Mikroekonomia - wykład 4
Temat: Gospodarka rynkowa
Gospodarka rynkowa kształtowała się w wyniku:
Postępującego wyodrębnienia się producentów
Dokonywania się społecznego podziału pracy
Specjalizacji działalności gospodarczej
Towar:
Wszelkie dobra (zarówno ekonomiczne jak i wolne) będące przedmiotem wymiany,
W wymianie biorą udział dwie strony: sprzedawca (posiadacz towaru), nabywca (pragnący go kupić)
Wymania dóbr
Jest skutkiem specjalizacji i podziału pracy
Polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru od osoby sprzedawcy do osoby nabywcy, w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent tego towaru będący własnością nabywcy
Dokonuje się pomiędzy ludźmi, przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami i ludźmi
Formy wymiany
Barter (bezpośrednia: polegająca na wymianie jednego dobra na inny)
Pośrednia (za pośrednictwem pieniędzy)
Wolność wymiany ma miejsce, gdy:
Przedmiotem wymiany są równocenne - wymiana jest ekwiwalentna w sensie obiektywnym
Wymiana dochodzi do skutku, dlatego że obie strony mają poczucie, że wymieniaja to, co jest dla nich mniej korzystne na to, co przynosi im większe korzyści - wymiana jest ekwiwalentna w sensie subiektywnym
Cena
Pieniężny ekwiwalent jednostki towaru
Cena nominalna (absolutna)
Liczba jednostek wymienialnych na jednostkę towaru
Cena relatywna (realna)
Informuje producenta lub konsumenta ile musi poświecić innego dobra, aby przy swoich dochodach mógł kupić interesujący go towar, czyli informuje o relacji ceny danego dobra do cen innych dóbr
Cena uwzględniająca zmiany cen innych dóbr, czyli inflację
Dochód
W ujęciu prawa podatkowego to różnica między przychodem a kosztem
Dochód nominalny
Liczba jednostek pieniężnych, którą dysponuje producent lub konsument
Dochód relatywny (realny)
Dochód nominalny przekształcony przy danych cenach w określone ilości (wolumen) dóbr i usług konsumpcyjnych
Dochód odzwierciedlający tzw. „siłę nabywczą” konsumenta
Dochód uwzględniający zmiany cen innych dóbr, czyli inflację
Konkurencja
Proces rywalizacji o nabywcę w trakcie, którego uczestnicy rynku dążą do uzyskania lepszej pozycji w stosunku do rywali
Powoduje, że dobra zostają podzielone między tych uczestników, których rynek ocenił jako lepszy niż inni
Mechanizm rynkowy
Proces regulowania decyzji konsumentów i producentów, który dokonuje się poprzez rynek niezależnie od woli poszczególnych podmiotów gospodarczych (doktryna niewidzialnej ręki rynku)
Za pośrednictwem cen relatywnych rozdziela zyski i straty w taki sposób, aby indywidualne decyzji koordynowały się w skali gospodarki
Zorientowywuje prywatną produkcję na zapotrzebowanie gospodarstw domowych
Zapewnia niezależność gospodarstw domowych w zakresie wyboru, (jakie dobra i w jakich ilościach będą kupowane w ramach środków, którymi rozporządza), czyli suwerennością konsumenta, która powoduje, że producent dostosowuje swoje wybory do suwerennych decyzji konsumenta
Może wyzwalać impulsy innowacyjne
Rynek
W dosłownym znaczeniu - miejsce, gdzie SA sprzedawane i kupowane towary
W znaczeniu ekonomicznym:
Forma nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w celu ustalenia warunków transakcji: sposobu, miejsca, czasu oraz ilości ekwiwalentu nabywców towaru, (B. Klimczok Makroekonomia, AE)
Zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług (D.Begg)
W znaczeniu ogólnym - ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów dokonujący się w sposób dobrowolny i ciągły, w którym określone są ceny nominalne oraz ilość nabywanych i sprzedawanych towarów
Towarów znaczeniu konkretnym - z uwzględnieniem rodzaju towarów, zakresu wymiany i legalności przedmiotu transakcji
Kryterium klasyfikacji rynków:
Rodzaje towarów będących przedmiotem wymiany:
Rynek dóbr konsumpcyjnych
Rynek dóbr produkcyjnych
Rynek pracy
Rynek ziemi (i inne rynki tytułów prawnych do dóbr pierwotnych)
Rynek dóbr kapitałowych w formie obiektów produkcyjnych
