Erozja wodna - siła sprawcza: woda, wyróżnia się:

• Rozbryzg - odrywanie i przemieszczanie na niewielkie odległości cząstek glebowych przez krople deszczu lub ziarna gradu z równoczesnym ubijaniem powierzchni gruntu.

• Spłukiwanie powierzchniowe - odspajanie i transportowanie cząstek glebowych przez spływ powierzchniowy. Zasada przemieszczanie cząstek jest podobna do transportu osadów w korytach rzecznych, lecz odbywa się w strudze o znacznie większej szerokości i minimalnej głębokości (przepływ błonkowaty).

• Erozja liniowa - dzieli się na 3 podtypy:
  - erozję żłobinową, która polega na niegłębokim rozmywaniu górnych poziomów profilu glebowego przez wodę ze spływu powierzchniowego spływające po stoku w postaci niewielkich strużek;
  - erozję wąwozową, której mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi;
  - erozje rzeczną, dzielącą się na: denną, brzegową i wsteczną. Najogólniej ten typ erozji ujmuje całość zjawisk związanych z przeobrażaniem koryt cieków.

• Erozja podpowierzchniowa - dzieli się również na 3 podtypy:
  - sufozję chemiczną, której mechanizm polega na zubażaniu profilu glebowego w spoiwo (CaCO3) poprzez jego chemiczne rozpuszczanie i wynoszenie poza profil;
  - sufozję mechaniczną, której mechanizm jest podobny, z tą różnicą, że zamiast wymywania chemicznego następuje tu mechaniczne wynoszenie koloidalnego spoiwa;
  - erozja krasowa, której efektem są liczne jaskinie na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych. Jaskinie te powstały poprzez długoletnie, stopniowe wymywanie CaCO3 z masywu skalnego.

• Abrazja - jest to niszczenie brzegów zbiorników wodnych przez energię uderzających fal. Najbardziej spektakularnym efektem działania abrazji są w Polsce klify Pomorza Zachodniego, a szczególnie klif pod kościołem w Trzęsaczu.

Ruchy masowe - siła sprawcza: przyciąganie ziemskie, wyróżnia się:

• Odpadanie - odpadanie mas skalnych bądź gruntowych z pionowych ścian.

• Obrywanie - obrywanie się mas skalnych bądź ziemnych z nawisów, przy czym oderwane elementy przemieszczają się droga powietrzną;

• Osuwanie - na ogół szybkie przemieszczanie się w dół stoku mas glebowo-zwietrzelinowych. Osuwanie ma miejsce najczęściej na skutek nadmiernego uwilgotnienia lub zmian w rzeźbie powodujących zwiększenie nachylanie stoku, w wyniku czego traci on stateczność przyjmując różne płaszczyzny poślizgu.

• Spływy - (soliflukcja), spływanie nadmiernie uwilgotnionych mas glebowo - zwietrzelinowych po płaszczyźnie poślizgu utworzonej przez nierozmarzniętą jeszcze warstwę gruntu. Zachodzi najczęściej na utworach glebowych o dużej zawartości części ilastych i pyłowych, na stokach o wystawie północnej i spadkach powyżej 30%. Typową formą dla tego rodzaju erozji są jęzory soliflukcyjne.

• Pełzanie - mechanizm podobny do osuwania, jednak ruch mas ziemnych przebiega wolniej, miąższość przemieszczanej warstwy bywa znacznie większa.

• Osiadanie - powolne obniżanie się powierzchni terenu wskutek zmniejszenia objętości gruntu. Osiadanie często towarzyszy procesom syfozji.

Erozja śniegowa - siła sprawcza: śnieg bądź lód, wyróżnia się:

• Erozja niweo- eoliczna - o podobnym do korazji mechanizmie niszczącym, gdzie rolę niszczącą ziaren deflatów spełniają kryształki śniegu, bądź lodu.

• Lawiny - powodują bardzo gwałtowne przemieszczenia mas glebowo-zwietrzelinowych.

• Zsuwy - powolne przemieszczanie się masy śniegu wraz z gruntem i skałami po powierzchni stoku.

