Mroziak
ZESPÓŁ AMNESTYCZNY
Trwałość zaburzeń:
- przejściowe i krótkotrwałe (TGA)
- bardzo długie bez żadnej poprawy
Modalność zmysłowa:
- gdy obejmują wszystkie modalności zmysłowe - globalny i uogólniony charakter
- ograniczone do jednej modalności - np. zaburzenia pamięci wzrokowej lub słuchowej
- trudności związane z zapamiętywaniem określonego materiału (np. werbalnego)
- czasem zaburzenia dotyczą zapamiętywania określonego materiału za pomocą określonej modalności (np. materiał werbalny drogą słuchową)
Przyczyny:
- następstwo rozległych uszkodzeń mózgu
- uszkodzenie stosunkowo niewielkich struktur mózgu
- współwystępowanie z innymi zaburzeniami (rzadko osobno)
- towarzyszące: zaburzenia świadomości, męczliwość chorych (psychastenia) - dlatego nie wiadomo czy są pierwotne czy wtórne
Trudności z pamiętaniem związane są z:
- poziomem inteligencji ( osoby bardziej inteligentne uczą się szybciej i aktywniej)
- podatność na interferencję proaktywną i retroaktywną (wzmożona u chorych)
Problemy z ocenianiem zaburzeń
- ciągle brak wglądu w fazę drugą (przechowywanie informacji)
- należy kilkakrotnie oceniac pamięć przed zdiagnozowaniem
Rodzaje amnezji:
Amnezja - niepamięć jakiegoś okresu życia, będą ca następstwem uszkodzenia mózgu lub zakłócenia jego pracy.
amnezja następcza - niepamięć dotyczy zdarzeń po zdarzeniu zakłócających normalne funkcjonowanie mózgu
amnezja wsteczna - niepamięć dotyczy zdarzeń poprzedzających moment zachorowania
Znaczenie tego podziału
Teoretyczne: rozpatrywanie zjawiska amnezji w kontekście zagadnień związanych z procesem konsolidacji śladu pamięciowego
Praktyczne: wielkość amnezji może być istotną przesłanką w ocenie ciężkości urazu
Encefalopatia Wernickiego
- zmiany patologiczne w II i IV komorze mózgu oraz wodociągu
- zniszczone ciała suteczkowate, niektóre jądra podwzgórza
- zmiany w obrębie pnia mózgu
- zaburzenia pamięci krótkotrwałej
- niezdolność zapamiętywania nowych informacji przy zachowanej pamięci zdarzeń poprzedzających chorobę
- inne zaburzenia towarzyszące zwykle: apatia, małomówność, spowolnione myślenie, osłabienie skupienia uwagi (lżejsze przypadki), stany lękowe, majaczenie, podniecenie (cięższe przypadki)
- Brierly - struktury pnia mózgu i móżdżek; ciała suteczkowate i jądra wzgórza;
- przyczyny:
różne
etiologia alkoholowa
niedobór witaminy b (dowód diety wśród więźniów powodowały, eksperymenty na zwierzętach - podawanie tiaminy powoduje poprawę, gdy przyczyną nie jest alkoholizm)
Zespół amnestyczny Korsakowa
- Bonhoeffer - cztery cech zespołu Korsakowa:
osłabienie pamięci zdarzeń bieżących
występowanie amnezji wstecznej
dezorientacja (miejsce, czas)
konfabulacje (zmyślenia)
- wątpliwości innych:
nie u wszystkich konfabulacje (ich obecność nie jest skorelowana z głębokością zaburzeń pamięci)
może powinno się poszerzyć o inne objawy (zanik inicjatywy, dezorganizacja działania wolicjonalnego, deficyt w zakresie percepcji oraz myślenia - stereotypowe)
- encefalopatia może przejść w zespół Korsakowa - zwłaszcza gdy przyczyną jest chroniczny alkoholizm
- podawanie tiaminy także pomaga
- zniszczenia tych samych struktur mózgowych, zwłaszcza ciał suteczkowatych (podwzgórze, wzgórze, most, sklepienie)
- istnieją opisy w których brak zaburzeń w obrębie ciał suteczkowatych
- powszechnie: uszkodzenia upośledzające normalne funkcjonowanie struktur znajdujących się w przyśrodkowych częściach półkul mózgowych , a więc struktur wchodzących w skład układu limbicznego, tj. hipokamp, sklepienie, czy ciała suteczkowate
