AKADEMIA EKONOMICZNA im. OSKARA LANGEGO we WROCŁAWIU
WYDZIAŁ GOSPODARKI REGIONALNEJ I TURYSTYKI w JELENIEJ GÓRZE
STUDIA W BOLESŁAWCU
POMOC SPOŁECZNA - ŚWIADCZENIA W GOTÓWCE
Przygotowała:
Halina Kobiela
V rok - FiR
BOLESŁAWIEC 2005/2006
Przełom zapoczątkowany w 1989 roku zasadniczo zmienił sytuację społeczno-gospodarczą i warunki życia w Polsce. Nie ulega wątpliwości, że proces transformacji gospodarki centralnie planowanej w rynkową okazał się znacznie bardziej kosztowny społecznie niż początkowo zakładano. Przełom ustrojowy zredukował znacznie poczucie bezpieczeństwa socjalnego i bezpieczeństwa w ogóle oraz ograniczył możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb. Pierwszy okres wprowadzania zaplanowanych reform przyniósł poważne pogorszenie warunków życia znacznej części społeczeństwa polskiego. Coraz więcej osób dotkliwie zaczęło odczuwać stopniowe wycofywanie się państwa z licznych gwarancji i świadczeń socjalnych. Biorąc pod uwagę konieczność dostosowania programów socjalnych do zmniejszających się możliwości finansowych państwa, podjęto wówczas szereg przedsięwzięć, mających na celu m.in.:
odejście od monopolu państwa w świadczeniu usług socjalnych,
znaczne zmniejszenie zaangażowania państwa i zakładów pracy w zaspokojeniu potrzeb ludności w takich sferach, jak mieszkalnictwo, kultura, rekreacja, opieka nad dzieckiem, uruchomienie pozabudżetowych źródeł finansowania usług socjalnych
Podjęte działania okazały się trudne do zaakceptowania na poziomie mikrospołecznym. Akceptacja społeczna dla podejmujących reformy nie oznaczała bowiem przyzwolenia na pogorszenie warunków życia. W rzeczywistości obniżenie poziomu życia z powodu zniesienia licznych dotacji dotknęło całe społeczeństwo, lecz znacznie silniej grupy o niskich zarobkach oraz żyjące ze świadczeń społecznych.
W zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej niezbędne jest zatem podejmowanie takich przedsięwzięć w sferze polityki społecznej, które z jednej strony zahamują rozszerzanie się sfery niedostatku, z drugiej zaś zapewnią efektywne wykorzystanie środków przeznaczonych na pomoc dla najuboższych.
W tym zakresie niewątpliwie wzrasta rola organów samorządowych, na których ciąży obowiązek realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej. Niezmiernie istotne wydaje się rozbudzenie zaradności zbiorowej i poczucia odpowiedzialności za własne środowisko oraz poszukiwanie możliwości wykorzystania potencjału tkwiącego w środowiskach lokalnych — tak, aby jednostki i rodziny, które znalazły się w złej sytuacji życiowej, mogły się usamodzielnić w rozwiązywaniu swoich problemów.
Organa administracji rządowej i samorządowej są zobligowane do zagwarantowania obywatelom określonego poziomu życia i za realizację tego zadania ponoszą odpowiedzialność. Chcąc rozstrzygnąć sposób realizowania tej odpowiedzialności, należy wyraźnie rozróżnić pojecie opieka społeczna i pomoc społeczna. Otóż opieka ma charakter filantropijny, dobroczynny, jest związana z przejęciem odpowiedzialności za podopiecznego i jego swoistym ubezwłasnowolnieniem, połączonym z niewykorzystaniem, a często nawet całkowitym stłumieniem jego własnej zaradności. W pomocy natomiast akcentuje się podejmowanie działań służących uaktywnieniu osoby zgłaszającej. W tym rozumieniu pomoc społeczna ma być przede wszystkim „pomocą dla samopomocy". Pomoc społeczną, organizowaną współcześnie przez kraje wysoko rozwinięte, charakteryzuje wspólne założenie, że nie powinna ona występować w roli swoistego „stygmatu", piętnującego korzystających z niej obywateli jako niedostosowanych społecznie i ekonomicznie. W nowoczesnym ujęciu traktuje się ją jako rodzaj dźwigni umożliwiającej powrót do normalnego życia .
