Pomoc
społeczne

Zadania

Analiza



Gmina, powiat i samorząd województwa przygotowują ocenę zasobów
pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej.



Zasoby, o których mowa powyżej obejmują w szczególności
infrastrukturę, kadrę, organizacje pozarządowe i nakłady finansowe
na zadania pomocy społecznej bez względu na podmiot je finansujący
i realizujący.



Ocena, o której mowa, obejmuje osoby i rodziny korzystające z
pomocy społecznej, rodzaje ich problemów oraz ich rozkład ilościowy.



Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego przedstawia
co roku do dnia 30 kwietnia odpowiednio radzie gminy, radzie
powiatu, a do dnia 30 czerwca sejmikowi województwa właściwej
jednostki samorządu terytorialnego ocenę, o której mowa w ust. 1.
Ocena wraz z rekomendacjami jest podstawą do planowania budżetu
na rok następny.

Strategia



Gmina i powiat opracowują strategię rozwiązywania
problemów społecznych, a samorząd województwa
strategię w zakresie polityki społecznej.



Strategia, zawiera w szczególności:



diagnozę sytuacji społecznej;



prognozę zmian w zakresie objętym strategią;



określenie:



celów strategicznych projektowanych zmian,



kierunków niezbędnych działań,



sposobu realizacji strategii oraz jej ram finansowych,



wskaźników realizacji działań.

strategia rozwiązywania
problemów społecznych,



winna uwzględniać nie tylko programy pomocy
społecznej, ale także profilaktykę i rozwiązywanie
problemów

alkoholowych,

przeciwdziałanie

przemocy w rodzinie

i innych, których celem jest

integracja osób i rodzin z grup szczególnego
ryzyka.



rada gminy uchwala:



strategię rozwiązywania problemów społecznych,



programy pomocy społecznej,



strategia jest aktem pojemniejszym i w jej skład
wchodzą programy pomocy społecznej.

Podstawa prawna strategii i
programów



uchwały będące aktami kierownictwa wewnętrznego,
czyli uchwałami wiążącymi samą radę gminy i inne
podmioty funkcjonujące na terenie gminy,



nie

mogą

stanowić

podstawy

prawnej

dla

wydawanych decyzji administracyjnych i nie rodzą
po stronie obywateli i podmiotów z nimi zrównanych
w pozycji prawnej żadnych uprawnień względem
gminy.



strategia i programy powinny być wizją gminy w
zakresie rozwiązywania problemów społecznych
występujących na jej terenie.

Rola rady gminy



Rada gminy jest tym podmiotem w gminie,
który dysponuje kompetencjami w zakresie
wszelkich przekształceń w podmiotach
wchodzących

w

skład

infrastruktury

społecznej, a tym samym i pomocy
społecznej.



To, jakie podmioty będą istniały i jakie
zadania będą wykonywały, winno być
uzależnione od potrzeb występujących w
danej gminie w sferze pomocy społecznej.



dysponuje kompetencjami, za pomocą
których

będzie

wpływała

na

przysługujące osobom i rodzinom prawo
do pomocy społecznej. Wpływ ten
będzie polegał na tworzeniu norm
prawnych

kształtujących

reguły

przyznania określonych świadczeń, jak
również

na

tworzeniu

warunków

umożliwiających

realizację

poszczególnych rodzajów świadczeń,
zwłaszcza udzielanych w jednostkach
organizacyjnych pomocy społecznej

Organy wykonawcze w gminie



Wójt



Burmistrz



Prezydent

Wójt



realizuje zadania:



wynikające z bycia przełożonym służbowym i
osobowym kierowników gminnych

jednostek

organizacyjnych funkcjonujących w sferze pomocy
społecznej;



związane

z

podejmowaniem

decyzji

administracyjnych;



związane z ustalaniem wykonywania zadań
własnych gminy przez ośrodek pomocy społecznej.



zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych
jednostek organizacyjnych



uprawniony

jest

do

ustalania

wykonywania zadań własnych gminy
przez ośrodek pomocy społecznej.
Uprawnienie to ograniczone jest jedynie
do zadań własnych gminy,



wójtowi takie uprawnienie przysługuje
także w odniesieniu do zadań zleconych
z zakresu administracji rządowej.



wydaje

zarządzenia,

jako

akt

kierownictwa

wewnętrznego

będzie

wiążące dla pracowników ośrodków
pomocy społecznej.

