Cystografia mikcyjna
Badanie nazywane jest również: CUM
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Cystoureterografia mikcyjna jest to obrazowa metoda badania dróg wyprowadzających mocz, czyli cewki moczowej, pęcherza moczowego i ewentualnie moczowodów przy pomocy promieni rentgenowskich. W badaniu tym środek cieniujący (kontrast),
który pochłania promieniowanie rentgenowskie, podaje się wstecznie (przez cewkę moczową). Podczas prześwietlenia na ekranie monitora ukazuje się obraz będący skutkiem obecności środka cieniującego w drogach moczowych. W określonych momentach (również podczas oddawania moczu - mikcji) dokonuje się rejestracji obrazu na zdjęciu rentgenowskim.
W wielu przypadkach cystouretrografia jest jedynym badaniem pozwalającym na wykrycie anomalii pęcherza moczowego i cewki moczowej. Cystouretografia mikcyjna stanowi niejako swoisty układ odniesienia (tzw. "złoty standard") dla innych, nierentgenowskich metod diagnostyki obrazowej. Pierwsze próby uwidocznienia pęcherza i cewki moczowej przeprowadzono już w latach 1906-1910, jednak dopiero w 1930 r. wykonano u dziecka pierwszą cystouretrografię mikcyjną. Począwszy od lat pięćdziesiątych badanie to stało się, obok urografii, rutynowym badaniem rentgenowskim układu moczowego u dzieci. Wskazaniami do cystouretografii mikcyjnej są: zakażenia układu moczowego; wodonercze w okresie płodowym; nieprawidłowości rozwojowe zewnętrznych narządów płciowych oraz odbytu i odbytnicy; wady kręgosłupa lędźwiowego i kości krzyżowej; odpływ pęcherzowo-moczowodowy u rodzeństwa.
Bdanie można wykonać w dwojaki sposób, albo po uprzednim wprowadzeniu cewnika do pęcherza, albo przez nakłucie nadłonowe. Ten drugi sposób badania powinno się stosować w przypadkach, w których istnieje przeszkoda w obrębie cewki moczowej, uniemożliwiająca lub utrudniająca wprowadzenie cewnika. Nadłonowe nakłucie pęcherza moczowego zmniejsza ryzyko w następstwie cystografii mikcyjnej.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie służy uwidocznieniu wszelkich zmian zachodzących w dolnym odcinku dróg moczowych. Metoda ta jest szczególnie cenna w rozpoznawaniu wad wrodzonych cewki moczowej, pęcherza moczowego lub moczowodów u dzieci. Na jej podstawie dokonuje się także oceny stopnia cofania się moczu z pęcherza do moczowodu w przypadku istnienia odpływu wstecznego pęcherzowo-moczowodowego oraz stopnia zalegania moczu w pęcherzu moczowym.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Wady wrodzone cewki moczowej.
Zwężenie cewki moczowej.
Wady wrodzone pęcherza moczowego
Urazy pęcherza moczowego.
Odpływy wsteczne pęcherzowo-moczowodowe.
Nietrzymanie moczu.
Ocena dolnego odcinka dróg moczowych przed planowanym przeszczepem nerki.
Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Badanie powinno być wykonane u pacjentów na czczo. Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie należy doprowadzić do wypróżnienia (badanie wykonuje się zwykle rano). W tym celu można kilka godzin wcześniej zastosować łagodne środki przeczyszczające lub jeśli to konieczne - lewatywę. Właściwe wypróżnienie jest niezbędne w celu uzyskania lepszych obrazów ponieważ w innym przypadku drogi moczowe mogą być przysłonięte przez gazy lub kał zalegające w jelitach. W dniu poprzedzającym badanie należy zadbać o należyte nawodnienie organizmu poprzez picie stosownej ilości płynów. Niekiedy lekarz prowadzący może zlecić podanie dodatkowych ilości płynów w infuzji dożylnej (kroplówce) w dniu poprzedzającym lub w dniu badania. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Badania oceniające funkcję nerek. Konieczne jest badanie ogólne moczu i określenie stężenia kreatyniny w surowicy. Należy również wykluczyć obecność czynnej infekcji układu moczowego (badanie posiewu moczu).Badania nie wykonuje się u osób z aktualnie istniejącą infekcją układu moczowego.
