ZMIENIONE CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE
Ciśnienie atmosferyczne od poziomu morza do wysokości 2000 m npm. nie wpływa na czynność organizmu, mimo niższego ciśnienia cząstkowego tlenu w powietrzu pęcherzykowym. Obniżenie ciśnienia atmosferycznego w miarę oddalania się od powierzchni ziemi i narastanie hipoksji hipobarycznej wywołuje wiele zaburzeń. Zwiększenie się ciśnienia atmosferycznego może również wywoływać stany patologiczne. Dotyczy to nurków lub osób pracujących w kesonach. Uważa się, że człowiek może znosić ciśnienie sprężonego powietrza dochodzące do 1820 kPa (18 atm). W tych warunkach gęstość powietrza jest tak duża, że utrudnia wymianę gazową w płucach. Zwiększenie ciśnienia atmosferycznego wpływa na zwiększenie się cząstkowego ciśnienia tlenu, ale też oddziałuje na krew, układ krążenia i oddychania; m.in. zwiększa pracę mięśni oddechowych. Niebezpieczeństwo w przypadku oddychania powietrzem o podwyższonym ciśnieniu wiąże się z nasyceniem tkanek azotem, a także z działaniem narkotycznym azotu, które objawia się już przy wartościach około 405 kPa (4 atm). Dlatego w nurkowaniach głębokich stosuje się mieszaninę tlenu z helem (np. 98% Hę i 2% O2). Oddychanie czystym tlenem nie jest wskazane ze względu na jego szkodliwe działanie. Już kilkugodzinne oddychanie O2 w hiperbarii wynoszącej 304 kPa (3 atm) wywołuje uszkodzenie ściany pęcherzyków płucnych. Ponadto duża prężność tlenu powoduje osłabienie aktywności enzymów oddechowych. Drugim niebezpieczeństwem jest nagłe uwalnianie się pęcherzyków gazowych (najczęściej azotu) podczas szybkiego zmniejszenia się ciśnienia atmosferycznego w środowisku człowieka. Zaburzenia te są ujmowane jako choroba kesonowa.
Choroba kesonowa
Oprócz narkotycznego działania azotu, duże znaczenie w rozwoju stanu chorobowego w hiperbarii ma rozpuszczanie się azotu w tkankach i płynach ustrojowych. Rozpuszczalność azotu w tkance tłuszczowej jest 5-krotnie większa niż w osoczu. Toteż po wysyceniu tkanek podczas przebywania w kesonie lub podczas nurkowania szybkie zmniejszenie się ciśnienia atmosferycznego uwalnia gazy rozpuszczone we krwi i tkankach (szczególnie azot ze względu na jego odsetkowy udział w powietrzu), które wydzielają się w postaci pęcherzyków. Pęcherzyki pozanaczyniowe drażnią zakończenia nerwowe, powodując ból. Pęcherzyki osoczowe swobodnie płyną w strumieniu krwi lub w połączeniu z lipidami i białkami tworzą emulsję, przyklejając się do ścianki błony wewnętrznej. Na nich z kolei osadzają się krwinki i płytki krwi, co wywołuje aglutynację, w rezultacie prowadząc do utworzenia skrzepimy. Skrzepliny takie narastają powoli w ciągu wielu dni, co staje się przyczyną postępującej choroby kesonowej, mimo przebywania już w normalnym ciśnieniu atmosferycznym. Z tego też powodu objawy choroby kesonowej rozwijają się powoli po zaistniałej dekompresji.
Wysokie ciśnienie atmosferyczne powoduje zmniejszenie liczby krwinek czerwonych w wyniku ich przyspieszonego niszczenia w wątrobie i śledzionie w związku ze zwiększonym ciśnieniem cząstkowym tlenu. Z tego względu u osób pracujących w kesonach notuje się niedokrwistość, którą pogłębia jeszcze hydremia. Ze względu na tworzenie się pęcherzyków w różnych miejscach organizmu można mówić o różnych postaciach choroby kesonowej. Najczęściej objawy występują w układzie kostno-stawowym i nerwowym. Stopień uszkodzenia zależy od wielkości hiperbarii i szybkości dekompresji.
Postać kostno-stawowa
Objawia się silnymi bólami w stawach, co poprzedza mrowienie i osłabienie siły w kończynach dolnych. W przewlekłej postaci rozwija się aseptyczna martwica kości. Z czasem powstają w kości torbiele i rozrzedzenia struktury beleczkowatej. Ze względu na stopniowe wydalanie pęcherzyków gazu objawy subiektywne powoli ustępują. Ogniska martwicy są otoczone przewapnieniami, co radiologicznie daje obraz pseudocysty. Mimo tak znacznych zmian morfologicznych stężenie wapnia i fosforu nieorganicznego we krwi oraz aktywność fosfatazy zasadowej są prawidłowe, a zaburzenia są następstwem zatorów powodujących zmiany miejscowe.
Postać mózgowa
Jest spowodowana zatorami w różnych naczyniach, dając objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowładów połowiczych i zaburzeń widzenia. Zależnie od dominacji objawów powstają różne zespoły neurologiczne. W postaci rdzeniowej może powstać poprzeczne uszkodzenie rdzenia z porażeniami kończyn.
Odrębną postacią jest zespół Meniere'a związany ze zmianami ciśnienia atmosferycznego (dekompresją). Uwarunkowania anatomiczne ucha wewnętrznego są przyczyną częstego pojawiania się urazu ciśnieniowego ucha. Podobne zaburzenia dotyczą zatok przynosowych. Różnice ciśnień, jakie występują w lotnictwie, mogą powodować ostre dolegliwości.