Ericsson (Czy Ericsson wiedział jak żyć?). Powiedzieliśmy sobie, że w jego teorii ważne miejsce zajmują kryzysy, które są zawsze rozwojowe. Trzeba podkreślić, że konflikt w tradycyjnej psychoanalizie ma ujemne znaczenie.
Nowością w poglądach Ericssona jest fakt, że przypisuje on duże znaczenie w procesie kształtowania się osobowości wszystkim fazom rozwoju. U Freud'a najważniejsze było dzieciństwo, a u Ericssona wszystkie momenty są ważne. W rozwoju charakteru (osobowości) istotną rolę odgrywają konflikty, jak już powiedzieliśmy. Z konfliktem styka się każdy człowiek. Życie zawiera odpowiednią ilość konfliktów, które są podstawowe i uporządkowane. Przykład? Kryzys dziecka w wieku sześciu lat - kłótnia o zabawki, albo akceptacja mamusi.
W konflikcie ważną rolę odgrywa doświadczenie podmiotu oraz czynnik społeczny. Czasami sprzeczki są napędzane społecznie.
Początkowe fazy rozwoju są zdeterminowane przede wszystkim przez wpływ rodziców. Następnie fazy rozwoju są zdeterminowane przez czynnik społeczny. Nie ma jednostkowego JA. W koncepcji tej jest zaznaczone, że zmiany w rozwoju psychicznym dokonują się pod wpływem kryzysu, oraz mają charakter jakościowy (a nie tylko ilościowy). Dla Ericssona siły i sprawności dla jednego kryzysu rozwijają się w następnym i tam zostają również sprawdzone. To wzmacnia. Dzięki temu, osoba dojrzewa, a jako osoba dojrzała, może się z innymi porozumieć.
Charakter, czy też osobowość, rozwija się w ośmiu stadiach. W każdym stadium zostaje wypracowany jeden specyficzny wymiar charakteru - jakaś jedna cnota, jedna dyspozycja, sprawność. Im silniej ta dyspozycja zostanie ukształtowana, tym trwalsza i odporniejsza na zniekształcenia się staje. Na każdym etapie rozwoju występuje jakaś dominująca sfera zainteresowań i relacji. Podstawowym założeniem tej koncepcji jest podstawowa tendencja do optymizmu i zaufania (które człowiek otrzymuje od dzieciństwa - stałość bodźców bezpieczeństwa i miłości. Jeśli ich nie ma, to jest problem…).
Pierwsze stadium - zaufanie przeciw nieufności. Wiek: od 0 do 1,5 roku. Główne zainteresowanie - rodzice (szuka piersi, cały czas. Czasami - przez całe życie). Rys charakteru - nadzieja, że zostanie spełnione moje życzenie. Albo brak nadziei…
Drugie stadium - autonomia przeciw wstydowi i zwątpieniu. Wiek: 1,5 - 2,5 rok. Rys charakteru - siła woli. Dziecko zaczyna się poruszać. Jak karaluch. Główne zainteresowanie - własne Ja. Dziecko zaczyna szukać własnego JA.
Trzecie stadium - inicjatywa przeciw winie. Wiek: 2,5 - 6 rok. Rys charakteru - inicjatywa, konkretne intencje i konkretny cel. Główne zainteresowanie - rodzeństwo.
Czwarte - pilność przeciw poczuciu niższości. Wiek - 6, 12 lat. Rys charakteru - kompetencja. Główne zainteresowanie - szkoła.
Piąte - tożsamość przeciw pomieszaniu ról. Wiek 12-18. Rys charakteru - wierność (przede wszystkim grupie kolegów). Główne zainteresowanie - moja grupa kolegów. Akceptuję ich, przyrównuję się do nich, odnoszę się do nich.
Szóste - intymność przeciw izolacji. Wiek 18-25. Dzisiaj się ten okres wydłuża. Charakter - poszukiwanie miłości. Główne zainteresowanie - płeć przeciwna. Realizacja w małżeństwie, albo, jako że dzisiaj społeczeństwo jest otwarte, wymienia się również po prostu kochanków.