Gminne jednostki

organizacyjne



jednostki o charakterze administracyjnym (ośrodek
pomocy społecznej)



zajmują się prowadzeniem postępowań administracyjnych,
wydawaniem decyzji administracyjnych i prowadzeniem
pracy socjalnej.



jednostki realizujące świadczenia (ośrodki wsparcia czy
domy pomocy społecznej).



jednostki realizujące świadczenia w dzień i całodobowe.



w sposób bezpośredni zaspokajają potrzeby osób
znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej i świadczą im
różnego rodzaju usługi.

Ośrodek pomocy społecznej



podmiot prawa pojawił się on w 1990 r.,
powoływany do życia mocą uchwał
gminnych rad narodowych, stosownie
do postanowień ustawy z 20 lipca 1983
r. o systemie rad narodowych i
samorządu terytorialnego



na zewnątrz może być on
reprezentowany jedynie przez organ,
którym jest kierownik

Kierownik gminnego ośrodka
pomocy społecznej



uprawnienia decyzyjne są pochodną
upoważnienia udzielonego przez wójta.



Zadania:



wydawanie decyzji administracyjnych,



działania

o

charakterze

inicjującym

wszczęcie innych postępowań,



zadania o charakterze informacyjno-
organizatorskim.



przy podejmowaniu decyzji w zakresie
zadań własnych gminy będzie kierował
się zaleceniami wójta,



przypadku zadań zleconych z zakresu
administracji rządowej - zaleceniami
wojewody



kierownik

ośrodka

nie

dysponuje

samodzielnymi

uprawnieniami

decyzyjnymi,

lecz

jedynie

są

to

uprawnienia pochodne

Zasada pomocniczości



leżąca u podstaw systemu pomocy społecznej,
zakłada zaspokajanie potrzeb jednostki przez
najmniejszą wspólnotę jej najbliższą - rodzinę.
Konstytucja RP oraz przepisy prawa rodzinnego
podkreślają, w myśl zasady subsydiarności,
prymat

obowiązków

rodzinnych

(alimentacyjnych) wobec powinności państwa
(samorządu terytorialnego). Wskazują na
obowiązek

samodzielnego

zaspokajania

potrzeb osobistych i członków rodziny.



Powinność wspierania członków rodziny
wyraża

się

w

szczególności

w

zobowiązaniach

alimentacyjnych.

Obowiązki te oparte są na więziach
rodzinnych i mają umacniać poczucie
odpowiedzialności za losy najbliższych.
Ustawa o pomocy społecznej także
zwraca

uwagę

na

te

obowiązki.

Ostatecznie ustawodawca przyjmuje
jednak założenie prymatu obowiązków
podmiotów publicznych.

Podstawowa zasada



Przyznanie pomocy przez organ przy jednoczesnym
zaniechaniu ustalenia możliwości wnioskodawcy
pozwalających

na

samodzielne

pokonanie

życiowych trudności jest sprzeczne z ustawą



Udzielając

pomocy

organ

powinien

zbadać

możliwości

dochodzenia

roszczeń

przez

wnioskodawcę wobec osób trzecich, w tym także
skuteczność

ewentualnych

postępowań

egzekucyjnych. Zaniechanie tych czynności może
być powodem weryfikacji decyzji przyznającej
świadczenie z pomocy społecznej

Zasada pomocniczości

organy administracji



obowiązki publiczne w zakresie pomocy
społecznej ustawodawca podzielił pomiędzy
różne

organy.

Zgodnie

z

zasadą

subsydiarności

powinności

jednostek

samorządowych - gminy i powiatu -
wyprzedzają jednak obowiązki państwa,



prymat zobowiązań wspólnot lokalnych w
zaspokajaniu potrzeb publicznych wynika z
idei

samorządności

i

postanowień

konstytucyjnych.

Zadania gminy



Zlecone – obowiązkowe



Fakultatywne

Podział zadań obowiązkowych



zapewnienia podstaw egzystencji;



przyznawania zasiłków i opłacanie określonych
składek;



prowadzenia pracy socjalnej;



utrzymywania infrastruktury socjalno-technicznej;



organizowania i świadczenia usług opiekuńczych;



ochrony dziecka i rodziny;



planowania i sprawozdawczości;



opłacania składek na ubezpieczenia społeczne;



pomocy osobom zwalnianym z zakładu karnego.