Średnie roczne straty zmytej gleby w warunkach polskich zestawione z obliczeniami Fourniera (1960) dla różnych kontynentów
715 t/km² - Afryka
701 t/km² - Ameryka Południowa i Antyle
610 t/km² - Azja
491 t/km² - Ameryka Północna i Środkowa
273 t/km² - Australia
280 t/km² - Karpaty Fliszowe
84 t/km² - Europa
76 t/km² - Polska
2,7 t/km² - Niziny Środkowopolskie

Ochrona przed erozją wodną

• stosowanie w miarę możliwości kierunku upraw i siewu poprzecznie do spadku

• uprawianie roślin hamujących spływy

• zwrócenie uwagi na okresy zagrożenia erozją i okresy ochronnego działania roślin

• poprawienie struktury i zwiększenie pojemności wodnej gleb

• zwiększenie głębokości korzenienia się roślin poprzez stosowanie pogłębiaczy

• zróżnicowanie nawożenia

Erozja uprawowa - siła sprawcza: człowiek.
Erozja ta obejmuje wszystkie przejawy wadliwej agrotechniki i urządzenia terenów rolniczych. Najbardziej znanym przykładem erozji uprawowej jest orka z odłożeniem skiby w dół stoku, co przyspiesza dodatkowo wynoszenie materiału z pola.

Inne formy degradacji gleb

• degradacja wywołana przez zmęczenie gleb

• degradacja gleb spowodowana związkami chemicznymi i innymi substancjami toksycznymi

• ubytki gleb w wyniku wyłączenia z produkcji rolniczej

Hydrosfera

Hydrosfera jest wodną powłoką Ziemi przenikającą atmosferę i skorupę ziemską. Obejmuje wody występujące w przyrodzie w postaci gazowej, ciekłej i stałej.

Hydrosferę stanowią: oceany, morza, jeziora, rzeki, bagna, pokrywa śnieżna, lodowce kontynentalne (lądolody), lodowce górskie, lód gruntowy (trwała marzłoć), wody podziemne oraz para wodna występująca w atmosferze (w troposferze) i skorupie ziemskiej.

Hydrosferę cechuje stałość zapasów wodnych objętość wody znajdującej się na kuli ziemskiej wynosi ok. 2100000000 km^3.

• 400000000 km³- w litosferze (do głębokości 16km w głąb ziemi)

• 300000000 km³ – w atmosferze

• 1400000000 km³- wody powierzchniowe (oceany, morza, rzeki, jeziora, lodowce itd.)

Hydrosfera to głównie wody słone.

Ze wszystkich wód hydrosfery, szacowanych na około 17 mld km³, największa część skupiona jest w oceanach i morzach – 96,5 % zasobów. Pozostałe 3,5 % przypada na wody śródlądowe, w których największy udział ma woda w postaci lodowców i śniegu (~69%) oraz wody podziemne (~30%). Wody jezior i rzek, wilgoć glebowa, lód gruntowy, para wodna i inne stanowią łącznie około 1% zasobów wód śródlądowych.

1% jeziora i rzeki, co stanowi zaledwie 1/700% całkowitych zasobów wodnych ziemi, są mimo to podstawowym źródłem wody w życiu człowieka.

Hydrosfera jest tą sferą biosfery, w której powstało życie.

Hydrosfera pokrywa 70,8% powierzchni Ziemi w postaci wód otwartych i 2,5% powierzchni w postaci lodowców. Cechuje ją stałość zapasów wodnych (ok. 1,3 mld km³). Gromadzi ona głównie wody słone. Wody słodkie stanowią jedynie 2,5% objętości hydrosfery; najwięcej wód słodkich magazynują lodowce (69% wody słodkiej hydrosfery) i wody podziemne (30%).

Woda pokrywa ponad 70% powierzchni ziemi.

Na półkuli północnej 61% jej powierzchni (półkula lądowa)

Na półkuli południowej 81% (półkula morska)

Powierzchnia środowiska wodnego na ziemi jest duża- 2,5 razy większa od środowiska powietrzno- lądowego.

Grubość biosfery na lądzie jest zazwyczaj nieduża i sięga kilku metrów w głąb ziemi i do kilkudziesięciu metrów nad ziemią.

W środowisku wodnym organizmy docierają do głębokości kilku tysięcy metrów.

Pojemność środowiska wodnego jest dla życia wielokrotnie większa niż pojemność środowiska powietrzno- lądowego.

Oceany

Oceanem (światowym oceanem lub wszechoceanem) nazywamy wodną powłokę kuli ziemskiej rozdzielający ląd na kontynenty i wyspy.

Ocean dzielimy na trzy części: Spokojny, Atlantycki, Indyjski i czasem czwarty Północny Ocean Lodowaty (zwykle zaliczany do Oceanu Arktycznego).

