14.03 sobota

STEREOTYPY PŁCIOWE

Struktura stereotypów płciowych związanych z płcią wg Deaux i Lewisa:

CECHY OSOBOWOŚCI

Kobiety: emocjonalne, zdolne do poświęceń, delikatne, czułe, troskliwe, empatyczne, pomocne, ciepłe

Mężczyźni: niezależni, aktywni, kompetentni, łatwo podejmują decyzje, niezawodność, pewni siebie, dominujący

ROLE SPOŁECZNE

Kobiety: wspiera emocjonalnie innych, zarządza domem, opiekuje się dziećmi

Mężczyźni: utrzymuje finansowo rodzinę, jest głową domu, odpowiedzialny za domowe naprawy, ma władzę

♀ stereotypy płci pełnią funkcję opisującą- nie tylko to jacy są ale to jacy powinni być

WYGLĄD ZEWNĘTRZNY

Kobiety: delikatny głos, schludność, wdzięk, miękkość ruchów

Mężczyźni : wysoki, silny, krzepki, szeroki w ramionach

ZAWODY:

Kobiety: terapeutka, logopeda, nauczycielka w przedszkolu i szkole podstawowej, pielęgniarka

Mężczyźni: kierowca ciężarówki, agent ubezpieczeniowy, instalator telefonów, burmistrz miasta

KOBIECOŚĆ- MĘSKOŚC JAKO WYMIAR KULTURY

♂ w różnych krajach (rejonach świata) przypisuje się nierówne znaczenie (różną rangę) wartościom kobiecym i męskim (seksizm)

KULTURY MĘSKIE: Japonia, Chiby, Austria, kraje anglosaskie, latynoamerykańskie. Wartości męskie cenione są wyżej niż kobiece. Występuje silny DYMORFIZM PŁCIOWY (podkreślenie różnic między płciami); brak tolerancji zachowań niezgodnych z płcią

KULTURY EGALITATRNE: Szwecja, Holandia. EGALITARYZM- zamazywanie różnic między płciami; wysoko rozwinięta opieka społeczna; tolerancja w sprawach seksualnych i rodzinnych; wysoka reprezentacja kobiet w strukturach władzy

Czy kultura Polska jest kulturą męską czy egalitarną?

Argumenty `za' egalitarną (Boski, 99'):

♀ stereotyp Matki Polki, kult Matki Boskiej

♀ feminizacja zawodów w innych krajach męskich: prawnik, lekarz

♀ stosunkowo niska przestępczość seksualna wobec kobiet

♀ w języku występują liczne zdrobnienia (kobiecość języka)

Argumenty `za' męską (Kwiatkowska. 99')

♂ samoocena kobiet jest niższa niż mężczyzn

♂ niższe zarobki kobiet niż mężczyzn

♂ mała reprezentacja kobiet w strukturach władzy

♂ mała atrakcyjność zawodów kobiecych wśród mężczyzn

♂ bardziej rygorystyczne przestrzeganie zgodności zachowań ze stereotypami płciowymi wśród chłopców niż wśród dziewcząt

RÓŻNICE MIĘDZYPŁCIOWE

STANOWISKO BIOLOGICZNE

→ psychologiczne różnice międzypłciowe wynikają z uwarunkowań genetycznych, płci, mózgu, mają charakter wrodzony- są efektem procesu ewolucji

PŁEĆ MÓZGU- uważa się że kształtuje się w okresie płodowym i polega na odmiennej budowie mózgu obu płci oraz odmiennym funkcjonowaniu niektórych funkcji psychicznych

→ U większości mężczyzn występuje silniejsza lateralizacja funkcji psychicznych (mowy, emocji, orientacji przestrzennej) niż u kobiet. Mózg kobiety w większym stopniu pracuje bilateralnie

STANOWISKO KULTUROWE

→ psychologiczne różnice międzypłciowe wynikają z odmiennego procesu socjalizacji kobiet i mężczyzn

KONCEPCJE KULTUROWE

1. koncepcja 4-ech typów płci psychologicznej Sandry Bem (męska, kobieca, androgeniczna, niezróżnicowana)

→ płeć psychologiczna powstaje w procesie socjalizacji jednostki w społeczeństwie w którym występuje tradycyjny podział ról społecznych oraz otoczenie posługuje się stereotypami płciowymi