Zadania własne gminy

obowiązkowe



opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania
problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem
programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych i innych, których celem jest
integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;



sporządzanie, oceny w zakresie pomocy społecznej;



udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz
niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;



przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;



przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;



przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie
wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego;



przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na
pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne
osobom

bezdomnym

oraz

innym

osobom

niemającym dochodu i możliwości uzyskania
świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych;



przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu
kredytowanego;



opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w
związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej,
osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym
członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi
matką, ojcem lub rodzeństwem;



praca socjalna;



zaburzeniami psychicznymi;



prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych;



dożywianie dzieci;



sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;



kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności
za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;



pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do
życia po zwolnieniu z zakładu karnego;



sporządzanie

sprawozdawczości

oraz

przekazywanie

jej

właściwemu wojewodzie, również w formie dokumentu
elektronicznego, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego;



utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym
zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników;



przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;



opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w
przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych.

zapewnienia podstaw

egzystencji



jedzenie, ubranie, schronienie. Gmina
jest zobowiązana zapewnić ubranie,
jeden gorący posiłek i miejsce do spania
każdej osobie tego pozbawionej. Do tej
grupy zadań można jeszcze dołączyć
obowiązek

sprawienia

pogrzebu,

dotyczy to również osób bezdomnych.

Przyznawania zasiłków i
opłacanie określonych składek



stałych, okresowych, celowych, celowych na
pokrycie wydatków powstałych w wyniku
zdarzenia losowego, celowych na pokrycie
wydatków

na

świadczenia

zdrowotne

osobom bezdomnym i innym osobom
niemającym

dochodu

i

możliwości

uzyskania

świadczeń

z

ubezpieczenia

społecznego. Zadaniem obowiązkowym jest
również przyznawanie zasiłków celowych w
formie biletu kredytowanego.

utrzymywania infrastruktury
socjalno-technicznej



prowadzenie i zapewnienie miejsc w
placówkach

opiekuńczo-wychowawczych

wsparcia dziennego i w mieszkaniach
chronionych, kierowanie do domów pomocy
społecznej i ponoszenie odpłatności za
pobyt mieszkańca gminy, w tym domu,
utworzenie

i

utrzymywanie

ośrodka

pomocy społecznej oraz zapewnienie
środków na wynagrodzenia pracowników.

organizowanie i świadczenie
usług opiekuńczych,



usługi specjalistyczne



usługi

opiekuńczych

w

miejscu

zamieszkania,

z

wyłączeniem

specjalistycznych usług opiekuńczych
dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

ochrony dziecka i rodziny



na

tworzeniu

gminnego

systemu

profilaktyki i opieki nad dzieckiem i
rodziną oraz na dożywianiu dzieci.

planowania i

sprawozdawczości



Opracowują i realizują gminną strategię
rozwiązywania problemów społecznych
ze

szczególnym

uwzględnieniem

programów

pomocy

społecznej,

profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych i innych, których celem
jest integracja osób i rodzin z grup
szczególnego ryzyka.

Opłacanie składek



Świadczenie to jest wykonywane na
rzecz osoby rezygnującej z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej i osobistej opieki nad
długotrwale

lub

ciężko

chorym

członkiem

rodziny

oraz

wspólnie

niezamieszkującymi matką, ojcem lub
rodzeństwem.

Pomoc osobą zwalnianym z
zakładu karnego



praca socjalna, mieszkanie chronione,
zasiłek celowy oraz pomoc na ekonomiczne
usamodzielnienie



pomoc obejmuje świadczenia pieniężne na
usamodzielnienie i kontynuowanie nauki
oraz świadczenia niepieniężne takie jak:
pomoc

w

znalezieniu

zatrudnienia,

uzyskaniu

odpowiednich

warunków

mieszkaniowych oraz pomoc rzeczową na
zagospodarowanie.

Zasady



Powyższe

zadania

wyrażają

pewne

minimum

bezpieczeństwa socjalnego, które musi zapewnić
swoim

członkom

najmniejsza

wspólnota

samorządowa. Ich wykonanie jest obowiązkiem gminy,
musi ona również przeznaczyć na ten cel własne
środki.



Niektóre z zadań współfinansowane są przez samych
świadczeniobiorców lub ich rodziny (np. pobyt w domu
pomocy społecznej).



Gminy mogą też odzyskać środki przeznaczone na
konkretną formę pomocy (np. pokrycie kosztów
pogrzebu z zasiłku pogrzebowego).

Zadania fakultatywne gminy



przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych;



przyznawanie

i

wypłacanie

pomocy

na

ekonomiczne

usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w
naturze;



prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej
i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich
osób wymagających opieki;



podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej
wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i
realizacja programów osłonowych;



współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie
upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach
pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa
zawodowego i o szkoleniach.

zasada



zależy od finansowych możliwości gminy
i powinna być dostosowana do lokalnych
potrzeb.



racjonalne gospodarowanie posiadanymi
środkami

finansowymi

wymaga

określenia, które z potrzeb muszą być
zaspokajane niezbędnie i w jaki sposób

Casus 1



Decyzją z dnia 9 sierpnia 2006 r.
Dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej w
Gliwicach, działając z upoważnienia
Prezydenta Miasta Gliwice, odmówił
Stanisławie K. przyznania i opłacania
specjalistycznych usług opiekuńczych
dla córki Dominiki K. przez PZP dla
Dzieci i Młodzieży "F." świadczonych na
terenie Poradni.



