POJĘCIE LOGISTYKI
Jak dotąd logistyka nie doczekała się jednolitej definicji. Każda książka zajmująca się tą tematyka podaje minimum dwie definicje logistyki. Czasem prowadzi do takich sytuacji - jak kłótnia dwóch szefów tej samej firmy - o to jakie cele ma przed sobą komórka logistyczna przy objaśnianiu pracownikom jej powstania. Poniżej podajemy cztery definicje z których każda jest poprawna, lecz dopiero ostatnia jest najbliższa zdefiniowania logistyki jako nauki(według naszej oceny).
Logistyka wg P. Blaik - "Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwem" PWN, Warszawa 1997 Pojmuje on logistykę jako zintegrowany system planowania, organizowania, kierowania i kontrolowania procesów fizycznych obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań, w aspekcie optymalizacji realizowanych działań i celów.
Logistyka wg A. Jonca - "Logistyka produkcyjna wybór rozwiązań transportowych" IOPM Warszawa1992 Istotę logistyki stanowi czasowo - przestrzenny przepływ materiałów ( ładunków) i informacji. Przepływ ten może być odnoszony do dowolnie wyodrębnionego obszaru. W ten sposób wyróżnieniu podlega logistyka przedsiębiorstwa przemysłowego jako ta część przepływów ładunków i informacji, która związana jest z jego działalnością gospodarczą.
Logistyka wg S. Krawczyka - "Logistyka w zarządzaniu marketingiem" WAE Wrocław 1998 Logistyka obejmuje planowanie, koordynacje i sterowanie przebiegiem , zarówno w aspekcie czasu jak i przestrzeni, realnych procesów realizujących przyjęte cele. W szczególności dotyczy to przestrzennego i czasowego :
- rozmieszczenia, stanu i przepływu dóbr będących podmiotami tych procesów, a więc ludzi, dóbr materialnych, informacji i ośrodków finansowych.
W przypadku, gdy organizacją jest przedsiębiorstwo produkcyjne, logistyka obejmuje planowanie, kształtowanie, sterowanie i kontrolowanie przepływów materiałów
(surowców, części) i produktów ( półproduktów i produktów finalnych) oraz związanych z nimi przepływów informacji od dostawców do przedsiębiorstwa, wewnątrz przedsiębiorstwa i od przedsiębiorstwa do klientów. Kształtowanie, planowanie, sterowanie i kontrola odnoszą się do wszystkich procesów związanych z tymi przepływami, o ile maja one wpływ na czas i miejsce ich przebiegu.
Logistyka. wg I.Pilawskiego - inf. o zródło można otrzymaż wysyłając pod nasz adres mailowy zapytanie
Logistyka - nauka zajmująca się analizą efektywności procesów logistycznych pod względem kosztów , czasu, bezpieczeństwa i wzajemnych ich relacji związanych ze specyfika rynku na jakim konkretna organizacja funkcjonuje lub rodzajem produkcji wykonywanej przez tę organizacje, a zarazem transformacją ich wraz z zmianą uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych
Proces Logistyczny
Procesem Logistycznym nazywamy przepływ materiału ( surowca, produktu, informacji - np. rudy, dokumentacji technicznej, analizy ekonomicznej ) z elementami z nim związanych jak bazy danych, magazyny, drogi transportowe itd. Jednocześnie przy zachowaniu powiązania pomiędzy materiałem a informacją z nim związana w czasie przepływu.
Komentarz :
Prawidłowość funkcjonowania procesów logistycznych uzależniona jest od planowania strategicznego, który przy produkcji masowej jest analizą dwóch aspektów:
- popyt na dany produkt
- określenia terminu dostawy produktu do odbiorcy.
Zaś przy produkcji jednostkowej jest to technologia wytwarzania produktu. Taka zależność w produkcji masowej pojawia się tylko na samym początku inwestycji przy projektowaniu hal, magazynów i dróg przepływu materiałów ( surowców, półproduktów i produktów) oraz informacji. Gdy fabryka razem z infrastrukturą jest dobrze zaplanowana organizacyjnie i zaprojektowana pod względem logistycznym.