- przyczyny:
niedobór pokarmowy (u jeńców wojennych)
tętniaki tętnicy łączącej przedniej
Zaburzenia pamięci o etiologii niealkoholowej:
Przypadek 1:
- pogorszenie pamięci
- ubytki w polu widzenia
- poszerzenie tylnego rogu lewej komory mózgu bez przemieszczeń
- amnezja następcza ale WYSPY PAMIĘCIOWE (pojedyncze zdarzenia źle umiejscawiane w czasie)
- amnezja wsteczna - kilkutygodniowy okres sprzed choroby
- krytyczny wobec siebie
- brak konfabulacji
- zacieranie się śladów pamięciowym po krótkim czasie
- trudności w zapamiętywaniu nowych informacji
- obustronna patologia płatów skroniowych
- brak zaburzeń osobowościowych
Zaburzenia pamięci o etiologii alkoholowej:
Przypadek 2:
- nadużywanie alkoholu
- dwa ataki epileptyczne
- podwójne widzenie
- niewyraźna mowa
- dezorientacja w miejscu i czasie
- konfabulacje
- obniżenie poziomu inteligencji i zdolności uczenia się
- brak krytyki
TGA - PRZEJŚCIOWA AMNEZJA GLOBALNA
- krótkotrwałe zaburzenia pamięci
- charakter globalny
- nieograniczone do jednej modalności zmysłowej
- nieograniczone do jednego rodzaju materiału
- czas trwania od 1 do 24 godzin - dłużej lub krócej to już nie TGA
- z reguły nie stwierdza się innych zaburzeń psychicznych
- nagły początek
- brak zmian i uszkodzeń centralnego układu nerwowego
- następstwo - luka pamięciowa obejmująca kilkugodzinny okres życia i różnej wielkości amnezja wsteczna
- zwykle poprzedzone zwykłymi rutynowymi czynnościami, które mogą powodować stresy emocjonalne;
- nie potrzeba specjalnego leczenia, bo brak trwałych konsekwencji - jedynie opieka psychologiczna jest potrzebna;
Kritchevsky - kryteria diagnozy:
zespół amnestyczny charakteryzujący się normalnym zakresem pamięci bezpośredniej oraz niezdolnością do zapamiętania nowego materiału; amnezja wsteczna może się pojawić; brak trudności z pamięcią zdarzeń dawnych;
brak zaburzeń innych funkcji psychicznych; normalny poziom reaktywności, czasem pasywność, ból głowy, nieznaczne zaburzenia czasem jak niemożność skopiowania diagramu;
nagły początek; trzeba wykluczyć uraz (głowy, szyi); atak epileptyczny; utratę świadomości; może wystąpić w następstwie fizycznego lub emocjonalnego stresu;
charakter przejściowy - pełny powrót zdolności mnestycznych z wyjątkiem luki i amnezji wstecznej; czas trwania 1-24 godziny
późniejsze badanie komputerowe (tomografia lub rezonans magnetyczny) nie mogą ujawniać uszkodzeń mózgu
Przyczyny TGA:
- początkowo uważano że: zaburzenia ukrwienia mózgu
- obecnie: zmiany hemodynamiczne powodujące przemijającą dysfunkcję dolno-przyśrodkowych części płatów skroniowych mózgu mózgu (wrażliwość na ukrwienie, rola w trwałym zapamiętywaniu informacji);
Częstość występowania
- kiedyś nie uznawano tego za problem
- odkąd pierwszy raz opisano coraz więcej opisów
- 23,5/100 000 powyżej 50. roku życia
- częstość nawrotów - 3-5% rocznie
Charakterystyka osób:
- powyżej 50. roku życia
- 60 - przeciętny
- płeć: niektórzy mówią, że częściej u mężczyzn, inni, że u kobiet, inni, że brak różnic
- innych zmiennych osobowościowych nie badano - jeszcze ręczność, ale trudno wyciągnąć z badań wniosek, że praworęczni częściej mają TGA :P
- rodzinne skłonności - czynnik dziedziczny - ale nie do końca zbadane…
URAZY GŁOWY
amnezja pourazowa
- różny zakres w zależności od ciężkości urazu i od rozległości uszkodzeń mózgu;
- amnezja wsteczna (rzadziej i po cięższych urazach) jak i następcza (dłuższy okres zwykle obejmuje)
- długość amnezji pourazowej może być jednym z najbardziej użytecznych wskaźników ciężkości urazu (Whitty, Zangwill)