W uzasadnieniu podano, że córka wnioskodawczyni Dominika
K. ma rozpoznany zespół autystyczny, uczęszcza do klasy
edukacyjno-terapeutycznej

w

Zespole

Szkół

Ogólnokształcących w G. i mogłaby zostać objęta
kompleksową terapią dla dzieci z rozpoznaniem autyzmu. Taki
program jest realizowany przez NZOZ "F.", gdzie istnieje
możliwość przeprowadzenia terapii komercyjnej z uwagi na
niewielką liczbę miejsc refundowanych w ramach świadczeń
medycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.



Stwierdzono,

iż

świadczenie

specjalistycznych

usług

opiekuńczych odbywa się w miejscu ich zamieszkania, zaś ich
rodzaje określa rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej. W
wymienionych tam kategoriach usług nie mieści się terapia
dla dzieci z rozpoznaniem autyzmu świadczona przez NZOZ
"F.", zatem jej koszt nie może być pokrywany w ramach
specjalistycznych usług opiekuńczych.



Ponadto stwierdzono, że strona nie jest zainteresowana
usługami specjalistycznymi dla córki świadczonymi w domu

.

Casus 2



Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej decyzją
postanowił przyznać pomoc w formie specjalistycznych usług
opiekuńczych, przez zapewnienie M. Sz. dostępu do zajęć
rehabilitacyjnych i rewalidacyjno - wychowawczych, przewidzianych
dla dzieci z autyzmem atypowym, w ośrodkach Stowarzyszenia Na
Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, Ruchową i z
Autyzmem i Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, świadczonych
przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje w wymiarze ilości
godzin

uzależnionym

od

indywidualnych

możliwości

psychofizycznych i potrzeb dziecka wnioskodawcy M. Sz.



Organ I instancji podał w uzasadnieniu, że A. Sz. w dniu 26
października 2009 r. złożyła podanie o przyznanie specjalistycznych
usług opiekuńczych dla syna M. Sz. - dziecka autystycznego,
załączając zaświadczenie lekarskie potwierdzające taką konieczność.



W trakcie rozpatrywania wniosku przed wydaniem decyzji,
Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej podjął
czynności

zmierzające

do

uzyskania

informacji

o

potencjalnych specjalistach oraz mając na uwadze
oczekiwania strony podjęto działania poszukiwawcze w
zakresie instytucji, w których istnieje możliwość zapewnienia
zajęć w terenie najbliższym zamieszkania chorego dziecka.



W tym celu organ wystąpił z pisemnym zapytaniem o
rzeczowy zakres świadczonych usług do instytucji:
Stowarzyszenia Na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością
Intelektualną, Ruchową i z Autyzmem, Powiatowego Centrum
Pomocy Rodzinie, Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej i
Powiatowego Urzędu Pracy,



Do dnia 25 listopada 2009 r. uzyskał odpowiedź jedynie od
dwóch instytucji i niemożliwe było wydanie merytorycznej
decyzji administracyjnej w ustawowym terminie.



Organ

podkreślił

również,

że

wnioskodawczyni otrzymuje dodatkową
pomoc przyznawaną z tytułu leczenia i
rehabilitacji

M.

Sz.

w

postaci

pieniężnych

zasiłków

celowych

ze

środków Miejsko - Gminnego Ośrodka
Pomocy

Społecznej

oraz

zasiłek

pielęgnacyjny,

dodatek

do

zasiłku

rodzinnego z tytułu kształcenia i
rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego
do 5-go roku życia, z przeznaczeniem na
pokrycie kosztów rehabilitacji syna



A. Sz. odwołała się od powyższej decyzji
organu I instancji W uzasadnieniu pisma
odwołująca się zwróciła uwagę, że
usługi

opiekuńcze

powinny

być

dostosowane do szczególnych potrzeb
osób z zaburzeniami psychicznymi oraz
że do zadań zalecanych z zakresu
administracji rządowej realizowanych
przez gminy należy organizowanie i
świadczenie specjalistycznych usług
opiekuńczych w miejscu zamieszkania
dla osób z zaburzeniami psychicznym.