Dział logistyki znajdujący się w firmie posiadający daną fabrykę zajmuje się :
prognozowaniem zaopatrzenia na podstawie pobytu,
analiza zmian w ciągu technologicznym przy wprowadzaniu nowego produktu,
prawidłową dostawą terminie do firmy i klienta,
analiza kosztów procesów logistycznych w zakresie zaopatrzenia i sprzedaży.
Dział logistyki w firmie z produkcją jednostkową zajmuje się :
analizą zmian w ciągu technologicznym przy wprowadzaniu nowego produktu,
prawidłową dostaw na termin do firmy,
analizą wpływu zmiany kolejność zadań wykonywanych na termin końcowy przedsięwzięcia,
udoskonalaniem obórki dokumentacji potrzebnej do wykonania zadania lub produktu i jej przepływu.
POJĘCIE CROSS-DOCKING LUB FLOW LOGISTIC
Istotą jego działania jest zebranie towarów z wielu punktów i od różnych dostawców (w jednym miejscu ) albo przeciwnie: odbieranie przesyłek z określonego punktu, by móc dostarczać je potem do jednego odbiorcy ( w pierwszym przypadku ) lub zorganizować dystrybucje do różnych miejsc ( rozwiązanie drugie) - Businessman Magazine nr 6(111) "Bez mrożenia pieniędzy" Grzegorz Lichocki
KONFEKCJONOWANIE
Jest to proces polegający na pakowaniu towarów, dzieleniu(porcjowaniu) produktów np. na specjalne życzenie klienta, tzw. ostatnia obróbka towaru przed "wypuszczeniem" go na półki sklepowe.
E-COMMERC (biznes to biznes)
Nowoczesny kanał dystrybucji obejmujący składanie zamówień, harmonogramy dostaw, wystawianie faktur za pomocą internatu. Cele strategiczne-satysfakcja klienta, skrócenie procesu składania zamówień i czasu dostaw.
Just in Time
System zapewnienia dostaw o dokładnie ustalonej wielkości i dokładnie ustalonym czasie dostawy. Powoduje skrócenie cyklu dostaw jak również ogranicza ilość magazynowanych produktów.
SŁOWNICZEK WAŻNIEJSZYCH SKRÓTÓW INFORMATYCZNYCH
B2B (business too business) - Aplikacje "klient-klient", wspomagające dokonywanie transakcji z wykorzystaniem Internetu.
B2C (business too consumer) - Aplikacje "klient-konsument", wspomagające dokonywanie transakcji z wykorzystaniem Internetu.
BOM (Bill of Material) - Zarządzanie zamówieniami
CLS (Concurrent Logistics System) - Określenie przyszłych systemów informatycznych opartych o ERP, ERM z wykorzystaniem wszystkich możliwosci komunikacji z klientem i konsumentem. Systemy te będą obsługiwać wszystkie możliwe scenariusze wymiany informacji w celu realizacji potrzeb logistycznych firmy .
CRM (Customers Relationship Management) - Aplikacje zarządzające relacjami z klientem.
DEM (Demand Management) - Zarządzanie zapotrzebowaniem
DRP (Distibution Resource Planning) - Planowanie dystrybucji
DSS (Decision Support Systems) - Systemy wspomagające podejmowanie decyzji. Aplikacje dostarczające wiedzy, wykorzystywane przez kierownictwo średniego i wysokiego szczebla oraz analityków korporacyjnych.
E-business - Handel elektroniczny .
EDI (Electronics Data Interchange) - Wymiana dokumentów droga elektroniczna .
EIS (Executive Information Systems) - System Informowania wyższego kierownictwa. Aplikacje dostarczające wyższemu kierownictwu raporty i zestawienia z systemu DSS.
ERM ((Enterpricse Relationship Management) - Aplikacje zarządzające relacjami korporacji w kontaktach z otoczeniem.