Dno oceanu wykazuje duże zróżnicowanie rzeźby pionowej, często nie ustępujące różnorodności rzeźby lądów.

W rzeźbie dna oceanu wyróżniamy elementy:

• Szelfy (ok. 8% dna)- półka kontynentalna, platforma kontynentalna, platforma przylądowa, część bloku (cokołu) kontynentalnego znajdująca się pod powierzchnią morza. Szelf jest zwykle przedłużeniem równiny nadbrzeżnej, jego nachylenie na ogół nie przekracza 2-3°, leży na głębokości do ok. . Od strony oceanu przechodzi w stok kontynentalny.
  Powierzchnia szelfu ma charakter abrazyjny (skalny) lub jest pokryta osadami pochodzącymi z lądów (przynoszonymi przez rzeki) bądź o genezie polodowcowej. Obszar szelfu pocięty jest często podmorskimi dolinami (kanion podmorski).
  Szelf o różnej szerokości, miejscami do kilkuset km, towarzyszą wszystkim kontynentom, wzdłuż wybrzeży stromych, górskich ciągną się szelfy wąskie, wzdłuż wybrzeży nizinnych zaś - szelfy szerokie.

• Baseny oceaniczne (78% dna oceanicznego)- nieckowate zagłębienie dna oceanicznego, na głębokości 2500-, zajmujące ok. 78% powierzchni oceanu światowego. Ograniczony stokiem cokołu kontynentalnego lub grzbietami podwodnymi.
  Występują w nim różnorodne formy, m.in. niecki oceaniczne, płaskowzgórza, platformy, łańcuchy górskie i pojedyncze góry. Pokryty grubą warstwą czerwonych iłów głębinowych.

• Rowy oceaniczne (2% powierzchni dna)- Rów oceaniczny, obniżenie dna oceanu, podłużne (do kilku tys. km), wąskie (kilkadziesiąt do ponad ) i głębokie (poniżej głębokości bezwzględnej, średnio głębokości względnej), o stromych zboczach i płaskim dnie, występujące przeważnie na skraju płyty oceanicznej (płyta litosfery) w sąsiedztwie łańcuchów wysp wulkanicznych lub górzystych brzegów kontynentalnych. Zbocza od strony łuku wysp lub kontynentu są bardziej strome i odznaczają się silną sejsmicznością.

• Stoki cokołów kontynentalnych (12% dna)- Stok kontynentalny, stok przylądowy, stok znajdujący się pod powierzchnią wody, pomiędzy płaską powierzchnią cokołu lądowego (szelfu lub bezpośrednio kontynentu), a głęboko położonym dnem basenu oceanicznego lub morskiego.
  Stok kontynentalny cechuje się nachyleniem od 3 do 15°, jest często pokryty nie związaną z podłożem warstwą mułu i zwykle rozcięty kanionami podmorskimi. Analogiczny stok, będący podmorskim ograniczeniem wyspy, nosi nazwę stoku przywyspowego.

• Grzbiet oceaniczny- Grzbiet śródoceaniczny - silnie wydłużona wypukła forma dna oceanicznego, o stromych stokach, położona zazwyczaj pośrodku oceanów, oddzielająca od siebie dwa baseny oceaniczne. Grzbiety śródoceaniczne są to największe struktury linijne na powierzchni Ziemi. Ich łączna długość wynosi ok. . Szerokość grzbietów oceanicznych dochodzi do . Grzbiety wznoszą się ok. ponad powierzchnię dna oceanicznego - równi abisalnej.

• Gujot- podmorska góra o kształcie ściętego stożka powstała w wyniku zniszczenia przez abrazję morską wulkanu podmorskiego, wystającego ponad poziom morza, a następnie pogrążenia go w głąb oceanu.

Formy ukształtowania dna oceanicznego.

Ukształtowanie pionowe dna oceanów jest prawie równie złożone, jak obszarów lądowych. Głównymi makroformami dna oceanicznego są:
• szelfy, czyli półki kontynentalne, stanowiące zalane wodami mórz brzeżne części cokołów kontynentalnych; szelfy leżą na głębokości do i zajmują mniej niż 8% dna oceanicznego
• stoki cokołów kontynentalnych, położone na głębokości od 200 do ; łącznie ok. 14% dna oceanicznego;
• równiny podmorskie, inaczej dna basenów oceanicznych, położone na głębokości od 3000 do , stanowiące główny, podstawowy poziom dna oceanicznego; zajmują łącznie ponad 70% dna oceanicznego;
• grzbiety podmorskie, oddzielające poszczególne baseny oceaniczne, stanowią ok. 7% dna oceanicznego;
• rowy i głębie oceaniczne, będące najmniejszą (ok. 1%) i najniżej położoną (poniżej ) częścią dna oceanicznego.
Najgłębsze rowy przekraczają głębokości, a najgłębszy znany obecnie punkt w Oceanie Światowym znajduje się w Rowie Mariańskim – .