OPIS BADANIA
Bezpośrednio przed przystąpieniem do cewnikowania dolnych dróg moczowych, pacjentowi wykonuje się (w pozycji leżącej na wznak) zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej i układu moczowego - tzw. puste zdjęcie przeglądowe. Następnie, poleca się pacjentowi przyjąć pozycję na wznak z lekko rozchylonymi nogami (zwykle na fotelu urologiczno-ginekologicznym). Pacjent jest rozebrany do połowy (dolna połowa ciała). Badający podaje środek znieczulający miejscowo w postaci żelu. Następnie poprzez cewkę moczową zakłada pacjentowi cewnik do pęcherza moczowego. Badający wstrzykuje strzykawką przez cewnik środek cieniujący (w objętości stosownej do masy ciała) do dróg wyprowadzających mocz. Najczęściej używanym środkiem kontrastowym jest uropolina zawierająca związki jodu. Po wypełnieniu pęcherza moczowego środkiem cieniującym wykonuje się pacjentowi kolejne zdjęcie rentgenowskie układu moczowego. Następnie, usuwa się cewnik i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich w czasie i po oddaniu moczu (mikcji - stąd nazwa badania). Możliwe jest dzięki temu uwidocznienie cewki moczowej i ocena opróżniania pęcherza moczowego podczas mikcji. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami rentgenowskimi.
TECHNIKA BADANIA
Badanie można wykonywać w dwojaki sposób, albo po uprzednim wprowadzeniu cewnika do pęcherza, albo przez nakłucie nadłonowe. Ten ostatni sposób badania powinno się, stosować w przypadkach, w których istnieje przeszkoda w obrębie cewki moczowej, uniemożliwiająca lub utrudniająca wprowadzenie cewnika. Nadłonowe nakłucie pęcherza moczowego zmniejsza ryzyko zakażenia układu moczowego w następstwie cystouretografii mikcyjnej. Badanie wykonuje się za pomocą sprzętu jednorazowego użycia z zachowaniem pełnej aseptyki. Stosuje się środki cieniu jące o wyższej osmolarnosci niż używane do urografii. Środek cieniujący, rozcieńczony solą fizjologiczną dwu- lub trzykrotnie, wprowadza się, do pęcherza moczowego przez cewnik lub przez kaniulę. ilość rozcieńczonego środka cieniującego wprowadzonego do pęcherza zależy od 'ego pojemności i od momentu wystąpienia wyraźnego parcia na mocz. Środek cieniujący podaje się za pomocą aparatu do przetoczeń, a butelka z rozcieńczonym środkiem cieniującym nie powinna być umieszczona wyżej niż 30-40 cm ponad powierzchnią stołu do badania. U niemowląt odpowiednia objętość rozcieńczonego środka cieniującego, podawanego dopęcherzowo, wynosi ok. 50-70 ml, u dzieci w wieku przedszkolnym od 100 do 200 ml, zaś u dzieci starszych nawet 300-500 ml. Należna ilość rozcieńczonego środka cieniującego zależy od objętości pęcherza badanego dziecka. Oblicza się ją w mililitrach, podając w pierwszym roku życia ilość równą masie ciała w kg x 7, a u dzieci starszych równą wiekowi w latach + 2 x 30.