ERP (Enterpricse Resource Planning) - System korporacyjny obejmujący całość procesów produkcji i dystrybucji, integrujący różne obszary działania przedsiębiorstwa.
MIS (Management Information Systems) - System Informowania kierownictwa. Aplikacje wspierające zarządzanie, wykorzystywane przez analityków i kierownictwo średniego szczebla .
MPS (Master Planning Scheduling) - Harmonogramowanie produkcji
MRP (Material Requirements Planning) - Planowanie potrzeb materiałowych. Metoda MRP powstała w latach 50-tych, pozwalała obliczyć dokładną ilość materiałów i określić terminarz dostaw w taki sposób aby sprostać zmieniającemu się popytowi.
MRP II (Manufacturing Resource Planning) - Planowanie zasobów produkcyjnych. Kompleksowy system planowania procesów produkcyjnych, ułatwiający koordynowanie zarządzania w strukturach korporacyjnych .
MRP III (Money Resource Planning) - Planowanie zasobów finansowych. Klasa systemów często uznawana jako ERP.
SOP (Sales and Operation Planning) - Planowanie sprzedaży
Koszty logistyki w wybranym przedsiębiorstwie produkcyjnym
W artykule przedstawia się wyniki, opracowano analizy kosztów logistyki i opis działań prowadzących do ich obniżenia w lubelskim przedsiębiorstwie produkcji maszyn rolniczych.
Jednym z zadań współczesnej logistyki jest redukcja kosztów podstawowych elementów procesu logistycznego realizowanego w przedsiębiorstwie.
W sferze produkcji możliwości redukcji kosztów są ograniczone. Natomiast koszty takich cząstkowych operacji procesu logistycznego takich jak: transport, magazynowanie, opakowania, prace za- i wyładowcze i utrzymywanie zapasów można obniżyć przez zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Koszty tych operacji są "głęboko ukryte" i nie występują w sposób bezpośredni w przekrojach ewidencyjnych kosztów polskich przedsiębiorstw. Dlatego też ich rachunek ma najczęściej charakter przybliżony.
W badanym przedsiębiorstwie zmieniono przede wszystkim postępowanie przy planowaniu produkcji, które oparto na badaniach marketingowych określających zapotrzebowanie klienta na produkty. Ponadto zwrócono szczególną uwagę na integrację działań w sferach: produkcji, zaopatrzenia, gospodarki magazynowej, transportu i informacji.
Obniżenie kosztów logistyki w przedsiębiorstwie uzyskano dzięki następującym działaniom w poszczególnych sferach przedsiębiorstwa:
w sferze produkcji - udoskonalono system planowania produkcji na dany okres z wyznaczeniem wielkości partii produkcyjnej, pozwalającej na rytmiczne i płynne przemieszczanie części między stanowiskami;
w sferze zaopatrzenia - zmodernizowano system planowania zakupów określających precyzyjnie ilość i termin dostaw;
w sferze gospodarki magazynowej - wprowadzono system kontroli zapasów;
w sferze transportu - ograniczono potencjał transportowy przedsiębiorstwa i zlecono realizację usług transportowych i spedycyjnych wyspecjalizowanym firmom;
w sferze przepływu informacji - wdrożono system komputerowy integrujący poszczególne elementy procesu logistycznego przedsiębiorstwa.
W analizowanym przedsiębiorstwie opracowano plany roczne, które rozbijane są na kwartały, a następnie dzielone na miesiące. Miesięczne plany produkcji tworzą kroczący system planowania, określający wielkość produkcji na bieżący i dwa kolejne miesiące. Dokonanie dokładnej analizy faz powstawania wyrobu i sposobu organizacji pozwoliło na określenie wielkości partii produkcyjnej. Wielkość ta jest bardzo pomocna w wyznaczeniu ilości kupowanego materiału i terminu zakupu. Odpowiedni dobór wielkości partii produkcyjnej pozwolił na rytmiczne i płynne przemieszczanie obrabianych części między stanowiskami bez potrzeby odkładania ich i zbierania odpowiedniej ilości w celu rozpoczęcia kolejnej operacji technologicznej.
