Norwegia (Norge, Królestwo Norwegii), państwo w Europie Pn., na Płw. Skandynawskim, wyspach przybrzeżnych i archip. Svalbard; 323,9 tys. km²; 4,6 mln mieszk. (2003), Norwegowie 98%, Lapończycy; luteranie 86%, katolicy; stol. Oslo, inne gł. m. i porty: Bergen, Trondheim, Stavanger; j.u. norw.; monarchia konstytucyjna. Rozciąga się 1750 km wzdłuż wybrzeża fiordowego (linia brzegowa 2650 km, z fiordami i zatokami ponad 20 tys. km), od M. Barentsa do Skagerraku; powierzchnia górzysta, wys. do 2469 m — Galdhøpiggen w G. Skandynawskich; lodowce; klimat od subpolarnego do umiarkowanego mor. ciepłego; liczne krótkie rzeki (z najwyższymi w Europie wodospadami) i polodowcowe jeziora; lasy (26% pow.) i tundra. Podstawą wysoko rozwiniętej gospodarki przem. jest górnictwo i rybołówstwo; ropa naft., gaz ziemny, rudy żelaza, miedzi, tytanu i in. metali; prawie 100% energii z elektrowni wodnych (największa w świecie produkcja w przeliczeniu na 1mieszk.); przemysł elektrochem., stoczn., rafineryjny, drzewny, hutn., maszyn.; niski odsetek użytków rolnych (3% pow.), gł. hodowla owiec, bydła (na pn. reniferów), uprawa jęczmienia i owsa; rozwinięta turystyka; żegluga kabotażowa; eksport ropy naft., gazu ziemnego, metali, ryb. — Zasiedlona przez ludność północnogerm.; VIII-XI w. mieszkańcy wzięli udział w skand. wyprawach rabunkowych i zdobywczych (Normanowie); od końca IX w. (Harald I Pięknowłosy) tworzenie się państwa norw.; do 1035 N. często pod władzą królów duń.; na przeł. X i XI w. chrystianizacja; zwierzchnictwo N. m.in. nad W. Owczymi, w XIII w. przyłączenie Islandii; od 1380 unia z Danią (1397 kalmarska unia), 1536-37 przekształcenie N. w prowincję Danii i wprowadzenie luteranizmu; 1814 sprzeciw Norwegów wobec decyzji pokoju kilońskiego i uchwalenie konstytucji N. jako niepodległego królestwa (eidsvollska konstytucja); pod naciskiem Szwecji od 1814 unia szwedz.-norw., 1905 wypowiedziana przez N.; podczas II wojny świat.: IV 1940 agresja niem. (próba pomocy aliantów — Narwik, ruch oporu, kolaboracja norw. faszystów — V. Quisling) i okupacja do V 1945; od 1949 czł. NATO, od 1952 Rady Nord. i od 1960 EFTA; od 1935 najczęściej rządy Norw. Partii Pracy, reformy społ.-gosp., tworzenie państwa bezpieczeństwa socjalnego; od lat 70. (wydobycie ropy naft. na M. Północnym) przyspieszenie rozwoju gosp. i wzrostu zamożności; odrzucenie w referendach wniosków o przystąpienie N. do EWG (1972) i UE (1994); od 1991 król Harald V.

---