Rynek pieniężny, (na którym towarem jest waluta krajowa lub waluty obce)
Rynek kapitału finansowego (towarami są papiery wartościowe m. in. weksle, bony skarbowe, obligacje, akcje)
Rynek tytułów prawnych dla tzw. wartości niematerialnych (np. programy komputerowe, znak firmy, marka, licencja, patent)
Zakres przestrzenny transakcji:
Rynki lokalne (tzn. takie rynki, których transakcje są skoncentrowane w jednej okolicy, niektóre towary nadają się tylko do obrotu lokalnego)
Rynek światowy
Stopień legalności
Rynki legalne (białe)
Rynki półlegalne (szare) - występuje wtedy, gdy przepisy prawa nie są skutecznie egzekwowane
Rynki nielegalne (czarne) - tzn. transakcje ścigane przez prawo (np. handel narkotykami)
Rynki nielegalne i półlegalne różnią się od rynków legalnych ryzykiem poniesienia strat w razie wykrycia nielegalności transakcji
Założenie modelu czystej gospodarki rynkowej
Podmioty gospodarcze działają na rynku doskonałej konkurencji (perfect compilation market)
Na rynku działają tylko dwa rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, występują w rolach nabywców i sprzedawców
Abstrahuje się od istnienia państwa i jego funkcji gospodarczych
Podmioty gospodarcze spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych oraz na rynkach czynników produkcji
Abstrahuje się od rynków dóbr produkcyjnych stanowiących przedmiot obrotu między przedsiębiorstwami
Producenci i konsumenci dążą do maksymalizacji swoich korzyści
Decyzje konsumentów są suwerenne i zależą od ich potrzeb, gustów, upodobań, możliwości finansowych oraz od cen relatywnych
Producenci podejmują decyzje w zależności od swoich zasobów produkcyjnych i możliwości finansowych oraz na podstawie cen relatywnych
Ceny są jedynymi zewnętrznymi informacjami dla podmiotów gospodarczych
Więzi między uczestnikami rynku występują jedynie w formie transakcji kupna-sprzedaży
Gospodarstwa domowe kupują dobro konsumpcyjne w zamian za ekwiwalent pieniężny, stanowiący dochód producentów
Producenci nabywają czynniki produkcji - wydatki te stanowią koszty produkcji dóbr konsumpcyjnych
Każda dokonana transakcja powoduje przepływ pieniądza i towarów między uczestnikami rynku, nie wyzwalając żadnych skutków ubocznych
Przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazywanie praw własności
Strumienie pieniądza i towarów są zrównoważone za pośrednictwem cen, w modelu występuje integralność przepływu pieniądza i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami
Gromadzenie oszczędności i ich wydawanie jest wskaźnikiem, który umożliwia sprawność wymiany
Funkcjonujący w tym modelu gospodarki pieniądz ma stałą silę się nabywczą (a więc nie oddziaływają na niego zmiany poziomu cen)
Mechanizm konkurencji doskonałej zapewnia optymalną alokacją zasobów społeczeństwa ustabilizowany rozwój i odpowiednia dystrybucję
Warunki doskonałej konkurencji
Konkurencja jest doskonała dzięki wolności ekonomicznej, równości szans oraz zachowaniu zasad fair play przez uczestników rynku
Preferencje SA korzystne zarówno indywidualnie jak i społecznie (tzn. są akceptowalne) przy zachowaniu wolności i suwerenności konsumenta
Decyzje konsumenta i producenta są podejmowane na podstawie informacji przekazywanych wszystkim uczestnikom bezpłatnie z rynku
Koszty i przychody są w pełni, zinternalizowane (czyli transakcje nie generują kosztowi efektów zewnętrznych)
Internalizacja - przychody i koszty zewnętrzne działalności gospodarczej zostają uwzględnione w przychodach i kalkulacjach kosztów własnych podmiotów gospodarczych powodujących ich powstanie (B. Fiedor)
Pieniądz znajduje się stale w obiegu i służy do podtrzymywania procesów gospodarczych
Gospodarczych krótkim okrasie czasu występuje zjawisko malejącego produktu marginalnego a w długim okresie zjawisko nierosnących korzyści skali produkcji, a więc koszty marginalne i przeciętne rosną
Nie występuje zjawisko losowe zakłócające naturalny porządek mechanizmu konkurencji doskonałej