- 5min-1h to okres niezdolności do pracy do 6 tygodni, 2-24 h 6-8 tygodnie; 1-7 dni 4-7 m-cy (Dowżenko i Jakimowicz)
Następstwa urazu:
- następstwem urazu może być zespół powstrząsowy - ogólne osłabienie procesów pamięci (niepewność przypominania czy nasilone zapominanie) - może być spowodowany dysfunkcją mózgu jak i czynnikami natury psychogennej;
- astenia
- niezdolność do pracy
- zaburzenia charakteru
- trudności w nauce, pracy
- często niedostrzeganie związku między następstwami a urazem
- prawie normalne uczenie się ale zaobserwowano zjawisko hamowania retroaktywnego - gdy materiał wtrącony był podobny do materiału prezentowanego uprzednio
Różne formy amnezji pourazowej:
- amnezje z wyspami pamięci (łatane)
- amnezje odroczone (jakiś czas po urazie)
- amnezje połączone z konfabulacjami (pourazowy zespół Korsakowa)
- amnezje połączone z automatyzmami ruchowymi (w trakcie jakiejś wyuczonej czynności) - rzadko, zwykle u sportowców
- zaburzenia pamięci występują częściej po urazach tępych, wstrząsowych, niż po ogniskowych zranieniach mózgu;
- u pacjentów z postrzałowymi ranami mózgu nie stwierdzano amnezji lub jakąś krótką - zależy to jednak od rozmawirów i lokalizacji uszkodzenia
N.A.
- ostrze w prawy otwór nosowy
- uszkodzenie podstawy mózgu po lewej stronie
- operowany
- po 2. tygodniach poprawa
- brak zaburzeń mowy
- nastrój chorego euforyczny
- amnezja wsteczna 2 lata
- skracała się z czasem i po 2,5 roku już tylko 2 tygodnie
- mało aktywny tryb życia po urazie
- niewrażliwość, utrata popędu płciowego
- stopniowa, powolna poprawa pamięci
- obniżenie się poziomu inteligencji
- po 4. latach poprawa IQ
- dysproporcja między ilorazem pamięci a inteligencji
- badania percepcji - okey
- brak trudności w badaniach wymagających uczenia się czy koordynacji wzrokowo-ruchowej
- test „ukrytych figur” był dla niego łatwy (dla ludzi z uszkodzeniami jest zwykle trudny)
- w teście kart szło mu dobrze, ale po 2. godzinach nic już nie pamiętał
- następnego dnia miał lepsze wyniki, co świadczy o zdolności uczenia się
- problemy z zapamiętywaniem nowych informacji
- „czyste zaburzenie” uczenia się nie spowodowane upośledzeniem innych funkcji
- silniej zaznaczone zaburzenie uczenia się materiału werbalnego
CHOROBY NACZYNIOWE MÓZGU
- zaburzenia pamięci są często następstwem zakłócenia w ukrwieniu mózgu
- z reguły występują z innymi zaburzeniami psychicznymi;
- w cięższych przypadkach: zespół Korsakowa z tow. gnozji, praksji, zaburzenia świadomości
- mogą być trwałe i rozległe, mogą obejmować całe życie chorego
- nawet w łagodnym przebiegu zwykle amnezja wsteczna kilka godzin lub kilka dni
- następstwa chorób zależą od lokalizacji i od wielkości obszaru mózgu objętego zaburzeniami w ukrwieniu
- szczególnie niekorzystne dla funkcjonowania pamięci i uczenia się są zakrzepy obu tętnic tylnych mózgu
Przypadek chorego:
- zaburzenia pamięci krótkotrwałej,
- niezdolność uczenia się nowych umiejętności
- poziom intelektualny „górna norma”
- niewielki deficyt w myśleniu abstrakcyjnym
- kłopoty ze zmianą nastawienia umysłowego
- trudności w zadaniach badających koncentrację
- amnezja wsteczna 2 lata
- uszkodzenia w dolno-środkowych częściach obydwu płatów skroniowych - obustronne uszkodzenie zespołu hipokampa;
- przez mózg przepływa 20% krwi
- jest szczególnie wrażliwy na niedokrwienie
- 30% niedobór może prowadzić do zmian strukturalnych
- bardzo szybko dochodzi do zmian czynnościowych w części wzbudzającej tworu siatkowatego