☻badania `Niemowlę X' (Condry, Condry, 76'), badania Bem 89', badania Fagot 85'

→ płeć psychologiczna wynika ze stopnia identyfikacji jednostki z cechami uznawanymi w danej kulturze za typowo kobiece i typowo męskie

→ cechy kobiece i cechy męskie nie są swoimi przeciwieństwami- stanowią dwie oddzielne dymensje

→ wyróżnia się 4 płcie psychologiczne:

1. TYPOWA: kobieca u kobiet i męska u mężczyzn. Typowość polega na przypisywani sobie wysokiego natężenia cech uważanych za typowe dla własnej płci biologicznego i słabego natężenia cech uważanych za typowe dla płci przeciwnej

2. SKRZYŻOWANA: męska u kobiet i kobieca u mężczyzn. Skrzyżowanie polega na przypisani sobie wysokiego natężenia cech typowych dla przeciwnej płci a słabego dla własnej płci

3. NIEOKREŚLONA: gdy jednostka w słabym stopniu przypisuje cechy kobiece i męskie

4. ANDROGYNICZNA: gdy przypisuje wysokie nasilenie cech i kobiecych i męskich

→ wg Bem i jej współpracowników najlepiej przystosowane jednostki mają płeć androgeniczną, najgorsze płeć nieokreśloną

→ nowsze badania pokazują że z dobrym przystosowaniem wiąże się tzw. ANDROGENIA POZYTYWNA- przypisywanie sobie wysokiego natężenia tylko pozytywnych cech męskich i kobiecych. Istnieje też ANDROGENIA NEGATYWNA- jak jednostka określa się poprzez cechy uważane za wady u obu płci np gadatliwy, agresywny, brutalny, lękliwy (Woodhill, Samuels 03')

2. koncepcja `Ja związanego' i `Ja oddzielnego' Nancy Chodorow i Carol Giligan

INTERPRETOWANIE PRZYCZYN ZACHOWAŃ LUDZI

Atrybucje przyczynowe

Rodzaje atrybucji wg Weinera

	Wewnętrzne		Zewnętrzne
Kontrolowalność	Stałe	Zmienne	Stałe	Zmienne
Niekontrolowaność	Zdolności	Nastrój	Poziom trudności zadania	szczęście
Niekontrolowaność	Typowy wysiłek	Bezpośredni wysiłek	Preferencje nauczyciela	Typowa pomoc innych

Sposób interpretacji przyczyn uzyskiwanych wyników (sukces - porażka) ma wpływ na:

→ przeżywanie emocji

→ formułowanie oczekiwań dotyczących przyszłych wyników

→ dalsza aktywność (wielkość wkładanego wysiłku) w danej dziedzinie

♦ W przypadku powodzenia:

1. korzystne- interpretacja za pomocą czynników wew., stałych i niekontrolowanych (takich jakie są w nas)lub zew., stałych i niekontrolowanych (trudność zadania)

2. mniej korzystne- interpretacja sukcesu za pomocą czynników zew., zmiennych i niekontrol.(szczęście) lub wew., kontrol. i zmiennych (bezpośredni wysiłek)

☺ niezdolność dyskontowania powodzenia (internalizacji jego przyczyn) występuje u osób z tzw. SYNDROMEM `OSZUSTA'

♦ W przypadku niepowodzenia:

1. korzystne- dla `ja' (samopoczucia) jest interpretacja porażki za pomocą czynników zew., zmiennych i niekontrolowanych (pech) lub wew., kontrolowanych i zmiennych (brak bezpośredniego wysiłku)

2. niekorzystne- interpretowanie porażki za pomocą czynników wew., stałych i niekontrolowanych (brak zdolności) lub zew., niekontrolowanych i stałych (trudność zadania)

☺ niekorzystne dla `ja' interpretowanie niepowodzenia występuje u osób z tzw. WYUCZONĄ BEZRADNOŚCIĄ

ZASADY USTALANIA PRZYCZYN OPRACOWANE PRZEZ HAROLDA KELLEY'A

Dotyczące zdarzeń powtarzających się

→ interpretowanie przyczyn za pomocą czynników zew. lub wew. zależy od 3-ech cech zachowania: wybiórczości (wyjątkowości), stałości i powszechności (zgodności)

Przykład: Jaś uderzył Karola

Zachowanie Jasia będzie interpretowane za pomocą czynników zew. gdy:

1. duża wybiórczość→ Jaś NIE BIJE innych dzieci

2. duża stałość→ Jaś WIELOKROTNIE uderzył Karola

3. duża powszechność→ inni TAKŻE biją Karola

4. WNIOSEK: Karol prowokuje dzieci do bicia, wszedł w rolę `kozła ofiarnego'

Zachowanie Jasia będzie interpretowane za pomocą czynników wew. gdy:

1. mała wybiórczość→ Jaś bije INNE dzieci

2. duża stałość→ Jaś WIELOKROTNIE uderzył Karola

3. mała powszechność→ inni NIE BIJĄ Karola

4. WNIOSEK: Jaś jest agresywnym dzieckiem

♣ badania empiryczne nie potwierdziły w pełni modelu Kelley'a. Ludzie rzadko uwzględniają wszystkie trzy parametry

ZASADA USTALANIA PRZYCZYN ZDARZEŃ JEDNORAZOWYCH

-ZASADA POMMNIEJSZANIA-

→ gdy istnieje kilka przyczyn danego zachowania, to przyczyny MNIEJ WIDOCZNE (z reguły WEW.) są POMNIEJSZANE

-ZASADA POWIĘKSZANIA-

→ gdy istnieją wyraźne przeszkody zew. do wykonania danego zachowania, to powiększa się znaczenie przyczyn wew. takiego zachowania

PODSTAWOWE ZNIEKSZTAŁCENIA PROCESÓW ATRYBUCJI

1. atrybucja z perspektywy AKTORA- oceniamy swoje przyczyny zachowania

2. podstawowy błąd atrybucji- Lee Ross 77'

→ polega na skłonności do dyspozycyjnego interpretowania zachowania innych ludzi i nie docenianie czynników sytuacyjnych

MODEL PRZETWARZANIA INFORMACJI SPOŁECZNYCH Gilberta, Pelhama, Krolla

(model ograniczonych zasobów informacji)

1. KATEGORYZACJA- spostrzeżenie zachowania (proces automatyczny)

2. CHARAKTERYSTYKA- przypisanie cech obserwowanej jednostce (proces świadomy nie wymagający wielkich zasobów poznawczych)- na tym etapie zachodzi PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI

3. KOREKTA- uwzględnienie wskazówek sytuacyjnych w ocenie obserwowanej jednostki- zmodyfikowanie sądów II fazy (proces świadomy, wymagający stosunkowo najwięcej poznawczego wysiłku)

14.03 sobota

Badania Gilberta, Pelhama, Krulla 88'

Poglądy za aborcją				Poglądy przeciw aborcji
Presja społeczna		Brak presji		Presja		Brak presji
PP	BPP	PP	BPP	PP	BPP	PP	BPP

Osoby badane miały ocenić jakie są poglądy mówcy- czy jest on za aborcją czy przeciw

WNIOSKI- w sytuacji PP osoby badane nie uwzględniały presji społecznej pod jaką były wypowiadane poglądy; w tych warunkach oceniano że zarówno w warunkach presji i jej braku mówca jest w podobnym stopniu zwolennikiem wygłaszanych poglądów

W sytuacji BPP uwzględniano wpływ presji społecznej, mówcy przypisywano poglądy zgodne z wypowiedzią w większym stopniu wtedy, gdy wygłaszał je w warunkach braku presji

3. błąd atrybucji→ asymetria atrybucji aktora i obserwatora

• jednostka częściej interpretuje cudze zachowanie za pomocą dyspozycji (PERSPEKTYWA OBSERWATORA) a swoje za pomocą czynników sytuacyjnych (PERSPEKTYWA AKTORA)

• asymetria atrybucji zanika gdy jednostka ocenia własny sukces. Wówczas dokonuje z reguły atrybucji dyspozycyjnych

4. egoistyczny błąd atrybucyjny

• dokonywany jest przy interpretacji własnych zachowań

• polega na tendencyjnym interpretowaniu przyczyn własnych powodzeń i niepowodzeń

• powodzenia interpretowane są za pomocą czynników wew. (dyspozycyjnych) a niepowodzenia czynników zew. (sytuacyjnych)

BŁĄD KONTROBRONNY

→ jednostka jeszcze bardziej się deprecjonuje zamiast bronić własnego ego.