Najgłębsze miejsca w oceanach:

1. Rów Mariański

2. Rów Portoryko

3. Rów Sundajski

4. Basen Nansena

Temperatura wód oceanicznych

Źródłem temperatury wód oceanu jest energia słoneczna.

Najcieplejsze są wody powierzchniowe w okolicach równika. W miarę wzrastania szerokości geograficznej temperatura staje się coraz niższa. Średnie temperatury powierzchniowych wód podbiegunowych na północy -0,75^OC, na południu -0,79^OC

Zasolenie wpływa na obniżenie temperatury.

TEMPERATURA
Głównym źródłem ciepła przypowierzchniowej warstwy wody jest:

• promieniowanie słoneczne

• ciepło wód lądowych

• ciepło wód atmosferycznych (opadów)

• wymiana wód (ciepłe prądy)

Rozkład temperatur w pionie:
Temperatury maleją wraz ze wzrostem szerokości geograficznej:

• strefa okołobiegunowa (-1^oC do - 2^oC)

• strefa umiarkowana (0^o - 17^oC)

• strefa międzyzwrotnikowa (+28^oC) a w morzach śródlądowych (M. Czerwone) nawet do (+34^oC)

Średnia roczna temperatura wód powierzchniowych oceanów wynosi ok. 17^oC.
Rozkład temperatur w pionie:

• warstwa przypowierzchniowa - sięga do . głębokości. Temperatura dzięki mieszaniu się wód jest prawie jednakowa i zależy od czynników zewnętrznych

• warstwa przejściowa - od 400 do . głębokości. Charakterystyczny spadek temperatury do +5^oC

• warstwa głębinowa - poniżej 1200m. charakteryzuje się stałą temperaturą +1^oC

Średnia temperatura wszystkich wód morskich wynosi +3,5^oC.

W układzie pionowym wody oceaniczne można podzielić na zasadnicze trzy warstwy:

1. Wody powierzchniowe

2. Wody przejściowe

3. Wody głębokie

Zasolenie wód oceanicznych

• Ogólna ilość soli (g) rozpuszczona w 1000g wody

• Średnie zasolenie oceanu światowego wynosi ok. 35‰

• Nie wszystkie oceany i morza są jednakowo zasolone.

• W strefie przyrównikowej normalne lub nieco niższe (34- 37‰) z braku wiatrów, niskie parowanie, Morza podbiegunowe również niewielkie zasolenie.

• Morza śródziemne strefy zwrotnikowej (Morze Śródziemne, Morze Czerwone) duże zasolenie.

• Morza śródziemne strefy umiarkowanej słabo zasolone (Morze Bałtyckie).

• Morze Bałtyckie- wody słone (mezohalinowe) średnie zasolenie 7‰, na ogół waha się w granicach 2- 12‰.

• Najbardziej zasolony zbiornik Morze Martwe (ok. 231‰- 6,6 razy więcej niż średnie zasolenie oceanów)

• Jezioro Gusgen u stóp Araratu 368‰

• Morze o największym zasoleniu- Morze Czerwone 41‰

• Średnie zasolenie wód oceanicznych jest prawie równe zasoleniu płynów ustrojowych organizmów

Woda morska jest roztworem w skład którego wchodzą wszystkie znane pierwiastki chemiczne, ale aż 99% masy soli rozpuszczonych stanowią sole tylko 6 pierwiastków:

Chlor – Sód – Siarka – Magnez – Wapń - Potas

Ilość rozpuszczonych substancji stałych w określonej objętości określa jej

zasolenie.

Zasolenie = masa w gramach substancji nieorganicznych rozpuszczonych w 1

kg wody morskiej. Wyraża się ją w promilach [%o].

Za zasolenie wody morskiej odpowiadają chlorki (chlorek sodu 78 %

wszystkich soli) - stąd słony smak. Smak gorzkawy wynika z zawartości soli

magnezowych.