- czynność tej struktury zanika, mimo, że kora reaguje jeszcze na dopływające bodźce
- istota szara ulega uszkodzeniom szybciej niż istota biała, co wiąże się z odpowiednio intensywniejszym tempem przemiany materii
- także zespół hipokampa należy do struktur ulegających szybkiemu uszkodzeniu w przypadku niedokrwienia
GUZY MÓZGU
- uszkodzenia pamięci bardzo często przy guzach mózgu
- często z innymi zaburzeniami psychicznymi
- obraz zaburzeń zależy od wielu czynników (lokalizacja, rodzaj guza, szybkość jego wzrostu)
- bardzo duża różnorodność guzów
- Bleuler - zaburzenia pamięci nie dają się w sposób wyraźny i jednoznaczny powiązać z guzami umiejscowionymi w jakiejś określonej okolicy mózgu;
- często zaburzenia świadomości w ostrym okresie choroby i zespół amnestyczny w przewlekłym jej etapie (męczliwość, niestałość emocjonalna, apatia)
- Sprofkin i Sciarra - opisali trzy takie przypadki, gdy guz objął struktury okolicy podwzgórza i trzeciej komory mózgu;
- współwystępowanie problemów pamięciowych z innymi psychicznymi powoduje, że niełatwo ocenić w jakiej mierze trudności amnestyczny chorego są „pierwotne” a w jakiej „wtórne”
- zaburzenia psychiczne spowodowane guzami często są diagnozowane jako zaburzenia o charakterze całościowym -nerwca, schizofrenia - dlatego trzeba być uważnym i często choć to nie leży w zakresie psychologa przydaje się elektroencefalografia, echoencefalografia, czy tomografia komputerowa;
ZATRUCIA
- zaburzenia często o charakterze amnestycznego zespołu Korsakowa z innymi zaburzeniami psychicznymi - po zatruciu substancjami tj.: arsen, mangan, ołów, rtęć, tal,
CO,
benzyna (czteroetylek ołowiu),
środki farmakologiczne (leki uspokajające, środki nasenne jednorazowe przedawkowanie, zażywanie zwiększonej ilości przez dłuższy czas),
interakcja leków i alkoholu,
narkotyki,
zatrucie alkoholowe (naraz za dużo),
zatrucie nikotynowe (pogorszenie ukrwienia mózgu)
dwusiarczek węgla
wpływ substancji chemicznych na pracę mózgu - w badaniach nad pamięcią krótkotrwałą
„metoda blokowania” różnych okolic mózgu substancjami chemicznymi, zwłaszcza chlorkiem potasu
badania nad transferem informacji z jednej półkuli mózgu do drugiej
badania, w których wykorzystuje się roztwór mytalu sodu do oceny skutków planowanej operacji usunięcia płata skroniowego, m.in. poprzez ocenę funkcjonowania pamięci;
- zatrucia występują najczęściej z innymi istotnymi dla funkcjonowania pamięci zaburzeniami psychicznymi, tj. zaburzenia świadomości czy obniżenie zdolności do koncentracji uwagi;
- rozlane zmiany ogólnomózgowe;
NASTĘPSTWA STOSOWANIA ELEKTROWSTRZĄSÓW
- czasami stosuje się je w leczeniu psychoz
- może wywołać amnezję wsteczną i następczą
- najczęściej krótka niezbyt rozległa amnezja wsteczna
- im krótszy czas od momentu wstrząsu tym zdarzenia pamiętane są gorzej
- najpierw odzyskuje się poczucie tożsamości
- potem orientację w miejscu i czasie
- w pierwszej kolejności wraca to, co jest najtrwalsze, najczęściej używane
- dużą rolę ma osobowość pacjenta (histeryczna pacjentka - amnezja do wieku dziecięcego)
- zaburzenia pamięci o charakterze psychogennym
- metoda ta uważana jest dziś za prymitywną i raczej się jej już nie stosuje.
EPILEPSJA
- przyczyna występowania amnezji - chorzy nie pamiętają zdarzeń towarzyszących napadowi;
- występowanie kolejnych napadów przed odzyskaniem świadomości chorego może znacznie wydłużyć okres niepamięci;
- szczególnie wyraźne zaburzenia pamięci występują w padaczce skroniowej, co może wynikać z dysfunkcji lub uszkodzenia zespołu hipokampa;
5