Znaczne zwiększenie dokładności tej analizy uzyskano przez zastosowanie systemu komputerowego, który pozwala dokonywać symulacji procesu technologicznego i wyznaczać wielkość partii produkcyjnej. W wyniku porównywania potrzeb materiałowych na określoną partię produkcyjną ze stanem zapasów materiałowych otrzymano różnicę będącą właściwym zapotrzebowaniem na materiały. Na podstawie tego zapotrzebowania opracowywane jest zamówienie i realizowana dostawa materiału. Również na jego podstawie odbywa się odbiór jakościowy i ilościowy dostawy oraz przyjęcie materiału do magazynu.
W sferze zaopatrzenia opracowano odpowiedni system sterowania dostawami, który w sposób istotny wpłynął na obniżenie kosztów przedsiębiorstwa. Realizowany jest on przez Dział Zaopatrzenia, który opracowuje plan zakupów dotyczący ilości i terminu dostaw. Mając do wyboru kilka modeli realizacji dostaw np. w stałych odstępach czasu przy zmiennej ilości materiału lub w zmiennych odstępach czasu przy stałej ilości materiału lub zmiennego czasu i zmiennej ilości materiału badane przedsiębiorstwo wybrało model zmiennej ilości i zmiennego czasu. Zakup materiałów dokonywany jest w odpowiednim czasie i ilości, które pozwalają na zachowanie ciągłości produkcji i nie powodują powstawania zapasów w postaci resztek jak ma to miejsce w pozostałych modelach. Jednakże wiąże się to z ponoszeniem przez przedsiębiorstwo kosztów związanych z dużą ilością zamówień i zleceń transportowych. W przypadku wystąpienia czynników, które mogą zachwiać rytmiczność produkcji Dział Zaopatrzenia dokonuje dodatkowych zamówień materiałów w trybie pilnym. Krótkie terminy dostaw są jednak przyczyną ponoszenia przez przedsiębiorstwo dodatkowych kosztów. Ponadto każda dostawa łączy się z wykonywaniem czynności manipulacyjnych związanych z jej przyjęciem i rozmieszczeniem w magazynie.
Dział Zaopatrzenia w badanym przedsiębiorstwie zamawia rocznie ok. 2 tys. pozycji asortymentowych. Największy udział procentowy w wartości zakupu stanowią wyroby kooperacyjne. Taka struktura zakupów wynika z przekazania produkcji niektórych elementów wyrobu finalnego do przedsiębiorstw kooperacyjnych. Wybór tych elementów poprzedzony był analizą procesu produkcyjnego pod względem ekonomiczności produkcji własnej elementów i jej wpływu na jakość wyrobu finalnego.
Tab. 1 Struktura zakupów z podziałem na grupy asortymentowe (źródło: materiały własne) |
|
Asortyment |
Udział procentowy w wartości zakupu |
Wyroby kooperacyjne |
40,1 |
Wyroby hutnicze |
28,0 |
Podzespoły kooperacyjne |
16,7 |
Odlewy, odkuwki |
8,2 |
Wyroby chemiczne |
5,0 |
Pozostałe materiały |
2,0 |
Dotychczasowym sposobem ochrony ciągłości produkcji w badanym przedsiębiorstwie było tworzenie zapasów. Analiza kosztów zapasów jest niezwykle ważna dla ekonomiki przedsiębiorstwa, ponieważ stanowią one ok. 10% kosztów całkowitych przedsiębiorstwa. Składają się na nie koszty tworzenia, utrzymania i wyczerpania zapasów.
Na koszty tworzenia zapasów mają wpływ koszty generowania zamówień co łączy się z funkcjonowaniem i utrzymaniem Działu Zaopatrzenia.
Na koszty utrzymania zapasów mają wpływ koszty magazynowania (bez amortyzacji magazynowych środków transportu) i koszty zamrożenia kapitału.