Średnie zasolenie wód powierzchniowych oceanu wynosi średnio 35 %o (33-

37%o). Ogólne zasolenie wód oceanicznych i morskich różni się w zależności od

szerokości geograficznej i innych czynników, natomiast skład chemiczny -

stosunek poszczególnych jonów pozostaje zawsze ten sam. Mówimy o zasadzie

stałych proporcji - wynika ona z bardzo długiego czasu obiegu pierwiastków

we wszechoceanie (nawet miliony lat) - główne składniki są tak dobrze

wymieszane, że zachowują podobne proporcje w każdym miejscu oceanu.

Dlatego można określić zasolenie ogólne w dowolnym miejscu na świecie na

podstawie zawartości tylko jednego składnika. Np. znając stężenie tylko chloru

można określić ogólne zasolenie.

Na wielkość zasolenia mają wpływ następujące czynniki:

- opad atmosferyczny (zmniejsza),

- parowanie z powierzchni morza (zwiększa),

- dopływ wód rzecznych (zmniejsza),

- topnienie (zmniejsza) i tworzenie się (zwiększa) lodów.

W strefie równikowej (dużo opadów) zasolenie wód powierzchniowych oceanu

wynosi 34 % a w strefie pasatów (duże parowanie, mało opadów) 38 %o . W

Oceanie Lodowatym (topnienie lodów, małe parowanie) 10 i mniej %o .

Morza półzamknięte w szerokościach umiarkowanych i polarnych mają

dodatni bilans wód słodkich – stąd ich zasolenie jest mniejsze od oceanu

(dopływ rzek i słaba wymiana wód z oceanem) - np. Bałtyk 7-8 %o . Morza

półzamknięte w szerokościach zwrotnikowych - bilans wód słodkich ujemny -

zasolenie duże (M. Czerwone 41-45 %o )

Morze Bałtyckie

Bałtyk jest morzem połzamkniętym o bilansie dodatnim. Wymiana wody z

oceanem jest utrudniona. Wlewy słonych wód z Morza Północnego

poprzez cieśniny duńskie są sporadyczne, ze względu na to ich specyficzny

układ i małą głębokość (w niektórych miejscach tylko ): utrudnia to

przepływ cięższych słonych wód oceanicznych przy dnie. Fakt ten oraz to,

że Bałtyk jest zasilany dużą ilością rzek powoduje, że wody są w tym

akwenie słabo zasolone (7-8 %o).

Morze

Część oceanu przylegająca do lądu i oddzielona od otwartych wód oceanicznych utworami lądowymi lub progami podwodnymi, zwykle płytsza od oceanów.

Ze względu na stopień otoczenia przez lądy wyróżniamy następujące typy mórz:

Poniżej przedstawiono 5 głównych typów mórz:

Morza bez linii brzegowej – ich granice wyznaczają prądy morskie, np. Morze Sargassowe.
Morza otwarte – oddzielone od oceanu podwodnym progiem, np. Morze Arabskie.
Morza przybrzeżne – oddzielone od oceanu wyspami (archipelagiem), np. Morze Beringa, Morze Ochockie, Morze Japońskie.
Morza śródziemne – połączone z oceanem wąską cieśniną; wśród nich wyróżnia się morza międzykontynentalne (otoczone dwoma lub więcej kontynentami), np. Morze Czerwone i wewnątrzkontynentalne (otoczone lądami jednego kontynentu), np. Morze Bałtyckie.
Morza międzywyspowe – otoczone wyspami, np. Morze Sulu, Morze Celebes, Morze Moluckie, Morze Jawajskie, Morze Flores, Morze Sawu, Morze Banda.

W morzu w zależności od środowiska można wyróżnić:

W morzu wyróżniamy następujące strefy:

-litoral - strefa przylegająca do brzegu, lądu, charakteryzują się najlepszymi warunkami

życia w wodach (dużo światła, tlenu, mniejsze zasolenie, urozmaicona rzeźba dna).

-pelagiczną ( środowisko otwartej toni wodnej).

Na głębokości około , gdzie przenika jeszcze światło słoneczne aktywność

fotosyntetyczna jest znaczna. Żyją tu zwierzęta aktywnie poruszające się, tzw. nekton

(ryby, ssaki wodne, głowonogi).

-bentoniczną (ogół organizmów roślinnych (fitobentos) i zwierzęcych (zoobentos)

zasiedlających dno zbiorników wodnych (bental).

