musi być indywidualnie określony i tylko indywidualnie będzie nią związany. Przedmiotem decyzji jest zwykle zastosowanie norm traktatów do konkretnych przypadków. Decyzja przypomina więc indywidualny akt administracyjny i jest środkiem służącym do wprowadzania w życie traktatów założycielskich Wspólnot. Obowiązuje ona automatycznie, czyli bez przepisów wykonawczych.

Zalecenia i opinie Wspólnoty Europejskiej i Euratomu nie mają charakteru wiążącego, nie stanowią więc źródła prawa wspólnotowego w ścisłym znaczeniu . Zalecenia wyrażają stanowisko lub ocenę w danej sprawie instytucji działającej z własnej inicjatywy. Mogą zawierać pewne elementy nakazujące podjęcie działań przez adresatów - państwa członkowskie. Opinie, których adresatami są instytucje kierownicze Unii, również wyrażają stanowisko w sposób niewiążący i są wydawane na życzenie innego podmiotu. Wszystkie wymienione uchwały o różnym charakterze prawnym podejmować może Rada UE. Parlament Europejski może wydawać zalecenia i opinie. Komisja Europejska podejmuje decyzje i wydaje opinie, a Komitet Ekonomiczno-Społeczny - opinie.

1220

---