Na koszty magazynowania składają się nakłady poniesione na:
amortyzację budynków i budowli magazynowych
amortyzację stałego wyposażenia magazynów np. regałów
materiały i energię elektryczną, które są niezbędne dla utrzymania warunków przechowywania oraz prowadzenia remontów i konserwacji
wynagrodzenie wraz z narzutami osób zatrudnionych w Dziale Gospodarki Magazynowej
opłaty z tytułu podatków od nieruchomości, ubezpieczenia magazynu i zapasów w nim zgromadzonych.
O celowości posiadania magazynu i jego wielkości decyduje nie tylko koszt magazynowania sensu stricte, ale również wskaźnik poziomu utrzymania zapasu, czyli stosunek kosztów utrzymania magazynu do magazynowanej ilości materiału. Wskaźnik ten informuje o efektywności wykorzystania powierzchni magazynowej przez przedsiębiorstwo. Badane przedsiębiorstwo stara się obniżyć koszty magazynowania zmniejszając powierzchnię magazynową; poprzez rezygnację z kilku budynków magazynowych rozproszonych na terenie przedsiębiorstwa na rzecz jednego centralnego magazynu. Jednakże nadal firma wykorzystuje na własne potrzeby tylko około 60% możliwości magazynowych. W tej sytuacji przedsiębiorstwo złożyło ofertę wynajmu powierzchni magazynowej innym firmom z regionu.
Z kosztami utrzymania zapasów wiąże się koszt zamrożenia kapitału, który informuje o wielkości strat z powodu niewykorzystanych alternatywnych możliwości inwestycyjnych. Określa się go w oparciu o wartość zapasów i przeciętnej stopy oprocentowania w danym okresie. W badanym przedsiębiorstwie koszt ten wynosi ok. 4,5% całkowitych kosztów i od kilku lat ma tendencję malejącą ze względu na zwiększenie rotacji zapasów magazynowych do 21 dni w przypadku produkcji w toku i 47 dni dla zapasów materiałowych. Wysoki wskaźnik zapasów materiałowych wynika z wielkości zapasów materiałów hutniczych i odlewów zamawianych kilka razy w roku w dużych ilościach, a także zapasów innych materiałów, powstałych w wyniku niekompletności i spiętrzeń dostaw lub zmian wielkości produkcji wyrobów gotowych.
Przedsiębiorstwo w analizie kosztów zapasów pominęło koszty wyczerpania się zapasów ze względu na znikomy ich udział w całkowitych kosztach przedsiębiorstwa.
W obniżeniu kosztów zapasów w przedsiębiorstwach pomocną rolę odgrywa system kontroli zapasów, który pozwala zamawiać odpowiedni materiał we właściwym czasie i we właściwej ilości. Niestety badane przedsiębiorstwo nie dopracowało się jeszcze sprawnego systemu kontroli zapasów i raportowania produkcji co wiąże się z ponoszeniem kosztów związanych z zamawianiem faktycznie niepotrzebnych materiałów, dodatkowych kosztów transportu, czynności manipulacyjnych i składowania, a także strat związanych z zamrażaniem kapitału.
Przedsiębiorstwo w analizie kosztów logistycznych powinno również uwzględniać koszty przepływu fizycznego materiałów na który składa się transport zewnętrzny i wewnętrzny. Koszty transportu zewnętrznego stanowi dla przedsiębiorstwa opłacenie usług transportowych wykonywanych przez firmy transportowo-spedycyjne. Korzystanie z usług różnych firm dostawczych wymusił na przedsiębiorstwie rachunek ekonomiczny związany z utrzymaniem bazy transportowej. Własne środki transportu wymagają ponoszenia kosztów remontowych, eksploatacyjnych, kosztów płac pracowników, podatków i innych opłat. Ponoszenie tych nakładów jest opłacalne tylko wówczas gdy firma wykorzystuje całkowicie swoje możliwości transportowe. Badane przedsiębiorstwo nie utrzymuje własnych środków transportowych, ponieważ liczba zleceń transportowych była zbyt mała w stosunku do kosztów ich utrzymania. Po przemianach restrukturyzacyjnych przedsiębiorstwo przez kilka lat korzystało wyłącznie z usług transportowych wydzielonej ze struktury firmy spółki. Obecnie firma dokonuje analizy usług firm transportowych ze względu na odległość i wielkość dostawy, co spowodowało obniżenie kosztów transportu o ok. 27%.