Strefę bentoniczną morską tworzą otwornice, gąbki

Morza i oceany stanowią największe środowisko życia na Ziemi, zajmujące trzy czwarte jej powierzchni. Nawet w najgłębszych strefach oceanów, na dnie rowów o głębokości około znaleziono żywe organizmy. Jednak życie w morzach nie jest rozmieszczone równomiernie. Większość organizmów zamieszkuje wody płytkie lub przypowierzchniowe, czyli strefę eufotyczną (A). Dzieje się tak dlatego, że podobnie jak na lądzie rozwój życia uzależniony jest od procesu fotosyntezy. W strefie tej, oprócz fitoplanktonu (1) żyje zooplankton (2), który dostarcza pożywienia drobnym mięsożercom (3), te zaś stanowią pożywienie większych drapieżników, wśród których do największych należą rekiny (4), tuńczyki (5) oraz uzębione walenie (6).

Mieszkańcy głębszych stref są, pod względem odżywiania, uzależnieni od substancji organicznej opadającej na dno. W wodach niezbyt głębokich (np. na szelfach morskich) dno zamieszkują liczne bezkręgowce, takie jak gąbki, jamochłony, mięczaki i szkarłupnie, które żywią się drobnymi, wyławianymi z wody lub zbieranymi z dna, szczątkami organicznymi. W strefach głębszych do dna dociera tylko część opadającej materii organicznej - znaczna część zużyta zostaje w trakcie opadania, w strefie mezopelagicznej (B), przez żyjący tam nekton: ryby (7), kałamarnice (8). Toteż dno oraz wody głębszych stref oceanu - strefa batypelagiczna (C), są znacznie uboższe w żywe organizmy. Dno zamieszkują niektóre szkarłupnie (strzykwy i wężowidła), robaki (9), zaś toń wodną - tzw. ryby głębinowe (10), niektóre skorupiaki.

W morzach wyróżnia się trzy podstawowe warstwy świetlne: euforyczną, dysfotyczną, afotyczna

Światło ma decydujący wpływ na życie w morzu. Wpływa bezpośrednio lub pośrednio na inne czynniki fizyczne, takie jak temperatura lub barwa wody, decyduje o życiu w morzu dostarczając energii niezbędnej dla procesu fotosyntezy.
Tylko w obecności promieni słonecznych glony morskie, zarówno osiadłe jak i planktoniczne, mogą ze związków nieorganicznych syntetyzować związki organiczne: węglowodany, a następnie tłuszcze, białka i witaminy, stanowiące pokarm dla wszystkich innych organizmów.
Ilość i charakter światła zmienia się wraz z głębokością, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślin i wpływa na zróżnicowanie i rozmieszczenie zwierząt. Wpływa też na pionową migrację planktonu wymagającego określonego natężenia światła, niezbędnego dla przebiegu procesów życiowych.
W morzach wyróżnia się trzy podstawowe warstwy świetlne:

• eufotyczną, czyli prześwietloną, w której występuje ilość światła wystarczająca dla procesu fotosyntezy; sięga przeciętnie do w głąb,

• dysfotyczną, w której występuje tylko światło rozproszone i zmodyfikowane, zamieszkałą przez zwierzęta reagujące na różnicę światła (m. in. zooplankton odbywający pionową migrację, zwierzęta o nadmiernie rozwiniętych organach wzroku); sięga od 80 do 350-,

• afotyczną, z ograniczoną ilością promieniowania niebieskiego i fioletowego w górnej części, zamieszkałą tylko przez zwierzęta i bakterie uzależnione pod względem pokarmowym od warstw górnych, sięga do dna największych głębin.
Ilość światła w morzu ograniczać może duża ilość drobnego materiału skalnego (mułu), unoszącego się w wodzie, dostarczanego z lądu przez rzeki. Zjawisko to szczególnie nasila się w pobliżu ujść większych rzek. Wpływ na ilość światła ma też kąt padania promieni słonecznych, związany z szerokością geograficzną.

Strefy batymetryczne i świetlne w morzach i oceanach

Ocean Spokojny:
- średnia głebokość = ,
- najgłebszy punkt: Rów Mariański = -

Ocean Indyjski:
- średnia głebokość = -3963
- najgłebszy punkt: Sunda (Jawajski) = , m

Ocean Atlantycki:
- średnia głebokość = ,
- najgłebszy punkt: Puerto Rico= -

Ocean Arktyczny:
- średnia głebokość = ,