Siódme - rozwój przeciw stagnacji. Wiek 25-40. Później jest mały kryzys wieku średniego. Rys charakteru - troskliwość. Główne zainteresowanie - robienie kariery, chęć rozwoju, oraz dziecko.
Ósme - integracja przeciw zwątpieniu. Radio Maryja. Integracja osobowości, chociaż rodzi się wiele konfliktów, wynikających ze zwątpienia. Bliżej jest, niż dalej, do śmierci. Czapa, kapewu? Rys charakteru - mądrość. Główne zainteresowania - uniwersalne. Koło transcendencji, koło Boga.
To są konflikty, które SĄ. Czasami wiek się zmienia, dochodzą inne cechy charakteru, ale ogólnie jest to samo. Rozwój obejmujący całe życie nie odbywa się po prostej, lecz po drodze pełnej zakrętów, konfliktów i kryzysów. Te wszystkie elementy są nieuniknione w budowaniu tożsamości. Dlaczego? Bo na każdym etapie kryzysu życiowego trzeba podjąć decyzję, wybrać konkretne zachowanie i trzeba jest ostatecznie zaakceptować. Na drodze akceptacji znajdują się przeżycia i postawy aktywne, oraz postawy twórcze, które zawsze sprzyjają dobremu samopoczuciu. Na tej samej drodze znajdują się równie postawy destrukcyjne, takie, które wywołują cierpienie. Zarówno jedne jak i drugie postawy, jeśli się je potraktuje odpowiednio (czyli jako rozwojowe), stają się budulcem psychicznego, fizycznego i całościowego rozwoju człowieka.
Kolejna koncepcja - nurty poznawczo rozwojowe i ich pogląd (rozumienie) na rozwój moralny.
Stanowisko psychologów poznawczo-rozwojowych wyrasta z filozofii Kanta. Nawiązując w ten sposób do poglądu, ż każda osoba jest bytem organizującym siebie, oraz rozwijającym się poprzez swoje własne działania. Oznacza to, że człowiek posiada pewne wrodzone zdolności, które mają wpływ na jego rodzaj doświadczeń, oraz na jego przyszły rozwój. Całość struktury rozwoju jednostki kształtuje się poprzez uprzednio posiadane przez nią struktury.
Podstawą rozwoju moralnego jest rozwój poznawczy oraz społeczne doświadczenie. Struktury moralne kształtują się bardziej przez doświadczenie poznawcze i społeczne, niż przez internalizację zewnętrznych norm czy standardów. Głównym motywem postępowania, zgodnie z którym przyswajamy sobie zasady, jest jakby wrodzona tendencja do utrwalenia struktur już ukształtowanych. Wpływ innych osób stymuluje rozwój moralny, gdy jest pozytywny. Większość zasad moralnych jest uniwersalna. Czemu? Bo większość kultur wywodzi się z jednego miejsca…
Jest problem z ustaleniem, które zasady są uniwersalne. Te prawa, które jednak nimi są, tworzą społeczne interakcje typu Ja-Inni. Na każdym poziomie rozwoju moralnego występują innego typu interakcje Ja-Inni. Okres i stadium moralne na którym znajduje się jednostka są określane na podstawie jej wiedzy, rozumienia przez tę osobę zasad moralnych, oraz sądów moralnych, wypowiadanych przy rozwiązywaniu dylematów moralnych. Określana jest ostatecznie na podstawie uzasadnień wyborów moralnych.
Do najbardziej znaczących strukturalistów (poznawczo-rozwojowa koncepcja) zaliczamy J. Piagett'a, oraz L. Kolber. Rozwijają najbardziej koncepcje moralne, rozwoju intelektualnego, i inne.
Koncepcja rozwoju moralnego w ujęciu Piagetta.
Rozwój moralny ściśle związany jest z inteligencją. Współdziałanie w płaszczyźnie moralnej zapoczątkowuje przeobrażenia równoległe z przeobrażeniami w dziedzinie intelektualnej. Jeśli człowiek rozwija się w stronie intelektualnej, z zasady musi rozwijać się w strefie moralności.
Czy to prawda? Ten, kto ma wysokie wykształcenie, nie musi mieć wspaniałą inteligencję.