23.05 (sobota)

POSTAWY

Definicja:

Względnie stała skłonność do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się człowieka do dowolnego obiektu i przedmiotu, zdarzenia, idei, innej osoby, grup społecznych

GENEZA POSTAW

• POZNAWCZA- emocjonalny stosunek do obiektu wynika ze świadomych opinii na jego temat

Model postawy doskonale racjonalnej głosi, że postawa do obiektu jest sumą cząstkowych ocen obiektu (Fishbein, Ajzen)

• EMOCJONALNA- powstawanie postawy odbywa się poza świadomością jednostki na zasadzie kojarzenia obiektu z bodźcami przyjemnymi- warunkowanie klasyczne i instrumentalne

• EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI- bodziec częściej eksponowany jest bardziej lubiany

•BEHAWIORALNA- obserwacja własnych zachowań prowadzi do powstania świadomej postawy (koncepcja samoobserwacji Daryla Bema)

• PRZEJMOWANIE POSTAW OD INNYCH - naśladowanie i modelowanie zachowań innych ludzi

EMOCJONALNE ŹRÓDŁA POSTAW

1. WARUNKOWANIE KLASYCZNE

→ jednostka nieświadomie uczy się kojarzyć określony obiekt z emocjami - badania Karnicka 92', Zanna i In 70'

2. WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

→ stosowanie nagród i kar za określone zachowanie może ukształtować postawę wobec wzmacnianego zachowania

→ skuteczność wzmocnień zależy od ich wielkość i charakter (cechy kontroli lub informacji a kompetencji jednostki- Deci 75')

BADANIA ENZLE I ROSSA, 78'

Krótki opis badania:

Osoby badane nagradzane małą lub dużą nagrodą za rozwiązanie zagadek. Stosowano następujące uzasadnienia nagradzania:

1. Nagradzane za sam udział w zachowaniu

2. Nagradzane za dobre wykonanie

3. Grupa kontrolna- nagroda nie zapowiedziana. Badano postawę wobec rozwiązania zagadek (poziom lubienia)

BADANIA 78'

WYNIKI: w grupie nagradzanej za wysiłek postawy były bardziej pozytywne, gdy badani otrzymywali małe nagrody niż duże

W grupie nagradzanej za dobry wynik postawy były bardziej pozytywne gdy badani otrzymywali duże nagrody niż małe

FUNKCJE POSTAW

1. Selektywne poszukiwanie informacji oraz tendencyjne interpretowanie informacji napływających, tak aby potwierdzały postawy (motyw spójności, teoria dysonansu poznawczego)

• badania Fazio pokazują, że wpływ obiektu objętego silną postawą wpływa na procesy poznawcze w sposób automatyczny i niespecyficzny: ułatwia formułowanie sądów zgodnych ze znakiem postawy oraz opóźnia formułowanie sądów niezgodnych ze znakiem postawy na temat obiektów nie związanych z obiektem pierwotnej postawy

2. Regulacja zachowania

Potoczne obserwacje oraz badania (LaPierre, 34') pokazują, że zgodność zachowania z postawami bywa niewielka- wg meta analizy badań dokonanej przez Eckesa i Sixa (92') oraz Krausa (95') przeciętna korelacja mdz postawami a zachowaniami wynosi 0,39

PRZYCZYNA ROZBIEŻNOŚCI ZACHOWAŃ Z POSTAWAMI

1. Niewłaściwy sposób badania postaw- nadmiernie ogólny, podczas gdy badane zachowania są konkretne

2. Rodzaj sytuacji: są sytuacje (skryptowe, dezindywidualizujące), które nie sprzyjają uzewnętrznieniu postaw w przeciwieństwie do sytuacji indywidualizujących, w których jednostka uzewnętrznia swoje postawy (Abelson, 82)

3. Cechy postaw:

1. Ważność postawy

2. Związek postawy z osobistymi doświadczeniami

3. Wew. spójność postawy (postawy ambiwalentne)

4. Osobowość podmiotu postawy (tożsamość pragmatyczna- mała zgodność; osobowość pryncypialna- większa zgodność zachowań z postawami

W JAKI SPOSÓB POSTAWY WPŁYWAJĄ NA ZACHOWANIE?

- MECHANIZMY WPŁYWU-

Dwa mechanizmy wpływu:

1. Tendencyjne spostrzeganie obiektu postawy uruchamia odpowiednie do postawy zachowanie (Fazio): zachowuję się zgodnie z postawą dlatego, że pozytywnie (lub negatywnie) spostrzegam obiekt postawy (zachowanie spontaniczne)

2. Postawa kształtuje świadome intencje zachowania się w odpowiedni sposób- teoria działań przemyślanych Ajzena i Fishbeina: zachowuję się zgodnie z postawą, bo jestem świadomy tego, że lubię (nie lubię) określony obiekt i uważam że powinienem zachować się w odpowiedni sposób

• kiedy ludzie zachowują się w sposób spontaniczny a kiedy przemyślany? (badania Sanban- Motsu i Fazio, 80)

Ludzie zachowują się sposób przemyślany gdyż:

1. Postawa wynika z ważnych wartości jednostki

2. Zachowanie związane z postawą jest rzadko wykonywane

3. Jednostka ma czas na refleksję

4. Jednostka musi uzasadnić własne zachowanie

KSZTAŁTOWANIE POSTAW POPRZEZ PRZEKAZY INFORMACYJNE

Skuteczność przekazu informacyjnego zależy od:

→ źródła przekazu- cech nadawcy

• nadawca powinien być dla odbiorcy autorytetem:

ᴥ w sprawach poważnych (zdrowie, finanse, światopogląd), autorytetem jest osoba bezinteresowna, kompetentna i moralnie nieskazitelna