Do kosztów przepływu fizycznego należy również koszt transportu wewnętrznego. Koszt ten wynika z amortyzacji środków i urządzeń transportowych będących w wyposażeniu magazynów i wydziałów produkcyjnych. Firma posiada 3 suwnice, 2 układnice, 30 wózków podnośnikowych widłowych i 20 wózków ręcznych. W celu utrzymania sprawności technicznej tych środków wykorzystuje się różne materiały pomocnicze, paliwo i energię elektryczną oraz na bieżąco prowadzi zabiegi konserwacyjne i remontowe tych urządzeń. Do obsługi tych urządzeń zatrudnionych jest 50 osób, których wynagrodzenie wraz z narzutami oraz utrzymanie dla nich stanowisk pracy stanowi również koszt logistyczny przedsiębiorstwa. Koszt transportu wewnętrznego został obniżony w firmie dzięki centralizacji magazynów oraz zlokalizowaniu przy magazynie wyrobów hutniczych wydziałów produkcyjnych: krajalni i tłoczni. Spowodowało to skrócenie dróg przepływu materiałów, co wpłynęło na zmniejszenie czasu eksploatacji sprzętu oraz ilości urządzeń potrzebnych do obsługi wewnętrznego obiegu materiałów. Taka lokalizacja magazynów i wydziałów produkcyjnych, już w pierwszym roku po dokonanej zmianie, obniżyła koszty o ok. 20%.
Rachunek kosztów logistycznych przedsiębiorstwa powinien uwzględniać również koszty przepływu informacji. Są one sumą wydatków poniesionych na utrzymanie sieci telekomunikacyjnej i komputerowej w przedsiębiorstwie. Podstawowym nośnikiem kosztów przepływu informacji jest amortyzacja sprzętu komputerowego ze względu na wysoką 30% stopę amortyzacji. Do kosztów przepływu informacji zalicza się również wynagrodzenie wraz z narzutami osób pracujących w Dziale Informatycznym. . W badanym przedsiębiorstwie w ostatnich latach odnotowano wysoki, bo aż 3-4% udział tych kosztów w całkowitych kosztach przedsiębiorstwa ze względu na zakup Zintegrowanego Systemu Informatycznego BAAN i koniecznością poniesienia wydatków dostosowania zakładowego systemu komputerowego do wymagań tego systemu. Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Informatycznego wiązało się również z organizacją szkoleń i zatrudnieniem nowych osób do jego obsługi.
Biorąc pod uwagę wszystkie koszty logistyczne poniesione przez przedsiębiorstwo stwierdzono, że stanowią one w sumie ok. 21% całkowitych kosztów przedsiębiorstwa .Na tę wartość składają się:
koszty przepływu fizycznego materiałów - 8% (koszty transportu zewnętrznego - 1,2%, koszty transportu wewnętrznego - 7,1%)
koszty zapasów - 10% (koszty tworzenia zapasów - 0,3%, koszty magazynowania - 5,2%, koszty zamrożenia kapitału w zapasy - 4,5%)
koszty przepływu informacji - 3%
Firma ma jednak świadomość, że ze względu na zbyt ogólną ewidencję kosztów rachunek ten jest niedokładny. Dlatego też, w przyszłości chce dokonywać pomiarów kosztów logistycznych ze względu na miejsca ich powstawania oraz rozszerzyć ten podział o rachunek kosztów na bazie elementarnych procesów zgodnie z metodą Activity-Based Costing.
3