♪ EGOTYZM ATRYBUCYJNY jest bardziej charakterystyczny dla kultury zachodniej niż wschodniej (kolektywnej)

5. egocentryzm atrybucyjne

• polega na przecenianiu własnego wkładu w wynik osiągany wspólnie z innymi

• nie dotyczy tylko zdarzeń pozytywnych (wkład w powodzenia) ale także zdarzeń negatywnych (wkład w porażki)

6. inne sposoby obrony poczucia własnej wartości

• WIARA W SPRAWIEDLIWY ŚWIAT (Lerner 75')

☺ polega na obwinianiu ofiary za wydarzenia po to by uchronić wiarę w sprawiedliwy świat, w którym porządnym ludziom nie przydarzają się nieszczęścia

☺ wiara w sprawiedliwy świat daje jednostce poczucie bezpieczeństwa

• FAŁSZYWE POCZUCIE POWSZECHNOŚCI (Ross)

☺ błędne poglądy o tym że nasze poglądy są bardziej powszechne niż są, albo nasze zachowanie służy temu że mamy poczucie iż jest ono oraz nasze poglądy słuszne w stadzie

• NIEREALISTYCZNY OPTYMIZM (Weinstein)

☺ optymizm ten dotyczy wydarzeń losowych, które są poza naszą kontrolą. Ludzie mają tendencję do przeceniania swoich szans na szczęście, na uniknięcie pewnych zdarzeń. Optymizm ten jest niezależny od osobowości, powszechny, może występować w dwóch wersjach: POZYTYWNEJ- kiedy przeceniamy swoje szanse na zdarzenia pozytywne, NEGATYWNY- przeceniamy szansę na uniknięcie negatywnych

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO

Dysonans poznawczy- stan napięcia emocjonalnego powstający gdy:

☺ wg Festingera- dowolne elementy poznawcze pozostają ze sobą w sprzeczności

☺ wg Aronsona- informacje napływające lub zachowanie jednostki niezgodne są z pozytywną koncepcją własnej jednostki

Sytuacje w których powstaje dysonans:

1. podejmowanie decyzji- dysonans POSTDECYZYJNY, badania Brehma 56'

2. zaangażowanie, wkładanie wysiłku, badania Aronsona i Milesa 59'

3. własne zachowania niezgodne z przekonaniami np. zachowania niemoralne, badanie Festingera i Carl Smitha 59', Aronsona i Carl Smitha 63', Freedmana 65'

wielkość dysonansu zależy od:

→ ważności dysonansowych informacji dla samooceny jednostki

→ wielkości rozbieżności

→ występowania zew. uzasadnień własnych (niezgodnych z przekonaniami) zachowań; im mniejsze uzasadnienie zew. tym większy dysonans

SPOSOBY REDUKCJI DYSONANSU

→ zakwestionowanie wiarygodności napływających informacji

→ zamiana zachowania na zgodne z własnymi przekonaniami

→ zmiana przekonań na takie, które jest zgodne z zachowaniami

→ przyjęcie dodatkowych uzasadnień własnych zachowań tak ,aby były bardziej zgodne dotychczasowymi przekonaniami

→ autoafirmacja w innych dziedzinach życia

Czy dysonans poznawczy jest rzeczywiście przeżywanym napięciem?- badania Zanna i Coopera 75'

Badanie- zmiana przekonań pod wpływem niezgodnych zachowań z przekonaniami oraz informacji o działaniu pigułki

INNI LUDZIE JAKO ŹRÓDŁO DYSONANSU- KONCEPSJA TESSERA

♣ działania innych ludzi dotyczą ważnej dla samooceny jednostki dziedziny życia

♣ osoby te pozostają w bliskich kontaktach z jednostką

♣ wyniki tych osób są lepsze niż wyniki jednostki

SPOSOBY REDUKCJI DYSONANSU

♦ zwiększenie własnych umiejętności

♦ deprecjonowanie dziedziny w której inni są lepsi

♦ deprecjonowanie osiągnięć tych osób

♦ zerwanie kontaktu z tymi osobami

♦ aktywne utrudnianie innym osiągania wysokich wyników

♦ autoafirmacja w innych dziedzinach życia

Brak przeciążenia poznawczego

Przeciążenia- ten stan osiąga się gdy prosi się osoby badane by robiły dwa różne zadania

---