U niemowląt i młodszych dzieci badanie wykonuje się pod kontrolą prześwietlenia, wykonując tzw. celowane i upatrzone zdjęcia w odpowiednich momentach mikcji. U dzieci starszych w zasadzie nie stosujemy prześwietlenia, ograniczając się jedynie do wykonywania zdjęć okolicy nerek, pęcherza i cewki moczowej w czasie mikcji. Po podaniu odpowiedniej ilości roztworu środka cieniującego, gdy dziecko odczuwa silne parcie na mocz, usuwa się cewnik i odpowiednio układa się pacjenta na stole do badania rentgenowskiego. Zdjęcia rentgenowskie wykonuje się w czasie pełnej mikcji, ktorą dziecko rozpoczyna i przerywa na polecenie badającego. Pierwsze dwa zdjęcia wykonuje się w pozycji skośnej (prawie bocznej), przy czym: promień centralny pada prostopadle na okolicę spojenia łonowego, a obszar uwidoczniony na zdjęciach obejmuje okolicę nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Kolejne zdjęcia w projekcji przednio-tylnej wykonuje się po ułożeniu dziecka na plecach (u chłopców stosuje się nieznaczne uniesienie jednego biodra, żeby uniknąć rzutowania na siebie części przedniej i tylnej cewki moczowej). Zdjęcia przednio-tylne wykonuje się tak, żeby promień centralny, padając na spojenie łonowe, odchylony był dogłowowo o około 20". Ten skośny przebieg promienia powinien zapewnić wyraźne uwidocznienie tak szyi pęcherza, jak i bliższego odcinka tylnej cewki moczowej. Zdjęcia w pozycji przednio - tylnej (jedno w czasie mikcji i drugie po jej zakończeniu) wykonuje się tak, aby uwidoczniona została nie tylko okolica pęcherza i cewki moczowej, ale także okolica obu nerek, co jest niezbędne dla oceny istniejących ewentualnie wstecznych odpływów pęcherzowo moczowodowych. Warunkiem właściwego wykonania tego badania jest wykonanie również pomikcyjnego zdjęcia RTG jamy brzusznej. Zalegania moczu w pęcherzu nie można oceniać wyłącznie na podstawie tego zdjęcia jamy brzusznej. Lepiej uwidacznia je badanie USG jamy brzusznej z oceną pęcherza przed i po mikcji.
CZAS
Badanie trwa zwykle do 1 godziny
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
Wszelkie dolegliwości związane z układem moczowym (zwłaszcza pojawiające się podczas mikcji).
Skłonność do uczuleń.
Aktualnie przyjmowane leki.
Ciąża
W czasie badania
Wszelkie nagłe dolegliwości
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń. Niekiedy lekarz prowadzący może zalecić przyjmowanie przez kilka dni antybiotyku celem zapobieżenia infekcji dróg moczowych.
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Przejściowe uczucie pieczenia i dyskomfortu przy oddawaniu moczu. Niekiedy może wystąpić infekcja dolnych dróg moczowych. Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.
Wprowadzenie cewnika i środka cieniującego do pęcherza moczowego, choć wykonywane w warunkach pełnej aseptyki, może spowodować zakażenie. Jest ono dość rzadko spotykane i nie przekracza 0,3% badanych. Konieczne jest przestrzeganie zasady zapobiegawczego podawania furaginu w dawkach leczniczych oraz unikanie badania w okresie zakażenia układu moczowego i bezpośrednio po jego wyleczeniu.
Kolejność wyrzynania się zębów mlecznych.
Najczęściej pierwszymi wyrzynającymi się zębami są siekacze przyśrodkowe („jedynki”), potem wyrzynają się siekacze boczne („dwójki”), pierwsze trzonowce („czwórki”), kły („trójki”), a na końcu drugie trzonowce („piątki”). Z reguły zęby dolne wyrzynają się wcześniej niż górne.
Wyrżnięte zęby mleczne ustawiają się w pewnej odległości od siebie. Do kontaktu między nimi dochodzi dopiero po wyrżnięciu się kolejnych grup zębowych.
zęby mleczne:
o ząbkowanie zwykle rozpoczyna się około 5-7 miesiąca życia, a kończy na przełomie 2-3 roku życia,
o pierwsze wyrzynają się siekacze środkowe dolne, następnie dwa lub cztery siekacze górne, a po nich siekacze boczne dolne,
o po kilku miesiącach pojawiają się pierwsze zęby trzonowe (dolne - około 12 miesiąca życia, górne-okoto 14 miesiąca życia),
o po wyrżnięciu się kłów w 16-18 miesiącu życia wyrzynają się w 20-24 miesiącu życia drugie zęby trzonowe,
o mniej więcej u 25% zdrowych dzieci ząbkowanie jest opóźnione: pierwsze 4-6 zębów pojawia się tuż po ukończeniu pierwszego roku życia,
o wcześniaki ząbkują zazwyczaj zgodnie ze swym wiekiem ciążowym, a nie kalendarzowym; jeśli ząbkowanie jest znacznie opóźnione, dziecko należy skierować do stomatologa dziecięcego;
zęby u noworodków:
o 1 na 2000 noworodków rodzi się z obecnym już co najmniej jednym zębem (wydaje się, że jest to zjawisko występujące rodzinnie),
o zęby noworodkowe mogą być luźno osadzone, jednak w większości przypadków są to prawidłowe mleczne siekacze środkowe dolne, które pozostają do czasu naturalnej utraty zębów mlecznych,
o mniej więcej u 18% spośród dzieci z zębami noworodkowymi obserwuje się obecność niewielkiego owrzodzenia w okolicy podjęzykowej,
o ze względu na ryzyko zaaspirowania większość stomatologów dziecięcych zaleca wybiórcze usunięcie luźno osadzonych zębów, aczkolwiek nadal wzbudza to kontrowersje.