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje:
1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;
obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
Pomocy materialnej na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom z zachowaniem kryterium dochodowego i społecznego.
KRYTERIUM SPOŁECZNE
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
klęski żywiołowej lub ekologicznej lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie
pomocy społecznej.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane do współdziałania z pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w rozwiązywaniu własnych problemów.
Pomoc społeczna jest ostatnim ogniwem socjalny, wspomagającym osoby i rodziny, zatem winny one najpierw korzystać ze świadczeń, do których posiadają uprawnienia np. alimentacji, z zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i dopłat mieszkaniowych.
KRYTERIUM DOCHODOWE
Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/ w okoliczności.
Dochód oblicza się uwzględniając łącznie wszelkie dochody ze wszystkich źródeł bez względu na źródło ich uzyskania.
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza:
- na osobę samotnie gospodarującą - 461,00 zł
- na osobę w rodzinie - 316,00 zł
(stan na 1.05.2004r.)
Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu interwencji socjalnej. Badania progu interwencji socjalnej dokonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia pieniężne zgodnie z art.36 ust.1 ustawy o pomocy społecznej
zasiłek stały,
zasiłek okresowy,
zasiłek celowy,
specjalny zasiłek celowy,
zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
pomoc dla rodzin zastępczych,
pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,
świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka
polskiego dla uchodźców;
Zasiłek stały
Jest to świadczenie obligatoryjne (obowiązkowe) przysługujące na podstawie art. 37 ustawy o pomocy społecznej osobom pełnoletnim, całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, spełniającym kryterium dochodowe i stanowi uzupełnienie dochodu tych osób do kryterium ustawowego.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej zasiłek stały nie przysługuje i kwota zasiłku nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. Świadczenie to jest zadaniem zleconym gminie, finansowanym z budżetu państwa
Zasiłek okresowy
Świadczenie przysługuje na podstawie art. 38 ustawy o pomocy społecznej i adresowane jest do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium oraz zasobach pieniężnych nie wystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, zwłaszcza ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Zasiłek okresowy ustala się:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Kwota tak ustalonego zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy między:
kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
z tym, że zgodnie z art. 147 ustawy o pomocy społecznej -
w 2004 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosiła
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 20 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
w przypadku rodziny - 15 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
W 2005 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 30 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
w przypadku rodziny - 20 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
W 2006 r. i 2007 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego będzie wynosić:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 35 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby,
w przypadku rodziny - 25 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł. Okres, na jaki przyznane zostanie to świadczenie, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy. Wypłata zasiłku jest zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa przez najbliższe 3 lata.
Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku (art. 41 ustawy o pomocy społecznej).
Zasiłki celowe
Zasiłek celowy
Jest to świadczenie fakultatywne przyznawane na podstawie art. 39 ustawy o pomocy społecznej na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Osobom bezdomnym i innym osobom nie posiadającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Zasiłek celowy może być przyznany również w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego - jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną -Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Specjalny zasiłek celowy
Jest świadczeniem przysługującym na podstawie art. 41 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe - w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.
Zasiłek celowy na zasadach zwrotu
Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku (art. 41 ustawy o pomocy społecznej).
Opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe,
Na podstawie art. 42 ustawy o pomocy społecznej, osoba która rezygnuje z zatrudniania w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150 % kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.
Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie
Świadczenie fakultatywne, przysługujące na mocy art. 43 ustawy o pomocy społecznej - może być przyznawane:
w formie pieniężnej - w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nieoprocentowanej pożyczki. Pożyczka może być umorzona w całości lub w części, jeżeli przyczyni się do szybszego osiągnięcia celów pomocy społecznej.
w formie rzeczowej - polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę. Przedmioty te i urządzenia są udostępniane na podstawie umowy użyczenia
Świadczenia dla rodzin zastępczych obliczane są w oparciu o podstawę określoną w art. 78 ust.2 ustawy o pomocy społecznej. Wysokość podstawy wynosi 1 621zł. Miesięczna pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej wynosi 40% podstawy. Świadczenie to jest zwiększane w zależności od wieku dziecka, stanu zdrowia, stopnia niedostosowania społecznego. Rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem otrzymują dodatkowo na każde umieszczone w rodzinie dziecko 10 % podstawy.