ᴥ w sprawach konsumenckich autorytetem jest osoba atrakcyjna fizycznie, popularna oraz taka, z którą odbiorca może się zidentyfikować (społeczny dowód słuszności)

→ treści i formy przekazu

1. Przekaz powinien wzbudzać emocje:

POZYTYWNE- gdy obiekt jest wartościowany pozytywnie przez nadawcę przekazu (np. coca-cola, serek itp.)nadawca pragnie ukształtować pozytywne postawy do obiektu

NEGATYWNE- gdy obiekt jest wartościowany przez nadawcę przekazu negatywnie (np. palenie papierosów, szybka niebezpieczna jazda samochodem)- nadawca pragnie ukształtować negatywne postawy wobec obiektu

W PRZYPADKU WZBUDZANIA EMOCJI NEGATYWNYCH ICH POZIOM NIE MOŻE DEZORGANIZOWAĆ ZACHOWANIA

2. RODZAJ ARGUMENTACJI

B1. JEDNOSTRONNA- argumenty tylko `za' opcją nadawcy- jest bardziej skuteczna gdy odbiorcy w zasadzie zgadzają się z nadawcą oraz są na niskim poziomie intelektualnym

B2. DWUSTRONNA- argumenty `za' i `przeciw' opcji nadawcy- jest bardziej skuteczna, gdy odbiorcy są przeciwni opcji nadawcy, oraz intelektualnie wyrobieni

3. STRATEGIE PERSWAZJI

C1. PERYFERYCZNA- skupia uwagę odbiorcy na cechach nadawcy i formalnych cechach przekazu- jest bardziej skuteczna gdy odbiorca nie może się skupić, temat nie jest ważny lub trudny do zrozumienia

C2. CENTRALNA- odbiorca koncentruje się na treści przekazu- jest skuteczna gdy odbiorca może się skupić, temat jest ważny dla odbiorcy i odbiorca rozumie go na poziomie intelektualnym

4. ORGANIZACJA PRZEKAZÓW- EFEKT PIERWSZEŃSTWA I ŚWIEŻOŚCI

Występowanie efektu pierwszeństwa lub świeżości zależy od przerw mdz przekazami oraz decyzją odbiorcy (badania Millera i Campbella, 59')

D1. EFEKT PIERWSZEŃSTWA wystąpi gdy nie ma przerw czasowych mdz przekazami. Jest natomiast przerwa mdz ostatnim przekazem a decyzją odbiorcy

D2. EFEKT ŚWIEŻOŚCI wystąpi gdy istnieje przerwa mdz przekazami, a decyzja następuje bezpośrednio po ostatnim przekazie

D3. ŻADEN Z EFEKTÓW NIE WYSTĄPI gdy nie istnieją żadne przerwy mdz przekazami i podejmowaniem decyzji oraz gdy przerwy mdz przekazami oraz ostatnim przekazem i decyzją są długie

5. ŚRODKI PRZEKAZU

`żywe' przekazy (telewizja, radio, bezpośredni kontakt) SĄ BARDZIEJ SKUTECZNE OD PRZEKAZÓW POŚREDNICH (słowo pisane) z wyjątkiem:

1. Przekazów złożonych- ich skuteczność jest większa gdy występują w formie pisemnej

2. Małej wiarygodności nadawcy- mało wiarygodny nadawca więcej traci w kontakcie bezpośrednim

CZY PRZEKAZY PODPROGOWE MOGĄ KSZTAŁTOWAĆ POSTAWY?

EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI- badania Zajonca 85'

Badanym prezentowano podprogowo pewne obrazy. Następnie na poziomie świadomym prezentowano obrazy nowe oraz te `widziane' wcześniej.

WYNIK: bardziej podobały się obrazy widziane podprogowo

WARUNKOWANIE KLASYCZNE NA POZIOMIE PODPROGOWYM Gail 95', Murphy, Zajonc 94'

Badania Gaila 95'

Badanym podprogowo prezentowano literę chińską w tle przyjemnej lub nieprzyjemnej muzyki. Następnie prezentowano badanym dwie litery dwie litery chińskie: `widzianą' wcześniej i nową prosząc o wybór którejś z nich na logo reglamy.

WYNIK: badani częściej wybierali widzianą wcześniej literę (58%) gdy słuchali muzyki przyjemnej i rzadziej wybierali tę znaną literę (44%) gdy podczas jej podprogowej ekspozycji słuchali muzyki nieprzyjemnej

→ cech odbiorcy

1. SAMOOCENA ODBIORCY- istnieje krzywoliniowa zależność między samooceną odbiorcy a podatnością na zmianę postawy- najbardziej ulegają perswazji osoby o średnim poziomie samooceny (Rhodes, Wood 92')

2. POZIOM ROZBIEŻNOŚCI MIĘDZY PRZEKONANIAMI ODBIORCY A TREŚCIĄ PRZEKAZU: odmiennie wpływa na wielkość zmiany postawy w zależności od wiarygodności nadawcy (Aronson, Tuner, Carlsmith 63')

B1. GDY NADAWCA JEST WIARYGODNY - większa rozbieżność poglądów powoduje większe zmiany

B2. GDY NADAWCA JEST MAŁO WIARYGODNY- występuje krzywoliniowa zależność między rozbieżnością poglądów a wielkością zmiany postawy u odbiorcy

3. NASTRÓJ ODBIORCY

C1. DOBRY NASTRÓJ ułatwia zmianę postawy niezależnie od jakości argumentów (silne, słabe)

C2. ZŁY NASTRÓJ ułatwia zmianę postawy ale tylko gdy argumenty są silne (Schwarz i In 91')

WPŁYW NASTROJU NA ZMIANĘ POSTAWY - Schwarz i In 91'

6

---