Wiele zależy oczywiście od temperamentu, predyspozycji i masy ciała, ale także od tego jakie stworzysz mu możliwości treningu.
Najlepszym sposobem jest wspólna zabawa i stymulujące otoczenie (np. nowa zabawka, po którą trzeba samodzielnie sięgnąć). Pozycja na plecach staje się dla dzieci nudna, szybko zauważają, że w pozycji na brzuszku widać o wiele więcej: doskonale koordynują głowę, odrywają od podłoża rączki i nóżki („pływanie”), odpychają się od podłoża (pełzanie) a chwilę później dźwigają się do pozycji czworaczej i bujają do przodu i tyłu. Siad jest jeszcze chwiejny i niepewny, ale to ulubiona pozycja i dzieci nieustannie domagają się możliwości poznawania świata z tej perspektywy.
Raczkujemy...
Nadchodzi moment kiedy siad już nie wystarcza, zaś pozycja na czterech kończynach zachęca do eksperymentu świadomego i celowego przemieszczania w przestrzeni - maluch przechodzi do następnego etapu samodzielności ruchowej. Jedne dzieci zaczynają od pełzania czy czołgania, inne od razu raczkują i czworakują. To doskonałe ćwiczenie wzmacniające wszystkie partie mięśni od kręgosłupa, przez barki aż po nóżki, przygotowujące maluszka do chodzenia. Dodatkowo kształtuje koordynację i naprzemienność ruchów, uczy reakcji równoważnych. Duże wyzwanie stanowi opanowanie samodzielnego wstawania. Wspinaczki po meblach, szczebelkach łóżeczka czy nogach rodziców stają się ulubionym zajęciem. Energia dzieci jest niespożyta, wszędzie ich pełno, wszystko je ciekawi, wszystkiego chcą dotknąć i wszędzie wejść.
Dlatego koniecznie trzeba zadbać o bezpieczeństwo i komfort malucha, i tak zorganizować przestrzeń domową, aby mógł swobodnie i z radością odkrywać świat.
... i siadamy
Między 8-10 miesiącem życia, gdy maleństwo potrafi już samodzielnie siedzieć, odkrywanie i zdobywanie świata odbywa się w przyspieszonym tempie. To bardzo ważny moment, bo zasięg obserwacji otoczenia jest nieograniczony, a wolne podczas siedzenia rączki mogą badać przedmioty i zabawki bez obawy o utratę równowagi. To czas, w którym dziecko zaczyna uczyć się zabawy. Odkrywa i nieustannie zgłębia własny wpływ na przedmioty i otoczenie. Doskonali manipulację dłonią i precyzyjne ruchy paluszków oraz koordynację wzrokowo-ruchową.
Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 6-11 miesięcy:
Tik Tak
Stań za swoim siedzącym maluszkiem i przełóż swoje ręce pod jego paszkami, ściskając lekko dłonie na klatce piersiowej. Następnie delikatnie podnieś maleństwo do góry i kołysz jego nóżkami jak wahadłem zegara, powtarzając: „tik tak, tik tak”. To ćwiczenie stymuluje dwie części mózgu dziecka: system przedsionkowy i tę część, która odpowiada za słuch. Oba systemy współpracują ze sobą, pomagając dziecku rozwinąć poczucie równowagi i umiejętność rozróżniania dźwięków.
Dziecięcy tor przeszkód
Przygotuj swojemu dziecku tor z przeszkodami. Na podłodze rozłóż poduszki w kilku rozmiarach oraz przedmioty wykonane z różnych materiałów (dywanik, kocyk, ręcznik, szal). Jeśli możesz, ustaw też mały stolik, pod którym dziecko będzie mogło się przeczołgać. Potem pokaż swojemu malcowi trasę, omijając przeszkody bokiem lub górą, a dla urozmaicenia trasy - możesz poruszać się też do przodu lub do tyłu. Im więcej możliwości na poruszanie się pokażesz dziecku, tym lepiej wesprzesz go w jego rozwoju ruchowym.