I. Rodziny spokrewnione z dzieckiem otrzymują:
40% podstawy dla dzieci od 7 do 18 lat: 648,40 zł
60% podstawy dla dzieci do lat 7, dla dzieci 7 - 18 lat z zasiłkiem pielęgnacyjnym, dla dzieci 7 - 18 lat umieszczonych na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich : 972,60zł
80% podstawy dla dzieci do lat 7 z zasiłkiem pielęgnacyjnym, dla dzieci 7 - 18 lat umieszczonych na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i pobierających zasiłek pielęgnacyjny: 1 296,80zł.
II. Rodziny niespokrewnione z dzieckiem otrzymują dodatkowo 10% podstawy - 162,10zł.
III. Niespokrewnione z dzieckiem zawodowe wielodzietne i specjalistyczne rodziny zastępcze obok świadczeń dla dzieci otrzymują wynagrodzenie w wysokości do 120% podstawy tj do 1 945,20zł.
IV. Niespokrewnione z dzieckiem zawodowe rodziny zastępcze o charakterze pogotowia rodzinnego obok świadczeń dla dzieci otrzymują wynagrodzenie:
za sprawowaną opiekę i wychowanie w wysokości 120% podstawy: 1945,20zł
za pozostawanie w gotowości w wysokości 80% podstawy: 1 296,80zł.
Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie, która przebywała w rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, domu pomocy społecznej, schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym albo młodzieżowym ośrodku wychowawczym co najmniej rok, , gdy osoba ta jest zdolna do samodzielnej egzystencji
Warunkiem uzyskania pomocy, jest zobowiązanie się osoby usamodzielnianej do realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia, opracowanego wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie.
Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki - przysługuje również osobie pełnoletniej nieopuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawczej, przebywającej w tej placówce na zasadach określonych przez starostę, kontynuującej naukę po ukończeniu szkoły, w której rozpoczęła naukę przed osiągnięciem pełnoletności.
Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie usamodzielnianej:
1) samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza 200 % kwoty kryterium dochodowego na osobę samotnie gospodarującą;
2) w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 200 % kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
W przypadku gdy osoba usamodzielniana kontynuuje naukę, pomoc pieniężną na usamodzielnienie wypłaca się po ukończeniu nauki.
Świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka
polskiego dla uchodźców, mające na celu wspieranie procesu jego integracji, udziela się na wniosek uchodźcy złożony w terminie 14 dni od dnia uzyskania przez niego statusu uchodźcy, a obejmuje małoletnie dzieci uchodźcy oraz jego małżonka, jeżeli posiadają status uchodźcy.
Pomocy tej, udziela się w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy i obejmuje ona:
1) świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego, w wysokości od 420 zł do 1.149 zł miesięcznie na osobę;
2) opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne określonej w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
3) specjalistyczne poradnictwo.
Uważam iż docelowo pomoc społeczna powinna być ostatnim poziomem w wielopłaszczyznowej sieci zabezpieczenia społecznego. Tutaj powinny trafiać tylko osoby (rodziny), które własnymi siłami nie potrafią pokonać trudności życiowych. Jednakże działania pomocy społecznej nie mogą uzależniać osoby czy rodziny od tej pomocy, prowadzi to bowiem do ich dezaktywizacji. Pomoc społeczna tam, gdzie to możliwe, powinna doprowadzać do usamodzielnienia, co oznacza, że w większości przypadków korzystanie z pomocy powinno być okresowe.
Bibliografia :
Z.Pisz (red) Zadania Społeczne Wydawnictwo AE im Oskara Langego Wrocław 2002
USTAWA z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z dnia 15 kwietnia 2004 r.
pomocspoleczna.ngo.pl